Początki

Pierwsze wiadomości o skautingu docierają do Polski w 1909

roku. Proponowane przez Baden-Powella metody traktuje się jako nowy

sposób wychowania żołnierzy. Skautingiem interesuje się „Zarzewie", jest

to organizacja prowadząca nielegalne przygotowania wojskowe młodzieży polskiej do przyszłej

walki o niepodległość. Inną organizacją interesującą się skautingiem jest „Sokół". Przy nim A.

Małkowski znajduje miejsce

na zorganizowanie pierwszego kursu skautowego. Przy „Sokole" powstaje

też Związkowe Naczelnictwo Skautowe. Natomiast w Warszawie

powstaje nielegalna Naczelna Komenda Skautowa. Podczas l Wojny

Światowej wiele drużyn skautowych rozpada się, ponieważ instruktorom

grozi mobilizacja do armii wojsk zaborczych. Część z nich ucieka do

zaboru austriackiego, gdzie tworzą się Legiony Polskie. Powstaje wówczas w Piotrkowie

związana z ruchem legionowym Polska Organizacja

Skautowa, której podporządkowuje się większość drużyn. 1.11.1916

wszystkie organizacje działające w byłym zaborze rosyjskim zwołują

wspólny zjazd w Warszawie, na którym postanawiają się zjednoczyć.

Przyjmują nazwę Związek Harcerstwa Polskiego, a jako odznaki organizacyjne Krzyż

Harcerski i Lilijkę. Skauting polski, a w przypadku byłego zaboru rosyjskiego już harcerstwo,

usamodzielnia się wychodząc spod nadzoru i opieki innych organizacji (np. „Sokoła"). 1.11.1918

w Lublinie zbiera się Zjazd przedstawicieli ze wszystkich polskich ośrodków, który jednoczy

wszystkie ruchy skautowe.

Okres międzywojenny

10.08.1919 Naczelna Rada Harcerska ogłasza Prawo i Przyrzeczenie oparte na tekstach z 1911.

31.12.1920 odbywa się l Walny Zjazd ZHP, który zatwierdza treść Prawa i Przyrzeczenia. ZHP

liczy 30 tyś. członków. W 1921 na fali wydarzeń rewolucyjnych powstaje ruch „Wolnego

Harcerstwa", który istnieje zaledwie 3 lata. W dniach 3-9.07.1924 w Warszawie odbywa się l Zlot

Narodowy. W 1926 powstaje nowa organizacja harcerska. „Czerwone Harcerstwo", zrzesza ona

młodzież robotniczą. 21.05.1927 wprowadzony zostaje nowy jednolity regulamin mundurowy.

Rok 1929 przynosi pierwsze sukcesy zuchowej metody A. Kamińskiego 7.03.1933 Naczelnik

Harcerzy wprowadza nowy regulamin mundurowy, którego podstawowe elementy obowiązują do

dziś. 17.06.1935 ukończona zostaje w Gdyni budowa „Zawiszy Czarnego". 11.07.1935 odbywa

się Jubileuszowy Zlot 25-lecia w Spale. Bierze w nim udział ponad 30 tyś. harcerek i harcerzy.

1.09.1938 rozpoczyna swoją działalność pismo „Na tropie".

II Wojna Światowa

We wrześniu 1939 powołane zostaje przez

Floriana Marciniaka Pogotowie Harcerzy i Harcerek, które następnie

przekształca się w Szare Szeregi. Kolejnymi jego naczelnikami byli:

hm. F. Marciniak do 6.05.1943, hm. S. Broniewski do 3.10.1944 i hm. L. Mar-szalek do

17.01.1945. Harcerze rozpoczynają najtrudniejszą

próbę. Najsłynniejsze akcje bojowe Szarych Szeregów to: 26.03.1943 -

akcja pod Arsenałem, 20.05.1943 - akcja pod Celestynowem, 1.02.1944 -zamach na Kutcherę, 11.07.1944 - zamach na Koppego, walka batalionów

„Zośka" i „Parasol" w Powstaniu Warszawskim, akcje małego sabotażu.

1.08.1944 wybucha Powstanie Warszawskie, które po 63 dniach krwawej

walki upada 2.10.1944.

Okres powojenny

Już od 1944 na wyzwolonych terenach powstają samorzutnie lub wychodzą z podziemia drużyny.

