14 DZIAŁ CZTERNASTY

DZIAŁ CZTERNASTY

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

R1

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

UWAGI WSTĘPNE:

Współczesne ustawodawstwa regulujące tok postępowania karnego w stadium przygotowawczym i przed sądem pierwszej instancji starają się stworzyć optymalne warunki wydania prawidłowego wyroku. Doświadczenie jednak uczy, ze nawet przy zachowaniu największej staranności w stanowieniu obowiązujących przepisów i w ich stosowaniu przez organy procesowe zdarzają się wypadki wydania błędnych decyzji procesowych.

Apelacja - jest środkiem odwoławczym od wyroków wydanych w pierwszej instancji. Może ona być oparta na uchybieniach prawa, błędnej ocenie okoliczności faktycznych, jak i na błędach co do wymiaru kary.

System trójinstancyjny

W państwach zachodnich z reguły obowiązuje system trój instancyjny z apelacją i kasacją. Apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroków wydanych w pierwszej instancji. Może ona być oparta na uchybieniach prawa, błędnej ocenie okoliczności faktycznych, jak i na błędach co do wymiaru kary. W klasycznej postci sąd apelacyjny był swego rodzaju kolejnym sadem, ponownie przeprowadzającym dowody. Na ich podstawie wydawał zupełnie nowy wyrok (znacznie przedłużało to pop stepowanie). Modyfikacje postępowania apelacyjnego podlegały przede wszystkim na ograniczeniu postępowania dowodowego do tych dowodów, które zostały przez strony zakwestionowane w skardze apelacyjnej. To z kolei, jako że sąd orzedał w części na podstawie samodzielnie przeprowadzonych dowodów a w części na podstawie dowodów przeprowadzonych przed sądem pierwszej instancji – uzasadniało zarzut, że sąd apelacyjny jest gorzej poinformowany, niż sąd pierwszej instancji.

W trójinstancyjnym systemie istnieje środek odwoławczy od postanowienia sadu apelacyjnego, a jest nim kasacja. Tutaj jednak można podnosić JEDYNIE ZARZUT NARUSZENIA PRAWA, gdyż stan faktyczny był już dwukrotnie poddawany kontroli. Sądem kasacyjnym jest najczęściej Sąd Najwyższy w danym państwie. Sąd ten zaskarżoną decyzję albo utrzymuje w mocy lub uchyla i przekazuje do ponownego rozpoznania.

Teoretycznie przy trójinstancyjnym lepiej – bo podwójna kontrola. Praktycznie – znaczne przedłużenie postępowania!

System dwuinstancyjny

W byłych państwach socjalistycznych istniał dwuinstancyjny proces karny. Pomimo różnic, w zależności od poszczególnych państw, można powiedzieć, że ich zasadniczą cechą była kontrola stanu faktycznego, stosowanego prawa, praz wymiaru kary. Z reguły podstawa był materiał dowodowy przeprowadzony przed sądem pierwszej instancji. Uzupełnienie dowodów w postępowaniu drugo instancyjnym należało do rzadkości! Ponadto cechą tego systemu, który można nazwać rewizyjnym , była jego totalność, gdyż kontrolą objęty był cały wyrok!

Polski proces karny

Oparty jest na zasadzie dwuinstancyjnośc. Decyzje wydane w pierwszej instancji mofgą zostac poddane kontroli odwoławczej na skutek wniesienia apelacji lub zażalenia. Deczyzja wydane w drugiej instancji w zasadzie nie może być zaskarzona zwyczajnym środkiem odwoławczym.

Art. 426.

§ 1. Od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Naj-wyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W obowiązującym polskim procesie karnym decyzje procesowe kończące postepowanie mogą być zmienione lb uchylone na skutek kontroli:

  1. Z urzędu przez z reguły inny podmiot niż ten, który wydał decyzję

  1. np. w postępowaniu przygotowawczym:

- podjęcie umorzonego śledztwa lub dochodzenia

Art. 327.

§ 1. Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

- wznowienia prawomocnie umorzonego śledztwa lub dochodzenia

Art. 327

§ 2. Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3. Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka.

- nadzwyczajnego wznowienia umorzonego śledztwa lub dochodzenia

Art. 328.

§ 1. Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

§ 2. Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

  1. Np. w postępowaniu sądowym może mieć miejsce w razie:

- podjęcia postępowania warunkowo umorzonego

Art. 549.

O podjęciu postępowania warunkowo umorzonego sąd orzeka na wniosek oskarży-ciela, pokrzywdzonego lub sądowego kuratora zawodowego albo z urzędu.

- wznowienia postępowania z urzędu

Art. 542.

§ 1. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu.

§ 3.Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 § 1, przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt 9–11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

Skoro odpowiedni organ prowadzi postępowanie i dokonuje czynności z urzędu, to strona lub inna osoba uprawniona może zwracać się do niego z wnioskiem o podjęcie tych czynności z urzędu (art. 9 §2 – zaliczenie tego wniosku do środków zaskarżenia może wzbudzać wątpliwości, gdyż nie jest to czynność za pomocą której ma być wzruszona wydana decyzja procesowa. Bezpośrednim celem tej czynności jest skłonienie organu procesowego do działania, do którego jest zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów, a którego organ nie podejmuje!)

  1. Na skutek zaskarżenia (wniesienia środka zaskarżenia), np. apelacją wyroku, zażaleniem postanowienia/zarządzenia

ŚRODKI ZASKARŻENIA

W systemie kontroli decyzji procesowych dominujące znaczenie mają środki zaskarżenia.

Określonemu środkowi zaskarżenia odpowiada właściwy mu środek kontroli, środek zaskarżania uruchamia odpowiadający mu środek kontroli procesowej. Tak np. wniesienie apelacji (środek zaskarżenia) uruchamia postępowanie apelacyjne (kontrolę apelacyjną).

Czym jest środek zaskarżenia?

Środek zaskarżenia stanowi skargę skierowaną do organu procesowego z żądaniem przeprowadzenia kontroli decyzji procesowe. Niekiedy zaskarżeniu i kontroli może podlegać:

Cechą charakterystyczną środków zaskarżenia jest to, że impulsem koniecznym do przeprowadzenia kontroli lub spowodowania utraty mocy prawnej postanowienia a nawet wyroku, jest złożenie skargi (skarga etapowa).

Bez skargi w zasadzie niemożliwa jest kontrola (wyłączając działania z urzędu).

KTO DOKONUJE ZASKARŻENIA:

Zaskarżenia dokonuje uprawniony podmiot, którym jest strona, a wyjątkowo inna osoba np. świadek.

W JAKIM CELU WNOSZONY JEST ŚRODEK?

Środek zaskarżenia wnosi się w celu zmiany lub uchylenia (niekiedy utraty mocy prawnej) wydanej decyzji procesowej. UWAGA! Uprawniony podmiot może skorzystać z przyznanego mu uprawnienia tylko w określonym czasie/ terminie.

CECHY:

Środki zaskarżenia cechuje:

  1. Skargowość – kontrola następuje na skutek wniesienia skargi

  2. Suspensywność – wniesienie środka zaskarżenia powoduje wstrzymanie:

System środków zaskarżenia w polskim procesie karnym składa się z następujących członów:

  1. Środków odwoławczych, stanowiących zasadniczy składnik środków zaskarżenia

  2. Sprzeciwów i środków zaskarżenia (quasi – sprzeciwów)

  3. Odwołanie do składu sądzącego

  4. Wniosek o stwierdzenie nieważności

  5. Innych środków zaskarżenia

Zasadniczum kryterium pozwalającym na wyodrębnienie pierwszej grupy jest dewolutywność.

Dewolutywność – polega na tym, że zaskarżenie powoduje przesunięcie sprawy do wyższej instancji w celu jej rozpoznania, środki odwoławcze w przeciwieństwie do sprzeciwów mają charakter dewolutywny.

ŚRODKI ODWOŁAWCZE

Centralne miejsce w systemie kontroli:

Mają one następujące cechy:

  1. Skargowość – kontrola jest uruchamiana na żądanie, tj. na skutek skargi odwoławczej. WYJĄTEK 542

  2. Charakter dewolutywny – wniesienie środka odwoławczego powoduje przekazanie sprawy do rozpoznania organowi wyższej instancji

Charakter dewolutywny mają także nadzwyczajne środki odwoławcze (kasacja i wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu)

  1. Charakter suspensywny – przejawia się w powstrzymaniu prawomocności i wykonalności zaskarżonego orzeczenia.

  1. Charakter reformacyjny – wniesienie środka odwoławczego powoduje uruchomienie merytorycznej kontroli orzeczenia, w wyniku której organ procesowy może zaskarżone orzeczenie nie tylko uchylić lub utrzymać w mocy, ale także zmienić.

