WIĘŹ ORGANIZACYJNA - to silne powiązanie o charakterze władczym, koordynacyjnym i kontrolnym zachodzące w strukturze organizacji. Więzi organizacyjne to utrwalone (formalnie) drogi przepływu informacji, świadczeń i/lub dóbr między poszczególnymi częściami organizacji (instytucji) oraz między organizacją a otoczeniem Występują więzi

• liniową (służbową),

• funkcjonalną,

• informacyjną

• techniczną.

Więź służbowa (liniowa, hierarchiczna) jest więzią pionowego podporządkowania. Określa ona służbowy (hierarchiczny) stosunek: przełożony – podwładny i przebiega od jednostek kierownictwa naczelnego do najniższych stanowisk w organizacji. Więź liniowa, określając pionowe podporządkowanie, wyznacza hierarchię organizacyjną i jest więzią jednostronną (relacja zależności podwładnego od przełożonego jest jednostronna).

Więź funkcjonalna (doradcza, specjalizacyjna) ma charakter zróżnicowany, a jej sprzężenia mogą, ale nie muszą, pokrywać się ze sprzężeniami więzi służbowej. Więzi funkcjonalne zachodzą między przełożonymi funkcjonalnymi a podwładnymi funkcjonalnymi. Przełożonym funkcjonalnym jest podmiot organizacyjny, który posiada określona specjalistyczną wiedzę i/lub umiejętności i z tego powodu uzależnia od siebie podwładnego funkcjonalnego, który w celu sprawnej realizacji własnych obowiązków musi korzystać z tej wiedzy i/lub umiejętności. Więź funkcjonalna dzieli się na hierarchiczną, hierarchiczną pionową i wspomagania i tak jak wieź służbową, jest więzią jednostronną.

Więź informacyjna jest ustanowiona i utrwalona przez drogi przepływu informacji, a jej treścią jest transmisja informacji od nadawcy do odbiorcy. Określają ją role pełnione przez nadawcę i odbiorcę informacji oraz więzi liniowe. Więzi informacyjne pokrywają się z więziami liniowymi i funkcjonalnymi i polegają na jednostronnym lub wzajemnym informowaniu się o wszelkich stanach rzeczy i ich zmianach.

Więź techniczna występuje w organizacjach, w których podział pracy jest dość daleko posunięty i wskutek tego czynności każdego członka zespołu są uzależnione od czynności pozostałych członków. Więzi techniczne mogą być jedno-i dwustronne.

Klasyfikacja struktur organizacyjnych

Wyróżnia się wiele klasyfikacji struktur organizacyjnych za podstawę

przyjmując różne kryteria podziału. Do najważniejszych z nich nalezą:

· przepasający rodzaj więzi organizacyjnych (tzw. tradycyjne),

· stopień zmienności warunków otoczenia (tzw. względnie stabilne, dynamiczne),

· rozpiętość kierowania (smukłe, płaskie),

· podział pracy (struktury przedmiotowe, technologiczne, mieszane),

· zdolność do samoregulacji (np. struktury adaptacyjne).

Klasyczne (tradycyjne struktury organizacyjne)

• Struktury liniowe -o przewadze zależności liniowych (służbowych).

• Struktury funkcjonalne (o dominacji zależności funkcjonalnych).

• Struktury mieszane zwane sztabowo – liniowymi lub sztabowymi (o równowadze

więzi hierarchicznych i funkcjonalnych).

a)struktura liniowa (służbowa)

Struktura liniowa jest strukturą prostą. Każdy pracownik ma jasno określone swoje

miejsce i silnie jest widoczna zasada jednoosobowego kierownictwa – każdy podwładny

ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia, zadania, wskazówki i

przed którym odpowiada za ich wykonanie.

Zalety struktury liniowej:

-jednoosobowe kierownictwo i jednolitość kierowania,

-prostota i stabilność,

-przejrzysty zakres kompetencji i odpowiedzialności,

-stworzenie warunków do szybkiego podejmowania decyzji i egzekwowania ich,

-łatwość utrzymania dyscypliny,

-możliwość dużej inicjatywy na każdym szczeblu zarządzania.

Wady struktury liniowej:

-wysoka centralizacja,

-sztywność organizacji -mała elastyczność,

-konieczność dużej wiedzy fachowej przez średni personel kierowniczy,

-możliwość zupełnego pozbawienia inicjatywy kierowników niższego szczebla,

-rzeczywisty brak osoby kompetentnej we wszystkich sprawach; brak możliwości

pogłębiania specjalizacji w zakresie wszystkich aspektów zarządzania,

-brak możliwości wykorzystania kreatywności pracowników.

b)struktura funkcjonalna

W strukturach funkcjonalnych zasadę jednoosobowego kierownictwa zastąpiono zasadą najkrótszej drogi. Podwładni podlegają nie tylko przełożonemu służbowemu, ale również

kierownikom funkcjonalnym wydającym dyspozycje dotyczące sposobu wykonania poszczególnych funkcji. Wymaga to ścisłej współpracy wyspecjalizowanych kierowników, wzajemnego zaufania i zrozumienia, umiejętności rozwiązywania sytuacji konfliktowych.