Ich rozwojem próbują kierować różne siły i ośrodki od Związku Walki Młodych poprzez Resort

Oświaty PKWN do ugrupowań wojskowych. To, co dla społeczeństwa jest świadectwem

ciągłości i słuszności wpajanych przez harcerstwo ideałów staje się dla niektórych powodem

podejrzeń lub nawet niechęci. Nadchodzi czas hasła: „AK - zapluty karzeł reakcji", a harcerstwo

przez cały czas okupacji stanowiło cząstkę tego „karta". W sierpniu 1945 odbywa się pierwsza

Centralna Akcja Szkoleniowa w Ossowcu pod patronatem prezydenta RP B. Bieruta. Władze

związku są tymczasowe, rozpoczynają się, więc przygotowania do Zjazdu, który zatwierdzi nowy

statut, prawo i przyrzeczenie. Wyznacza się termin zwołania zjazdu na maj 1947. W marcu 1947

władze nie wyrażają zgody na odbycie zjazdu. W czerwcu 1946 odbywa się w Szczecinie Zlot

pod hasłem „Trzymamy straż nad Odrą". Zlot kończy się starciem członków ZWM i SB z

ZHP. Giną dwie harcerki. Później ktoś napisał: „Harcerze wznosili antypaństwowe okrzyki na

cześć wicepremiera St. Mikołajczyka". Najpierw były związki z „karłem", potem

„antypaństwowe okrzyki", następnie w 1947 „samowolna" zmiana tekstu Przyrzeczenia na

przedwojenne. Nad harcerstwem zaczynają się zbierać czarne chmury. W grudniu 1948 narada

komendantów chorągwi, wśród których nie ma już ludzi z lat poprzednich, uchwala rezolucję:

„...Zrywamy ze wszystkimi pozostałościami wychowania skautowego i harcerskiego, które są

odbiciem ustroju kapitalistycznego i chcemy naszą robotę wykonywać na zasadach wychowania

socjalistycznego...”. l to był w zasadzie ostatni gwóźdź do trumny Związku Harcerstwa

Polskiego. Na początku 1950 prezydium ZG ZMP podejmuje uchwałę o przejęciu kierownictwa

nad ZHP. Organizacja przestaje istnieć, część schodzi do podziemia, które pod koniec 1950

zostaje rozgromione. Toczy się seria procesów i wyroków skazujących na najwyższy wymiar

kary. Organizacja Harcerska (OH), bo taką nazwę nosi

obecnie harcerstwo, stara się być kopią radzieckiego „Pioniera". Jest to

kopia zła, nie ma żadnej obrzędowości. Masowość, referaty, zebrania,

samokrytyki, odczyty, sztywność, zasadniczość, powaga. W połowie lat

50-tych zaczyna się odwilż. Tragiczny poznański czerwiec 1956, potem

październik. Kryzys ogarnia także OH. W tych warunkach rodzi się

istniejąca kilka miesięcy OHPL. W dziele odnowy uczestniczą przede

wszystkim przed-wojenni instruktorzy. 10.12.1956 zapada ostateczna decyzja o reaktywowaniu

ZHP i powołaniu Naczelnej Rady Harcerskiej. Naczelniczką ZHP zostaje Zofia Zakrzewska.

Przywraca się Krzyż i Lilijkę. ZHP odradza się w innym kształcie ideologicznym. Aprobuje

kierowniczą rolę PZPR. Lata 1956-75 przynoszą ciekawe inicjatywy jak np. stworzenie

wiejskich drużyn harcerskich, powstanie Rady Przyjaciół Harcerstwa, powstanie drużyn

„Nieprzetartego szlaku" (1958), akcja „Frombork 1001", „Bieszczady 40". 1970 rok przynosi

okres dynamicznego rozwoju polskiej gospodarki - ZHP nie może zostać w tyle. W 1973

powstaje nowy twór – Harcerska Służba Polsce Socjalistycznej. Zmienione zostaje

Przyrzeczenie. Rozpoczyna się okres czynów i akcji. HSPS wnosi nowe mundury i staje się jakby

organizacją w organizacji. Przychodzi hasło „Na 35-lecie będzie nas 3 miliony" - i tyle jest już w

1978. Całość prowadzi do rozkładui degeneracji. Sierpień 1980 daje nowe nadzieje i siły w ZHP. W marcu

1981 VII Zjazd ZHP rozwiązuje HSPS. Wracają zasady pracy harcerskiej.

13.01.1981 zawiązuje się Niezależny Ruch Harcerski. Jest to odłam ZHP

powstały w wyniku niespełnienia oczekiwań, jakie instruktorzy położyli

w VII Zjeździe. Powstaje również KIHAM - Kręgi Instruktorów Harcerskich

im. A. Małkowskiego. Celem ruchu jest odnowa moralna harcerstwa.

Powstaje coraz więcej ugrupowań niezależnych. W nowej sytuacji politycznej VIII Zjazd jest

krokiem wstecz. W końcu marca 1989 obraduje IX

czyli XXVI Zjazd ZHP. XXVIII Zjazd ZHP w Bydgoszczy dokonuje

zasadniczych zmian statutu, Prawa i Przyrzeczenia oraz zobowiązuje

Naczelnika do podjęcia starań o przyjęcie ZHP w skład WOSM.