RODZAJE ŚRODKÓW ODWOŁAWCZYCH

Wśród środków odwoławczych można wyodrębnić:

  1. Zwyczajne środki odwoławcze

  2. Nadzwyczajne środki odwoławcze

  1. Zwyczajne środki odwoławcze – pozwalają na zaskarżenie i badanie prawidłowości decyzji nieprawomocnych. Zaliczamy tu:

  1. Nadzwyczajne środki odwoławcze – umożliwiają kontrolę prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie sądowe. Tutaj zderzają się dwie ważne ze społecznego punktu widzenia tendencje. Z jednej strony zachodzi potrzeba utrzymania pełnej stabilności orzeczeń ostatecznych, aby nie powracać do sprawy już raz prawomocnie rozstrzygniętej. Z drugiej strony występuje tendencja do wprowadzenia kontroli prawomocnych orzeczeń, gdy mogą one mieć – z tych samych co orzeczenia kontrolowane w trybie zwyczajnych środków odwoławczych – istotne wady. Praworządność wymaga eliminowania takich orzeczeń z procesu karnego. Polski system opowiada się za stabilnością, dlatego kontrola takich orzeczeń może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach. Zaliczamy tu:

POZOSTAŁE ŚRODKI ZASKARŻENIA

  1. SPRZECIWY I QUASI SPRZECIWY

Sprzeciwy i quasi – sprzeciwy charakteryzują się:

  1. Skargowością, co oznacza, że są formą skargi

  2. Brakiem dewolutywności – gdyż wniesiony sprzeciw wywołuje prawne skutki w postępowaniu pierwszo instancyjnym przed tym organem, który wydał zaskarżone sprzeciwem orzeczenie.

  3. Kasacyjnością – wniesienie sprzeciwu ma ten skutek że zaskarżone nim orzeczenie traci z ustawy moc prawną (ex lege), a sprawa toczy się w dalszym ciągu przed tym organem, który poprzednio wydał zaskarżoną decyzję

W przypadku wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego wyroku ten traci moc prawną, gdy oskarżony lub jego obrońca stawią się na nowo wyznaczoną rozprawę (art. 482 § 3 kpk).

Sprzeciwy i quasi – sprzeciwy stanowią procesową formę braku zgody podmiotu procesowego na wydaną decyzję procesową, jeśli decyzja procesowa, zwłaszcza wydana w postępowaniu szczególnym lub na podstawie szczególnych przepisów, stanowi rozstrzygnięcie, którego byt zależy od akceptacji, nawet milczącej, strony lub jej przedstawiciela.

Możemy do nich zaliczyć:

  1. Sprzeciw od wyroku zaocznego – może go wnieść oskarżony, usprawiedliwiając swoją nieobecność na rozprawie. Ze sprzeciwem może być połączony wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu (art. 482 § 1 kpk). Jeżeli sprzeciw zostanie uwzględniony – zostanie również wyznaczona nowa rozprawa. Wyrok zaoczny traci moc, kiedy na nowej rozprawie stawi się oskarżony lub jego obrońca.

  2. Sprzeciw od wyroku nakazowego (art. 506 §1 - Oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia te-go wyroku).

  3. Żądanie rozpoznania sprawy zgłoszone przez oskarżonego w razie umorzenia postępowania karnego z powodu abolicji – z chwilą zgłoszenia żądania postanowienie o umorzeniu postępowania traci moc prawną.

  1. ODWOŁANIE DO SKŁADU SĄDZĄCEGO od zarządzeń przewodniczącego składu orzekającego wydanych na rozprawie

W zasadznie niewielkie znaczenie, bo w pierwszej instancji większość spraw rozpatrywana jest w składzie 1-osobowym.

Przysługuje ono stronom, ich przedstawicielom oraz innym osobom, od zarządzeń przewodniczącego składu sądzącego na rozprawie do sądu.

Wniesienie takiego odwołania powoduje konieczność wydania postanowienia przez skład sądzący.

  1. WNIOSEK O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI W TRYBIE USTAWY Z 1991

Z racji na znaczy upływ czasu od jego wprowadzenia – traci coraz bardziej na znaczeniu w praktyce wymiaru sprawiedliwości.

  1. WNIOSEK OSKARŻONEGO ARESZTOWANEGO O ZMIANĘ LUB UCHYLENIE STOSOWANEGO ŚRODKA ZAPOBIEGAWCZEGO.

Środek ten można wyodrębnić dlatego, że skarżący za pomocą tej czynności zmierza do zmiany lub uchylenia postanowienia o zastosowaniu takiego środka zapobiegawczego. Zaskarżyć może takie postanowienie jedynie wniosek, o którym mowa, może być wniesiony bez określonych ograniczeń czasowych.

R2

ZAGADNIENIA OGÓLNE KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

Zwyczajna kontrola odwoławcza odgrywa najważniejszą rolę w systemie kontroli decyzji procesowych!

Jest ona uruchomiona wyłącznie na wniosek, a więc na skutek wniesienia skargi odwoławczej. Środek odwoławczy wszczyna kontrolę odwoławczą.

ŚRODEK ODWOŁAWCZY to…

Środek odwoławczy jest nazwą zbiorczą, którą posługuje się kodeks przy regulowaniu instytucji wspólnych apelacji i zażalenia.. Obejmuje swym zakresem apelację oraz zażalenie. Środek odwoławczy nie występuje jako skarga odwoławcza, gdyż może ona jedynie przybrać postać skargi apelacyjnej lub zażaleniowej. Wniesienie apelacji uruchamia kontrolę apelacyjną, a złożenie zażalenia powoduje kontrolę zażaleniową. CEL: weryfikowanie poszczególnych, oznaczonych imiennie decyzji, czynności procesowych lub bezczynności organu procesowego.

Co powoduje wniesienie jednego z wymienionych środków odwoławczych?

Powoduje uruchomienie kontroli, odbywającej się według przepisów ogólnych o środkach odwoławczych oraz przepisów o apelacji lub zażaleniu.

Nazwa środek odwoławczy oznacza skargę odwoławczą przybierającą postać apelacji lub zażalenia (ile razy można pisać to samo….?).

DOPUSZCZALNOŚĆ ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Dopuszczalność środka, jest ściśle związania z systemem dwuinstancyjności polskiego procesu karnego.

W myśl ogólnej reguły wynikającej z treści 425 § 1 środek odwoławczy przysługuje od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Od tej reguły istnieją wyjątki, które idą w dwóch przeciwnych kierunkach:

  1. W toku postępowania odwoławczego od niektórych orzeczeń przysługuje zwyczajny środek odwoławczy do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego

  1. Zaskarżalność postanowień i zarządzeń nie została przeprowadzona w całej rozciągłości. Zaskarżeniu podlegają tylko określone kategorie postanowień (art., 459 i nast. + art. 302) i zarządzeń, a niekiedy inne czynności lub bezczynność organu. Oznacza to, że nie wszystkie postanowieni mogą być zaskarżone zażaleniem.

KPK przewiduje możliwość wniesienia środka odwoławczego w całości lub części przeciwko orzeczeniom wydanym w pierwszej instancji, dopuszcza możliwość zaskarżenia poszczególnych rozstrzygnięć (rozstrzygnięcia zawiera wyrok – w myśl 413 § 2 pkt 5 – tzn. chodzi o „wewnętrzne decyzje” zawarte w wyroku).

Jednakże strona może godzić się z rozstrzygnięciem, mając równocześnie istotne zastrzeżenia co do samego uzasadnienia – kpk przewiduje możliwość zaskarżenia SAMEGO UZASADNIENIA!

OGRANICZENIA W ZAKRESIE DOPUSZCZLNOŚCI ZASKARŻENIA!

