Doktrynalne uwarunkowania

Doktrynalne uwarunkowania

polityki społecznej

polityki społecznej



Rozwój polityki społecznej w znacznym

Rozwój polityki społecznej w znacznym

stopniu jest uzależniony od stosunku

stopniu jest uzależniony od stosunku

podmiotów tej polityki do wartości

podmiotów tej polityki do wartości

uznawanych w danym społeczeństwie za

uznawanych w danym społeczeństwie za

najważniejsze oraz od sposobów ich

najważniejsze oraz od sposobów ich

realizacji.

realizacji.



Starając się traktować politykę społeczną

Starając się traktować politykę społeczną

jako dyscyplinę autonomiczną i jednorodną,

jako dyscyplinę autonomiczną i jednorodną,

zmuszeni jesteśmy do uwzględnienia z góry

zmuszeni jesteśmy do uwzględnienia z góry

określonych systemów wartości

określonych systemów wartości

zawierających się w teoretyczno-

zawierających się w teoretyczno-

normatywnych zbiorach koncepcji

normatywnych zbiorach koncepcji

kształtowania stosunków społecznych

kształtowania stosunków społecznych

(doktryn politycznych) uwzględniających

(doktryn politycznych) uwzględniających

także określone działania w ramach polityki

także określone działania w ramach polityki

społecznej.

społecznej.



W historii myśli społecznej istnieje

W historii myśli społecznej istnieje

wiele programów naprawy życia

wiele programów naprawy życia

społecznego, jednak z punktu

społecznego, jednak z punktu

widzenia kształtowania się

widzenia kształtowania się

obecnego ładu społeczno-

obecnego ładu społeczno-

ekonomicznego na szczególną

ekonomicznego na szczególną

uwagę zasługują trzy doktryny:,

uwagę zasługują trzy doktryny:,

liberalna, socjalistyczna oraz

liberalna, socjalistyczna oraz

społeczna nauka Kościoła

społeczna nauka Kościoła

katolickiego.

katolickiego.

Polityka społeczna w myśli socjalistycznej

Polityka społeczna w myśli socjalistycznej



W wizji społeczeństwa opartej na doktrynie

W wizji społeczeństwa opartej na doktrynie

socjalistycznej, niezależnie czy będzie to

socjalistycznej, niezależnie czy będzie to

socjalizm utopijny, marksizm czy socjalizm

socjalizm utopijny, marksizm czy socjalizm

demokratyczny, zasadniczego znaczenia

demokratyczny, zasadniczego znaczenia

nabierają trzy wartości:

nabierają trzy wartości:

wolność, równość,

wolność, równość,

braterstwo

braterstwo

.

.



Najważniejszym pojęciem z punktu widzenia

Najważniejszym pojęciem z punktu widzenia

realizacji sprawiedliwości społecznej jest

realizacji sprawiedliwości społecznej jest

równość.

równość.

Analizując historycznie próby budowania

Analizując historycznie próby budowania

polityki społecznej na takim rozumieniu

polityki społecznej na takim rozumieniu

wyżej wymienionych wartości, można

wyżej wymienionych wartości, można

wyróżnić następujące kierunki (fazy) jej

wyróżnić następujące kierunki (fazy) jej

rozwoju.

rozwoju.



Pierwszy związany z teorią K. Marksa zakładający

Pierwszy związany z teorią K. Marksa zakładający

zniesienie kapitalizmu

zniesienie kapitalizmu



Drugi związany z rewizjonizmem i poglądami

Drugi związany z rewizjonizmem i poglądami

uznającymi kapitalizm za reformowalny.

uznającymi kapitalizm za reformowalny.

Liberalizm a polityka społeczna

Liberalizm a polityka społeczna



Najważniejszym pojęciem dla tego nurtu

Najważniejszym pojęciem dla tego nurtu

myślowego jest wolność.

myślowego jest wolność.



Pojęcie to ma charakter uniwersalny.

Pojęcie to ma charakter uniwersalny.



