VI

Temat: U progu Europy nowoczesnej: rewolucja francuska – Napoleon

*-pierdoły

Do późnego XVIII w. na niektórych obszarach Europy aż do końca XIX większość rodzin szczególnie zamieszkujących wieś posiadała tyko podstawowe sprzęty domowe typu jakieś stoliki, naczynia do gotowania, dwa lub trzy łóżka i kilka koców. potwierdzają to badania przeprowadzone na wsi niemieckiej pod koniec XIX w.

* Żeby stwierdzić czy owa sytuacja panowała w całej Europie i czy obejmowała też ludność pozarolniczą historycy, badacze musieli przekopać się przez archiwa, rejestry majątku mieszkańców.

*Coraz bardziej popularne i pożądane wśród badaczy stały się pozostałości materialne, a na znaczeniu traciły myśli pozostawione przez myślicieli.

Na przełomie XV/XVIII w Europie zachodniej zwiększył się standard życia tzn. zwiększyła się średnia liczba sprzętów domowych, a majątek zaczął równomiernie rozkładać się wśród różnych warstw społecznych. Tylko jedna warstwa społeczna żyła na podobnym poziomie, co my współcześnie – elita (=stara szlachta + urzędnicy najwyższego szczebla + plutokraci tzn. ci co zbili majątek na handlu i bankowości)

Z pieniędzy elity, tych których nie trzeba była wydawać na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych robiono dobry użytek:

budowanie zamków i pałaców, siedzib, inwestowanie w drogie i piękne przedmioty do ozdoby

elita dbała o kulturę, a społeczeństwo, na którego czele stała było prawdziwie cywilizowane

Również czas wolny stał się luksusem, dobrem konsumpcyjnym, który również nadawał status. Szlachta i wysocy urzędnicy m.in. we Francji, Anglii, Szwecji często organizowali wielodniowe polowania.

Nosili kosztowne ubrania z drogich i dobrych materiałów, atłas czy jedwab. Stołowali się przy pięknej i drogiej zastawie. Jedli wykwitną kuchnię m.in. języki pawi czy łososie.

*Organizowano huczne parady, gzie bogato zdobione platformy przejeżdżały pod łukami triumfalnymi. Było to popisywanie się pieniędzmi i władzą i władzę tą zwiększało.

umocnienie w świecie przekonania, myślenia, iż ład ten jest ładem naturalnym

Szczególne miejsce – dwór w Wersalu – bogactwo, przepych i liczne uczty

Szlachta ze sobą rywalizowała o względy króla. Przychylność króla gwarantowała władzę, bogactwo. Szlachta naśladowała go, inspirowała się nim, czerpała mody wprowadzone przez króla i królową lub raczej oficjalną królewską kochankę. Dwory dekorowano na wzór Wersalu.

Arystokracja dworska ( w większej części Europy) była siłą przywódczą społeczeństwa. Ludzie pragnący awansu na drabinie społecznej starali się żyć jak arystokraci, co doprowadziło do tego, iż żyli ponad stan. Bogaci mieszczanie stali się znaczącą siłą ekonomiczną dzięki swej pracowitości. Zaczęli, tak jak arystokraci poświęcać dużo czasu rozrywkom, otaczając się oznakami bogactwa i władzy gromadząc jak najwięcej dóbr luksusowych.

różne opinie: bogacenie się, życie ponad stan = grzech; grzech burzący ład dany przez Boga, naturę i społeczeństwo; grzech prowadzi do upadku moralnego i sprawia, że ludzi odwracają się od tego, co naprawdę ma w życiu wartość

PRODUKCJA I REPRODUKCJA – ZMIANY GOSPODARCZE I DEMOGRAFICZNE

Dobrze ugruntowana pozycja rodziny składającej się z rodziców i dzieci (nie rodzina wielopokoleniowa czy klan). Gdy dzieci zawierały związki małżeńskie zaczynały życie na własny rachunek i w własnym gospodarstwie. Upowszechniony wizerunek trzypokoleniowego gospodarstwa domowego. Małżeństwa zawierano dość późno ok.30 roku życia. Taki akt zależał od możliwości samodzielnego utrzymania się w przyszłości. Obie strony musiały pracować żeby zdobyć gospodarstwo.