Art. 425 par 3 KPK – odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Po stronie skarżącego musi zatem istnieć uciążliwość (gravamen), wynikła z wydanego orzeczenia. Strona ogólnie uprawniona do wniesienia środka odwoławczego w konkretnym wypadku może skorzystać z przysługującego jej prawa, jeżeli istnieje uciążliwość (gravamen). UWAGA! Nie dotyczy to oskarżyciela publicznego, który może wnosić środek odwoławczy zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (425 § 4).

Ale jakie są kryteria by badać uciążliwość? Czy prezes sądu może odmówić przyjęcia środka odwoławczego ze względu na brak uciążliwości na podstawie 429?? (na te pytania nie pada odpowiedź…).

Czy oskarżony może zaskarżyć wyrok uniewinniający?

  1. Początkowo SN (lata 70) uważał, że oskarżony w zasadzie nie może zaskarżyć wyroku uniewinniającego, chyba że wyrok zawierał inne niekorzystne dla oskarżonego rozstrzygnięcia. Kontrowersyjne, bo czemu nie może zaskarżyć w oparciu chociażby o 439?

  2. Później… dominujące znaczenie pogląd, że oskarżony MOŻE zaskarżyć wyrok uniewinniający oparty na błędnej podstawie prawnej lub faktycznej jeżeli narusza jego brawa lub szkodzi jego interesom.

Skarga odwoławcza jest badana pod kątem jej niedopuszczalności. W sądzie I instancji czyni to prezes sądu, badając czy:

W razie stwierdzenia w tym zakresie uchybień prezes sądu odmawia przyjęcia środka odwoławczego.

A kiedy sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek? Gdy

  1. zachodzą okoliczności wymienione w 429 § 1

Art. 429.

§ 1. Prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego, jeże-li wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy.

§ 2. Na zarządzenie odmawiające przyjęcia środka odwoławczego na podstawie § 1 lub art. 120 § 2 przysługuje zażalenie.

  1. Przyjęcie środka odwoławczego nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu (430 §1)

Art. 430. § 1. Sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek odwoławczy, je-żeli zachodzą okoliczności określone w art. 429 § 1 albo jeżeli przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu.

WYMOGI FORMALNE SKARGI ODWOŁAWCZEJ

FORMA

Wymaga ona formy pisemnej. Powinna odpowiadać ogólnym wymaganiom pisma procesowego, określonym w art. 119 KPK, a więc zawierać:

  1. Oznaczenie sądu odwoławczego oraz oznaczenia sprawy

  2. Oznaczenie wnoszącego skargę odwoławczą

  3. Treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnienie,

  4. Datę i podpis wnoszącego skargę

UWAGA:

Apelacja od wyroku sądu okręgowego wniesiona w warunkach 446 §1 (nie pochodzi od prokuratora lub pełnomocnika będącego radcą prawnym) jest objęta przymusem adwokackim.

Do apelacji sporządzonej przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych, a do apelacji wnoszonej do sądu apelacyjnego dodatkowo jeden odpis.

TREŚĆ

Przepisy wymagają (446§2) aby skarżący w środku odwoławczym wskazał

  1. zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także

  2. podał, czego się domaga.

Powinna więc zawierać wniosek odwoławczy, który pozwala na ustalenie czy orzeczenie zostało zaskarżone w całości czy też w części.

Ustawa nie nakłada na skarżącego generalnego obowiązku sprecyzowania zarzutów (dążenie do odformalizowania czynności – brak odpowiedniego przygotowania prawniczego tych, którzy najczęściej składają…). ALEE….

Jeżeli jednak środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien on zawierać wskazanie zarzutów stawianych zaskarżonemu orzeczeniu oraz uzasadnienie.

Zarzut jest twierdzeniem o uchybieniach.

Zarzut nie przesądza o istnieniu uchybienia… Twierdzenie o uchybieniach może być prawidłowe lub nieprawidłowe. Zarzutem będzie ujemna ocena skarżącego zawarta w skardze odwoławczej, odnosząca się do uchybienia. Ale zarzut odwołąwczy istnieje także, gdy uchybienia w rzeczywistości nie było.

JAKIE UCHYBIENIA MOŻNA PODNOSIĆ W ŚRODU ODWOŁAWCZYM?

W środku odwoławczym mogą być podnoszone wszelkie uchybienia. Kodeks nie wskazuje jakie uchybienia mogą być, a jakie nie mogą być podnoszone… Art. 438 jest kierowany do SĄDU odwoławczego a nie do skarżącego! Jednak skarżący, chcąc spowodować zmianę lub uchylenie orzeczenia powinien w skardze wskazać takie uchybienia, które wywołują skutek określony w 438.

Art. 438.

Orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia:

1) obrazy przepisów prawa materialnego,

2) obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia,

3) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, je-żeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia,

4) rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka.

Odwołujący może również wskazać nowe fakty lub dowody.

Procedura…

Skargę odwoławczą wnosi się do sądu (organu), który wydał zaskarżone orzeczenie. Skarga odwoławcza powinna być złożona w oznaczonym terminie zawitym. Skargę omyłkowo wniesioną od niewłaściwego organu uważa się za wniesioną z zachowaniem terminu, jeżeli została złożona przed upływem właściwego dla niej terminu (125). Skargę odwoławczą przesyła się wówczas do właściwego sądu (organu).

Jeżeli skarga odwoławcza nie odpowiada warunkom formalnym wówczas ma zastosowanie art. 120 KPK.

Braki mogą być usuwalne i nieusuwalne:

Gdy brak jest usuwalny, tzn. tego rodzaju że pismo nie może otrzymać biegu, lub gdy nie dołączono upoważnienia do podjęcia czynności,

prezes sądu wzywa skarżącego do usunięcia braku w terminie 7 dni.

W razie uzupełnienia braku w terminie, skarga odwoławcza:

braku w skardze odwoławczej.

Jeżeli skarga nie została uzupełniona w terminie albo gdy brak jest nieusuwalny prezes sądu odmawia przyjęcia wniesionej skargi odwoławczej

COFNIĘCIE WNIESIONEGO ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Wniesiony środek odwoławczy może być cofnięty. Związane jest to z dyspozycyjnością środków odwoławczych. Obowiązujące przepisy nie przewidują żadnego terminu, w którym możliwe jest cofnięcie środka odwoławczego, stąd też cofnięcie skargi jest możliwe w całym postępowaniu odwoławczym, zarówno przed sądem I instancji jak i przed sądem II instancji, ale do czasu wydania orzeczenia przez sąd odwoławczy.

Środek odwoławczy może cofnąć osoba, która go wniosła.

Wyjątki:

  1. W niektórych wypadkach na skuteczne cofnięcie skargi przez osobę, która ją wniosła, konieczna jest zgoda oskarżonego. Dotyczy to środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego (431 § 3) przez:

Art. 76.

Jeżeli oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje, może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustanowić obrońcę.

  1. Oskarżony może cofnąć skargę odwoławczą wniesioną na jego korzyść z wyjątkiem:

Art. 79.

§ 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1) jest nieletni,

2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,

3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

4) (uchylony).

§ 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

§ 3. W wypadkach, o których mowa w § 1 i 2, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.

§ 4. Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym po-stępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.

Cofnięty środek odwoławczy nie traci mocy prawnej. Sąd odwoławczy zostawia taką skargę – bez rozpoznania, chyba że

  1. Zachodzi jedno z uchybień z 439

  2. Lub stan z 440

Art. 440

Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

A co z zażaleniami na postanowienia??

Gdy chodzi o pozostawienie cofniętego zażalenia na postanowienie, to można przyjąć, że pomimo brzmienia art. 432 KPK kompetencję w tym zakresie należy przyznać organowi pierwszej instancji, jeżeli cofnięcie tej skargi nastąpiło właśnie na tym etapie, a zwłaszcza jeszcze przed przyjęciem wniesionego zażalenia. Jeżeli jednak rozstrzygnięcie z powodu uchybień przewidzianych w art. 439 lub 440 KPK nie mieściłoby się w granicach uprawnień organu pierwszej instancji, akta z cofniętym zażaleniem należałoby przedstawić organowi drugiej instancji.

Czy zawsze cofnięcie ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO tamuje jego rozpoznanie? NIE!

Mimo cofnięcia środka odwoławczego - skarga odwoławcza podlega rozpoznaniu, jeżeli zajdzie potrzeba uchylenia zaskarżonego orzeczenia z powodu przyczyn określonych w art. 439 lub uchylenia czy zmiany na mocy 440 KPK. – po to by wyeliminować orzeczenia dotknięte najpoważniejszymi wadami…

SKUTKI POZOSTAWIENIA BEZ ROZPOZNANIA!