Wolność odnoszona jest do jednostki i rozumiana

Wolność odnoszona jest do jednostki i rozumiana

jako przeciwieństwo przymusu.

jako przeciwieństwo przymusu.



Jednostka jest wolna o ile nie jest

Jednostka jest wolna o ile nie jest

podporządkowana arbitralnej woli innego

podporządkowana arbitralnej woli innego

człowieka, czy grupy ludzi.

człowieka, czy grupy ludzi.



Stan wolności oznacza taką sytuację, w której

Stan wolności oznacza taką sytuację, w której

przymus ze strony innych ludzi ograniczony

przymus ze strony innych ludzi ograniczony

został tak dalece, jak to jest tylko możliwe.

został tak dalece, jak to jest tylko możliwe.



Z wolnością nie są związane żadne korzyści,

Z wolnością nie są związane żadne korzyści,

poza możliwością wykorzystania warunków przez

poza możliwością wykorzystania warunków przez

nią stworzonych.

nią stworzonych.



Pojęcie równości rozpatrywane jest w związku

Pojęcie równości rozpatrywane jest w związku

z pojęciem wolności.

z pojęciem wolności.



Równość dopuszczana przez liberałów kończy się

Równość dopuszczana przez liberałów kończy się

tam, gdzie zanika proces wzmacniania i ochrony

tam, gdzie zanika proces wzmacniania i ochrony

wolności jednostki.

wolności jednostki.



Równość prawno-polityczna (np. jako powszechne

Równość prawno-polityczna (np. jako powszechne

i równe prawo głosu) jest uzupełnieniem wolności

i równe prawo głosu) jest uzupełnieniem wolności

politycznej.

politycznej.



Równość społeczna to przede wszystkim równy

Równość społeczna to przede wszystkim równy

szacunek dla człowieka, niezależnie od jego

szacunek dla człowieka, niezależnie od jego

rangi czy pozycji.

rangi czy pozycji.



W katalogu liberalnych równości znajduje się

W katalogu liberalnych równości znajduje się

także równość szans (równość dostępu i startu),

także równość szans (równość dostępu i startu),

która powinna polegać na wyrównywaniu

która powinna polegać na wyrównywaniu

różnic początkowych, związanych z

różnic początkowych, związanych z

dysproporcjami bogactwa.

dysproporcjami bogactwa.



Jednakże ta równość i równość ekonomiczna w

Jednakże ta równość i równość ekonomiczna w

liberalnej koncepcji są znacznie ograniczone, gdyż

liberalnej koncepcji są znacznie ograniczone, gdyż

nie dopuszczają ograniczenia wolności jednostki.

nie dopuszczają ograniczenia wolności jednostki.

Kierunki w doktrynie liberalnej, mające inne

Kierunki w doktrynie liberalnej, mające inne

nastawienie do problemów polityki społecznej

nastawienie do problemów polityki społecznej



polityka społeczna oparta na założeniach teorii

polityka społeczna oparta na założeniach teorii

Keynesa, realizowana przez zwolenników

Keynesa, realizowana przez zwolenników

socjalnego liberalizmu. Najpełniejszym

socjalnego liberalizmu. Najpełniejszym

odzwierciedleniem tej koncepcji jest idea welfare

odzwierciedleniem tej koncepcji jest idea welfare

state rozwijana między innymi przez J.K. Galbraitha,

state rozwijana między innymi przez J.K. Galbraitha,

G. Myrdala, W.H. Beveridgea.

G. Myrdala, W.H. Beveridgea.



Powrót do tradycyjnych wartości XIX-wiecznego

Powrót do tradycyjnych wartości XIX-wiecznego

liberalizmu. Zwolennicy koncepcji "praw

liberalizmu. Zwolennicy koncepcji "praw

naturalnych" (R. Nozick) zakładają, że interwencja

naturalnych" (R. Nozick) zakładają, że interwencja

państwa jest moralnie zła, poza nielicznymi

państwa jest moralnie zła, poza nielicznymi

wyjątkami, dlatego jej uczestnictwo w podziale jest

wyjątkami, dlatego jej uczestnictwo w podziale jest

niewskazane (teoria państwa minimalnego).

niewskazane (teoria państwa minimalnego).

