NEOLIBERALIZM - nurt w historii myśli ekonomicznej, poddający krytyce dominujące od czasu wielkiego kryzysu teorie keynesowskie, postulujący powrót do zasad wolnego rynku i ograniczonej do minimum ingerencji państwa w gospodarkę.

Szkoła chicagowska Do głównych krytyków teorii Keynesa zalicza się grupę ekonomistów związanych w latach 60. XX wieku z Uniwersytetem w Chicago. Szczególną rolę w tworzeniu nowych teorii odegrali m.in. Milton Friedman, Frank Knight i George Stigler, ale także pochodzący z Austrii Friedrich Hayek. Bronili oni zasad wolnego rynku oraz krytykowali interwencjonizm państwowy. Wskazywali na potrzebę ograniczenia sektora publicznego, konieczność zwiększenia swobody działalności gospodarczej oraz ograniczenia roli związków zawodowych, które swymi postulatami płacowymi wpływały na powiększanie się skali bezrobocia.

Monetaryzm Zakłada on restrykcyjną politykę pieniężną, relatywnie wysoki poziom stóp procentowych oraz likwidację deficytu budżetowego.W swoich koncepcjach M. Friedman postulował zwiększenie zakresu stosowania mechanizmów rynkowych. Według jego opinii polityka gospodarcza powinna skupić się na kontroli podaży pieniądza i walce z inflacją. Głównymi cechami neoliberalizmu są: antyetatyzm, i silna wiara w skuteczność mechanizmu rynkowego. Obejmuje kilka nurtów współczesnej myśli ekonomicznej. Zalicza się do nich: monetaryzm, nową ekonomię klasyczną, szkołę austriacką i ekonomię strony podażowej.

TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI RAWLSA- doktryna autorstwa Johna Rawlsa po raz pierwszy opublikowana w książce "Teoria sprawiedliwości" w roku 1971. W swojej teorii Rawls odwołuje się do zasady-podział dóbr jest sprawiedliwy jeśli jest bezstronny, czyli jeśli oferuje każdemu takie same możliwości. Zasady teorii sprawiedliwości Rawlsa są oparte na wymyślonym tworze, zwanym przez niego pierwotnym położeniem, znajdując się w którym jednostki ustalają strukturę społeczeństwa, którego są częścią. Pierwotne położenie spełnia tzw. założenia "zasłony niewiedzy", czyli jednostki znajdujące się w nim nie dysponują takimi informacjami jak:

-obecne i przyszłe miejsce w społeczeństwie, z uwzględnieniem statusu społecznego, -posiadany majątek, a także wrodzone zdolności, takie jak inteligencja, uroda itd., -postawę jednostki wobec ryzyka -inne okoliczności (wiek, sytuacja polityczna itp.)

Według Rawlsa spełnienie tych założeń prowadziłoby do wprowadzenia zasad sprawiedliwych dla wszystkich. system sprawiedliwy dla wszystkich będzie opierał się na dwóch podstawowych zasadach:

1.Każda osoba powinna mieć równe prawo do jak najszerszego całościowego systemu równych podstawowych wolności, dającego się pogodzić z podobnym systemem dla wszystkich (bierne i czynne prawo wyborcze, wolność słowa, myśli, prawo do zgromadzeń, prawo do własności prywatnej, nietykalność osobista itd)

2.Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone aby:

-były z jak największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych (Zasada dyferencji)

-były związane z dostępnością do urzędów i stanowisk dla wszystkich, w warunkach autentycznej równości szans

KOMUNITARYZM - nurt we współczesnej filozofii polityki, podkreślający ważność i wartość wspólnot w społecznym życiu człowieka. Narodził się jako odpowiedź na proceduralny liberalizm sformułowany przez Johna Rawlsa w książce "Teoria sprawiedliwości" oraz na kryzys kapitalizmu w drugiej połowie XX wieku. Komunitarianizm traktuje jednostkę nie jako abstrakcyjne indywiduum, lecz zawsze jako część otaczającej ją wspólnoty/ wspólnot (rodzina, grupa sąsiadów, grupa zawodowa itp.). Podkreśla się znaczenie tradycji i społecznego kontekstu w dokonywaniu ocen moralnych, przez co zarzuca się niekiedy tej koncepcji relatywizm. w odróżnieniu od liberalizmu, komunitaryzm kładzie nacisk nie tyle na niezależność i prawa jednostki, ile na jej związki i obowiązki społeczne, a także wspólne wartości, które są niezbędne do przetrwania społeczeństwa.

SOCJALDEMOKRATYZM- ruch społeczny wywodzący się z ruchu robotniczego, który za główny cel stawia sobie budowę ustroju i społeczeństwa socjalistycznego drogą demokratycznych reform.