Zalety tej struktury wynikają z korzyści, jakie daje planowy podział pracy między kadrą

kierowniczą, co prowadzi do specjalizacji, która z kolei gwarantuje wySszy między przełożonym a wykonawcą. Za główną wadę tej struktury uważa się możliwość otrzymania przez wykonawców sprzecznych poleceń od równych kierowników, co prowadzi do konfliktów. Mankamentem tej struktury jest również trudność w ustaleniu, kto jest odpowiedzialny za ewentualne braki i wady produkcyjne.

Zalety struktury funkcjonalnej:

-kierownicy reprezentują wysoki stopień funkcjonalności w swej dziedzinie

(zwiększony poziom kompetencji kierowników pośrednich szczebli zarządzania),

-większa efektywność działań dzięki koncentrowaniu umiejętności i środków,

-istnieje możność uzyskania kompetentnych rad od przełożonego,

-umożliwienie dokładnego określenia sfer odpowiedzialności na poziomie operacyjnym,

-uporządkowane relacje, -zwiększona elastyczność.

Wady struktury funkcjonalnej:

-trudności w rozgraniczeniu zakresu władzy stanowisk funkcjonalnych służbowych,

-trudności w rozgraniczaniu kompetencji; konflikty kompetencyjne,

-dużą ilość kierowników „dyrygujących” wykonawcami co może prowadzić do dezorientacji wykonawców (możliwość wydawania poleceń pracownikowi przez więcej niż jednego kierownika),

-zagrożenie nieskoordynowania pracy zespołu kierowniczego,

-manipulowanie poleceniami przez podwładnych,

-rozmycie odpowiedzialności tendencją do autonomizacji celów stanowisk funkcjonalnych,

-brak zasady jedności rozkazodawstwa.

c)struktura sztabowa (sztabowo-liniowa)

Struktura sztabowa jest rozwiązaniem, w którym respektuje się zależności hierarchiczne i zasadę jednoosobowego kierownictwa, a jednocześnie wykorzystuje się wysokie kwalifikacje osób pracujących w komórkach sztabowych. Komórki sztabowe mają za zadanie przygotowywać materiały, zbierać i przetwarzać informacje, dostarczać potrzebne analizy. Robią to na zlecenie kierownika, do którego są „przypisane” Na podstawie tych materiałów, informacji itd. kierownik podejmuje decyzje. Struktura sztabowa z założenia ma łączyć zalety obu poprzednich typów, eliminując zarazem ich wady. Do zalet tej struktury można zatem zaliczyć: jednoosobowe kierownictwo, pozwalające zachować jasny układ władzy, specjalizację funkcjonalną w sferze zarządzania, możliwość korzystania przez kierowników liniowych z opinii wysoko kwalifikowanych pracowników sztabowych. Struktura ta może rodzić zagrożenia, iż sztab będzie usiłował przejąć bieszące kierowanie, kierownicy zaś nie będą wykorzystywać opinii sztabu, a także nie zawsze i nie w pełni będą informować sztab o bieszących problemach. Znajduje zastosowanie w większych przedsiębiorstwach i tam, gdzie kierownicy są specjalistami, ale nie mają zainteresowań, ani zdolności kierowniczych

Zalety struktury sztabowej:

-prostota i przejrzystość konstrukcji,

-zachowana zasada jedności rozkazodawstwa;

-jasno określona władza i odpowiedzialność;

-zachowanie autorytetu kierowników liniowych,

-istnienie rady kompetentnej,

-jednoznaczne określeniem podziału pracy kompetencji i odpowiedzialności,

-wykorzystanie wiedzy specjalistycznej do wspomaganie procesu decyzyjnego,

-specjalizacja komórek, zwiększona rola ekspertów,

-zwiększa możliwości awansowe – kariera.

Wady struktury sztabowej:

-tendencją do formalizacji i biurokracji,

-możliwość przerostu pozycji sztabowca – identyfikowanie się z kadrą kierowniczą,

-możliwość sporów kompetencyjnych między kierownikami liniowymi a pracownikami sztabowymi,

-możliwość ignorowania opinii pracowników sztabu przez kierownictwo liniowe,

-potrzeba koordynowania działań sztabów i komórek doradczych,

-szum informacyjny w wyników dużej ilości danych i informacji dostarczanych przez komórki doradcze,

-zniekształcenie treści zleceń na drodze kierownik sztabowy -kierownik liniowy – pracownik.