Pojęcie systemu ma dzisiaj ogromnie rozległe zastosowanie.

Według Stanisława Kawuli system jest to zbiór elementów składowych oraz związków i zależności między nimi, tworzących określoną całość.

Według H. Muszyńskiego każdy system obejmuje grupy i instytucje utworzone bądź w celu zapewnienia realizacji jego funkcji, bądź realizujące te funkcje ubocznie lub częściowo. Niektóre grupy (jak rodzina) uczestniczą swymi funkcjami w każdym z wyróżnionych systemów.

Polski system resocjalizacji i profilaktyki tworzą wraz z sądem rodzinnym następujące instytucje:
1. Zakłady poprawcze
2. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacyjno – Społeczne tzw. MOAS
3. Ośrodki szkolno – wychowawcze
4. Domy Dziecka
5. Pogotowia Opiekuńcze
6. Schroniska dla nieletnich
7. Rodziny zastępcze
8. Ośrodki kuratorskie
9. Ochotnicze Hufce Pracy
10. Policyjne Izby Dziecka
11. Kuratorzy sądowi

Środki karne stosowane wobec nieletnich:

-Upomnienie

-Zobowiązanie do określonego postępowania ( np. naprawienie szkody, prace na rzecz poszkodowanego, udział w terapii, podjęcie nauki itp.)

-Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna

-Nadzór organizacji młodzieżowej lub osoby godnej zaufania poręczającej za nieletniego

-Nadzór kuratora

-Ośrodek kuratorski lub instytucja terapeutyczna, wychowawcza itp.

-Zakaz prowadzenia pojazdów

-Przepadek rzeczy uzyskanych z przestępstwa

-Ośrodek szkolno-wychowawczy, rodzina zastępcza, placówka opiekuńczo-wychowawcza

-Zakład poprawczy

Trzy obszary patologii:

• Uzależnienie od substancji psychoaktywnych - (Narkotyków, Alkoholu, Leków)

• Naruszanie zakazów społecznych - (Przestępczość, Prostytucja, Samobójstwa)

• Naruszanie nakazów społecznych - (Pasożytnictwo społeczne)

• Patologie indywidualne: ( prostytucja, przestępczość, narkomania, alkoholizm, lekomania, nikotynizm, pracoholizm, samobójstwa).

• Patologie środowiskowe: ( rozpad rodziny, przemoc w rodzinie, pozbawienie praw rodzicielskich, sieroctwo społeczne, przemoc w szkole, zaniedbanie).

• Patologie cywilizacyjne: ( biurokracja, korupcja, bezrobocie, ubóstwo, pracoholizm).

Metodyka informuje o tym „ co i jak” oraz „ w jaki sposób” ma czynić wychowawca by osiagnąć założone cele resocjalizacji.

Działania podejmowane przez wychowawcę obejmują:
- postulowanie- obejmuje określenie celów operacyjnych, które są możliwe na podstawie uzyskanych wcześniej informacji, na podstawie których możliwe jest diagnozowanie
- optymalizowanie- sporządzanie rozmaitych wersji działania, wybór najlepszego sposobu spośród tych wszystkich
- realizowanie – stosowanie środków zgodnie z ustalonymi wcześniej metodami, w celu osiągnięcia zamierzonych celów. Zasilenia energia potrzebują do realizacji zamierzonych celów, np. pieniedzmi.

Wyróżnić można 3 podstawowe style wychowania:

Autorytarny:

- dominacja wychowawcy,

- podporządkowanie wychowanka,

- wychowanie zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne,

- metody bezpośrednie: nagrody, kary

Partnerski:

- liberalny,

- samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych,

- pozostawiona swoboda i niezależność dziecku,

- interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych,

- wychowanie poprzez życiowe sytuacje.

Demokratyczny:

- współkreowanie wychowanka,

- wychowawca uczestniczy w życiu wychowanka,

- metody pośrednie: oddziaływanie poprzez naśladownictwo.

Celem organizowania środowiska jest:

• wspomaganie rozwojowi- odnosi się do osób i warunków w jakich te osoby żyją, a więc stwarzanie możliwości i warunków, aby każdy człowiek mógł realizować określone racjami rozumu aspiracje

• cele opiekuńcze

• wyrównywanie braków – czyli kompensacją

• tworzenie wspólnoty - przełamywanie izolacji i osamotnienia, budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości

Realizacja tych zamierzonych celów organizacji społeczności wymaga jednak spełnienia warunku bezpośredniego zaangażowania społeczności w podejmowane działania. Nie prowadzi się ich bowiem dla społeczności, ale przez społeczność i wspólnie z nią. Konieczne jest zatem istnienie w danej społeczności lokalnej osób, które gotowe są aktywnie wesprzeć starania pracownika socjalnego. Pożądany jest przy tym udział reprezentantów wszystkich grup, tworzących daną społeczność lokalną.

