Składnia

Co to jest wypowiedzenie?

Wypowiedzenie jest elementem tekstu wielowypowiedzeniowego albo pokrywa się z tekstem jednowypowiedzeniowym.

Jako realizacja tekstowa składa się z konkretnych wyrazów tekstowych, a nie z leksemów.

Wypowiedzenie jest to najmniejsza jednostka komunikatywna, wyrażona zwykle zespołem wyrazów (niekiedy jednym wyrazem), która stanowi pod względem językowym całość powiązaną gramatycznie i wyodrębnioną prozodyjnie.

Co jest przedmiotem składni?

Przedmiotem składni są wypowiedzenia, które składając się z odpowiednio ze sobą połączonych wyrazów tekstowych, mogą się różnić zawartością, rozpiętością oraz budową.

Składnię można określić jako naukę o łączeniu wyrazów tekstowych w wypowiedzenia oraz o budowie wypowiedzeń i ich klasyfikacji.

Poziom mówienia- wypowiedzenia jako konkretne językowe

realizacje

Poziom systemu - schematy i reguły składniowe

Co to jest predykacja?

Predykacja - to:

- orzekanie o czynnościach

-stwierdzanie pewnych faktów

-domaganie się odpowiedzi na zadawane pytania

-nakazywanie lub zabranianie czegoś

-wydawanie komu poleceń

-wzywanie do czegoś

-wyrażanie emocji

-lakoniczne informowanie o zawartości różnego rodzaju dzieł i artykułów prasowych (tytuły i nagłówki).

Predykacja to orzekanie o procesach lub właściwościach subiektu, który jest reprezentowany przez podmiot.

W jaki sposób osiąga się wymienione odcienie znaczeniowe?

Wszystkie odcienie znaczeniowe osiąga się stosując wypowiedzenia:

-o funkcji symbolicznej

-o funkcji informatywnej

-o funkcji ekspresywnej

-o funkcji impresywnej

-o funkcji fatycznej.

Co jest wykładnikiem predykacji?

Wykładnikiem predykacji jest predykat, czyli orzeczenie.

Może być wyrażone za pomocą różnych form czasownika obecnych w wypowiedzeniu lub nieobecnych , ale dających się zrekonstruować.

Ze względu na jakie kryteria można podzielić wszystkie wypowiedzenia?

Ze względu na:

-postać wykładnika predykacji

-postawę nadawcy wobec treści wypowiedzenia

-liczbę ośrodków predykacji.

1. Ze względu na postać wykładnika predykacji:

Wszystkie wypowiedzenia dzielą się na:

-zdania

-oznajmienia.

Zdanie – jest to wypowiedzenie, którego orzeczenie jest wyrażone osobową formą czasownika bez względu na to, czy oznacza on czynność lub stan, czy też pełni funkcję łącznika w orzeczeniu złożonym (słowno-imiennym).

Oznajmienie – jest to wypowiedzenie, w którym nie występuje orzeczenie wyrażone osobową formą czasownika.

W zależności od sposobu wyrażania predykacji w tego typu wypowiedzeniach oznajmienia dzielą się na:

- równoważniki zdań

-oraz na oznajmienia informatywne (informatycy).

Jak dzieli się równoważniki zdań?

W zależności od sposobu wyrażania predykatu dzieli się na:

-równoważnik zdania werbalny- ma orzeczenie wyrażone czasownikiem w formie nieosobowej

a) bezokolicznik: Stać!

b) nieosobowa forma czasu przeszłego na –no, -to, np. wykonano, rozpoczęto

c) czasownik niefleksyjny, np. można, należy, potrzeba

d) imiesłów przysłówkowy współczesny lub uprzedni, np. wracając, przeczytawszy

- równoważnik zdania niewerbalny może mieć predykat wyrażony

a) rzeczownikiem, np. bujda, kiedy egzamin

b) przymiotnikiem lub imiesłowem przymiotnikowym, np. remont zakończony

c) liczebnikiem, np. (ile masz lat?) siedemnaście

d) zaimkiem, np. (kto tam?) Ja

e) przysłówkiem , np. za oknem już ciemno.