Zwolennicy podejścia empirycznego (F.A. Hayek,

Zwolennicy podejścia empirycznego (F.A. Hayek,

M. Friedman) uzasadniają, że interwencja państwa

M. Friedman) uzasadniają, że interwencja państwa

prowadzi do zmniejszania ogólnego dobrobytu,

prowadzi do zmniejszania ogólnego dobrobytu,

dlatego powinna być stopniowo ograniczana do

dlatego powinna być stopniowo ograniczana do

działań ściśle związanych z funkcjonowaniem

działań ściśle związanych z funkcjonowaniem

państwa (wojsko, policja, wymiar sprawiedliwości).

państwa (wojsko, policja, wymiar sprawiedliwości).

Społeczna Nauka Kościoła Katolickiego

Społeczna Nauka Kościoła Katolickiego



Związana jest bezpośrednio z

Związana jest bezpośrednio z

wypowiedziami papieży i dokumentami

wypowiedziami papieży i dokumentami

przez nich wydawanymi (encyklikami,

przez nich wydawanymi (encyklikami,

listami papieskimi dokumentami

listami papieskimi dokumentami

soborowymi itp.)

soborowymi itp.)



W skład tej nauki nie włącza się poglądów

W skład tej nauki nie włącza się poglądów

różnorodnych szkół i myślicieli katolickich.

różnorodnych szkół i myślicieli katolickich.

Katolicyzm społeczny

Katolicyzm społeczny



Za prekursora katolicyzmu społecznego uznaje się

Za prekursora katolicyzmu społecznego uznaje się

W.Kettlera (1811-1877) – jako duchowny

W.Kettlera (1811-1877) – jako duchowny

zajmował się problemem nędzy i ubóstwa

zajmował się problemem nędzy i ubóstwa

robotników. Sformułował program prawodawstwa

robotników. Sformułował program prawodawstwa

pracy, którego celem była osłona najsłabszych.

pracy, którego celem była osłona najsłabszych.



Do tego grona należy zaliczyć jeszcze: H.

Do tego grona należy zaliczyć jeszcze: H.

Maning’a, kardynała który zajmował się mediacją

Maning’a, kardynała który zajmował się mediacją

podczas strajku dokerów w 1889r.

podczas strajku dokerów w 1889r.



Ta działalność wpłynęła na kształt encykliki

Ta działalność wpłynęła na kształt encykliki

"Rerum novarum" Leona XIII (1891)

"Rerum novarum" Leona XIII (1891)

Wymiary społecznej nauki Kościoła katolickiego

Wymiary społecznej nauki Kościoła katolickiego



Teoretyczny

Teoretyczny

związany z koncepcją stworzenia

związany z koncepcją stworzenia

systemu międzyludzkich relacji według nowego

systemu międzyludzkich relacji według nowego

porządku społecznego

porządku społecznego



Historyczny

Historyczny

związany z aplikacją

związany z aplikacją

niezmiennych zasad w konkretnych ustrojach

niezmiennych zasad w konkretnych ustrojach

społecznych

społecznych



Praktyczny

Praktyczny

związany z propozycjami

związany z propozycjami

zastosowania w praktyce zasad, wedle

zastosowania w praktyce zasad, wedle

możliwości, potrzeb i okoliczności w różnych

możliwości, potrzeb i okoliczności w różnych

ustrojach gospodarczych

ustrojach gospodarczych

Wybrane encykliki

Wybrane encykliki



"Rerum novarum" Leona XIII (1891) dotyczyła kwestii

"Rerum novarum" Leona XIII (1891) dotyczyła kwestii

robotniczej i zapoczątkowała doktrynę socjalną Kościoła

robotniczej i zapoczątkowała doktrynę socjalną Kościoła



"Quadragesimo anno" (1931), Piusa XI, to propozycja

"Quadragesimo anno" (1931), Piusa XI, to propozycja

budowy ustroju społecznego opartego na korporacjonizmie

budowy ustroju społecznego opartego na korporacjonizmie

i zasadzie pomocniczości.

i zasadzie pomocniczości.