*Kobiety miały mniejsze możliwości pracy. Najpowszechniejszym zajęciem dla nich była służba w innym domu, na wsi lub w mieście. Ich położenie często nie było lekkie jeśli weźmie się pod uwagę bicie i napastowanie seksualne, których doznawały ze strony swych pań i panów. Zwykle gdy zaszły w ciążę musiały opuścić dom. Często nie miały innego wyboru niż zostać prostytutką.

*Otwarcie dyskutowano o seksualnym spełnieniu kobiet i mężczyzn.

Aborcja. Kontrola urodzin – nie skuteczna z powodu braku niezawodnych śr. Antykoncepcji. Aborcja kwitła ale stosowanie było dość prymitywne, co przyczyniło się do wysokiej śmiertelności kobiet.

Małżeństwo, jako więź spajająca jednostkę moralną i prawną. Kościół i państwo starały się odwodzić od małżeństwa ludzi biednych. Argumentując, iż nie mają oni możliwości zapewnienia dzieciom odpowiednich warunków, zapobiec zjawisku porzuconych i ubogich dzieci. Co za tym idzie ograniczyć pieniądze przeznaczone na biednych.

W połowie XVIII – przemiany demograficzne, a w rezultacie kulturalne.

Rewolucja rolnicza: trójpolówka cała ziemia – uzyskując wzrost planów przy zastosowaniu płodozmian i nowych nawozów

Industrializacja.

W związku z dynamicznymi zmianami i rozwojem zmienił się również wizerunek małżeństwa i rodziny. Wzrosła liczba nieślubnych dzieci zwłaszcza w miastach. Przemiany seksualne i kulturowe łączą się z większą ruchliwością życia w Europie i mniejszą kontrolą społeczeństwa w zamkniętych społecznościach. Oraz ogólne niezadowolenie z warunków życia.

Poprawa stanu higieny – w głównych miastach zach. Europy zaczęto brukować ulice i odprowadzać ścieki

+ rozwój medycyny; na niektóre z groźniejszych chorób znaleziono lekarstwa np. szczepionka przeciw ospie(1796r.)

=>zmniejszenie się śmiertelności = tzw. przeskok demograficzny

*Nadal bardzo wysoka śmiertelność noworodków, co 5 dziecko umierało przed skończeniem 1 roku życia. Przeważnie z powodu chorób zakaźnych. Zwyczaj karmienia piersią ograniczał przyrost naturalny, ponieważ zakłócał owulację.

*Ludzie głównie z przyczyn ekonomicznych nadal uśmiercali swoje dzieci, potomstwo. Rodzice wybierali również rozwiązanie pozostawienia dziecka na progu kościoła. Liczby podrzuconych dzieci sięgały nawet tysiąca. Życie w przytułkach lub sierocińcach nie sprzyjało zdrowiu, a nawet prowadziło do śmierci szczególnie w okresach gospodarczych lub politycznych kryzysów.

ZMIANY SPOŁECZNE I KULTUROWE KONWERGENCJA ELIT

Rosnący wpływ różnych sposobów komunikowania się, zwłaszcza drukarstwa i podróży nasiliły kosmopolityczne tendencje.