Co to jest oznajmienie informatywne i jak się dzieli?

Informatywy – są to oznajmienia, do których nie można poprawnie wprowadzić orzeczenia wyrażonego osobową formą czasownika.

Dzielą się na:

-zawiadomienia

-wykrzyknienia.

(Schemat klasyfikacyjny, Strutyński, s. 255).

1. Ze względu na postawę nadawcy wobec treści wypowiedzenia

Postawa nadawcy wobec treści wypowiedzenia może być:

-opisowa (funkcja informatywna, poetycka, metajęzykowa tekstu i języka)

-badawcza (funkcja impresywna)

-ingerująca (funkcja impresywna)

Postawa opisowa – realizuje się w postaci wypowiedzeń oznajmujących

Postawa badawcza – realizuje się w postaci wypowiedzeń pytających

Postawa ingerująca- realizuje się w postaci wypowiedzeń rozkazujących.

Wypowiedzenie oznajmujące – służy do neutralnego przekazywania informacji.

Ze względu na postać wykładnika predykacji może to być:

- zdanie

-równoważnik zdania: werbalny i niewerbalny

-zawiadomienie

Oznajmienie pytające – pełni funkcję impresywną

Nadawca domaga się w nim od odbiorcy odpowiedzi w postaci wypowiedzenia orzekającego.

Rozróżnia się:

-pytanie o rozstrzygnięcie – ma na celu ustalić, czy jakaś treść jest zgodna z rzeczywistością. Odpowiedź w formie – TAK OWSZEM MOŻE, ZAPEWNE, NIE

Zaczyna się modulantem: CZY

W mowie potocznej może być pominięty, np. Wygrałeś wczoraj na loterii?

- pytanie o uzupełnienie- nadawca domaga się uzupełnienia informacji.

Pytania te rozpoczynają się:

- zaimkami: KTO?, CO?

-przymiotnikami: KTÓRY?, JAKI?

-przysłówkami: GDZIE?, KIEDY?, DOKĄD?

Wypowiedzenie rozkazujące – pełni funkcję impresywną.

Nadawca za jego pomocą wpływa na odbiorcę: nakazuje mu, zabrania, wydaje polecenia, stara się kształtować jego poglądy.

Formy wyrażania:

1. Forma trybu rozkazującego czasownika jako podstawowa, najbardziej typowa postać wypowiedzenia rozkazującego (( nauczcie się tego na pamięć)

2. Forma bezokolicznika (milczeć!)

3. Przysłówek: Cicho!

4. Forma trybu przypuszczającego

5. Konstrukcje z modulantem MOŻE, np. może pan nam pomoże

6. Grzecznościowa forma z proszę, np. proszę dalej, proszę mi pomóc.

1. Ze względu na liczbę ośrodków predykacji

W zależności od liczby ośrodków predykacji wszystkie wypowiedzenia dzielą się na:

-wypowiedzenia pojedyncze

-wypowiedzenia złożone.

Wypowiedzenie pojedyncze ma jeden ośrodek predykacji wyrażony czasownikiem w formie osobowej obecnym lub możliwym do wprowadzenia.

Wypowiedzeniem pojedynczym może być:

-zdanie

-równoważnik zdania.

Wypowiedzenie złożone ma kilka ośrodków predykacji.

W zależności od ich liczby wypowiedzenia złożone dzielą się na:

-jednokrotnie złożone

-wielokrotnie złożone.

Wypowiedzenie jednokrotnie złożone ma dwa ośrodki predykacji w postaci orzeczeń wyrażonych osobową formą czasownika obecną lub możliwą do wprowadzenia:

-zdania

-równoważniki zdań

-formy mieszane.