- "Mater et Magistra" (1961), Jana XXIII przedstawia

- "Mater et Magistra" (1961), Jana XXIII przedstawia

problemy związane z przeludnieniem i niedorozwojem,

problemy związane z przeludnieniem i niedorozwojem,

wymagające zaangażowania się chrześcijan w ich

wymagające zaangażowania się chrześcijan w ich

rozwiązywanie.

rozwiązywanie.



- "Pacem in Terris" (1963), Jana XXIII to dokument o

- "Pacem in Terris" (1963), Jana XXIII to dokument o

prawach człowieka, a także zbiór wskazówek według

prawach człowieka, a także zbiór wskazówek według

których powinny działać podstawowe podmioty

których powinny działać podstawowe podmioty

kształtujące życie społeczeństwa.

kształtujące życie społeczeństwa.



- "Populorum progressio" (1967), Pawła VI odnosiła się do

- "Populorum progressio" (1967), Pawła VI odnosiła się do

problemu nierówności i niesprawiedliwości społecznej

problemu nierówności i niesprawiedliwości społecznej

dotykającej w sposób szczególny tzw. kraje trzeciego świata.

dotykającej w sposób szczególny tzw. kraje trzeciego świata.



- "Laborem exsercens" (1981), Jana Pawła II porusza wartości

- "Laborem exsercens" (1981), Jana Pawła II porusza wartości

związane z pracą, która stanowi centralny problem polityki

związane z pracą, która stanowi centralny problem polityki

społecznej.

społecznej.



Nauka społeczna Kościoła stara się wyjaśnić

Nauka społeczna Kościoła stara się wyjaśnić

zmieniającą się rzeczywistość odwołując się do

zmieniającą się rzeczywistość odwołując się do

chrześcijańskiej koncepcji osoby ludzkiej.

chrześcijańskiej koncepcji osoby ludzkiej.



Zmierza do ukierunkowania działalności człowieka

Zmierza do ukierunkowania działalności człowieka

formułując zasady postępowania:

formułując zasady postępowania:

dobra

dobra

wspólnego, solidarności, pomocniczości,

wspólnego, solidarności, pomocniczości,

uczestnictwa

uczestnictwa

.

.



Koncentruje się na obronie godności człowieka i jego

Koncentruje się na obronie godności człowieka i jego

praw wynikających nie z racji politycznych, ale

praw wynikających nie z racji politycznych, ale

moralnych.

moralnych.



Z koncepcji człowieka przyjętej przez naukę

Z koncepcji człowieka przyjętej przez naukę

społeczną Kościoła wynika dążenie do stworzenia

społeczną Kościoła wynika dążenie do stworzenia

porządku społecznego (państwa).

porządku społecznego (państwa).



W wyniku naturalnych skłonności społeczeństwa

W wyniku naturalnych skłonności społeczeństwa

do istnienia i rozwoju w ramach państwa,

do istnienia i rozwoju w ramach państwa,

dochodzi do powstania "

dochodzi do powstania "

państwa pomocniczego

państwa pomocniczego

".

".



Zależność między społeczeństwem

Zależność między społeczeństwem

a państwem ma się opierać na

a państwem ma się opierać na

formule: "tak daleko społeczeństwo

formule: "tak daleko społeczeństwo

jak to jest możliwe, tak daleko

jak to jest możliwe, tak daleko

państwo jak to jest konieczne".

państwo jak to jest konieczne".



Państwo pomocnicze odrzuca socjalistyczną

Państwo pomocnicze odrzuca socjalistyczną

koncepcję państwa maksimum uważając, że

koncepcję państwa maksimum uważając, że

odbiera ono człowiekowi inicjatywę i

odbiera ono człowiekowi inicjatywę i

odpowiedzialność za własne działania, jak i

odpowiedzialność za własne działania, jak i

liberalną koncepcję państwa minimum, które

liberalną koncepcję państwa minimum, które

odmawia pomocy jednostkom słabszym,

odmawia pomocy jednostkom słabszym,

potrzebującym pomocy, faworyzuje bogatszych i

potrzebującym pomocy, faworyzuje bogatszych i

silniejszych.

silniejszych.