Wyraz wpływów kultury włoskiej, hiszpańskiej, francuskiej oraz kultury humanistycznej. Wyłania się kultura elitarna. Do późnego XVI w. Europejczycy należeli do dwóch odrębnych grup:

a)bardziej intelektualnej elity uczonych, w coraz większym stopniu wywodzącej się z klasy średniej, ludzi, którzy częściowo dlatego, że nauka stała się zawodem, pragnęli poprawić swoją pozycje

b)elity, która w znacznej mierze pokrywała się ze szlachtą z jednej strony „burżuazyjnym” patrycjatem miejskim, a z drugiej stanowiącymi łącznie warstwę wyższą zajmującą w całej Europie pozycje przywódcze, jej przedstawiciele nie postrzegali kultury jako możliwości zrobienia kariery , lecz, jako element wyróżniający, dający status społeczny

Kultura dworska przenikła do innych warstw społecznych szczególnie do zamożnej klasy średniej tworzenie się miejskiej elity. W Europie zach. odgrywała coraz ważniejszą rolę w polityce, gospodarce, społecznie i kulturalnie. Odzwierciedla przynajmniej częściowo, normy i wartości tradycyjnej klasy wyższej, szlachty, przyszywając sobie wiele typowych dla niej form kulturowych.

Wykształcenie i wiedza zyskało na szacunku i znaczeniu, ponieważ pomagały zdobyć pozycję i majątek. Przedstawiciele arystokracji zauważyli także, iż służba państwu pozwala im utrzymać pozycję ekonomiczną, polityczną i społeczną. Specjalizacja i wykształcenie stało się dla nich niezbędne. Kultura zyskała wartość uniwersalną -> widoczne na salonach XVII-Paryż

Stopniowo normy i wartości klasy średniej zaczęły przenikać do arystokracji. Chociaż te dwie warstwy nigdy się nie połączyły, ale zaczynał je łączyć podobny styl życia i kosmopolityczna postawa.

Pod koniec XVII w. zaczęto wydawać czasopisma w celu popularyzacji różnych dziedzin wiedzy. Wydawane były w językach miejscowych: niemiecki, angielski i holenderski. W XVIII w. liczba periodyków znacząco wzrosła. Ludzie chcą czytać i się rozwijać.

*Ludzie zaczęli czytać powieści. Upowszechnienie za pomocą oświaty i czytelnictwa zasady szczęśliwej rodziny, statecznego prawnego życia, tygodniki te chciały ucywilizować społeczeństwo opierając się na wartościach klasy średniej niż arystokracji. Klasa ta pod tym względem odniosła sukces.

Przedstawiciele mieszczaństwa pragnęli poszerzać wiedze i szukać prawdy. Dobrowolne stowarzyszenia mieszczan, w których mogli swobodnie rozmawiać między warstwami, bez względu na majątek czy pozycję społeczną. Stowarzyszenia te stały się swego rodzaju demokracją prenumeratorów. Steki takich klubów przekształciło się w miniaturowe społeczności obywatelskie, które cechowała samorządność oparta na statutach i wyborach. Stały się również wylęgarnią nowych koncepcji organizacji społecznej i politycznej oraz miejscem, gdzie ćwiczono procedury, które uznano za warte wprowadzenia w całym społeczeństwie.

DWIE REWOLUCJE- POLITYCZNA I EKONOMICZNA, OBIE KULTURALNE

*Rosnąca potęga kultury mieszczańskiej

W wielu państwach różne frakcje usiłując określić granice równowagi między królem a państwem starały się zmusić panujących do przyjęcia jakiejś konstytucji, która obligowała by do przestrzegania prawa stanowionego. Usiłowali zburzyć istniejącą równowagę, wygryzając rządzącą arystokrację przeciwko monarsze.

Elity nigdy nie były zjednoczone, toteż inni zyskujący sukces, bogactwo manewrowali, aby zając pozycję pozwalającą im zdobyć władzę. Nie wszyscy zgadzali się, że tradycyjne społeczeństwo opierające się na idei trzech stanów jest przestarzałe. Większość panujących pragnęła jedynie zwiększenia własnej władzy.

