WYKŁAD 1
Zarządzanie MSP
Dlaczego sektor MSP jest ważny i dlaczego jest on dużą częścią gospodarki? – jedno z możliwych pytań np. na kolosie
Znaczenie MSP w gospodarce:
- liczba podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON (z pominięciem rolnictwa, rybołówstwa i administracji publicznej) wynosi około 3,5 mln firm. W ciągu pierwszego roku połowa upada, ale tworzą się nowe.
- udział sektora małych i średnich firm w tworzeniu PKB wynosi 47,7%
z tego mikroprzedsiębiorstwa 31%
małych przedsiębiorstw 7,4%
ze średnich 9,3%
- udział tego sektora w tworzeniu wartości dodanej brutto ogółem 54,1%
Zatrudnienie a MSP:
- 8,5 mln osób
- handel i naprawy 31,9%
- w przemyśle 27,1%
- w odludzie nieruchomości i firm 12,5%
- w budownictwie 10,1%
- w inlandiiw, gospodarce magazynowej (reszta %)
Bariery finansowania polskiego sektora MSP w Polsce - Bariery wzrostu przedsiębiorstw
bariery popytu (firmy inl produkować, bo mają np surowce, ale nie mają gdzie tego sprzedać – nawet dobry marketing nie jest w stanie tego popytu pobudzić w rynku zapełnionym, 70% firm w PL działa na rynkach lokalnych i to jest głównym problemem, – aby się wybić trzeba działać na szerszą skalę), (dlaczego np ludzie nie chodzą do banków, – bo jest złe podejście do klienta z względu na to, iż pracownicy są nieodpowiednio wyszkoleni, – ale to jest wymóg przez odgórne władze), obecnie ludzie nie identyfikują się z danymi filmami gdyż firmy nie dbają o nich ze względu na chęć jak największego zysku – „klienta inla oszukać tylko raz” po tym razie się zraża do firmy), kiedy rynek jest nasyci to tylko wyrwanie
bariery wzrostu firmy, które wynikają z polityki mikroekonomicznej państwa (subwencje, podatki itd.)
niedobór źródeł finansowania(największy problem polskich firm)
a zatem inlandii ograniczenia hamujące wzrost firmy można nazwać barierami
Klasyfikacja barier: kryterium czas
bariery wejścia i bariery rozwoju
bariery wejścia pojawiają się w momencie wejścia firmy na rynek i dotyczy przede wszystkim problemów związanych z zaistnieniem firmy na rynku.
Można do nich zaliczyć:
- niejasność przepisów
- złą koniunkturę
- niekompetencje urzędników
- niewystarczający popyt
- wysokie koszty inwestycji
- prawa patentowe
- bariery rozwoju dotyczą tych firm, które już na rynku istnieją
- bariery na które napotykają przedsiębiorstwa są związane z cyklem życia organizacji
- kryzysowa koncepcja wg Greinera:
każde przedsiębiorstwo wchodzące na rynek jest małe z wyjątkiem tych firm które powstały w wyniku fuzji lub aliansów. Kiedy się pojawia kryzys w firmie? W momencie gdy mu dobrze idzie – wtedy nie potrafi sobie poradzić z rozwojem (połowa firm w PL wtedy upada – tzw. kryzys przywództwa polegający na niezatrudnianiu pracowników)
po kryzysie przywództwa przychodzi kolejny kryzys tzw. autonomii – zbyt duże zaufanie właściciela do pracowników – powinno być tak że: wyznaczamy pracownikom cele a potem sprawdzamy tylko ich wykonanie (poza branżami takimi jak medycyna gdzie trzeba inlandiiw bardzo rygorystycznych zasad)
kryzys porozumienia tzn. że pracodawcy inlandi by pracownicy kochali firmę i ją rozumieli. Trzeba tak wyznaczyć cele pracownikowi by się mu to tylko opłacało. Pracownika nie obchodzi bezpośrednio los firmy w długookresowym czasie tylko to, że wykonał pracę za którą chce zapłatę.
