„Ku pokrzepieniu serc”. Wyjaśnij i zaprezentuj utwory literackie, które twoim zdaniem pełnią tę szczególną rolę w literaturze. Klaudia g.

Jak człowiek w trudnej chwili potrzebuje pocieszenia, tak naród umęczony jarzmem wieloletnich porażek w walce z najeźdźcami w efekcie prowadzącymi do rozbioru tego narodu, upadku jego państwowości i suwerenności, potrzebuje pokrzepienia. Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa chcąc pomóc swoim rodakom tworzą: „ku pokrzepieniu serc”. Utwory pisane w taki sposób, by podnieść na duchu naród przygnieciony brzemieniem narzuconym przez okupantów. Dzieła, które miały przypomnieć spektakularne sukcesy z historii, odwoływały się do wartości najwyższych, jak: patriotyzm, tożsamość narodowa i miłość do ojczyzny. Artyści, poprzez ukrytą w symbolach przed cenzurą historię, chcą zmotywować Polaków, którym przyszło żyć w czasach dramatycznych i jakże beznadziejnych. „Pan Tadeusz”, „Potop”, „Nad Niemnem – to są znaczące dzieła literatury polskiej, które winny być bliskie sercu każdego Polaka. Owe utwory miały za zadanie mobilizować i dopingować poprzez uderzenie w czuły punkt jakim jest honor
i wolność ojczyzny, aby Polska choć wymazana z map Europy żyła nadal.

Trylogia Sienkiewicza jest najpoczytniejszym polskim dziełem historycznym. Składa się ona z trzech samoistnych części: Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski, które dają szeroką panoramę dziejów Polski w latach 1648-1673, tj. od śmierci Władysława IV po bitwę pod Chocimiem. Pierwsza część to dzieje wojny z Kozakami, druga — najazdu szwedzkiego, trzecia zaś — wojny z Turcją i pierwszego zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Chocimiem. Sienkiewicz sięgnął do powieści historycznej jako do gatunku, dającego możliwość rozważenia przeszłości. Całość, choć wywodząca swe tło z autentycznych wydarzeń historycznych, stanowi fikcję literacką, stworzoną na wyraźne zapotrzebowanie społeczne dla pokrzepienia serc, w celu podtrzymania ducha narodowego i dania świadectwa, że nawet w momentach najcięższych prób Polacy mogli zachować jedność i tożsamość narodową oraz poczucie więzi terytorialnej, to zaś umożliwiło przetrwanie biologiczne i przechowanie polskich wartości kulturowych. Wszystkie części Trylogii mają podobną konstrukcję ideową. Oparte są one na schemacie wielkiej miłości, która musi pokonać ogromną ilość piętrzących się przeszkód by w finale dowieść, że wytrwałość i uczciwość opłacają się, co więcej — są prawdziwymi wartościami dla których warto jest żyć.

Potop jest najobszerniejszą częścią cyklu. Opisane tu wydarzenia obejmują prawie cały obszar ówczesnej Rzeczypospolitej, od Litwy i Żmudzi, po Małopolskę i Śląsk. Akcja Potopu ujęta jest w wyraźną ramę chronologiczną i toczy się w latach 1655-1657 podczas najazdu szwedzkiego, przy czym najazd ten ukazany jest z podwójnej perspektywy. Jedną jest zagrożenie w wyniku agresji zbrojnej, nie jest to jednak po prostu wojna, ale — nowa wojna, nakładająca się na niewygasły jeszcze konflikt z Kozakami, drugą perspektywą jest zagrożenie wewnętrzne powstałe w wyniku prywaty magnaterii oraz ogólnego rozprzężenia w państwie.

Wydarzenia historyczne są ukazane w Potopie w kategoriach zwycięstwa lub klęski. Przy czym właśnie „dla pokrzepienia serc" zwycięstwa Polaków — żołnierzy-patriotów, żołnierzy-rycerzy — są opisywane w sposób apologetyczny (Jasna Góra, Prostki), a klęski są pomniejszane (Warszawa). Odwrotnie rzecz się ma w odniesieniu do Szwedów: ich zwycięstwa są przejściowe, klęski zaś monstrualne, totalne, okupione morzem krwi.

Motyw zwycięstwa jest zarazem rodzajem powrotu do stanu pierwotnego: zło zostaje ukarane, nikczemność napiętnowana, zdrada osądzona. Ci, którzy wiernie trwali przy królu, zostają wywyższeni i nagrodzeni (akt nadania szlachectwa walczącym chłopom), ci zaś, którzy do końca kierowali się prywatą, idą pod sąd (Bogusław).