Pozostawienie bez rozpoznania cofniętego środka odwoławczego powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia, jeżeli jest to jedyny środek odwoławczy w sprawie.

PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Stanowią kategorię uchybień, które powodują uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia. Postępowanie kontrolne, uruchamiane wniesioną skargą odwoławczą, ma na celu ustalenie istnienia lub nieistnienia tych uchybień. W razie istnienia jednego z nich sąd odwoławczy wyprowadza z tego faktu odpowiedni wniosek, wyrażony w orzeczeniu sądu odwoławczego, w którym zaskarżone orzeczenie uchyla lub zmienia.

Przyczyny odwoławcze mogą istnieć zarówno w ramach granic środka odwoławczego jak i poza ich zakresem…

Bezwzględne przyczyny odwoławcze są w zasadzie takimi kategoriami przyczyn odwoławczych, które z mocy przepisu szczególnego są brane pod uwagę – poza granicami zakresu zaskarżenia i podniesionych zarzutów…

Kategorie WZGLĘDNYCH przyczyn odwoławczych wymienia art. 438 KPK. Przepis ten stanowi, że orzeczenie ulega uchylenie lub zmianie w razie stwierdzenia w postępowaniu odwoławczym:

  1. Obrazy prawa materialnego

  2. Obrazy przepisów postępowania

  3. Błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia

  4. Rażącej niewspółmierności kary albo niesłusznego zastosowania lub niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka

  1. OBRAZA PRAWA MATERIALNEGO

Art. 438 pkt. 1 KPK – nie wyjaśnia o jakie prawo materialne chodzi, więc trzeba rozumieć szeroko – jako każde prawo materialne, jakie należy zastosować w procesie karnym.. Rzeczą zrozumiałą że głównie chodzi o prawo karne materialne (popełnienie/ niepopełnienie czynu karalnego, kwestia odpowiedzialności…).

Do zakresu prawa materialnego, o którym stanowi art. 387 pkt. 1 KPK trzeba zaliczyć prawo cywilne. Prawo to może być naruszone w postępowaniu karnym w sytuacjach, w których jest ono stosowane. Np. przy:

  1. Rozpoznawaniu powództwa cywilnego

  2. Zasądzeniu odszkodowania z urzędu

  3. Orzekaniu o obowiązku naprawienia szkody

  4. Rozstrzygnięciu przez sąd karny odszkodowania za niesłuszne ukaranie i niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie

Naruszenie prawa karnego materialnego dotyczy przede wszystkim obrazy prawa polskiego. Wyjątkowo prawa karnego obcego, jeśli jest ono stosowane w wąskim zakresie przewidzianym w 109 i nast. kk.

Naruszenie prawa karnego materialnego może nastąpić w czasie jego stosowania. Powstaje w związku z tym istotna kwestia, czy naruszenie prawa ma charakter samoistny, czy też jest następstwem uchybień w zakresie ustaleń faktycznych

Gdyby przyjąć, że do naruszenia prawa materialnego dochodzi wtórnie tzn. w efekcie błędnych ustaleń faktycznych wyłączylibyśmy niejako obrazę prawa materialnego, gdyż, istnieje podstawa odwoławcza odnosząca się do błędnych ustaleń faktycznych (patrz art. 438 pkt 3)

W pierwszej kolejności musi więc być brane pod uwagę błędne ustalenie faktyczne, a więc przyczyna odwołania przewidziana w art. 438 pkt. 3 KPK.

Pojawiające się w praktyce naruszenia prawa materialnego z reguły mogą przybrać jedną z następujących postaci:

  1. Uchybienia w stwierdzeniu przestępczości czynu, obejmując przypadki skazania sprawcy, mimo że np.:

  1. Uchybienia w zakresie kwalifikacji prawnej czynu np. zły przepis do ustalonego stanu faktycznego.

  2. Uchybienia w zakresie konsekwencji prawnej czynu, polegające na zastosowaniu konsekwencji z pogwałceniem normy prawno materialnej np. orzeczono karę poniżej lub powyżej zagrożenia ustawowego, błędnie wymierzono karę łączną…

Przepis art. 438 pkt. 1 KPK (w przeciwieństwie do pkt 2 i 3) – nie wymaga stwierdzenia istnienia związku między naruszeniem prawa materialnego a treścią zaskarżonego orzeczenia – bo ustawodawca twierdzi, ze to zawsze ma wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia…

Obraza przepisów prawa materialnego jest z reguły uwzględniana w ramach granic środków odwoławczych. Obrazę przepisów prawa karnego materialnego – uwzględnia się Z URZĘDU poza granicami środka odwoławczego

-na podstawie 455

Art. 455.

Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść.

- gdy może ona spowodować rażącą niesprawiedliwość orzeczenia (440)

Art. 440.

Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

  1. OBRAZA PRZEPISÓW POSTĘPOWANIA

Ważna rola w zakresie kontroli orzeczeń. Wszelkie wadliwości w zakresie stosowania przepisów procesowych mogą utrudniać lub uniemożliwiać osiągnięcie celu.

Obraza przepisów postępowania karnego może przybrać różną postać naruszeń w zakresie stosowania tego prawa. Może ona polegać na:

  1. Niezastosowaniu normy prawa karnego procesowego nakazanej ustawą np. niezawiadomienie stron o terminie rozprawy

  2. Dokonaniu czynności procesowej zakazanej przez ustawę np. przesłuchanie lekarza w charakterze świadka co do okoliczności objętych tajemnicą lekarską bez postanowienia sądu.

  3. Dokonaniu czynności przez nieuprawniony podmiot np. skargę zasadniczą wniosła i popierała osoba nielegitymowana

  4. Niewłaściwym stosowaniu przepisów postępowania karnego, które może przejawiać się w postaci naruszenia przepisów postępowania, będącego następstwem błędów w zakresie wykładni tych przepisów

  5. Naruszeniu przepisów dotyczących postępowania dowodowego np. pominięcie waznych dla sprawy dowodów.

W ramach naruszeń przepisów postępowania można wyróżnić DWIE ZASADNICZE grupy:

  1. Przyczyny odwoławcze

  2. Wszystkie inne uchybienia

KRYTERIUM - Art. 438 pkt. 2 KPK – przyczyną odwoławczą jest tylko takie naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Sąd odwoławczy, musi ustalić,

  1. czy miała miejsce obraza prawa procesowego

  2. i czy mogła ona mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

Przyczyną odwoławczą są więc takie naruszenia prawa procesowego, które mogą mieć ujemny wpływ na prawidłowość zaskarżonego orzeczenia. Art. 438 pkt. 2 KPK wymaga, aby między uchybieniem procesowym a orzeczeniem stanowiącym wynik postępowania zachodził związek przyczynowy. Z jego treści wynika, że ustawa nie wymaga, aby wpływ ten rzeczywiście zaistniał. Wystarczy możliwość jego zaistnienia. – tzn. wystarcza HIPOTETYCZNY ZWIĄZEK

W wypadku naruszenia prawa procesowego konieczne jest dodatkowe ustalenie (poza sytuacjami z 439), że naruszenie to mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Jeśli tego zabranie, to nie można oprzeć się na 438 pkt 2.

Do przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 KPK zalicza się w orzecznictwie także uchybienia, które utrudniają lub uniemożliwiają kontrolę odwoławczą. Np. uchybienia związane ze sporządzeniem protokołu z rozprawy…

W ramach przyczyny odwoławczej, jaką stanowi obraza prawa procesowego, można wyodrębnić DWIE PODGRUPY:

  1. Przyczyny uwzględniane przez sąd odwoławczy w ramach granic odwoławczych. Sąd musi je brać pod uwagę orzekając o uchyleniu lub zmianie orzeczenia w ramach zakresu zaskarżenia (438)

  2. Bezwzględne przyczyny odwoławcze, które powodują, że uchybienia procesowe upoważniają sąd do rozszerzenia kontroli poza granice środka odwoławczego. Sąd odwoławczy musi je brać pod uwagę z urzędu w wypadkach przewidzianych w:

  1. Art. 439 KPK

  2. Art. 440 KPK, gdy mogą powodować rażąca niesprawiedliwość orzeczenia

  3. Art. 455 KPK

W ramach naruszeń prawa procesowego można wyróżnić trzy grupy:

  1. Bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia

  2. Naruszenie takich przepisów, o których można powiedzieć, że nie mogą mieć wpływu na treść orzeczenia, np. ktoś siedział na Sali rozpraw w czasie ogłaszania wyroku…

  3. W pozostałych przypadkach naruszeń prawa procesowego (jest ich najwięcej…) trzeba jednocześnie wykazać potencjalny ich wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia i tylko wówczas mogą one spowodować jego uchylenie lub zmianę.