kryzys nieznanej przyszłości – dziś podejmujemy decyzje, które mają znaczenie i wpływ oddziaływanie w przyszłości – przykładem może być branie kredytu we frankach. Przeważnie powinno się brać w tej walucie w jakiej się zarabia
Cykl życia organizacji:
1. Faza : NARODZINY
O przetrwaniu organizacji decydują:
cele krótkookresowe ,
kapitał założycielski (główne środki finansowania Pl firm to kapitał założyciela ze względu na to iż żaden bank nie da kredytu – ustaliły sobie bowiem 3 letnią spłatę kredyty, gdyż 70% firm upada właśnie po 3 latach a 50% po roku),
otoczenie (na rynku sprzeda się wszystko jeżeli jest to zgodne z modą trendami, akceptacją społeczeństwa,
poziom konkurencji (jakieś narzędzie Portera???)
2. Faza : MŁODOŚĆ
O powodzeniu decydują:
strategia,
specjalizacja (nie można być wszystkim dla inlandii – np Daewoo bo nie inla być dobrym we wszystkim; Np. firma Bayer pozostała tylko prze produkcji aspiryny a zrezygnowali z prod farb od których zaczęli (macierz MCG)),
synchronizacja (tzw 3S) (surowce są przywożone wprost na linię produkcyjna- stosowane przez inlandiiw w są w tym perfekcyjni i nikt jak na razie nie może ich w tym dogonić – W Japonii nie mają magazynów dla małych firm najlepszą strategią jest strategia wychwytywania najlepszych okazji,
3. Faza : DOJRZAŁOŚĆ
Organizacje cechuje różnorodność metod i technik zarządzania, ukształtowany image. Wzrasta potrzeba prowadzenia różnorodnych zmian . B+R, czyli badania rynku.
WYKŁAD 2
Małe firmy coraz rzadziej biorą kredyt, coraz częściej leasing. Głównym źródłem finansowania jest kapitał własny, który często jest niewystarczalny. Dodatkowo brany jest kredy bankowy, leasing. Na początku lat 90 więcej firm korzystało z kredytu bankowego, w 2004 tylko 15%, a w 2008 już tylko 7%.
Źródła finansowania MSP:
kapitał własny 70%
kredyty 15% (w 2004r.; 2008r. tylko 7% i spada)
leasing 10% (i rośnie)
inne
Kapitał własny:
- pochodzący od właścicielu (dominuje w Finlandii)
- zysk (w Polsce dominuje)
Bariery ograniczające rozwój polskiego sektora MSP:
obowiązek uiszczania podatku przed wpływem należności (firmy płacą podatek od należności, które do nich jeszcze nie spłynęły)
duże sieci handlowe ( w Niemczech duże sieci handlowe są zamykane o godzinie 13 w sobotę i otwierane dopiero w poniedziałki)
lokalni odbiorcy - innowacyjność
dostępność i warunki uzyskania kredytów
zatory płatnicze - nieskuteczność windykacji należności
mała dostępność poręczeń kredytów długoterminowych
polityka kursów walutowych
wysokość stóp procentowych
możliwość mobilizacji kapitału poprzez giełdę i inne instytucje rynku finansowego
ZUS i Urząd Skarbowy to największe utrudnienia dla przedsiębiorstw , dawniej problemem były subwencje, koncesje i pozwolenia.
Przedsiębiorcy oczekiwali:
większego dostępu do dotacji unijnych
większego popytu na polskie produkty na rynku unijnym, jak i krajowym
większej dostępności kredytowej
lepszych wyników finansowych
Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o wspieraniu form działalności innowacyjnej !!!
Działalność innowacyjną zdefiniowano jako działalność związaną z przygotowaniem i uruchomieniem wytwarzania nowych lub udoskonalonych materiałów, wyrobów urządzeń usług, procesów lub metod przeznaczonych do wprowadzenia na rynek albo innego wykorzystania w praktyce.
