"Potop" Henryka Sienkiewicza - "Ku pokrzepieniu serc"
Henryk Sienkiewicz napisal "Potop" w 1886r. Jest to ciezki okres w historii Polski. Znajduje sie ona pod zaborami. Zrywy niepodleglosciowe nie przynosza spodziewanych efektów. Sienkiewicz tworzac "Potop" w latach 80-tych XIXw. przezywa kleske pozytywistycznych idealów i hasel. Realizuje wiec w swojej powiesci spoleczne zapotrzebowanie na mit o krzepiacej wymowie. Podstawy do stworzenia takiego mitu dostrzegl Sienkiewicz w XVII-wiecznej przeszlosci Polski. Sienkiewicz krzepi serca ukazujac etyke zbiorowosci, jaka jest naród, jego przywiazanie do rodzinnego kraju, do tradycji przodków. Pokazuje narodowe poczucie solidarnosci w obliczu zagrozenia zewnetrznego (moment przelomu po obronie Jasnej Góry, jednoczenie sie wszystkich wokól króla Jana Kazimierza oraz wspólna walka przeciw Szwedom). Mozna przytoczyc tu slowa Zagloby: "(.) Nie ma takowych terminów, z których by sie podniesc nie mozna bylo (.) przy zjednoczonych silach mezów i Boskiej pomocy (.)". Takie przeslanie kieruje autor do wspólczesnych sobie rodaków w czasach nasilajacych sie represji carskich i niemieckich w ostatnich dekadach XIX wieku. Wsacza on w dusze Polaków otuche i nadzieje, ze duch i wola bywaja wazniejsze niz sila, ze wygrywa sie w sytuacjach bez wyjscia. Idea krzepienia serc realizowana jest w "Potopie" takze poprzez sposób kreowania glównego bohatera - Kmicica (przezywa on trudny proces przechodzenia od zbrodni i zdrady do poswiecenia i heroizmu). Jest to wyraz wiary Sienkiewicza w mozliwosc moralnego odrodzenia jednostki. Rola "pokrzepiania serc" w Potopie laczy sie z problematyka historycznosci utworu Sienkiewicza. Wprawdzie "Potop" rozpoczyna sie kronikarska gaweda o rodzinie Billewiczów, a nie opisem tla historycznego, to jednak na poczatku powiesci narrator nie zrezygnowal calkowicie z nakreslenia sytuacji dziejowej. Znalazlo to odbicie zarówno w wypowiedziach posatci, jak i partiach opisowo - narracyjnych. Na ten obraz sklada sie zewsnetrzna sytuacja kraju, konflikty wewnetrzne i ogólna anarchizacja zycia w Rzeczypospolitej. Sienkiewicz kladzie szczególny nacisk na wyeksponowanie bezsily i nieuchronnosci kleski. Ten ponury obraz Polski, choc w ogólnych zarysach zgodny z prawda dziejowa, zostal celowo przejaskrawiony. Chodzilo przede wszystkim o uwydatnienie beznadziei, w jakiej znalazl sie kraj. Po napasci Szwedów zaczynaja sie kolejne kleski (akt kapitulacji pod Ujsciem, zdrada kiejdanska, poddanie sie Warszawy i Krakowa). Ponownie widzimy przejaskrawiony obraz zdrady i beznadziejnosci. Tendencyjnie scharakteryzowane zostaly motywy zdrady Janusza Radziwilla. Wedlug Senkiewicza podstawowe znaczenie miala tu osobista pycha i marzenia magnata o tronie. Podczas wedrówki do Czestochowy Kmicic widzial jedynie - wbrew prawdzie historycznej - kleski i upadek Polski. Dopiero Obrona Jasnej Góry staje sie momentem przelomowym. Od czasu powrotu króla Jana Kazimierza do Polski, Sienkiewicz przemilczal fakty wskazujace jak w dalszym siagu skomplikowania byla sytuacja w kraju; tylko marginalnie wspomnial o niepowodzeniach, koncentrujac uwage na zwyciestwach. Losy i dzialania historycznego Jana Kazimierza i fikcyjnego Kmicica roja sie od nieprawdopodobienstw. Wkomponowane sa w ogólna koncepcje dziela jako przypowiesci o narodzie, który pograzyl sie w grzechu sprzeniewierzenia swemu wladcy i popadl w straszliwa niewole. Nastepnie pod wplywem bohaterskiego zrywu obronców Jasnej Góry, która okazala sie arka ocalenia, odrodzil sie moralnie, stanal u boku króla (wiernego narodowi i religii), pokonujac ostatecznego wroga. Zas losy Kmicica ukazano jako konkretyzacje uogólnionych zachowac Polaków. Powierzenie postaciom fikcyjnym okreslonych i waznych ról historycznych, przy jednoczesnym wpisywaniu postaci znanych z podreczników historii w porzadek literackiej fikcji, sluzylo udokumentowaniu przyjetej koncepcji dziejowej. Ta z kolei byla konsekwencja zamyslu dziela jako utworu pisanego wlasnie "ku pokrzepieniu serc". Reasumujac "Potop" to powiesc napisana "ku pokrzepieniu serc" wszystkich udreczonych przez sytuacje zniewolenia. "Potop" ma za zadanie wzbudzic nadzieje na zwyciestwo, rozbudzic uczucia patriotyczne wsród Polaków, jak równiez przekazac wazny fragment historii Polski.