Utwór powstawał w latach 1844 i 1845, ukazał się po raz pierwszy w t. 3 "Pism pośmiertnych" w Lwowie w 1866, pod nadanym przez A. Małeckiego tytułem "Niepoprawni". Os akcji, która toczy się na Podolu ok. 1840, stanowi planowane małżeństwo Diany, córki hrabiego Respekta, z hrabią Fantazym Dafnickim, który na zasadzie wielkopańskiej zachcianki "kupuje" pannę, zobowiązując się pokryć pólmilionowy dług grożący licytacją majątku Respektów. Sytuacje komplikuje pojawienie się dwu osób: hrabiny Idalii, porzuconej partnerki romansu Fantazego, oraz Janka, eks-powstańca, zaręczonego z Dianą na Sybirze, dokąd w 1831 roku wywieziono rodzinę Respektów. Jan przybywa nielegalnie, w przebraniu baszkirskiego żołnierza towarzyszącego zaprzyjaźnionemu z Respektami na Syberii ros. majorowi, niegdyś dekabryście. Poczynania Idalii, która zmierza do odzyskania kochanka, a zwłaszcza Majora powodują ciąg perypetii: zlecenie aresztowania Idalii pod fikcyjnym zarzutem politycznym, omyłkowe porwanie przez żołnierzy innej osoby, pojedynek pomiędzy Fantazym, a Majorem, który - nie wiedząc o pomyłce - występuje w obronie honoru hrabiny; przegrawszy decydującą o wynku pojedynku grę w karty, bohater tytułowy, wraz z wierną kochanką, gotuje się  - przy użyciu romantycznego sztafażu - na śmierć samobójczą. Węzeł intrygi zostaje przecięty przez poświęcenie Majora, który zwalnia przeciwnika od zobowiązań popełniając samobójstwo. Umierając skłania go do wyrzeczenia się małżeństwa z Dianą, której umożliwi połączenie się z Janem, który odrzucił, jako jałmużnę, pół miliona ofiarowane przez wcześniej przez Idalię, przyjmuje pieniądze okupione ofiarą krwi. Śmierć "krwawa i ciemna" Majora staje się odrodzeńczym wstrząsem dla romantycznej pary: to przez nia Fantazy jest "człowiekiem ochrzczon", a hrabina dostrzega prawdziwą wielkość w prostocie.

Źródło: http://pl.shvoong.com/entertainment/plays/1873322-fantazy/#ixzz1jKvLjk4Q

Słowacki podjął w "Fantazym" Schillerowską koncepcję tragizmu i rozwinął ją twórczo, wzbogacając ją z jednej strony przez genezyjskie pojęcie ofiary jako motoru postępu duchowego, z drugiej strony przez realizm w przedstawieniu społecznym i historycznym uwarunkowań biografii pozytywnych bohaterów i ich adwersarzy oraz uwypuklenie złowrogiej roli pieniądza jako siły niszczącej szlachetność w stosunkach międzyludzkich.
    Bogactwo wewnętrzne dramatu, mistrzowski splot patosu z komizmem (często zalicza się utwór do tragikomedii), operowanie ironią romantyczną, niejednoznaczny stosunek autora do bohatera tytułowego umożliwiły różnorodne interpretacje, zarówno krytyczne i historycznoliterackie, jak i teatralne. Utwór jest wspólcześnie zaliczany do najwybitniejszych osiągnięć w twórczości Słowackiego i dramacie polskim w XIX wieku. Był przełożony m.in. na język białoruski.

(źródło: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Po redakcją Juliana Krzyżanowskiego, od 1976 roku Czesława Hernasa. Warszawa 1984, autor hasła: Mieczysław Inglot)   

Źródło: http://pl.shvoong.com/entertainment/plays/1873322-fantazy/#ixzz1jKv9ryi6