Inne organizacje harcerskie oprócz ZHP to: Związek Harcerstwa

Rzeczypospolitej (od końca 1992 roku połączony z ZHP-1918), powstała

w Koninie Polska Organizacja Harcerska, Stowarzyszenie Harcerstwa

Katolickiego „Zawisza" i kilka innych.

Nieprawdą jest, że historia ZHP w Polsce Ludowej to tylko pasmo

szkodliwych decyzji politycznych i państwowych. To także wielki wysiłek

wielu pokoleń instruktorskich wychowawców.

PO roku 1990 Następuje reorganizacja chorągwi (ich liczba spadła

z 49 do 25). W sierpniu 1993 Prezydent RP zostaje Honorowym Protektorem ZHP, nawiązując

tym samym do przedwojennych tradycji Protektoratu. Osiągnięcia programowe lat

dziewięćdziesiątych to: stworzenie Programu Harcerstwa Starszego, rozwój ruchu żeńskiego,

działania ekologiczne (akcje „Florek" i „Czysty Obóz"), stworzenie Centralnej Szkoły

Instruktorskiej w Załęczu Wielkim która, niestety, kończy swoją działalność we wrześniu 1995

r. 10.06.1995 odbywa się Nadzwyczajny Zjazd ZHP, który dokonuje zmian w Statucie,

umożliwiających wejście ZHP w skład WOSM. Najważniejsza z tych zmian to pozostawienie

jednej roty Przyrzeczenia Harcerskiego. W sierpniu 1995, w 60-tą rocznicę Zlotu w Spalę,

odbywa się w Zegrzu pod Warszawą Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego. Bierze w nim udział

ok. 7 tyś. harcerzy z ZHP, ZHP Poza Granicami Kraju oraz skautów z całego świata. Zlot

rozpoczyna realizację pięcioletniego programu „Moje Ojczyzny". Jego kolejne, roczne bloki

programowe to: Woda jest Życiem, (za który ZHP otrzymuje nagrodę Lidera Polskiej Ekologii

'98), Odkrywcy Nieznanego Świata, Paszport do Europy, Bądź Gotów, Ścieżkami Zdrowia.

17.01.1996 ZHP zostaje przyjęty do WOSM, a 7.03.1996 do WAGGGS.

W 1997 CSI zostaje przeniesiona z Zaleczą WIk. do Ośrodka ZHP „Perkoz". W styczniu 1999

ma miejsce pierwszy po odzyskaniu członkostwa w WOSM oficjalny udział ZHP w 19

Jamboree w Chile. W lipcu 1999 odbywa się Zlot Skautów Europy Środkowo-Wschodniej

SAN-99 w Sanoku. W grudniu 1999 kończy się 3,5-letni Rejs Pokoju „Zawiszy Czarnego",

którego załoga wzięła udział w Jamboree w Chile oraz opłynęła przylądek

Horn. W 1999 następuje reorganizacja ZHP związana z reformą administracji państwa - ilość

chorągwi zmniejsza się do 17. Mają one swoje siedziby w miastach wojewódzkich. 15.05.1999

Rada Naczelna ZHP przyjmuje dokument „Strategia rozwoju ZHP w latach 1999-2007". W

sierpniu 2000 odbywa się w Bednarach koło Gniezna Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego

podsumowujący program „Moje Ojczyzny". Bierze w nim udział ok. 10 tyś. harcerzy z ZHP,

ZHP Poza Granicami Kraju, oraz skautów z całego świata. W 2001 GK podejmuje decyzję o

likwidacji Centralnego Ośrodka Ratowniczo-Technicznego ZHP w Łosicach. W grudniu

2001 obraduje w Warszawie XXXII Zjazd ZHP. Podejmuje on m.in. decyzję o obowiązku

płacenia składek również przez zuchy. W wyborach na stanowisko naczelnika, po raz pierwszy od wielu lat, pojawia się niezależna alternatywna kandydatura mająca poparcie znaczącego grona

instruktorów. We wrześniu 2003 zostają wprowadzone zmiany w systemie metodycznym -

nowy podział na grupy wiekowe: zuchy, harcerze, harcerze starsi (wiek gimnazjalny).

wędrownicy. Przyjęty zostaje nowy, sześciostopniowy system stopni harcerskich. Określona

zostaje górna granica wieku członków ZHP nie będących instruktorami - 25 lat. Wchodzi w życie

program ZHP -Barwy przyszłości" oparty na czterech priorytetach: wychowanie ekonomiczne,

wychowanie patriotyczne, harcerstwo na wsi, wzmocnienie wychowawczego charakteru

organizacji.