Państwo pomocnicze szczególnie troszczy się o

Państwo pomocnicze szczególnie troszczy się o

ludzi, którzy nie są w stanie o własnych siłach

ludzi, którzy nie są w stanie o własnych siłach

zaspokoić nawet elementarnych potrzeb (starcy,

zaspokoić nawet elementarnych potrzeb (starcy,

inwalidzi, bezdomni, bezrobotni itp.).

inwalidzi, bezdomni, bezrobotni itp.).



W koncepcji państwa pomocniczego szczególne

W koncepcji państwa pomocniczego szczególne

znaczenie ma odwoływanie się do pewnych

znaczenie ma odwoływanie się do pewnych

wartości centralnych wynikających z zasady

wartości centralnych wynikających z zasady

personalizmu i humanizmu, bez których żadne

personalizmu i humanizmu, bez których żadne

społeczeństwo, jak i państwo nie może istnieć.

społeczeństwo, jak i państwo nie może istnieć.

Konserwatyzm – zasady:

Konserwatyzm – zasady:



Nie dla teorii – zakaz budowy doktryn naruszających

Nie dla teorii – zakaz budowy doktryn naruszających

porządek społeczny,

porządek społeczny,



Nie dla indywidualizmu – społeczeństwo jest jedynym

Nie dla indywidualizmu – społeczeństwo jest jedynym

twórcą wartości materialnych i duchowych.

twórcą wartości materialnych i duchowych.



Nie dla racjonalizmu – wiedza człowieka jest ułomna w

Nie dla racjonalizmu – wiedza człowieka jest ułomna w

porównaniu z religia, obyczajami i instynktem

porównaniu z religia, obyczajami i instynktem

społecznym,

społecznym,



Nie dla praw podmiotowych – idei równości, religia jest

Nie dla praw podmiotowych – idei równości, religia jest

naturalnym źródłem wszelkiego dobra, fundamentem

naturalnym źródłem wszelkiego dobra, fundamentem

społeczeństwa i sankcjonuje nierówności społeczne,

społeczeństwa i sankcjonuje nierówności społeczne,



Nie dla postępu – w imię ciągłości historycznej i

Nie dla postępu – w imię ciągłości historycznej i

tradycji

tradycji



Konserwatyzm krytykuje liberalizm za jego

Konserwatyzm krytykuje liberalizm za jego

racjonalizm i lekceważenie znaczenia religii oraz

racjonalizm i lekceważenie znaczenia religii oraz

etyki w życiu społeczeństwa, co prowadzi do kultu

etyki w życiu społeczeństwa, co prowadzi do kultu

egoizmu i bogactwa,

egoizmu i bogactwa,



Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) opowiada

Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) opowiada

się za wolnością jednostki, ochrona własności

się za wolnością jednostki, ochrona własności

prywatnej i drastycznym ograniczeniem socjalnej

prywatnej i drastycznym ograniczeniem socjalnej

interwencji państwa. Państwo powinno być tylko

interwencji państwa. Państwo powinno być tylko

patronem inicjatyw społeczno-gospodarczych,

patronem inicjatyw społeczno-gospodarczych,



Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) jest

Konserwatyzm (podobnie jak liberalizm) jest

przeciwny zasadzie równości społecznej,

przeciwny zasadzie równości społecznej,



Konserwatyści preferują stan średni (warstwę

Konserwatyści preferują stan średni (warstwę

posiadająca własność), ale popierają spółdzielczość i

posiadająca własność), ale popierają spółdzielczość i

kultywowanie solidarności społecznej,

kultywowanie solidarności społecznej,



Najlepszym działaniem społecznym jest prywatna

Najlepszym działaniem społecznym jest prywatna

filantropia, która uczy altruizmu i chrześcijańskiej

filantropia, która uczy altruizmu i chrześcijańskiej

miłości.

miłości.