Wypowiedzenie wielokrotnie złożone ma co najmniej trzy ośrodki predykacji w postaci orzeczeń wyrażonych osobowymi formami czasownika obecnymi lub możliwymi do wprowadzenia. Mogą występować w postaci:

-zdań

-równoważników zdań

-konstrukcji mieszanych.

Stosunki składniowe między składnikami wypowiedzenia:

-nadrzędno-podrzędne

-współrzędne

Trzy rodzaje związku nadrzędno-podrzędnego:

-związek zgody: polega na tym, że podrzędnik przystosowuje swoje cechy fleksyjne do nadrzędnika.

-związek rządu: polega na tym, że podrzędnik musi wystąpić w takim przypadku, jakiego wymaga nadrzędnik, bez przyimka lub z przyimkiem. Nadrzędnik narzuca określoną formę przypadkową podrzędnika, rządzi tą formą.

-związek przynależności: nie ma zależności gramatycznej podrzędnika. Między członami występuje jedynie związek znaczeniowy, podrzędnik uzupełnia w różny sposób treść wyrazu określanego. Związek przynależności występuje w połączeniu wyrazu nadrzędnego z okolicznikiem.

Jakie są części zdania?

Główne części zdania

-podmiot

-orzeczenie

Drugorzędne części zdania (określenia)

-przydawka

-dopełnienie

-okolicznik

Część wypowiedzenia, wyodrębniona na podstawie funkcji składniowej, jaka w nim pełni, to część zdania, inaczej składnik.

Podmiot

Jest częścią wypowiedzenia tylko nadrzędną w stosunku do pozostałych i oznacza przedmiot, o którym się coś w danym wypowiedzeniu orzeka.

Podmiot oznacza przedmiot, który wykonuje jakąś czynność, znajduje się w jakimś stanie lub któremu przypisuje się jakieś cechy.

Podmiot jest wyrażany rzeczownikiem.

Funkcje podmiotu może pełnić każda inna część mowy.

Struktura podmiotu

Ze względu na budowę podmiotem może być:

-składnik, np. Las szumi, „Bez dogmatu”, maszyna do pisania stoi na biurku

-szereg, np. Jaś i Małgosia, marzec, kwiecień, maj są miesiącami wiosennymi

-podmiot towarzyszący, np. Jaś z Małgosią poszli do lasu, Koń z jeźdźcem pokryci byli

-zaimek anaforyczny to, np. (Karol podniósł się z krzesła) Był to wysoki chłopiec

-nierozerwalne skupienie wyrazowe składające się z rzeczownika i określających go wyrazów., np. na niebie zabłysło tysiące gwiazd.

Forma podmiotu

W zależności od formy wyróżnia się typy podmiotu:

-podmiot gramatyczny

-podmiot logiczny

-podmiot ukryty

-podmiot zerowy.

Orzeczenie

Orzeczenie jest częścią wypowiedzenia podrzędną tylko w stosunku do pomiotu.

Oznacza czynność, stan lub właściwość przypisaną podmiotowi i odpowiada na pytania: co robi?, co się z nim dzieje? Jaki jest? Kim jest?

Ze względu na sposób wyrażania orzeczeń wyróżnia się:

1. Orzeczenie słowne, czyli czasownikowe, wyrażone osobową formą czasownika

2. Orzeczenie słowno-imienne, składające się z łącznika i orzecznika

3. Orzecznik. Sam orzecznik bez łącznika jako wykładnik predykacji występuje w równoważnikach zdań, np. brat chory.

Orzecznikiem może być:

-rzeczownik lub zaimek

-rzeczownik w formie mianownika przy łączniku to, jest to

-przymiotnik lub inny wyraz odmieniający się jak przymiotnik w formie mianownika

- nierozerwalne skupienie wyrazowe

-bezokolicznik przy łączniku to, np. Żyć to pracować

-przysłówek przy podmiocie wyrażonym bezokolicznikiem, np. czytać jest pożytecznie.

