Tematem mojej prezentacji maturalnej jest:” Wierność sobie, drugiemu człowiekowi, idei. Przedstaw funkcjonowanie tego motywu, odwołując się do przykładów z różnych epok.
Wierność według słownika oznacza zachowanie zgodności miedzy słowami a czynami, postępowanie zgodne z wyznawanymi zasadami. Ta bardzo prosta definicja w pełni ukazuje, czym jest omawiane pojęcie. Wierność jest moralnym wyborem, imperatywem etycznym, znakiem człowieczeństwa i manifestem osobistym każdego artysty i twórcy. Daje siłę odwagę, wytrwałość, wyznacza cel w życiu, zwłaszcza wtedy, kiedy nasz dotychczasowy system wartości wali się w gruzy. Motyw wierności przejawia się w każdej epoce literackiej, gdyż problemem pozostawania wiernym komuś lub czemuś dotyczy każdego człowieka. W literaturze szczególnie popularna jest wierność wobec siebie samego i drugiego człowieka. Bohaterowie ukazywani w literaturze są oddani Bogu, bliźnim lub też wartościom, które są dla nich szczególnie ważne. Dla nich potrafią zrezygnować niemalże ze wszystkiego. Cel jest dla nich tak ważny, że są w stanie zwalczyć każdą przeszkodę, aby go osiągnąć. Bez względu jednak na ówczesny system wartości, niezależnie od aktualnych nurtów literackich, bieżących wydarzeń historycznych, politycznych, społecznych i artystycznych, zawsze było w literaturze miejsce dla jednego z najważniejszych wyznaczników moralnych, etycznych i religijnych ludzkości-problemu wierności. O znaczeniu, wadze, ale i popularności tego motywu decyduje w dużej mierze jego etos moralny, uniwersalność i ponadczasowość. Motyw wierności można łączyć z miłością, patriotyzmem, przyjaźnią, poświeceniem, cierpieniem, walka, samotnością, honorem, religią, oddaniem Bogu i ojczyźnie, a nawet i śmiercią.
Temat wierności został dokładnie ukazany w starotestamentowej „Księdze Hioba” . Główny bohater poematu żyje szczęśliwie i dostatnio, nie ma żadnych zmartwień i nie wie, co to ból, rozpacz. Jest sprawiedliwy i bogobojny. Szczerze czci Boga, ufa mu bezgranicznie. Szatan nie wierząc postawie Hioba postawił za zgodą Boga odebrać mu cały majątek i wystawić go na próbę. W ten sposób bohater stracił wszystko, co posiadał. Hiob pomimo tego, że stracił rodzinę, majątek, i zaraził się trądem postanowił walczyć sam o swoją godność, znosząc cierpienie zesłane przez Stwórcę. Przyjaciele nakazują mu porzucić swą wiarę, skoro Jahwe go opuścił i skazał na doznanie tylu krzywd. Ten jednak nadal sławił imię Jedynego. Do końca jest wierny swoim zasadom, swojej wierze i dlatego dzięki swojej lojalności został wynagrodzony przez Boga. Był on wierny nie tylko Bogu, ale i samemu sobie.
Jedynym z najbardziej jaskrawych przypadków ukazujących motyw wierności swoim zasadom bez względu na wszystko jest postać Antygony ze starożytnej tragedii Sofoklesa. Tytułowa bohaterka była córką Edypa dawnego króla Teb. Miała ona dwóch braci – Polinejkesa i Etoklesa. Jeden zawarł przymierze z wrogami zaś drugi stanął po stronie obrońców grodu. Obaj zginęli w bratobójczej walce. Kreon, król Teb nakazał pochować Etoklesa z honorami, natomiast ciało drugiego brata zostawić ptakom na pożarcie, gdyż uznał o n go za zdrajcę. Antygona, wierna prawom boskim sprzeciwiła się rozkazowi Kreona, ponieważ w jednakowy sposób darzyła braci swoim uczuciem. Wiedziała, że wierność tej zasadzie może doprowadzić ją do śmierci, gdyż przekroczyła nakaz królewski. Wybrała drogę, która wskazywało jej serce. Samotnie odważyła się zakwestionować decyzję władcy i sprzeciwić się jej, za co została skazana na śmierć przez zamurowanie w jaskini. Tragiczna bohaterka dzieła Sofoklesa jest zarazem przykładem heroicznej postawy dziewczyny wiernej wyznawanej przez siebie hierarchii wartości. Moralnie zwyciężyła nad Kreonem, gdyż do końca życia wierzyła w słuszność swojego postępowania. Jej postawa zasługuje na podziw i szacunek, ponieważ nie każdy zdobyłby się na poświęcenie życia w obronie wartości, w które wierzy.
Motyw wierności możemy znaleźć w średniowiecznej „Pieśni o Rolandzie”. Wzorowy rycerz charakteryzował się przede wszystkim wiernością Bogu, swojemu królowi i ojczyźnie. Roland był kreowany, jako wzór do naśladowania. To wielki patriota, który dla ojczyzny był gotów poświęcić życie i swoich rycerzy. Był wierny zasadom etyki, skupiał w sobie cechy najbardziej cenione, takie jak szlachetność, męstwo, waleczność i odwaga. Gdy został zaatakowany przez Saracenów, czynił tak jak nakazywał honor rycerski, więc nie wezwał swego króla na pomoc. Za późno zrozumiał, czym jest wierność, że wiąże się ona także z odpowiedzialnością za innych. Syntezę rycerskich cnót bohatera najdokładniej ukazuje scena jego śmierci, w której Roland ostatnie tchnienie wypuszcza z mieczem w dłoni i twarzą skierowaną ku Hiszpanii. Jego postawa symbolizuje wierność swoim zasadom, aż do ostatniej kropli krwi, pomimo cierpienia i bólu.