Sienkiewicz stawia bohaterów Potopu w sytuacjach niebywale trudnych, niekiedy wręcz ekstremalnych. Oni zaś zwyciężają jak Herkulesi. Zagłoba wdzierający się do pałacu Kazanowskich, Wołodyjowski idący jak burza pod Warką, Roch Kowalski goniący Karola Gustawa, wreszcie idący od zwycięstwa do zwycięstwa Kmicic, który w finale pokonuje swego osobistego wroga Bogusława Radziwiłła, mają niemal nadprzyrodzoną moc, są postaciami wziętymi jakby z baśni czy z legendy.

Utwór sugeruje, że pojedyncze jednostki muszą się włączyć do walki, bo ta ma znaczenie. I to jest konkretna rada dla rodaków. Powieść opisuje zwycięstwo Polski, zwycięstwo dobra nad złem – w ten sposób zachęca do walki, krzepi, daje nadzieje. Pokazuje inną Polskę od zastanej, Polskę silną, Polskę żywą. Sienkiewicz chce dodać wiary, zmusić do refleksji, odsunąć złe myśli w sposób wręcz terapeutyczny, „uzdrowić” myślenie rodaków.

Wielu artystów zaangażowało się w pomoc swoim rodakom. Eliza Orzeszkowa także pisze: w latach zaborów i „ku pokrzepieniu serc”, ale odnajduje inne motywacje i inne pomysły na odzyskanie upragnionej wolności. Najważniejszą wartością w powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” jest praca. Autorka ukazuje w niej dwa podstawowe hasła pozytywistyczne: pracę u podstaw i pracę organiczną. Pierwszy postulat nawołuje do edukacji ludzi z niższych warstw społecznych , głównie rolników i robotników. Drugi wzywa do podjęcia przez wszystkie warstwy wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego kraju. Aby to nastąpiło wszystkie grupy społeczne muszą ze sobą współpracować. W powieści Elizy Orzeszkowej jej ideały realizowane są przez Witolda Korczyńskiego. Młodzieniec ten, chociaż wywodzi się z dobrze sytuowanej rodziny, wspomaga swoją wiedzą (jest absolwentem agronomiki) biedniejszych mieszkańców zaścianka oraz chłopów.

Praca zajmuje szczególne miejsce w „Nad Niemnem”. Znamienne jest to, iż najwięcej radości z życia czerpią właśnie postaci poświęcające swój czas pracy. To ona nadaje kształt ich życiu, przynosi szczęście, daje radość i spełnienie.

Miłość jest jednym z głównych wątków i głównych wartości powieści Elizy Orzeszkowej: „Nad Niemnem” . Obraz miłości szczęśliwej, spełnionej i pokonującej wszelkie trudności wyłania się z legendy o Janie i Cecylii. Założyciele rodu Bohatyrowiczów należeli do różnych stanów – on był przedstawicielem prostego ludu, ona natomiast wywodziła się z zamożnej rodziny. Pomimo dzielących ich różnic społecznych zdołali zbudować wspólną przyszłość. Historia mitycznych kochanków stała się wzorem dla kolejnych pokoleń. Przykładem jest miłość między Janem a Justyną wybucha, którzy pokonują uprzedzenia społeczne. W tym opis losów Jana i Justyny niesie bowiem wskazówki, jak należy żyć. . Orzeszkowa ukazuje czytelnikom iż drobna szlachta zaściankowa powinna się zjednoczyc z warstwą wyższą dla dobra ojczyzny.

Dzieło Orzeszkowej daje panoramę społeczeństwa XIX wieku, z odwołaniem się w retrospekcji do obrazu powstania styczniowego. Pokazuje, że choć styczniowy zryw okazał się klęską, były i pozytywy tego przełomowego w dziejach wydarzenia. W imię walki o wolność nastąpiło braterstwo klas społecznych. Chłopi mężnie walczyli u boku szlachciców. Jerzy Bohatyrowicz i Andrzej Korczyński polegli i byli pogrzebani w jednej mogile, ukrytej w głębi lasu. Mogiła ta przypomina o ideałach oraz wartościach, w imię których polegli powstańcy. Przez wspólny cel i wspólne dążenia ziemiaństwo i zaścianek zjednoczyły sie. Mogiła jest symbolem pojednania w imię wyższych wartości i dobra ojczyzny.

Należy również pamiętać, że powieść pisana była w czasach zaborów. Z uwagi zresztą na cenzurę wiele kwestii mogło być przekazane tylko w niedomówieniach, aluzjach, symbolach. Dla czytelnika jednak było jasne, iż w rzeczywistości Orzeszkowa mówi o najbardziej aktualnych i współczesnych problemach dotyczących życia narodu.