Łącznikiem może być:

-słowo posiłkowe BYĆ: są, jest, był

-słowo posiłkowe: ZOSTAĆ., OKAZAĆ SIĘ, STAĆ SIĘ, ZROBIĆ SIĘ: został oficerem, staje się coraz ładniejsza, okazał się mądrzejszy.

-wyrazy TO, OTO, JEST TO: fonetyka to nauka o głoskach, mieszkanie i renta- oto cały mój majątek, pies (jest) to zwierzę domowe.

Drugorzędne części zdania

Przydawka

Przydawka jest określeniem rzeczownika, które oznacza właściwości i cechy desygnatu symbolizowanego przez dany rzeczownik i odpowiada na pytania: jaki?, który?, ile?, czyj?, z czego?, do czego?, z kim?

Przydawki dzieli się na następujące typy pod względem formalnym:

1. Przydawki przymiotne- łączą się z w związku zgody z nadrzędnikiem, wyrażone przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, imiesłowem przymiotnikowym, liczebnikiem porządkowym,

2. Przydawki rzeczowne w związku zgody z nadrzędnikiem, wyrażane rzeczownikiem w tym samym przypadku co określany przez nią rzeczownik, np. kobieta demon, miasto Kraków, rzeka Wisła

3. Przydawki dopełniaczowe w związku rządu jest wyrażane rzeczownikiem lub zaimkiem w dopełniaczu- w związku rządu z nadrzędnikiem, np.( sznur) samochodów, (kanapa) cioci

4. Przydawki przyimkowe w postaci wyrażenia przyimkowego w związku rządu z nadrzędnikiem, np.(dach) ze słomy, (mężczyzna) z brodą

5. Formalnie osobliwe, w postaci wyrażenia porównawczego, dopełniacza przymiotnika lub zaimka, przysłówka, bezokolicznika, wyrażenia przyimkowego z przymiotnikiem, np. (oczy) jak gwiazdy, (bieganie) boso, (nadeszła pora) się uczyć.

W składni polskiej uważa się za przydawkę każde określenie rzeczownika, przydawki mogą mieć znaczenie zbliżone do dopełnień i okoliczników, odpowiadają wtedy na takie same jak one pytania:

Droga do szkoły jest wyboista (droga –dokąd?, która?)

Budowa domu była kosztowna (budowa – czego?)

Przydawki łączą się z nadrzędnikiem :

-związkiem zgody (przymiotna i rzeczowna w mianowniku- odmieniają się oba człony związku)

-związkiem rządu (np. przydawka dopełniaczowa i przyimkowa)

Dopełnienie

Jest to cześć zdania uzależniona składniowo (rząd) i znaczeniowo od czasownika, rzadziej przymiotnika, przysłówka lub liczebnika przymiotnikowego.

Musimy o nią zapytać jakimkolwiek przypadkiem (oprócz mianownika) zaimków Kto? co?

Dopełnieniem rządzi najczęściej czasownik.

Rozróżniamy rząd bezpośredni i przyimkowy:

Menedżer kieruje przedsiębiorstwem

Czy myślisz o egzaminie?

Podział na dopełnienie:

-bliższe

-dalsze

Dopełnienie bliższe występuje w konstrukcji czynnej, a po zamianie na stronę staje się podmiotem. Dawny podmiot zaczyna pełnić funkcję dopełnienia.

Wszystkie inne dopełnienia nazywane są dopełnieniami dalszymi.

Czasowniki przechodnie

-mogą być użyte w konstrukcji biernej

Czasowniki nieprzechodnie – nie mogą w tej konstrukcji wystąpić.

Okolicznik

Zasadniczą funkcją okolicznika jest wyszczególnianie cechy czynności wyrażonej w orzeczeniu oraz cechy innej cechy lub okoliczności.

Nadrzędnikami w związku z okolicznikiem są najczęściej:

-czasownik

-przymiotnik

-przysłówek

-zaimek

-liczebnik.