ANGLIA

W XVII w. w Anglii władza absolutna dynastii Stuartów została zakwestionowana. Doszło do tego dzięki niełatwemu przymierzu części szlachty, która w zasadzie zdominowała okręgi wyborcze i tym samym miała większość miejsc w Izbie Lordów i izbie Gmin, oraz część elity nie wywodzącej się ze szlachty, zarówno posiadaczy ziemskich, jak i mieszkańców miast – reprezentantów wpływowych kół bankowych i handlowych z londyńskiego City i innych ośrodków handlowych.

1688r. – zamach stanu=wspaniała rewolucja

wyniesiono na tron Willhelma III Orańskiego

System! – Anglia była daleka od demokracji

Jednym z ludzi popierających system angielski i widzących równowagę między różnymi funkcjami państwa, a obywatela był Charles de Montesquien(1689-1755). Wydał „O duchu praw”- 1748 – zawarł tam stwierdzenie, że przynajmniej władza sądownicza powinna być oddzielona od ustawodawczej i wykonawczej, żeby zapobiec jej zepsuciu i nadużywaniu.

FRANCJA

-W pełni odzwierciedla problemy ekonomiczne, społeczne i polityczne, które nękały większość państw europejskich.

-Głęboki wpływ rewolucji na rozwój Europy. Duchowieństwo i szlachta (ok.3% społeczeństwa) –uprzywilejowane- płaciły niewielkie podatki lub nie płaciły ich w ogóle, tym samym nie ponosząc kosztów utrzymania państwa.

-Królowie francuscy zachowywali niemal absolutną władzę, którą zdobywali w XVI i XVII w. w ciągłych bojach ze szlachtą, kościołem i miastami.

-Francji brakowało podstawy finansowej

W latach 80 XVIII w. ciężki kryzys finansowy skłaniał doradców Ludwika XVI dla zaproponowania zasadniczych zmian w finansowaniu państwa. Król dał się przekonać, szlachta nadal się opierała. Ludwik XVI musiał zwołać Stany Generalne – ciało przedstawicielskie trzech warstw społecznych, które nie zbierało się od 1614 r. Okazja dla wsi i miasta na zabranie głosu.

Domagali się gruntownych zmian w systemie przedstawicielskim. Należało przeprowadzić wybory powszechne w wyniku, których wyłaniano by zgromadzenie rzeczywistych przedstawicieli, z których każdy miałby jeden głos i każdy głosiłby własne opinie.

1789r- prawdziwa rewolucja powodująca zasadnicze zmiany polityczne i społeczno-ekonomiczne

-mężczyzna płacący podatki miał prawo głosu

-upadały bariery prawne między warstwami

-kobiety jeszcze nie miały swych praw, niezależnie od warstwy społecznej

26.08.1789- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela- nowa wizja społeczeństwa; człowiek, jako posiadacz niezbywalnych praw

I tak społeczeństwo Europejskie pod koniec XVIII zmieniła się drastycznie i gwałtownie -> znikło wiele tradycyjnych struktur politycznych, gospodarczych, ekonomicznych

Rewolucja Francuska + rewolucja przemysłowa = zapoczątkowały całkowitą transformację kultury europejskiej

Rewolucja przemysłowa – prawdziwy proces, gdzie rolnicze społeczeństwo przekształciło się w głównie przemysłowe społeczeństwo.

REWOLUCJA FRANCUSKA

Ludwik XVI i Maria Antonina

05.05.1789- obrady Stanów Generalnych w Wersalu – wszystkie stany razem

17.06. – zaproponowanie przekształcenia St.Gen w Zgromadzenie Narodowe

14.07.1789r. – zdobycie Bastylii (symbol absoluty króla)

26.08.1789- uchwalono deklarację Praw Człowieka i Obywatela

*symbolem nowego ładu politycznego miała być nowa flaga: błękit i czerwień to kolory Paryża, a biały to kolor królewski

03.09.1789- wprowadzenie we Francji monarchii konstytucyjnej

09.1789- ogłoszono we Francji republikę