A co z postępowaniem przygotowawczym? Czy uchybienie przepisom na tym etapie może powodować uchylenie lub zmianę orzeczenia? – ODPOWIEDŹ WARUNKOWA tzn. może to uchybienie stanowić podstawę uchylenia wyroku o tyle, o ile przeniknęły one do postępowania sądowego i mogły wyrzec wpływ na treść wyroku.

  1. BŁĄD W USTALENIACH FAKTYCZNYCH

Dotyczy stanu faktycznego przejętego za podstawę zaskarżonego orzeczenia. Według art. 438 pkt. 3 KPK zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia.

Przyczynę tę stanowią wszelkie nieprawidłowości w zakresie ustaleń faktycznych lub nietrafna, sprzeczna z obiektywną rzeczywistością ocena istnienia przyczyn powstania i następstw faktów dowodowych.

Przyczyny np:

  1. Niewiarygodność środków dowodowych

  2. Nieuwzględnienie wszystkich faktów wynikających z przeprowadzonych dowodów

  3. Oparcie ustaleń na dowodach nielegalnych (nie ma w książce, ale wydaje się, że słuszna przyczyna)

  4. Nieuwzględnienie wszystkich faktów wynikających z przeprowadzonych dowodów

  5. Oparcie orzeczenia na okolicznościach nieudowodnionych tzn. takich, które nie wynikają z przeprowadzonych dowodów

  6. Sprzeczność wniosków między sobą

  7. Sprzeczność wniosków z zebranymi dowodami

  8. Sprzeczność między faktami ustalonymi przez sąd

  9. Nietrafność przyjętych kryteriów oceny

Nie każdy jednak błąd w ustaleniach faktycznych stanowi przyczynę odwoławczą. Tylko wówczas, gdy mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia. TUTAJ RÓWNIEŻ WAŻNY POTENCJALNY ZWIĄZEK PRZYCZYNOWO-SKUTKOWY!

Błędy które nie mają wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia, nie mogą stanowić przyczyn uchylenia lub zmiany tego orzeczenia.

  1. RAŻĄCA NIEWSPÓŁMIERNOŚĆ KARY

Dotyczy ona wymiaru kary. Uchybienie to dotyczy fazy czynności, w której określa się zakres konsekwencji prawnych jako następstwo przyjęcia normy prawnej do ustalonego stanu faktycznego. Jest uchybieniem, które może wystąpić po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego i właściwym zastosowaniu przepisów prawa. Kontrola nie ogranicza się do uchybień w zakresie prawa i błędu w ustaleniach faktycznych. Zgodnie z dyrektywą trafnej represji kontrolą objęty także wymiar kary.

RAŻĄCA NIEWSPÓŁMIERNOŚĆ jest pojęciem ocennym. Mimo że wymiar kary jest pozostawiony swobodnemu uznaniu sędziego – nie może to wyłączać kontroli sędziowskiego wymiaru kary

Aby wykluczyć przekształcenie się swobodnego uznania sądu w ocenę dowolną, ustawodawca nakłada na sąd obowiązek uzasadnienia orzeczenia w zakresie wymiaru kary,

Przyczyną odwoławczą przewidzianą w art. 438 pkt. 4 KPK nie jest każda niewspółmierność kary, lecz tylko niewspółmierność w stopniu rażącym. Musi to być dysproporcja znaczna. Ocenia się ją na podstawie faktów wynikających z przeprowadzonych w sprawie dowodów, które powinny być przez sąd uwzględnione przy wymiarze kary.

Do tej przyczyny odwoławczej należy także uchybienie w zakresie niesłusznego zastosowania lub niezastosowania środka zapobiegawczego lub innego środka no. Środka poprawczego lub środka wychowawczego.

  1. INNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Do przyczyn odwoławczych trzeba zaliczyć nowe fakty i nowe dowody, które powstają lub zostają ujawnione po wydaniu orzeczenia w I instancji, a szczególnie po wydaniu wyroku. Ujawnienie nowych faktów i nowych dowodów może powodować, że zaskarżone orzeczenie jest w ich świetle wadliwe

Szczególne unormowanie jest w 447 § 3 – w myśl tego przepisu w apelacji można podnosić zarzuty, które NIE STANOWIŁY lub NIE MOGŁY stanowić przedmiotu zażalenia.

ZAKRES KONTROLI ODWOŁAWCZEJ

Jest to CENTRALNY problem kontroli odwoławczej… Mówiąc o zakresie kontroli trzeba mieć na myśli to, czy podlega ono kontroli w pełnym zakresie czy też na kontroli poszczególnych rozstrzygnięć oznaczonych przez skarżącego w skardze odwoławczej…

Wiele różnych systemów, w zależności od ustawodawstwa.

System totalnej kontroli:

Zakres kontroli może być unormowany w taki sposób, że pozwala na wszechstronną kontrolę całego orzeczenia, w wyniku której eliminowaniu z procesu karnego podlega każde błędne rozstrzygnięcie, mieszczące się w zaskarżonym orzeczeniu. Jest to system totalnej kontroli, przeprowadzanej nad całym orzeczeniem z powodu wniesionego środka odwoławczego (system rewizyjny). - dominowało w systemach byłych państw socjalistycznych

System kasacyjny:

Krańcowo odmienne rozwiązanie – kontrolę przeprowadza się w zakresie podniesionych zarzutów, a tylko wyjątkowo w zakresie szerszym.

Możliwe są systemy pośrednie…

Według obowiązującego KPK sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje (433)

PRZEDMIOT KONTROLI ODWOŁAWCZEJ:

  1. Treść orzeczenia

  2. Czynność procesowa

  3. Bezczynność organu

O zakresie kontroli odwoławczej, według obowiązującego KPK, decydują następujące czynniki:

  1. Granice środka odwoławczego

  2. Kierunek środka

  3. Bezwzględne przyczyny odwoławcze

GRANICE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO (art. 433 KPK)

Są czynnikiem, który przede wszystkim decyduje o zakresie rozpoznawania sprawy w instancji odwoławczej.. Przepis 433 nie wyjaśnia jednak, co należy rozumieć przez granicę środka odwoławczego.

Spośród kilku różnorodnych wypowiedzi w tej kwestii – są 2 zasadnicze przeciwstawne stanowiska

  1. Według jednego poglądu granice środka odwoławczego wyznaczają cztery składniki zawarte w skardze odwoławczej, a mianowicie:

  1. Zakres zaskarżenia

  2. Zarzuty odwoławcze

  3. Wnioski odwoławcze

  4. Kierunek środka odwoławczego

GRANICE ŚRODKA = zakres zaskarżenia+ zarzuty odwoławcze + wnioski odwoławcze + kierunek środka odwoławczego

  1. Drugie zapatrywanie przyjmuje, że granice środka odwoławczego tworzy zakres zaskarżenia, który wyznaczają wnioski odwoławcze i zarzuty odwoławcze. Kierunek środka odwoławczego jest składnikiem odrębnym w stosunku do granic środka odwoławczego, wpływający na zakres rozpoznania sprawy w instancji odwoławczej.

GRANICE ŚRODKA= ZAKRES ZASKARŻENIA (wnioski odwoławcze + zarzuty odwoławcze)

KIERUNEK ŚRODKA – element odrębny

ZKRES ZASKARŻENIA

Wydaje się, że podstawowym składnikiem kontroli odwoławczej jest zakres zaskarżenia. Zakres zaskarżenia wyznaczają te składniki orzeczenia sądu pierwszej instancji, przeciwko którym jest skierowany środek odwoławczy. Wynika on z 425 § 2, w myśl którego odwołujący się może zaskarżyć całość orzeczenia lub jego część tzn. poszczególne jego rozstrzygnięcia.