Obecnie wiele partii, które uważają się za socjaldemokratyczne, opowiada się za równowagą między rynkiem a państwem oraz między jednostką a społeczeństwem, czyli kompromisem między uznaniem systemu kapitalistycznego jako mechanizmu bogacenia się a dystrybucją dochodu narodowego w sposób możliwie najbardziej sprawiedliwy. Główne cele i wartości:

-ochrona praw pracowniczych

-w miarę równomierny rozkład dochodu narodowego, np. poprzez opodatkowanie progresywne,

-idea wolności

-równouprawnienie wszystkich klas społecznych,

-idea demokracji uczestniczącej, w rozumieniu zwiększonego wpływu obywateli na władzę,

-zapewniona przez państwo bezpłatna opieka zdrowotna, edukacja oraz opieka socjalna

-interwencjonizm państwowy i udział sektora społecznego (głównie spółdzielni),

-aktywna polityka państwa na rynku pracy.

ORDOLIBERALIZM- nurt zbliżony do liberalizmu, wykształcony w Niemczech w latach 30. i 40. XX wieku. Głównymi teoretykami ordoliberalizmu byli Franz Böhm, Alexander Rüstow, Wilhelm Röpke, Walter Eucken, Ludwig Erhard i Alfred Müller-Armack. Ordoliberalizm opierał się na katolickiej nauce o naturze człowieka, dostrzegając rolę wspólnoty, tradycji, obyczaju i religii. Wolność, zdaniem ordoliberałów, była konsekwencją ludzkiej wolnej woli. Ustawy nie powinny tworzyć nowych norm, lecz ujmować tradycyjne obyczaje w kategorie prawne.

W gospodarce ordoliberałowie podkreślali aspekt etyczny, przeciwstawiali się traktowaniu pracowników "jak maszyny", z uwagą podchodzili do papieskich encyklik społecznych. Opowiadali się za gospodarką rynkową, szczególnie doceniając i wspierając klasę średnią i drobną burżuazję. Dopuszczali interwencję państwa w gospodarkę tam, gdzie było to konieczne dla obrony konkurencji. Państwo miało zatem bronić wolnego rynku przed monopolami i oligopolami. Ordoliberalizm opowiadał się zdecydowanie za demokracją parlamentarną, którą traktował jako zaporę przeciwko totalitaryzmowi i kolektywizmowi.

KATOLICKA DOKTRYNA SPOŁECZNA- zbiór poglądów dotyczących życia społecznego, kapitalizmu i jego społecznej konsekwencji. Mówi ona o tym, że Kościół popiera działania mające na celu polepszenie sytuacji materialnej ludności, jednakże nie godzi się na ucisk i niesprawiedliwość społeczną. Współcześnie katolicka doktryna społeczna uznaje elementarne wartości chrześcijańskie i niezbędną powtórną ewangelizację jako najlepszą drogę do uzyskania pokoju i rozwoju na świecie. Katolicka doktryna społeczna łączy zasady gospodarki rynkowej z wartościami etyki chrześcijańskiej poprzez dodanie stosownych poprawek do kapitalistycznej organizacji gospodarki (własność jest obciążona hipoteką społeczną - dysponent własności ma określone zobowiązania wobec innych ludzi; bogacenie się, dążenie do zysku jest dobrze widziane, ale tylko wtedy gdy jest środkiem osiągania dobra wspólnego - powstrzymywanie się od nadmiernej konsumpcji, a zamiast tego inwestowanie zysków np. aby stworzyć nowe miejsca pracy).

Najbliższy tej doktrynie jest model społecznej gospodarki rynkowej.

ANTYGLOBALIZM- antyglobalizm, ruch stanowiący opozycję wobec globalizacji, uznawany za jeden z tzw. nowych ruchów społecznych;

antyglobaliści nie tworzą sformalizowanych struktur organizacyjnych; ruch antyglobalistów za najważniejsze uważa problemy zagrożeń ekologicznych oraz ubóstwa; w końcu lat 90. XX w. dynamicznie wzrastała liczba ugrupowań oraz następowała intensyfikacja protestów, które z czasem towarzyszyły wszystkim wielkim konferencjom ekonomicznym, np. szczytom państw grupy G7 i G8, państw UE, zjazdom organizacji międzynarodowych, np. Światowej Organizacji Handlu (WTO) czy Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW); równocześnie ze spotkaniami Światowego Forum Ekonomicznego, antyglobaliści organizują Światowe Forum Społeczne (pierwsze odbyło się 2001 w brazylijskim Pôrto Alegre).