Logika 18-01-2011

Logika pytań(erotetyczna).

Pytanie: wyrażenie językowe. Nie jest zdaniem w sensie logicznym. Rodzaj zdania praktycznego. Pytanie to językowe sformułowanie problemu. Problem to znaczenie pytania. Problem= zagadnienie, kwestia. W mowie wyróżnia pytanie intonacja, w piśmie znak zapytania.

Struktura pytania: każde pytanie jest kombinacją wiedzy i niewiedzy(skarpetka i dziura ).

Założenie/osnowa pytania: wiedza(datum quaestionis). Dlaczego ma miejsce zaćmienie słońca. Partykuła pytajna-to czego nie wiemy. Założenie- jest prawdziwe lub fałszywe, mogą być pozytywne lub negatywne.

Typy pytań:

1. Zawisłe: umieszczone w pewnym kontekście, są częścią jakiegoś innego zdania: Chciałabym zapytać czy mogę otworzyć okno i niezawisłe: ze znakiem zapytania: Czy mogę otworzyć okno?

2. ze wyglądu na łatwość udzielenia odpowiedzi: proste i skomplikowane

3. wiedzo twórcze: prowadzą do uzyskania nowej wiedzy:

• ze względu na cel: jeśli celem jest poznanie to będzie to pytanie teoretyczne, jeśli celem jest działanie to będzie to pytanie praktyczne : Czy mam się ożenić?

• Ze względu na wiedzę, jaką chce się uzyskać:

• pytania faktograficzne- chcemy uzyskać pewien opis, zaczynają się od partykuły: jak?;

• eksplikacyjną- wyjaśnić jakieś zjawisko, zaczynają się od partykuły: dlaczego?;

• pytania wartościujące- dotyczą wartości czegoś

• egzystencjalne- pytamy czy coś istnieje i atrybutywne- pytamy jakie coś jest lub było

• mocno- elektryzują, wzbudzają zainteresowanie, np. Czy orientacja seksualna jest nabyta, wrodzona? i słabo problematyzujące:

• ze względu na słabe potrzeby poznawcze

• ze względu na mocne potrzeby poznawcze

• ze względu na schemat i ilość możliwych odpowiedzi

• pytania otwarte: schemat nie jest ustalony

• pytania zamknięte: schemat jest ustalony

  niewiedzo twórcze: nie przysparzają nowej wiedzy,

• pytania dydaktyczne- zadawane np. na egzaminie;

• pytania retoryczne-mogą dynamizować wypowiedź, nie szukamy na nie odpowiedzi;

• pytania żartobliwe;

• pytania grzecznościowe(-> fatyczna funkcja języka): jak leci? ;

• pytania sugestywne- sugerują odpowiedź, np. na jaki kolor wg przepisów BHP należy malować drabiny? Nie trzeba malować na określony kolor Kiedy oskarżony przestał brać łapówki?- jest sugestywne, bo problem polega na tym, że on mógł brać łapówek…

1. Rodzaj partykuły pytajnej i rodzaj możliwej odpowiedzi: podział wg Kazimierza Ajdukiewicza :

• rodzaj partykuły pytajnej:

• rozstrzygnięcia: zaczynają się od partykuły: czy, są pytaniami zamkniętymi, 2 rodzaje odpowiedzi: tak/nie; bardzo istotne w metodzie statystycznej

• dopełnienia: pytania ze wszystkimi inne partykuły:

• pytania dopełnienia prostego: inaczej faktograficzne: kto? Co? Z kim? Po co? Są zamknięte, wyznaczają schemat odpowiedzi: Kto napisał operę… X napisał operę…;

• pytania dopełnienia złożonego- pytania otwarte, brak schematu odpowiedzi:

• pytania narracyjne: jak?, uzyskuje opis pewnego zjawiska;

• pytania eksplikacyjną: dlaczego, wyjaśnienie tego zjawiska?

• rodzaj możliwej odpowiedzi

Warunki racjonalnego stawiania pytań:

1. Zdanie musi być poprawnie syntaktycznie: skonstruowany zgodnie z regułami danego języka i semantycznie: jest precyzyjne, jednoznaczne; Jaki procent wody ma liczba 5? Niepoprawne semantycznie; jeżeli pytanie jest niejednoznaczne, to odpowiedź też będzie niejednoznaczna

2. Trafność:

• nie opiera się na fałszywym założeniu- Kiedy przestał Pan bić swoją żonę?- nie może odpowiedzieć na to pytanie, bo nigdy jej nie uderzył, można je jedynie zanegować: Nie biłem żony.;

• nie prowadzi do fałszywych lub bezsensownych konsekwencji- prowadzi do 2 sprzecznych konsekwencji: Czy wszechmogący Bóg mógłby stworzyć kamień tak wielki, że nie mógłby go podnieść? Paradoks, nierozstrzygalność logiczna;

1. Zasadność: kiedy istnieje dostateczna racja postawienia pytania i co najmniej 2 możliwe, sensowne odpowiedzi- nie znaczy 2 prawdziwe, można udzielić 2 odpowiedzi różniących się od siebie: Czy kot jest ssakiem? Tak/ Nie. Jak miał na imię ojciec synów Zebedeusza? Zebedeusz

2. Rozstrzygalność: istnieje efektywny sposób wykazania prawdziwości jednej z prawdziwych odpowiedzi: techniczna, logiczna, fizyczna, potencjalna, aktualna- teraz możemy odpowiedzieć: Jak się będzie czuł człowiek, który wyląduje na Słońcu? Nie da się na nim wylądować, zanim coś poczuje, to już go nie będzie nierozstrzygalne technicznie

3. Kreatywne, twórcze: muszą generować nowe pytania i odpowiedzi(dotyczy głównie pytań naukowych)

Są pytania, których nie można zadawać z punktu moralnego.

Rozumowania.

Rozumowanie: jako czynność myślowa:

1. Rozumowanie jest wiedzo twórczym procesem myślowym polegającym na przechodzeniu od jednej wiedzy (twierdzeń, przekonań) do innej, nowej wiedzy na mocy zachodzenia określonych związków między wiedzą w punkcie wyjścia a wiedzą w punkcie dojścia

2. Rozumowanie jest myślowym, rozumowym sposobem uzyskiwania nowej wiedzy na podstawie wiedzy już posiadanej

3. Dyskursywna czynność myślowa polegająca na dostrzeganiu określonych związków między przekonaniami(sądami, twierdzeniami)

4. Jako wytwór: uporządkowany zbiór zdań (ksiazka)

Mamy wiedzę w punkcie wyjścia i dojścia.

Typologia przekonań ze względu na ich źródła:

1. Racjonalne: są przyjęte na podstawie dobrych racji, przekonania uzasadnione

• Pośrednie: wiedza nabyta w wyniku rozumowań

• Bezpośrednie:

• Przyjmujemy na mocy oczywistości empirycznej, np. na dworze jest ciemno. Wyglądam przez okno i widzę

• Przyjmujemy na mocy oczywistości intelektualnej, np. Część jest zawsze mniejsza od całości.

• Na mocy relacji informatora, który jest racjonalnym autorytetem(autorytet: możemy dzielić na epistemiczne- ekspert, znawca pewnej dziedzinie i deotyczne- ma mocy władzy, pozycji społecznej ) w danej sprawie

1. Nieracjonalne:

• Irracjonalne: przyjmowane bezkrytycznie, bez uzasadnienia: wróżka na TVN

• Poza racjonalne: takie, które do końca racjonalnie nie są uzasadnione, np. prawdy wiary