Można powiedzieć że warunkiem prowadzenia i skuteczności organizowania środowiska jest:

• rozbudzenie sił społecznych – tzw. ochotniczych organizmów życia społecznego

• zaangażowanie w dzieło organizacji społeczności lokalnej, przedstawicieli wszystkich grup.

Cztery procesy przemian w rodzinie :

• Indywidualizacja, daje znaczną wolność członkom rodziny w wielu dziedzinach, rozluźnia jej strukturę. Nie może przekroczyć granic egoizmu, realizacja osobistych interesów i dążeń nie może odbywać się kosztem innych członków rodziny.

• Egalitaryzacja, czyni zadość poczuciu godności i niezależności jej członków.

• Zmniejszenie spójności i dezintegracja rodziny, zmienia układ ich wewnątrzrodzinnych pozycji, zmieniając jej strukturę powoduje spadek je spójności, następuje dezintegracja rodziny (np. rozwody)

• Patologia indywidualna i rodzinna, spatologizowane rodziny niszczą swoich członów. Patologia generuje się i wzmacnia i czyni tym samym społeczeństwo chorym.”

Rodzina współczesna wpływa na osobowość funkcjonowania jednostek, łączy elementy tradycji z elementami nowoczesności, stanowi pomost między przeszłością a teraźniejszością, jest najlepszym „ transformatorem” ogólnospołecznej kultury do postaw, wzorów i wartości.

Rodzina w społecznym i psychospołecznym funkcjonowaniu jest nie do zastąpienia, zmienia się sama i zmienia jednostki za pomocą socjalizacji.

Rola nauczyciela w procesie dydaktyczno-wychowawczym

Rola nauczyciela znacznie się zwiększa - w stosunku do okresu wcześniejszego - zakres jego odpowiedzialności za całościowy, wszechstronny rozwój ucznia. W wyniku przemian nauczyciel zyskał dużą autonomię w organizowaniu i realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak również w podejmowaniu działań twórczych. Już dzisiaj wiele szkół pracuje według programów autorskich, których twórcami są nauczyciele. Od ich decyzji zależy dobór materiału nauczania, jego ewentualna selekcja, rozszerzanie czy też różnicowanie pod kątem możliwości uczniów. W gestii nauczyciela pozostaje też dobór metod nauczania, środków dydaktycznych, form organizacyjnych procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak również wybór podręczników przedmiotowych itp. Współczesny nauczyciel staje się więc w znacznie większym niż dotychczas stopniu organizatorem i inicjatorem aktywności edukacyjnej uczniów oraz twórcą procesu edukacyjnego decydującym o jego treściach i organizacji.

W myśl nowych założeń, powinien on zredukować działania podporządkowane tradycyjnie pełnionym funkcjom informatora, instruktora, kontrolera i egzaminatora, a przyjąć na siebie przede wszystkim funkcję wspierającego i wspomagającego rozwój uczniów. Za naczelny obowiązek nauczyciela w tym zakresie uznaje się tworzenie jak najkorzystniejszych warunków do samorealizacji i samodoskonalenia się uczniów, zaś szczegółowymi zadaniami w jego obrębie - pobudzanie ich motywacji jako najważniejszej siły napędowej rozwoju, rozbudzanie emocji, ciekawości poznawczej, aspiracji, wyzwalanie aktywności, twórczości, odkrywanie świata wartości, kształtowanie umiejętności samodzielnego dochodzenia do wiedzy itp.… To właśnie uczeń - z punktu widzenia nowych idei - jest postrzegany jako kreator swojego rozwoju, nauczyciel zaś jako ten, kto w sposób dyskretny, nie narzucający się dopomaga mu w tym trudzie.

Nauczyciel powinien wystąpić w roli osoby:

• organizującej proces uczenia się, rozpoznającej i badającej potrzeby, oczekiwania, zainteresowania i możliwości uczniów;

• kreującej warunki do uczenia się, poszukiwania, odkrywania, myślenia, komunikowania się;

• integrującej wewnętrzne racje (potrzeby) uczniów z wymaganiami programu;

• uczestniczącej w wymianie emocjonalnej, która zachodzi między nim a uczniem, między nim a grupą;

• opiekującej się, przy pomocy której uczniowie mogą uczyć się aktywni.