W apelacyjnym – MODYFIKACJA ZAKRESU ZASKARŻENIA z mocy 447 §1 i 2 – tzn. apelację wniesioną co do winy uważa się za wniesioną przeciwko całemu wyrokowi, zaś apelację co do kary uważa się za wniesioną co do całego rozstrzygnięcia o karze.

O zakresie zaskarżenia decyduje więc żądanie zawarte w skardze odwoławczej (wnioski odwoławcze) tzn. to, czego domaga się skarżący, oraz art. 447 par 1 i 2 KPK (rozszerzony zakres zaskarżenia).

ZARZUTY ODWOŁAWCZE

Odrębnym problem stanowią zarzuty odwoławcze, stanowiące twierdzenia o uchybieniach zamieszczone w skardze odwoławczej.

Zgodnie z 433 §2 Sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Bez względu na to, od kogo pochodzi środek odwoławczy, sąd powinien rozpoznać zamieszczone w skardze wnioski i zarzuty. Ograniczenie rozpoznania tylko w ramach 436.

Art. 436.

Sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a roz-poznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dal-szego toku postępowania.

Sformułowanie zarzutów w skardze odwoławczej nałożono na oskarżyciela publicznego, obrońcę lub pełnomocnika.

Przytoczenie w skardze odwoławczej zarzutów, nawet wtedy, kiedy strona nie jest do tego zobowiązana, ma tę zaletę, że podlegają one rozpoznaniu przez sąd odwoławczy.

JAKA JEST RELACJA ZAKRESU ZARZUTÓW DO ZAKRESU ZASKARŻENIA?

Gdyby analizować 439, 440 i 455 to można sądzić, ze to dwa odrębne składniki o równorzędnej wadze. Ale w rzeczywistości ich struktura jest nieco inna.

  1. Zakres zaskarżenia – określa orzeczenie lub poszczególne jego części (ustala pole badawcze) dla sądu odwoławczego (wykroczenie tylko przy bezwzględnych przyczynach odwoławczych).

  2. Zakres zarzutów – inna rola! – DOTYCZĄ jakości badania wewnątrz zakresu zaskarżenia.

Po pierwsze – podniesione zarzuty, poza sytuacją określoną w art. 436 KPK podlegają rozpoznaniu, a więc zbadaniu czy twierdzenia o uchybieniach są prawdziwe i jakie pociągają za sobą skutki.

Po drugie – w zakresie środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego rozpatrzeniu podlegają podniesione zarzuty, ale w ramach zaskarżenia podlega badaniu sprawa także z punktu widzenia ewentualnie innych uchybień, mieszczących się w przyczynach odwoławczych.

Po trzecie – zarzuty co do zakresu badania uchybień mają istotne znaczenie w razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, a szczególnie gdy środek odwoławczy został wniesiony przez oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika (431 §1)

UWAGA! Czasem na podstawie podniesionych zarzutów można zorientować się co do zakresu zaskarżenia.

Zarzuty tworzą siatkę, która stanowi odrębną płaszczyznę badawczą, co do poszczególnych wskazanych w skardze odwoławczej uchybień.

Zatem zakres zaskarżenia określa orzeczenie lub jego części, które podlegają badaniu w instancji odwoławczej, natomiast podniesione zarzuty dotyczą tego z jakiego punktu widzenia w ramach zakresu zaskarżenia badanie to następuje.

KIERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Też nie może działać poza zakresem zaskarżenia.

Każda skarga odwoławcza powinna przejawiać dążenie do zmiany sytuacji oskarżonego, sprecyzowanej w zaskarżonym orzeczeniu, szczególnie kończącym postępowanie. Dążenie to zmierza do polepszenia sytuacji oskarżonego lub do jej pogorszenia.

Niekiedy, gdy chodzi o środki odwoławcze w postaci zażalenia na niektóre postanowienia, trudno ustalić korzyść lub niekorzyść w stosunku do oskarżonego np. gdy weźmie się pod uwagę zażalenie na postanowienie sądu o uznaniu się niewłaściwym i przekazaniu sprawy innemu sądowi

Środek odwoławczy może być wniesiony na korzyść lub niekorzyść oskarżonego. Chodzi tu więc o stosunek skargi odwoławczej do rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym orzeczeniu. Punktem odniesienia jest TREŚĆ zaskarżonego orzeczenia.

Tę cechę środka odwoławczego, która przejawia się w dążeniu do polepszenia lub pogorszenia sytuacji oskarżonego, określa się nazwą: kierunek środka odwoławczego. O kierunku przesądza najczęściej stanowisko procesowe wnoszącego skargę odwoławczą.

KTO JAK SKARŻY:

  1. Odwołujący może zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Skarga odwoławcza oskarżonego, jego ustawowych przedstawicieli lub obrońcy z natury rzeczy może zmierzać wyłącznie do polepszenia sytuacji oskarżonego w procesie.

  2. Oskarżyciel prywatny, posiłkowy i ich przedstawiciele mogą, w myśl art. 425 par. 3 KPK, złożyć skargę odwoławczą na niekorzyść oskarżonego. Powód cywilny i jego przedstawiciele są uprawnieni do wniesienia skargi odwoławczej w części dotyczącej powództwa cywilnego na niekorzyść oskarżonego.

  3. Oskarżyciel publiczny – jest on uprawniony do zaskarżenia orzeczeń zarówno na niekorzyść jak i na korzyść oskarżonego (425 § 4).

Zatem wniesienie skargi przez oskarżyciela publicznego samo przez się nie determinuje kierunku środka odwoławczego. Musi bowiem oskarżyciel publiczny wyraźnie wskazać czy wnosi skargę na korzyść czy na niekorzyść oskarżonego. Jeżeli brak jest takiej wyraźniej deklaracji – sąd badając treść skargi powinien szczególnie zwrócić uwagę na zarzuty i wnioski w niej zawarte. Gdy nadal nie jest w stanie jednoznacznie ustalić kierunku – włącza się zasada in dubio pro reo – należy taką skargę traktować na równi ze środkiem odwoławczym na korzyść oskarżonego.

Sąd odwoławczy orzeka zgodnie z kierunkiem środka odwoławczego.

  1. Środek wniesiony na niekorzyść:

NIEDOPUSZCZALNE JEST rozstrzygnięcie wbrew kierunkowi środka odwoławczego. ALE SĄ WYJĄTKI… art. 434 §2 - W razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego dopuszczalne jest przełamanie kierunku wynikającego ze środka odwoławczego. W myśl art. 434 par 2 KPK środek odwoławczy wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować orzeczenie także na KORZYŚĆ oskarżonego.

  1. Środek wniesiony na korzyść:

W wypadku wniesienia skargi odwoławczej jedynie na korzyść oskarżonego przełamanie kierunku środka odwoławczego jest zabronione. Obowiązuje zakaz reformationis in pius.

Przy okazji wniesienia środka odwoławczego jest możliwość kontroli orzeczenia wydanego w pierwszej instancji. Ale oskarżony raczej nie wnosiłby środka, gdyby to mogło wiązać się z pogorszeniem jeggo sytuacji procesowej.

Jeżeli oskarżyciel nie zaskarżył orzeczenie na niekorzyść, to poprawienie błędów, które się do niego zakradły jest możliwe tylko w wypadku wniesienia środka odwoławczego przez oskarżonego, jego ustawowych przedstawicieli, obrońcę lub oskarżyciela publicznego – na jego korzyść!

Oskarżony NIE MOŻE SIĘ BAĆ, że poprawienie błędów w orzeczeniu w ramach wniesionego środka może obrócić się przeciwko niemu. Trzeba więc stworzyć takie warunki, by oskarżony mógł korzystać ze swojego uprawnienia.

REFORMATIONIS IN PEIUS

Zakaz reformationis in peius (RIP)– jest więc instytucją gwarantującą prawo oskarżonego do zaskarżenia błędnego orzeczenia. Chroniąc oskarżonego przed bardziej ujemnymi konsekwencjami w procesie, zakaz ten limituje wszelkie ryzyko, jakie mogłoby się wiązać z zaskarżeniem przez niego lub przez inne osoby na jego korzyść wydanego orzeczenia. Zakaz ten stanowi zatem gwarancję procesową oskarżonego, że w wyniku zaskarżenia orzeczenia na jego korzyść nie zostaną zwiększone dolegliwości oznaczone w zaskarżonym orzeczeniu.