Okolicznik może być wyrażony:

-przysłówkiem

-zaimkiem

-liczebnikiem

-imiesłowem nieodmiennym

-bezokolicznikiem

-wyrażeniem przyimkowym.

Klasy znaczeniowe okolicznika:

-okolicznik sposobu

-okolicznik miejsca

-okolicznik czasu

-okolicznik przyczyny

-okolicznik celu

-okolicznik stopnia i miary

-okolicznik warunku i przyzwolenia

Rzadziej wymienia się:

-okolicznik skutku

-okolicznik porównawczy

-okolicznik względu

-okolicznik okoliczności towarzyszącej

-okolicznik akcesoryjny

-niewspółmierności treści.

Ćwiczenia praktyczne:

Analiza składniowa wypowiedzeń pojedynczych

Składnia (część II)

Wypowiedzenie złożone

Wypowiedzenie złożone współrzędnie

Wypowiedzenie złożone współrzędnie- jest to wypowiedzenie złożone, którego człony składowe uzupełniają się wzajemnie. Żadne z wypowiedzeń składowych nie określa drugiego, dlatego nazywane są współrzędnymi.

Sposób połączenia wypowiedzeń składowych:

-wypowiedzenia złożone współrzędnie spójnikowe: Mama gotuje obiad, a tata czyta gazetę

- wypowiedzenia złożone współrzędnie bezspójnikowe: Nad morzem panuje spokój, turyści już śpią

W zdaniach spójnikowych znajdują się:

- dodatkowe wyznaczniki formalnoznaczeniowe w postaci spójników

Wyróżnia się następujące typy znaczeniowe wypowiedzi złożonych współrzędnie:

1. Wypowiedzenie łączne – treści wypowiedzeń składowych łączą się w czasie i przestrzeni

-charakterystyczne spójniki łączne: i, oraz, a, nie tylko-lecz także, zarazem, też, także

-wypowiedzenia bezspójnikowe

Przykłady:

Odpoczywał nad morzem i pisał jednocześnie podręcznik

Położyła się zmęczona, wstała niewyspana

1. Wypowiedzenie rozłączne –treści wypowiedzeń składowych wykluczają się wzajemnie, nie mogą istnieć równocześnie

-charakterystyczne spójniki rozłączne: albo, albo-albo, lub, bądź, bądź to- bądź to, czy czy-czy, już to-już to,

Przykłady:

Wyjadę w tym roku za granicę albo pozostanę w kraju

Pożyczysz mi samochód czy mam go wynająć?

1. wypowiedzenie przeciwstawne: treści wypowiedzeń składowych przeciwstawiają się sobie pod jakimś względem.

• charakterystyczne spójniki przeciwstawne: ale, lecz, a, jednak, jednakże, mimo to, tylko, tylko że, natomiast, wszakże, owszem, jedynie, raczej, przecież, tymczasem, zaś atoli

• rzadsze jest wypowiedzenie bezspójnikowe

Przykłady:

Masz dobrych rodziców, ale cię rozpuścili

Pani wie swoje, ja wiem swoje (bezspójnikowe).

1. Wypowiedzenie wynikowe-treść drugiego wypowiedzenia wynika z treści pierwszego

-charakterystyczne spójniki wynikowe: więc, a więc, toteż, dlatego, zatem, przeto, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, stąd

Przykłady:

Niebo się chmurzy, więc będzie deszcz

1. Wypowiedzenie wyłączające – nie może istnieć żaden z faktów opisanych w wypowiedzeniach składowych, wykluczone są wszystkie możliwości ( w gramatykach szkolnych zalicza się je do konstrukcji łącznych)

-charakterystyczne spójniki: ani, ni,

Przykłady:

Ani nie jest ładna, ani nie jest sympatyczna

Marcin nie pójdzie dziś na uczelnię ani nie zostanie w domu.