Eliza Orzeszkowa całość utworu utrzymuje w optymistycznym nastroju i zmierza ku szczęśliwemu zakończeniu chcąc w ten sposób pokazać ówczesnym czytelnikom, że poprzez pracę są w stanie walczyć i wygrać z okupantami, a wszystko może się dobrze zakończyć.

Pan Tadeusz to najbardziej znane i najbardziej charakterystyczne działo Adama Mickiewicza. Poeta odmalował w nim obraz „utraconej ojczyzny” - ukochanej Litwy, „kraju lat dziecinnych”, do którego tęsknił przebywając na emigracji.  poemat nawiązuje w formie i tematyce do gatunku eposu, choć pierwotnym założeniem Mickiewicza nie było stworzenie dzieła o takiej przynależności gatunkowej.

Dzieło jest wyrazem tęsknoty poety do kraju lat dziecinnych i wszystkiego, co się z nim wiąże. Swoje nadzieje, wątpliwości i żale wyrazil w Epilogu, w którym wyjaśnia, dlaczego podjął wysiłek napisania takiego właśnie utworu. Wspomina lata dziecięce, mówi o środowisku emigrantów i tęsknocie do ojczyzny o tym, jak wielką nadzieję na odzyskanie niepodległości Polacy wiązali z Napoleonem.

Pan Tadeusz wyrósł nie tylko na gruncie tęsknoty autora do ojczyzny, ale zrodził się
z poczucia troski o nią. Utwór byl napisany po upadku powstania listopadowego, lecz akcja przenosi się w czas wcześniejszy – porę nadziei, marzeń, działań z myślą o wolnym kraju. Ukazana przez Mickiewicza aktywność ks. Robaka ukierunkowana jest na przygotowanie narodu do decydującego momentu, który można odpowiednio wykorzystać lub zaprzepaścić.

Ks. Robak od początku dąży do politycznego uświadomienia szlachty i pragnie przygotować powstanie na Litwie. Prowadzi agitację i uświadamia mieszkańców zaścianka w Dobrzynie. Jest tak wykreowany przez autora, że agituje polską szlachtę do walki z Moskalami. Dzieje bohatera są wskazówką i wzorem do dalszego działania dla Polaków. Używając konkretów – pokazuje płaskorzeźbę na tabakierce, opowiada o Kościuszce i Napoleonie – zagrzewa Polaków do walki. Kieruje nim głęboki patriotyzm.

Również scena koncert Jankiela, który w swej muzyce przedstawia dwadzieścia lat historii narodu polskiego, ma charakter „krzepiący serce”.

Mickiewicz napisał „Pana Tadeusza”, aby „krzepić serca” rodaków, nie skupiając się jedynie na rodakach przebywających w kraju, ale przede wszystkim tych, którzy pozostają skłóceni na wielkiej emigracji i pragną wolności dla siebie i dla ojczyzny. Utrwalał ponad to przekonanie w Polakach o ich wyjątkowości, zdolności do heroicznej walki i poświęcenia oraz sile drzemiącego w narodzie ducha.

Mickiewicz utrwalił to, co powinno stanowić o tożsamości narodowej – tradycję, obyczaje i zwyczaje. ukazał Soplicowo jako ostoję Polskości, szlachtę, która pomimo przywar
i wewnętrznych konfliktów, potrafi się zjednoczyć przeciw wspólnemu wrogowi. Pan Tadeusz” kończy się wzmianką o wyprawie wojsk Napoleona na Rosję, rozbudzając na nowo w sercach Polaków nadzieje na odzyskanie niepodległości.

Twórcy literatury pisanej "ku pokrzepieniu serc" wykorzystywali różne wydarzenia historyczne mające miejsce w przeszłości, aby dzięki nim odnieść się do współczesnych sobie czasów. Nadrzędnym przesłaniem dzieł było moralne odrodzenie narodu polskiego
i rozbudzenie uczuć patriotycznych. Utwory pisane były ze świadomością poprawienia nastrojów patriotycznych wśród Polaków. Autorzy chcieli pokazać rodakom, że w historii Polski były równie straszne i rozpaczliwe epizody, lecz pomimo groźnej sytuacji Polacy potrafili odrodzić się i pokonać zło. Idealizowano ojczyznę, kreowano bohaterów mających charakter symboliczny. Byli wskazówkami i wzorem do dalszego działania dla Polaków, żyjących pod zaborami. 

„Pan Tadeusz” „Potop” i „Nad Niemnem” to utwory pisane „ku pokrzepieniu serc”. Odwoływały się do wartości ponadczasowych: patriotyzmu i narodowej tożsamości, napawały optymizmem i nadzieją. Odwoływały się do dawnej wielkości narodu polskiego, przypominały o niej, wyrażając tym samym przekonanie autorów, że naród może podnieść się z największego upadku.