Tu jednak następuję zderzenie z zasadą trafnej represji… gdyż czasem zakaz RIP uniemożliwia zastosowanie wobec oskarżonego oznaczonych konsekwencji prawnych z powodu popełnionego przestępstwa. Silniejszą pozycję ma jednak zakaz RIP.

Warunkiem działania zakazu jest zaskarżenie orzeczenia wyłącznie na korzyść oskarżonego. Zakaz ten NIE DZIAŁA, gdy jednocześnie wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść oraz środek odwoławczy na korzyść oskarżonego.

Występuje on w postaci:

  1. Zakazu bezpośredniego, adresowanego do sądu rozpoznającego środek odwoławczy 434 §1

  2. Zakazu pośredniego, obowiązującego w postępowaniu ponownym 443

  1. BEZPOŚREDNI zakaz - wyraża art. 434 KPK.

Art. 434.

§ 1. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli środek odwoławczy po-chodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego ponadto tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym lub podlegających uwzględnieniu z urzędu.

W myśl tego przepisu sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy i tylko w granicach zaskarżania. W wypadku wniesienia środka odwoławczego przez oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika na niekorzyść oskarżonego wyłącznie zakazu obejmuje tylko zakres wynikający z podniesionych zarzutów – tj. ograniczenie do zakresu zarzutów podniesionych w środku odwoławczym.

Zakaz ten wyklucza wszelkie orzekanie w instancji odwoławczej na niekorzyść oskarżenia (a contr ario 434 §1 zd. 1). Nie można pogorszyć sytuacji oskarżonego w jakimkolwiek punkcie w stosunku do rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym orzeczeniu.

  1. POŚREDNI zakaz reformationis In peius art. 443 KPK –

Art. 443.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art. 434 § 3 lub 4. Nie dotyczy to orzekania o środkach wymienionych w art. 93 i 94 Kodeksu karnego.

KIEDY MA ZASTOSOWANIE?

Dotyczy on postępowania ponownego po uchyleniu wyroku zarówno w postępowaniu apelacyjnym, jak i w postępowaniu w trybie kasacji oraz procedowania w ramach wznowienia zakończenia prawomocnym orzeczeniem sądu. Powinien też mieć zastosowanie odpowiednie w postępowaniu po uchyleniu postanowienia.

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w myśl art. 443 KPK wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżenia. Brak zaskarżenia na niekorzyść wyłącza możliwość orzekania na niekorzyść oskarżonego.

Zakaz wywnioskowany a contrario z treści 443. Przepis ten określa ścisłe kryteria orzekania na niekorzyść. Jeżeli brak zaskarżenia na niekorzyść - nie można orzekać na niekorzyść (mam nadzieję, że nie pogubiliście się…). Jeżeli wiec uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania oparte jest wyłącznie na skardze na korzyść to nawet jeżeli w ponowym postępowaniu wyszły na jaw nowe, obciążające okoliczności – NIE MOŻE SĄD ORZEKAĆ NA NIEKORZYŚĆ!!!

W obowiązującym KPK pośredni zakaz reformationis in peius ma taki sam zakres jak zakaz bezpośredni.

W wypadkach objętych działaniem zakazu wolno dokonywać tylko takich zmian zaskarżonego orzeczenia, które nie pogorszą sytuacji oskarżonego w konkretnym wypadku.

Ale z jakiego punktu oceniać sytuację oskarżonego?

Punktem tym powinna być treść zaskarżonego orzeczenia. Unzać zatem należy stanowisko SN zgodnie z którym w wypadku wniesienia rewizji (obecnie apelacji) wyłącznie na korzyść oskarżonego sąd odwoławczy może podwyższyć karę grzywny orzeczoną na podstawie art. 36 par 3d KK obok kary pozbawienia wolności tylko wówczas gdy jednocześnie obniży karę pozbawienia wolności.

Ostatnio SN składnia się do tego by ocenę sytuacji oskarżonego rozważać szeroko – chodzi więc o analizę wszystkich realnych korzyści i dolegliwości łączących się z daną zmianą w sytuacji oskarżonego.

Z jakimi środkami odwoławczymi wiąże się zakaz RIP a jakich nie dotyczy?

Zakaz reformationis in peius wiąże się ze środkami odwoławczymi zwyczajnymi i nadzwyczajnymi – bo są dwolutywne! (nie dotyczy sprzeciwów i quasi-sprzeciwów

WYŁĄCZENIE ZAKAZU ORZENIA NA NIEKORZYŚĆ

Art. 434

§3 Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego także w wypadku skazania z zastosowaniem art. 343 lub art. 387 Kodeksu postępowania karnego albo art. 156 Kodeksu karnego skarbowego, jeżeli środek odwoławczy wniesiono na korzyść oskarżonego, zaskarżając rozstrzygnięcie co do winy lub co do kary lub środka karnego, objęte uprzednim porozumieniem.

Wyłączenie zakazu reformationis in peius przewidziane w art. 434 par 3 KPK ma miejsce w sytuacjach, gdy sąd pierwszej instancji orzekał z zastosowaniem:

  1. Art. 60 § 3 KK: Łagodząc karę orzeczoną wobec sprawcy przestępstwa współdziałającego z organami ścigania jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia –

  2. Art., 60 § 4 KK: Łagodząc karę wobec sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

  3. Stosując sankcje łagodniejsze w zamian za przekazanie określonych informacji przez sprawcę przestępstwa skarbowego (36 § 3 kks)

KTÓRZY ODWOŁALI SWOJE ZEZNANIA!

  1. Skazując sprawcę przestępstwa na karę z nim uzgodnioną lub przez niego zaproponowaną

  2. Skazując sprawcę przestępstwa lub wykroczenia skarbowego wyrażającego zgodę na orzeczenie określonych kar i środków probacyjnych

Po co taka regulacja? Pewnie chodziło o to, by oskarżony nie wnosił środka odwoławczego w sytuacjach, gdy złagodzenie kary nastąpiło na podstawie tych wyjątkowych sytuacji. Gdyby taka intencja towarzyszyła tej regulacji to NIE MOŻNA JEJ ZAAKCEPTOWAĆ! – ogranicza to prawo do Oborny oraz zasadę instancyjnej kontroli wyroku… Ograniczenie można było uzyskać w inny sposób… (nie został on oczywiście sprecyzowany w podręczniku…)

NIE NASTEPUJE JEGO WYŁACZENIE jeżeli środek odwoławczy na korzyść oskarżone nie kwestionuje rozstrzygnięć zapadłych w wyniku porozumień, lecz wskazuje istotne uchybienia wskazane w 439…

REGUŁA NE PEIUS art. 454 KPK

Są to jeszcze dalej idące ograniczenia kierowane do sądu odwoławczego.

Ograniczenia te działają mimo wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego i obejmują następujące sytuacje:

  1. §1 Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został w pierwszej instancji uniewinniony, lub co do którego w tej instancji postępowanie umorzono bezwarunkowo lub warunkowo – charakter bezwzględny ograniczenia (brak ustawowych wyjątków).

  2. §2 Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku

  3. §3 Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności- charakter bezwzględny ograniczenia (brak ustawowych wyjątków)

Wyraz dążenia do zachowania dwuinstancyjności.

W razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego sądowi pozostaje w tych wypadkach możliwość uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Orzeczenie w tym przedmiocie jest możliwe, lecz jedynie przed sądem I instancji. Oparte są te reguły na innych założeniach niż RIP.

Zakazy zawarte w art. 454 par 1 i 3 KPK mają charakter bezwzględny.

Reguła Ne pius także w 439 §2 – uchylenie orzeczenia jedynie z powodów z 439 §1 pkt 9-11

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8–11,

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

Może nastąpić na KORZYŚĆ OSKARŻONEGO!

BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

Obejmują te sytuacje, kiedy sąd odwoławczy jest uprawniony i zobowiązany do orzekania z urzędu niezależnie od granic środka odwoławczego, a wiec do wkraczania:

  1. poza zasięg wyznaczony zakresem zaskarżenia i podniesionymi zarzutami oraz

  2. niezależnie od wniesienia środka odwoławczego.

Jest możliwe tylko w wypadkach określonych w ustawie. Odejście od reguły zgodnie z którą sąd odwoławczy orzeka w granicach środka odwoławczego. Kontrola niezależna od zakresu zaskarżenia i podniesionych zarzutów oznacza możliwość orzekania niezależnie od granic środka odwoławczego.