Zadania dydaktyczno- wychowawcze nauczyciela:

• przekazywanie uczniom wiedzy oraz kształtowanie różnorakich umiejętności praktycznych i teoretycznych

• pobudzanie dzieci i młodzieży do aktywności poznawczej oraz rozwijanie u nich sił twórczych i zdolności innowacyjnych

• zaznajamianie uczniów z pożądanym ze społeczno- wychowawczego punktu widzenia systemem wartości oraz kształtowanie u nich na tej podstawie określonych nastawień, postaw i cech charakteru

• kształtowanie i rozwijanie u wychowanków zainteresowań zgodnych z ideałem człowieka wszechstronnie rozwiniętego

• stopniowe wdrażanie dzieci i młodzieży do aktywności społecznej i zawodowej, łącznie z samokontrolą i samooceną przebiegu oraz wyników własnej pracy

• wskazywanie uczniom najbardziej dla nich odpowiednich kierunków nauki szkolnej na podstawie systematycznie prowadzonych zabiegów z zakresu orientacji szkolnej i poradnictwa zawodowego

• organizowanie życia społecznego wychowanków oraz wdrażanie ich do racjonalnego spędzania czasu wolnego, w tym do systematycznego i samodzielnego uczenia się przez całe życie.

Postawa moralna nauczyciela:

• sprawiedliwość, takt, tolerancja i kultura osobista (stosunki międzyludzkie),

• komunikatywność w relacjach pomiędzy rodzicami, dziećmi i innymi pracownikami szkoły,

• rozwiązywanie i łagodzenie problemów konfliktowych w klasie,

• umiejętność przewidywania zagrożeń i ich eliminowanie w szkole i w sytuacjach pozaszkolnych,

• organizowanie pomocy koleżeńskiej,

• współpraca z poradnią psychologiczno - pedagogiczną, kontakt z innymi nauczycielami,

• wyszukiwanie i rozwijanie pozytywnych cech dziecka,

• propagowanie dobrych wzorców wychowawczych,

• wspieranie rozwoju psychofizycznego uczniów, ich zdolności i zainteresowań,

• obiektywna ocena hospitowanych lekcji,

• pobudzanie uczniów do samodzielnego wyciągania wniosków oraz samodzielnego rozwiązywania problemów,

• rozwój samooceny dziecka (mniej wiadomości encyklopedycznych)

• umiejętność stosowania zdobytych wiadomości w praktyce.

Ideał i cele wychowania

Ideał wychowania - ujmowany jest jako opis pożądanej , postulowanej osobowości dojrzałej jednostki ludzkiej. (H. Muszyński w „Podstawach teorii wychowania” P. Petrykowskiego)

W oparciu o analizy filozoficzne i wyniki badań konstruowany jest pewien model, wizerunek człowieka, charakteryzującego się określonymi cechami wartościowymi z punktu widzenia danej kultury, potrzeb życia społecznego czy też dominującej ideologii.

Ideał wychowania, jego treści, zmieniają się wraz z rozwojem cywilizacyjnym, kulturowym, społecznym i gospodarczym. Zmieniając się cały czas jest on swoiście nieosiągalny.

Ideał wychowania ma określoną strukturę , której poszczególnymi elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Osiąganie celów wychowania przybliża kształt osobowości wychowanka do ideału.

Przez cel rozumie się ogólnie pewien stan rzeczy, którego osiągnięcie jest postulowane.

W odniesieniu do wychowania celem wychowania będzie postulat dotyczący oddziaływań wychowawczych, efekt określonego oddziaływania człowieka na człowieka. Formułując cele musimy uwzględniać prawidłowości rozwoju osobowości a ponadto interesy życia społecznego, lecz także i indywidualne interesy wychowanka.

Wyodrębnia się następujące cele wychowania:

1. Cele nadrzędne - określane jako wartości uniwersalne, takie jak dobro, prawda i piękno.

2. Cele kierunkowe – opis dyspozycji i zespołów postaw wyrażających stosunek jednostki do

świata i samego siebie oraz możliwości poznawania i zmieniania rzeczywistości.

3. Cele etapowe – powyższe dyspozycje (cele kierunkowe) dają się uszczegółowić w postaci ich opisów na poszczególnych etapach rozwoju człowieka. Tworzone są pewne standardy rozwoju osobowości wyróżnione na podstawie kryterium rozwojowego. Standardy te noszą miano celów etapowych.

4. Cele operacyjne lub cząstkowe – czasami nazywane też szczegółowymi celami wychowania – to wyodrębnione poszczególne formy aktywności odpowiadające kształtom danych dyspozycji na określonym etapie rozwoju. Te formy realizowane są w konkretnych sytuacjach wychowawczych w bezpośredniej działalności wychowawczej.

