HISTORIA KOŚCIOŁA w pigułce IV –X wiek

Kryzys i reforma gregoriańska

W edykcie mediolańskim cesarz Konstantyn Wielki zezwolił chrześcijanom na swobodne wyznawanie swojej religii. Jeden z jego następców, Teodozjusz, podniósł w 395 roku chrześcijaństwo do rangi religii państwowej. Kościół prześladowany stał się Kościołem państwowym, a biskupi i papież uzyskali status wysokich urzędników rzymskich, którym dobra nadawał cesarz. Strukturę Kościoła oparto na wzorcach administracji rzymskiej. Cesarze rościli sobie prawo do zwoływania soborów, rozstrzygania sporów doktrynalnych czy decydowania o nadawaniu urzędów
w Kościele. Nowe możliwości działalności publicznej sprawiają, że Kościół masowo pozyskuje nowych wiernych. Płaci za to jednak wysoką cenę: życie religijne i moralne ulega postępującemu osłabieniu. Pojawiają się krytycy tej sytuacji, którzy opuszczają miasta i udają się na pustynię. W ten sposób rozwija się życie monastyczne i powstają pierwsze klasztory.

W 476 roku dochodzi do upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego. W skutek wydarzeń związanych z wędrówką ludów, Kościół zostaje bardzo osłabiony. Jednak już w 498 roku chrzest przyjmuje król Franków Chlodwig. W ten sposób na katolicyzm przechodzi pierwsze spośród plemion biorących udział w wędrówce ludów. Władcy Franków, szczególnie z dynastii Karolingów, dzięki swoim podbojom i zręcznej polityce kulturowej, rozszerzają granice swojego państwa na całą niemal Europę Zachodnią. By umocnić swą władzę, Frankowie dokonują przymusowej chrystianizacji podbitych ludów. Doprowadza to do ukształtowania jednolitego społeczeństwa chrześcijańskiego. Równocześnie obniża się jakość życia moralnego chrześcijan i znajomość prawd wiary wśród nich. Coraz bardziej zacieśnia się sojusz między biskupami rzymskimi a władzą świecką. W 754 roku Pepin Mały po wojnie
z Longobardami ofiaruje papieżowi ziemie i w ten sposób powstaje Państwo Kościelne. W 800 roku papież koronuje Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego. Karol Wielki dostrzega w chrześcijaństwie siłę scalającą jego państwo, dlatego wszystkie dziedziny życia (edukacja, kultura, życie codzienne) reformuje w duchu chrześcijańskim. Inspiracji dostarcza Karolowi papież i mnisi, których sprowadza do swego królestwa w celu przeprowadzenia reform. W ten sposób zostają położone podwaliny pod rozwój chrześcijańskiego imperium, gdzie władzę sprawuje papież jako zwierzchnik duchowy oraz panujący „z łaski Bożej” król jako władca świecki i obrońca Kościoła. W tym sojuszu państwa i Kościoła już w XI wieku pojawią się pęknięcia, które doprowadzą do sporu między cesarstwem
a papiestwem o władzę (spór o inwestyturę).

Po upadku dynastii Karolingów w IX wieku dla Kościoła nastąpiły trudne czasy. Doszło do decentralizacji władzy, co doprowadziło do kryzysu państwa. Europę ogarnęła anarchia. Wiek X został nazwany „ciemnym wiekiem”. Kryzys wewnętrzny potęgowało jeszcze niebezpieczeństwo płynące z zewnątrz. Europa była nękana najazdami Normanów, Saracenów, Madziarów. Źródła historyczne podkreślają grozę, strach i niepewność życia panującą w X wieku. W tym czasie bardzo podupada życie moralne chrześcijan. Wszechobecna jest brutalność i przemoc. Kościół zaczyna przeżywać kryzys. Jego przejawami są symonia (sprzedawanie godności kościelnych za pieniądze), nepotyzm (powierzanie stanowisk kościelnych osobom spokrewnionym) i nikolaizm (łamanie zasady celibatu przez księży).

W X wieku w klasztorze benedyktynów w Cluny zostaje dostrzeżona potrzeba odnowy w Kościele. Powstaje tzw. kluniacki ruch odnowy. Benedyktyni z Cluny i ich naśladowcy propagują odnowę liturgii, dyscyplinę wśród mnichów, podniesienie poziomu moralnego i intelektualnego wśród zakonników. Powstaje tak zwana kongregacja kluniacka obejmująca ponad 1000 klasztorów, które wdrażają w życie reformy, w celu poprawy życia w pożeranej przez kryzys Europie. Benedyktyni występują przeciw  przemocy, uciskowi  bezbronnych oraz  prywatnym wojnom feudałów. Propagują ideę „pokoju Bożego”, która zakazywała prowadzenia wojen w czasie wielkiego postu, adwentu, oraz od każdej środy wieczorem do poniedziałku rano. Ruch kluniacki przygotował teren pod reformę, którą w XI wieku przeprowadził papież Grzegorz VII, reformę gregoriańską. Papież Grzegorz VII (Wielki) przeprowadził w 1075 roku reformę, w której zakazał duchownym przyjmowania inwestytury z rąk świeckich panów feudalnych i sprzedawania godności kościelnych za pieniądze. Papież wprowadził obowiązkowy celibat duchownych. Zadbał o rozwój intelektualny i duchowy księży. Zarządził, że papież będzie wybierany przez kolegium kardynałów na tzw. konklawe.

1. Na osi zaznaczone są ważne daty z historii Kościoła. Dopisz w tabelce poniżej, jakie wydarzenia miały wtedy miejsce:

Data	Wydarzenie

1. Dopasuj wydarzenie do postaci:

1. Konstantyn Wielki ………. ofiarował papieżowi ziemię, z których utworzono Państwo Kościelne

2. Pepin Mały ……..... przeprowadził reformy w Kościele w XI wieku

3. Grzegorz VII ………… podniósł chrześcijaństwo do rangi religii państwowej

4. Teodozjusz ……….. wydał edykt mediolański

5. Karol Wielki ………… Został koronowany na cesarza przez papieża

1. Wyjaśnij pojęcia:

Symonia
nepotyzm
nikolaizm

1. Wypisz reformy, które wprowadził papież Grzegorz VII:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

1. Wypisz przyczyny kryzysu Kościoła w X i XI wieku:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….