Inwestycje sektora MSP przed przystąpieniem Polski do UE :
- inwestycje odtworzeniowe - zmierzają do podtrzymania istniejącego stanu
- inwestycje rozwojowe - zwiększają zdolności produkcyjne lub usługowe przedsiębiorstw
Przyczyny braku inwestycji w polskim sektorze MSP:
- oczekiwanie na poprawienie koniunktury gospodarczej
- niewykorzystane zasoby techniczne
- zbyt duża niestabilność warunków gospodarowania
- brak popytu na Polskim rynku oraz na rynkach zagranicznych
- oczekiwanie na dostęp do funduszy unijnych
- brak dostępu do kapitału na inwestycje
- brak strategii rozwoju
Z barier wzrostu konkurencyjności w 2014 roku w porównaniu do 2001 zniknęły:
- kredyty długoterminowe
- brak możliwości mobilizacji kapitału przez giełdę i inne instytucje rynku finansowego
WYKŁAD 3
Źródła finansowania:
wewnętrzne:
samofinansowanie,
samospłata;
emisja akcji,
amortyzacja,
venture capital,
business angels
zewnętrzne:
leasing,
kredyt bankowy,
kredyt kupiecki,
papiery dłużne (obligacje),
środki pomocowe
Surogaty kapitału obcego:
alianse i fuzje;
franchising;
forfaiting;
faktoring
Średnia upadalność firm będących we franchising'u wynosi 8%, normalnie po roku 50%, a po 3 latach upada średnio 75% nowo założonych firm.
Kapitał własny dzieli się na grupy:
- kapitał właścicieli (udziałowcy firm, venture kapitał)
- zysk zatrzymany (samofinansowanie = zysk netto + amortyzacja)
Kapitał własny charakteryzuje się następującymi cechami:
- jest stabilnym źródłem finansowania
- stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli
- wpływa na zwiększenie płynności finansowej
- kształtuje stosunki własnościowe odnośnie do przedsiębiorstwa
Zalety podniesienia kapitału własnego:
- zwiększanie funduszy z których można finansować inwestycje
- zwiększenie bazy gwarancyjnej dla wierzycieli, co umożliwia dodatkowe pozyskanie kapitału obcego
Podwyższanie kapitału własnego poprzez:
- zwiększenie kapitału akcyjnego (emisja akcji)
- zwiększenie kapitału zapasowego
- zatrzymanie zysku netto
Kapitał zapasowy tworzy się z zysku netto (rocznie 8%) tak długo aż kapitał zapasowy będzie stanowił 1/3 kapitału akcyjnego.
Funkcja podwyższenia kapitału akcyjnego:
rozwojowa
Rozumiana jest jako zapewnienie kapitału na finansowanie inwestycji przedsiębiorstwa, zwiększających jego majątek, usprawniających zarządzanie, poprawiających pozycję konkurencyjną czy wprowadzających nowoczesne technologie.
ochronna
Jest definiowana jako zwiększenie kapitału celem utrudnienia przejęcia kontroli nad spółką przez inny podmiot. W tym przypadku celem pozyskania dodatkowych środków nie jest finansowanie inwestycji, lecz samo zwiększenie środków, jakie należy zaangażować w uzyskanie kontroli na firmą.
pozyskania inwestora strategicznego
Działanie to może być realizowane poprzez objęcie przez inwestora strategicznego specjalnie dla niego przygotowanej emisji akcji.