Cele wychowania: Cele to zakładane zmiany jakie chcemy uzyskać kształtując osobowość swoich wychowanków. Celem czyli przedmiotem dążenia wychowawcy mogą być pewne dyspozycje psychiczne wychowanków, albo pewne stany środowiska społecznego w którym żyją. W pierwszym przypadku cel jest wyrażony w kategoriach psychologicznych (nawyki, postawy, zdolności, cechy osobowości), w drugim przypadku cel wyrażony jest w kategoriach socjologicznych (struktura zbiorowości, role, normy, wzory kultury).

Struktura społeczna – elementy, rodzaje i znaczenie w życiu społecznym jednostek

Struktura społeczna (w socjologii ) – układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa, np. ról społecznych czy pozycji , między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna . Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami .

Pojęcie struktury w socjologii zaczerpnięte zostało z biologii przez Herberta Spencera, który porównywał społeczeństwo do organizmu (zwierzęcego).

Elementy struktury społecznej :

• struktura klasowa

• struktura warstwowa

• struktura zawodowa

• struktura demograficzna (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania)

Dla celów analitycznych wyróżnia się kilka rodzajów struktury społecznej:

• struktura socjometryczna

• struktura przywództwa

• struktura komunikacji

Mikro i makro struktura

Mikrostrukturę tworzą relacje w obrębie małych grup społecznych, np. wspólnot rodzinnych, społeczności lokalnych, kręgów rówieśniczych i towarzyskich

Makrostrukturę tworzą duże grupy i relacje między warstwami, klasami, grupami społeczno - zawodowymi.

Osobny poziom analizy struktury społecznej, na którym istnieją społeczności lokalne czy duże organizacje (grupy wtórne) jest to poziom mezosocjologiczny.

Schematy struktury społecznej

1. Funkcjonalny

W schemacie funkcjonalnym, struktura społeczna uznawana jest za system stosunków i wzajemnych zależności wynikających z podziału funkcji i wymiany usług. Jest wytworem integracyjnej teorii społeczeństwa (struktura społeczna jako zintegrowany system utrzymywany w harmonii dzięki stale trwającym procesom).

Na podstawie analizy funkcjonalnej Robert Merton wyróżnił 5 typów indywidualnego przystosowania:

• konformizm - zapewnia równowagę w społeczeństwie, jest zorientowany na podstawowe wartości

• innowacja - spowodowana intensywnym dążeniem jednostki do sukcesu, przyczynia się do rozwoju społeczeństwa

• rytualizm - z obawy przed ostrą konkurencją jednostka odrzuca dążenie do szybkiego awansu, co prowadzi do rutynizacji życia

• wycofanie - odrzucenie celów kulturowych i środków instytucjonalnych (jednostka pozostaje częścią społeczeństwa, ale jest w nim obcą osobą)

• bunt - negacja celów i wartości wyznawanych w społeczeństwie, prowadzi do chęci przekształcania struktury społecznej, i która zmienia gwałtownie strukturę lecz niekoniecznie na dobre.

1. Dychotomiczny

Przyjmuje postać dwuczłonowego podziału biegunowego społeczeństwa na klasy o przeciwstawnych celach (uprzywilejowanych-upośledzonych, pracujących-nie pracujących, posiadających-nieposiadających itp.), zakłada, że cele te są antagonistyczne (odwołuje się do konfliktowej teorii społeczeństwa). Opisuje również jednostronne zależności typu władzy lub decydowania o czyichś losach przy użyciu środków przymusu.

Dzieli władzę na dwie kategorie:

• władza ekonomiczna - wyrażona w przewadze ekonomicznej jednych ludzi nad drugimi, wynikającej z posiadania środków produkcji

• władza polityczna - zdolność narzucania i wykonywania decyzji

1. Gradacyjny

Struktura społeczna jest tu ujmowana jako system stosunków porządkujących, opartych na zasadach klasyfikacyjnych - społeczeństwo dzieli się ze względu na stopień posiadania przez nie cechy. Prowadzi to do pojmowania społeczeństwa jako układu warstw społecznych rozmieszczonych jedna nad drugą. Podstawową warstwą społeczną jest warstwa średnia.

Schemat gradacji dzieli się ze względu na ilość uwzględnianych czynników na:

gradację prostą - system warstw wyodrębnionych i uszeregowanych na podstawie jednej cechy

gradację syntetyczną - obejmuje równocześnie kilka czynników, ma charakter złożony a wspólnym mianownikiem czynników jest prestiż społeczny

Struktura społeczna danej grupy czy społeczeństwa nie jest zjawiskiem trwałym. Społeczeństwo ciągle podlega własnej restrukturyzacji.