1. Wypowiedzenie synonimiczne (włączne)-treść wypowiedzenia drugiego włącza się w zakres treści pierwszego (inne ujęcie treści lub jej uszczegółowienie)

-charakterystyczne spójniki: czyli, to jest, to znaczy, mianowicie, inaczej, innymi słowy, słowem

Przykłady:

Brat złożył egzamin, czyli zakończył studia

Odmówił mu podania ręki, to jest obraził go

Wypowiedzenie złożone podrzędnie

Jest to wypowiedzenie złożone składające się z członu nadrzędnego i podrzędnego.

Wypowiedzenie podrzędne pełni funkcję części wypowiedzenia nadrzędnego innej niż orzeczenie.

Treść wypowiedzenia podrzędnego uzupełnia brakującą lub tylko ogólnie zapowiedzianą część wypowiedzenia nadrzędnego, mianowicie jego podmiot, orzecznik, przydawkę, dopełnienie, okolicznik.

O treść członu podrzędnego pytamy ze stanowiska członu nadrzędnego, np.

Nie wiem (czego?), kto przyjdzie na kolację

Ze względu na funkcję wypowiedzenia podrzędnego wypowiedzenia złożone:

1. Podmiotowe

Część podrzędna pełni funkcję nie wyrażonego lub ogólnie wskazanego podmiotu wypowiedzenia nadrzędnego. Można o nią zapytać zaimkami kto? co? albo zastąpi podmiotem wielowyrazowym:

Przykłady:

Okazało się, że miałeś rację ( co się okazało?)

Co się odwlecze, to nie uciecze (co nie uciecze?)

Szkoda, że nie przyjdziesz dzisiaj do mnie (co szkoda?)

Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada (kto wpada?)

Kusiło go, żeby opuścić wykład (co go kusiło? –opuszczenie wykładu).

Wskaźniki zespolenia:

Spójniki: że, żeby, iż, iżby, aby, by, ażeby, jakoby, jakby

Zaimki względne: co, kto, ktokolwiek, czyj

1. Orzecznikowe

Część podrzędna pełni funkcję nie wyrażonego lub ogólnie wskazanego orzecznika wypowiedzenia nadrzędnego. Można o nią zapytać: kim jest ? kim był? Jaki jest (był) itp. , a także teoretycznie zastąpić orzecznikiem.

Przykłady:

Jaka praca, taka płaca. Jaki pan, taki kram (jaka jest płaca? Jaki jest kram?)

Jestem tym, czym byłem (kim jestem?)

Wskaźniki zespolenia:

Spójniki: że, żeby, aby, iż, iżby

Zaimki względne: co, kto, jaki, który

1. Przydawkowe

Część podrzędna pełni funkcję nie wyrażonej lub ogólnie wskazanej przydawki wypowiedzenia nadrzędnego. Można o nią zapytać zaimkami: jaki?, który?, ile? itp. , a także zmienić na przydawkę. Pełni ona funkcję określenia wyrazu rzeczownego znajdującego się w wypowiedzeniu nadrzędnym.

Przykłady:

Zły to ptak, co własne gniazdo kala (który ptak? – kalający własne gniazdo)

Zobaczyła koleżankę, której nie widziała od lat (którą koleżankę?)

Wskaźniki zespolenia:

Spójniki: że, iż, iżby, iżby, żeby, aż, aby, gdzie, ile, jak

Zaimki względne: który, jaki, co

1. Dopełnieniowe

Część podrzędna pełni funkcję nie wyrażonego lub ogólnie wskazanego dopełnienia wypowiedzenia nadrzędnego. Można o nią zapytać zaimkami kto? Co ? w przypadkach zależnych, a także zamienić na dopełnienie.

Przykłady:

Czy chciałbyś, żeby już nadeszło lato? (co chciałbyś? – nadejścia lata)

Tego szanuj. Czyj chleb jesz (kogo szanuj?)