zwiększenie zdolności kredytowej (zdolność do spłaty ewentualnego kredytu wraz z odsetkami; tym większą, im więcej kapitału własnego w firmie; jest ona skutkiem emisji nowych akcji)
zwiększanie zdolności kredytowej spółki jest niewątpliwym skutkiem emisji nowych akcji i funkcji to ma zdecydowanie charakter finansowy
zwiększenie kapitałów własnych akcji prowadzi do poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
zabezpieczenia przed ryzykiem działalności gospodarczej
Bariery emisji akcji dla sektora MSP:
- stare wymagania dotyczące publikacji danych na temat spółki, co ma zapewnić wszystkim potencjalnym inwestorom jednakowy dostęp do informacji na temat spółki
- młoda giełda NewConnect (giełda dla MSP)
- 74% spółek fińskich z sektora MSP to SA
Koszty emisji akcji:
- przygotowanie i dystrybucja prospektu emisyjnego
- akceptacja przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd
- koszty opinii prawnej oraz badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta
- opinia prawna dotyczy istnienia potencjalnych przyszłych roszczeń wobec firmy
- opinia niezależnego audytora skupia się natomiast na wiarygodności sprawozdań finansowych zamieszczonych w prospekcie. Ok. 200 euro na godzinę to stawka audytora.
Amortyzacja
- jest "kosztem, który nie jest kosztem, a przychodem, który nie jest przychodem"
- a także "amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem"
- jest związana ze zużywaniem się i reprodukcją środków trwałych. Stanowi swoistą kategorię finansowa. W najszerszym ujęciu amortyzacja oznacza zmniejszanie wartości aktywów bilansów. Nie amortyzujemy rzeczy, ani zwierząt.
Amortyzacja - definicje
- oznacza zmniejszanie wartości zużywających się składników majątku trwałego
- obniżanie w rachunkowości wartości kapitału
- wyraża prawidłowość ruchu środków trwałych czyli stopniową utratę ich wartości i stopniowe przekazywanie jej produktom oraz gromadzenie się pieniężnego odpowiednika jej wartości
- systematyczne założenie wartości składników majątkowych (ulegających umorzeniu) w okresie użytkowania
- koszt z którym nie jest związany przepływ finansowy. Podkreśla się jednak podatkową jej stronę gdyż pozwala na zaoszczędzenie wydatków
Amortyzacja dzieli się na dwa typy:
podatkowa – dotyczy elementów kosztów potrącanych z przychodu (koszt rozkładany na jednostki czasu). Wyraża ona potrącenia pieniężne z przychodu nie będące strumieniami. Jej efekt fiskalny wiąże się z oszczędnością na podatku, który jest strumieniem.
finansowa (bilansowa) - pokazuje jaka jest rzeczywista wartość środka trwałego (podatkowa nie pokazuje ile tak naprawdę się zużył dany środek w czasie np produkcji).
Amortyzacja finansowa (bilansowa):
- art 32 ustawy o rachunkowości
- w myśl tego przepisu odpisów amortyzujących lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się droga systematyczna, planowanego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji
- mogę amortyzować tylko te środki których jestem właścicielem oraz tylko te które są już wpisane w twój bilans finansowy, nie można bilansować po osiągnięciu wartości zerowej określonej uprzednio (no amortyzacja jest na 5 lat i po 5 latach nie możemy amortyzować dalej)
- rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania , a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji sprzedaży.
Przy ustalaniu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej o rachunkowości nakazuje uwzględnianie:
- liczba zmian na których pracuje środek trwały
- tempo postępu techniczno-ekonomicznego
- wydajność środka trwałego mierzona liczba godzin jego pracy , liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem
- prawne lub inne ograniczenia czasu użytkowania środka trwałego
- przewidywania przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego
- dla określenia okresu amortyzacji dla celów bilansowych podstawowe znacznie ma określenie ekonomicznej użyteczności środka trwałego na okres ten w żaden sposób nie wpływają stawki amortyzacyjne wynikające z ustaw podatkowych
- nie należy stosować stawek podatkowych dla celów amortyzacji bilansowej
- do wyliczanie odpisów amortyzacji środków trwałych stanowiących koszty ...