Jest też powszechny w literaturze polskiej ważny wątek wierności narodowi, państwu, walce o wolność i niepodległość, wierność najwyższym wartościom. Konrad główny bohater III cz „Dziadów” Adama Mickiewicza uważał się za narodowego wieszcza, za jednostkę wybitną, która może poprowadzić znękany lud do wolności. Kwestie wierności ideałom obrazuje Konrad, który podczas pobytu we wiezieniu rozmawia z Bogiem w „Wielkiej Improwizacji”. Mówi o sobie: ‘’Ja, mistrz! Chcę rozmawiać z Bogiem jak równy z równym”. Chce władzy, aby mógł wyzwolić swoich rodaków spod jarzma cara, o czym mówi nam następujący cytat: „Daj mi rząd dusz!”. W ten sposób chce w każdego człowieka przelać własne myśli, które jego zdaniem powinny uszczęśliwiać jego podwładnych. Sięga jeszcze dalej 0 chce posiadać taką władzę, jaka ma Stwórca: „Ja chcę duszami władać, jak Ty nimi władasz”. W rozmowie z Bogiem Konrad utożsamia się z ojczyzną: „Ja i ojczyzna to jedno”, wchłaniając ciałem jej dusze, integrując się z nią i znajduje dla siebie odpowiednie imię: „Nazywam się Milijon – bo za miliony Kocham i cierpię katuszę”. Konrad jest zbyt dumny, władza zamieniłaby go w tyrana, dlatego Bóg nie odpowiada na żądania bohatera. Postawa Konrada ma jednak symbolizować walkę o zachowanie swoich wartości pomimo wszystko. Nie może, zatem nic zrobić. Wierność ideałom jest najważniejsza wartością wtedy, kiedy człowiek jest w trudnej sytuacji, kiedy ciężko nie zdradzać samego siebie. Wierność ojczynie jest głęboko zakorzeniona w duszy Konrada i choć czasem przychodzi zwątpienie, nie potrafi się jej wyzbyć.
Zbigniew Herbert w znanym wierszu” Przesłanie Pana Cogito” kieruje do człowieka współczesności ważne słowa:
„idź wyprostowany wśród tych, co na kolanach wśród odwróconych plecami i obalonych w proch…
masz mało czasu trzeba dawać świadectwo
bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny…
strzeż się oschłości serca i kochaj źródło zaranne…
czuwaj – kiedy światło w górach daje znak - wstań i idź…
Bądź wierny idź”
Cogito nakazuje ludziom, aby szli przez życie w postawie wyprostowanej, gdyż człowiek wyprostowany to jednostka odważna w przeciwieństwie do tych, którzy upadają na kolana. Ów ocalały z tragedii człowiek powinien dać świadectwo tego, co się stało, świat koniecznie musi poznać prawdę. Człowiek ten ma być odważny w głoszeniu prawdy o tragedii. Gniew ocalałego nie jest ważny. Nie powinien przesłaniać mu prawdy o świecie, lecz prowadzić ku niej. Ma też bronić wszystkich, którzy cierpią. Z pogardą będzie zwracał się do tchórzy, szpicli i zdrajców – to aluzja do ludzi upadłych, godzących się na postawę „na kolanach” lub też z wyrachowaniem czerpiących z niej zyski. Bycie wiernym to patrzenie losowi prosto w oczy i nie uciekanie przed odpowiedzialnością.
To tylko kilka wybranych przykładów z historii literatury polskiej i powszechnej ilustrujących temat wierności, sobie drugiemu człowiekowi i idei. Nie sposób w jednym wypracowaniu, opisać inne relacje i zależności, a przecież byłoby warto zastanowić się jak się ma literacki motyw wierności do przyjaźni, zdrady, samotności, kariery, przygody, domu. Przecież znaczącą rolę w ich kształtowaniu ma nie tylko twórca, ale i czytelnik, który sam interpretuje charakter uczucia bycia wiernym w literaturze różnych epok. Można jednak zobaczyć, iż w motywy te nieuchronnie wpisana jest wierność. Nie pozostaje nam nic innego, jak analiza powyżej wymienionych oblicz wierności i wyciągnięcia z nich wniosków. Sadze, że współcześni ludzie nie przywiązują do kwestii wierności tak dużej uwagi. Niezwykle rzadko można spotkać osoby zdecydowane na poświecenie swego życia w obronie wartości, w które wierzą. Obecnie dla wielu najważniejsze są rzeczy materialne i dlatego coraz rzadziej poświęca się jej w obronie wiary w cos innego. Wierność sobie można realizować na wiele sposobów. Można pozostawać w zgodzie z Bogiem, z tradycja, ze swoja ojczyzna, o czym przekonują nas dziele literackie. Człowiek powinien kierować się tą podstawową wartością w kreowaniu swojego losu, mimo że nie zawsze jest ona gwarantem sukces. Bycie wiernym sobie nie zawsze zapewnia człowiekowi „wygraną” w życiu, czyni go jednak istotą o wielkim charakterze, potrafiąca walczyć o swe człowieczeństwo i godne istnienie.