Próżno pytać ludu i kronik, kiedy to było (o co pytać?)

Wskaźniki zespolenia:

Spójniki: że, żeby, aby, czy, by, ażeby, iż, iżby, jak, jeżeli

Zaimki względne: kto, co, to, ten, cokolwiek, który

1. Okolicznikowe

Część podrzędna pełni funkcję nie wyrażonego lub ogólnie wskazanego okolicznika wypowiedzenia nadrzędnego. Można o nią zapytać pytaniami „okolicznościowymi”: gdzie?, kiedy? Jak?

Ze względu na funkcję komunikatywną wydziela się różną liczbę typów wypowiedzeń okolicznikowych:

-okolicznikowe czasu

Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy (J. Słowacki) (kiedy nie żałować?)

Wskaźniki zespolenia:

Gdy, kiedy, aż, odkąd, jak, póki, póki nie, dopóki, ledwie, ledwo, zaledwie, nim, zanim, niż, skoro, ile, ilekroć, ile razy

-okolicznikowe miejsca

Pójdę tam, gdzie mnie oczy zaprowadzą (dokąd pójdę?)

Wskaźniki zespolenia:

Gdzie?, skąd? Dokąd? Którędy? kędy?, Gdziekolwiek?, dokądkolwiek

-okolicznikowe sposobu

Jak sobie kto pościele, tak się wyśpi (jak?)

Wskaźniki zespolenia

Jak, jakby, jak gdyby, podobnie jak, tak samo, niż, niżeli, aniżeli, niby

-okolicznikowe przyczyny

Jedli z apetytem, ponieważ byli głodni (dlaczego?)

Wskaźniki zespolenia:

Bo, bowiem, gdyż, ponieważ, dlatego, dlatego że, że, iż

-okolicznikowe celu

Poszedł na studia, by zdobyć dyplom magistra (po co?)

Wskaźniki zespolenia:

By, aby, żeby, ażeby, iżby

-okolicznikowe stopnia i miary

Im człowiek starszy, tym mądrzejszy

Wskaźniki zespolenia:

Jak, że, aż, niż, niżeli, aniżeli, im

-okolicznikowe przyzwolenia

Choć ciągle pada, wychodzę na spacer (mimo co?)

Wskaźniki zespolenia:

Choć, chociaż, choćby, jakkolwiek, mimo, mimo że, mimo to, nawet gdy, żeby

-okolicznikowe warunku

Jeśli wygram na wyścigach, wyjadę na wycieczkę zagraniczną

Wskaźniki zespolenia:

Jeśli, jeżeli, jak, jakby, gdy, gdyby, kiedy, żeby, byle, byleby

-okolicznikowe skutku

Wieczorem tak się źle czuła, że zadzwoniła po lekarza

Wskaźniki zespolenia:

Występuje bardzo rzadko

Wypowiedzenia wielokrotnie złożone

Ma co najmniej trzy wypowiedzenia składowe- zdania lub równoważniki zdania.

Stosunek zespolenia

Może być:

- współrzędny

- bądź podrzędny

W analizie złożonej konstrukcji syntaktycznej istotna jest kolejność poszczególnych czynności:

1. Podział wypowiedzenia złożonego na części składowe i numeracja

2. Znalezienie wypowiedzenia głównego oraz analiza stosunków składniowych między częściami składowymi

3. Sporządzenie wykresu:

-odcinki symbolizujące wypowiedzenia współrzędne rysuje się na jednakowym poziomie

-wypowiedzenia podrzędne zaznacza się o jeden stopień niżej od każdego poprzedniego

-linia falistą zaznacza się równoważniki zdania

-część pierwszą wypowiedzenia przerwanego oznacza się literą a, drugą – literą b.

4. Opis wykresu z uwzględnieniem analizy składniowej, a więc przede wszystkim rodzajów stosunków syntaktycznych oraz sposobów połączenia części składowych.

Przykłady na ćwiczeniach