Gdy amortyzacja jest niższa od faktycznego zużycia część zysków faktycznie nieosiągnięta wpływa na korzystniejszy obraz stanu finansów firmy niż ma to miejsce w rzeczywistości. Następuje tutaj rozdysponowanie środków pieniężnych na podatek dochodowy, dywidendy itp. faktycznie z zysku nieosiągniętego lecz manipulowanego.
Zawsze trzeba się dowiedzieć, czy bank oferujący wyższe oprocentowanie daje gwarancję zysku/zwrotu pieniędzy. Wiele banków nie daje tego i max. co można później odzyskać to 10000 euro (w PL).
WYKŁAD 4
Venture Capital
Termin ten jest niekiedy tłumaczony, jako kapitał wysokiego ryzyka. Nie jest to jednak ujęcie prawne, a przynajmniej nie w pełni adekwatne, ponieważ z finansowania za pośrednictwem venture capital wiąże się ponadprzeciętne ryzyko, ale nie jest ono jedynym elementem charakteryzującym to zjawisko ekonomicznie. Bowiem wysokiemu ryzyku towarzyszy oczekiwanie dużego sukcesu związanego z inwestycją a tym samym i ponadprzeciętnego zysku.
Najlepiej rozwinięty rynek venture capital ukształtował się w USA:
- łatwość zakładania nowych firm
- sprzyjający klimat i silna motywacja dla wprowadzania nowych technik i technologii
- liczna kadra innowacyjnie nastawionych menedżerów
- rozwinięty rynek kapitałowy itd.
Natomiast w krajach europejskich:
- bariery podatkowe i administracyjne przez długi okres hamowały rozwój venture capital
- pierwszy kraj, który wprowadził venture - Wielka Brytania (okres drugiej połowy lat czterdziestych)
Europa kontynentalna (lata 60-te):
- odbudowa gospodarek ze zniszczonych wojen oraz
- polityki opierającej się na silnym interwencjonalizmie przy ograniczeniu roli rynku
- polityka przemysłowa nastawiona była przede wszystkim na wspieranie dużych i średnich przedsiębiorstw, przy zaniedbaniu małych firm stanowiących naturalną bazę rozwoju rynku venture capital.
Venture Capital w świetle strategii Lizbońskiej
- duże przedsiębiorstwa
- w Europie kilkuprocentowym dawca kapitału (8,9%) były duże przedsiębiorstwa. Jednak w Polsce są one praktycznie nieobecnie
Venture capital – banki:
Banki niechętnie uczestniczą w finansowaniu venture capital
- zasada ostrożności
- awersji do ryzyka (nie inwestują bez specjalnych zabezpieczeń)
- przepisy prawa bankowego wyznaczają górne limity angażowania środków w udziały przedsiębiorstw
- w Europie 25%
Venture capital – państwo:
* Inwestor pasywny - stawia do dyspozycji przedsiębiorstw potrzebny im kapitał za pośrednictwem prywatnych funduszy venture capital, które reinwestują w dziedzinach i na warunkach określonych przez państwo
* Inwestor aktywny - przez zakładanie publicznych funduszy venture capital i wyposażenie ich w niezbędne środki
Najczęściej ogranicza się jednak do tworzenia :
- centrów wynalazczych
- parków technologicznych
- prowadzi doradztwo innowacyjne
OFE
- Kolejnych rezerwuar kapitału oszczędności zgromadzone w otwartych funduszach emerytalnych. Obecnie są one w Polsce największym magazynem kapitału inwestycyjnego. Na koniec roku 2003 ich aktywa wynosiły 44,8 mld zł. Szacuje się, że w roku 2010 będzie to już około 168 mld zł.
- Z badań przeprowadzonych na zlecenie EVCA wynika, że inwestorzy instytucjonalni dla uzyskania optymalnej relacji ryzyko/zysk powinno ok 5-10% swoich aktywów alokować w rynek venture capital i private ewuity, co oznacza, że ich kapitały będą miały bardzo duże znaczenie dla tego rynku.
OFE przenieśli do ZUS'u by zmniejszyć jego dług, do którego się dokładało państwo. Obecnie tych pieniędzy nie ma gdyż zostały one wypłacone w postaci emerytur. Początkowo pomysłem było to by przekazać 10% OFE na cele venture capital w celu szybkiego jego rozwoju.
Preferowany czas inwestycji to ok 3-5 lat lub 3-7 lat.
Sposoby dezinwestycji preferowane przez fundusze działające na rynku polskim:
- 90% inwestor strategiczny
- 70% giełda
- 55% sprzedaż
- 25% umorzenie (kupują z powrotem właściciele)
Charakterystyka Venture Capital w Polsce (2007)
- zwykle fundusze venture capital nie angażują się w bezpośrednie zarządzanie firma, ale utrzymują kontrolę
- głównym celem inwestorów jest wzrost wartości firmy
- kapitał zawsze jest przeznaczony na konkretny cel np.: zakup maszyn i urządzeń, technologii nowoczesnych narzędzi sterowania produkcją itd.
- osiągnięte zyski firmy
Firmy finansowania venture capital
Finansowanie fazy zasiewów
Cel: na zbudowanie prototypu produktu
- przeprowadzenie wstępnych B+R (badania i rozwój)
- przygotowanie biznes plany
- opłacenie procedury patentowej
Finansowanie startu (start-up) - kapitał przeznaczony na rozpoczęcie działalności i wejście nowego produktu na rynek
W Polsce najczęściej dotyczy:
- inwestycji z obszaru tzw. wysokich technologii
- finansowanie prac końcowych nad rozwojem produktu
- uruchomienie przedsięwzięcia
Wczesny rozwój ekspansja i wzrost:
- większość funduszy preferuje inwestycje w już istniejące firmy
- kapitał przeznaczony jest na:
- finansowanie dużych potrzeb inwestycji
- rozwinięcie sieci dystrybucji
- często emisja akcji
Przedmiot szczegółowej analizy:
/przedsiębiorstwo i kierownictwo
- główny czynnik poddawany analizie
- fundusz rządu
- opisu stanowisk (wykształcenie, doświadczenie zawodowe)
- ocena kwalifikacji przeprowadzona na podstawie dyplomów itd.
/produkt
- techniczna wykonalność produktu
- możliwość wprowadzenia nowych generacji tego produktu
- normy bezpieczeństwa ochrona środowiska
- koszty dalszych prac badawczych
- reakcja rynku na nowy produkt
/rynek
- określenie konkurencji
- popyt
- przewidywany rozwój (rynek nasycony)
- rodzaj występujących na rynku grup klientów i ich wymagania odnośnie produktu, ceny, jakości
/finansowanie
Przedsiębiorstwo musi przedstawić:
- bilans
- rachunek zysków i strat, zestawienie przepływów pieniężnych za okres 3 lat
- koszty wniesienia udziałów kapitałowych do przedsiębiorstwa
- planowane kształtowanie się płynności
Strategie finansowania spółki:
1. Strategia konserwatywna:
- polega na przewadze finansowania kapitałem własnym. Miarę możliwości potrzeby inwestycyjne pokrywane są na drodze emisji akcji
- nadwyżka wpływów z emisji lokowana
2. Strategia zrównoważona:
- polega na finansowaniu długoterminowym programów inwestycyjnych kombinacją kapitałów własnych i obcych
- stała się optymalny poziom zadłużenia po przekroczeniu którego wydaje się emisje akcji, wspierające inwestycje w krótkim wymiarze czasu
3. Strategia agresywna:
- polega na finansowaniu potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa samofinansowaniem i długiem podobnie jak w strategii zrównoważonej
- jednak, gdy potrzeby inwestycyjne są większe to więcej środków pozyskuje się poprzez zadłużenie skrajnie aż do pełnego wykorzystania zdolności kredytowej przedsiębiorstwa, jednocześnie zwiększając ryzyko finansowane na skutek realizacji strategii finansowania