Upoważnienia tego rodzaju obejmują:

  1. Bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia

  2. Rażącą niesprawiedliwość orzeczenia

  3. Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czynu

Kompetencje do orzekania niezależnie od wniesionego środka odwoławczego dotyczą uprawnienia do orzekania w stosunku do oskarżonego, co do którego nie wniesiono środka odwoławczego jeżeli orzeczenie w ogóle zostało zaskarżone co do innego oskarżonego. 435

Art. 435.

Sąd odwoławczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych.

BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY UCHYLENIA ORZECZENIA

Są to przyczyny uwzględniane przez sąd odwoławczy poza zakresem zaskarżenia i podniesionymi zarzutami. Co prawda są one brane również w ramach środka odwoławczego, ale fakt, ze są uwzględniane i poza nim – czyni z nich bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia.

Uchybienia przewidziane w 439 §1

Posiadają następujące cechy:

  1. Sąd odwoławczy nie bada związku między uchybieniami a treścią zaskarżonego orzeczenia, gdyż uchybienia te są tak istotne, iż jakiekolwiek badanie wpływu uchybienia na treść zaskarżonego orzeczenia jest niepotrzebne.

  2. W takich wypadkach sąd odwoławczy jest zobowiązany zaskarżone orzeczenie uchylić i w następstwie uchylenia postępowanie umorzyć lub przekazać sprawę do ponownego postępowania

Uchylenie w związku z przyczynami z 439 pkt 9-11, jak zostało wspomniane wyżej - może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

TRYB UCHYLENIA

  1. Uchylenie orzeczenia na podstawie art. 439 KPK może nastąpić na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy.

  2. Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na posiedzenie, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. O prawie złożenia wniosku należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza mu obrońcę.

NIE UCHYLA SIĘ ORZECZENIA jeżeli są orzekł w postępowaniu karnym zamiast w sprawach o wykroczenia!

Wyliczenie uchybień (przyczyn uchybienia) przewidzianych w art. 439 KPK jest taksatywne (katalogu nie można rozszerzac za pomocą wykładni) . Art. ten przewiduje następujące bezwzględne przyczyny uchylenia orzeczenia:

  1. Uchybienie polegające na tym, że w wydaniu orzeczenia wzięła udział osoba:

  1. Nieuprawniona - warunkiem koniecznym i wystarczającym do wypełnienia tej przyczyny, jest udział w wydaniu orzeczenia chociażby jednej osoby nieuprawnionej do orzekania w składzie sądzącym. Brak uprawnień stwierdza się brakiem aktu powołania na stanowisko sędziego/ławnika. Jeżeli wszystkie osoby sa nieuprawnione, to decyzja taka ma tylko pozory decyzji procesowej (sententia non existens).

  2. Niezdolna do orzekania - wprowadzono ją w celu zamknięcia katalogu przyczyn nieważności. Np. orzeczenie wydane przez sędziego chorego psychicznie, będącego w chwili orzekania w stanie nietrzeźwości lub odurzenia.

  3. Podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 KPK - przyczyny wyłączenia są wyliczone taksatywnie tj. wyłączenie sędziego z mocy prawa.

  1. W myśl art. 439 pkt. 2 KPK bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia zachodzi gdy:

  1. Sąd był nienależycie obsadzony - nienależyta obsada może być wynikiem odstępstwa od przewidzianej w ustawie liczby członków składu orzekającego w stosunku do rodzaju spraw karnych lub niezachowania ustalonych proporcji pomiędzy liczbą występujących w nim osób o różnym statusie prawnym, jak również wynikiem innych sytuacji, nie stanowiących udziału osoby nieuprawnionej. Przyjmuje się, że orzekanie przez skład sądzący inny niż w ustawie stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia z mocy art. 439 pkt. 2 KPK.

Czy każda obsada sądu niezgodna z przepisami ustawy pociąga za sobą konieczność uchylenia wyroku? A co jeżeli osądza sąd lepiej obsadzony? SN stoi na stanowisku, że tak, każda niegodna z ustawą obsada sądu powoduje bezwzględne uchylenie wyroku. Czy tak daleko idąca „ochrona” jest konieczna?? Jeżeli np. wyroku 3 zawodowych a nie 1 zawodowy?...

  1. Którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie - bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia zachodzi wtedy, gdy którykolwiek z członków składu sądzącego nie był obecny na całej rozprawie (fizycznie… a nie, że przysypia :P) – związek z zasadą bezpośredniości tzn. chodzi o to by w orzekaniu brał udział sędzia, który miał możliwość zetknięcia się z całym materiałem dowodowym. Jeżeli sędziego nie ma chociażby we fragmencie – już zachodzi podstawa bezwzględnego uchylenia orzeczenia.

  1. Związana jest z rozgraniczeniem kompetencji między sądami powszechnymi a sadami szczególnymi, jakimi są sądy wojskowe. Gdy sąd powszechny orzekł w sprawie, należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego.

Pamiętać! Sąd woj. przekazuje powszechnemu = wiążące dla powszechnego

Sąd powszechny woj. – gdy nie przyjmie – sprawę rozpoznaje powszechny!

  1. Gdy sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu. Sądem niższego rzędu jest sąd niższy w znaczeniu właściwości rzeczowej.

  2. Kiedy wymierzono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznany ustawie.

Np. kara chłosty :P

  1. Naruszenie zasady większości głosów lub niepodpisanie orzeczenia przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu.

  1. Gdy ma miejsce sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie

  2. Gdy wydane zostało pomimo tego, iż postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone.

Chodzi o naruszenie reguły Ne bis in idem. Nie ważne, czy dotyczy to wyroku rozstrzygającego o przedmiocie procesu jako orzeczenia kończącego postępowanie, czy orzeczenia np. umarzającego postępowanie karne przeciw określonej osobie o ten sam czyn.

  1. Istnienie jednej z okoliczności wyłączających postępowanie karne wymienionych w art. 17 pkt. 5, 6 i 8-11 KPK (katalog zamknięty chociaż pojawiają się wątpliwości).

Są to wypadki, kiedy w sytuacjach istnienia jednej z przeszkód procesowych (oskarżony zmarł, sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, brak skargi uprawnionego oskarżyciela, brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej, zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie,

nastąpiło przedawnienie karalności) wydano orzeczenie inne zamiast umorzenia postępowania.

  1. Gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 par 1 i 2, art. 80 KPK lub gdy obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy.

Art. 79.

§ 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1) jest nieletni,

2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,

3) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

4) (uchylony).

§ 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

Art. 80.

Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozpra-wie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

- nie branie udziału w czynnościach, gdzie udział obowiązkowy – wyróżnienie dlatego, że obligatoryjna obrona nie determinuje udziału we wszystkich czynnościach. Obowiązkowo (w związku z obrona obligatoryjną) musi brać udział w rozprawie głównej i na posiedzeniu, gdzie udział oskarżonego jest obowiązkowy

Bezwzględna przyczyna zachodzi zarówno wtedy, gdy oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w tym przepisie, jak i wtedy gdy obrońca nie brał udział w tych czynnościach, w których jego udział jest obowiązany.

Poza zakresem 439 §1 pkt 10 – obrona obowiązkowa w postępowaniu po wznowieniu, kiedy postępowanie po śmierci oskarżonego…

A co, gdy oskarżony ma kilku obrońców, obrona jest obligatoryjna, a jednego z oskarżonych nie ma na rozprawie głównej?

SN twierdzi, że zalicza się to pod 439 §1 pkt 10…- wywołało to kontrowersje…

Wydaje się, że uchybienie polegające na niezawiadomieniu drugiego lub trzeciego obrońcy o rozprawie głównej może stanowić jedynie uchybienie procesowe, które może być brane pod uwagę w ramach art. 438 pkt. 2 KPK

  1. Gdy sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

Wyjątkowo część rozprawy może odbyć się podczas nieobecności oskarżonego, mimo że jego obecność była obowiązkowa np. 375 - Jeżeli oskarżony pomimo upomnienia go przez przewodniczącego zachowuje się nadal w sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu, przewodniczący może wydalić go na pewien czas z sali rozprawy.

Uchybienie jest wtedy, kiedy oskarżonego nie ma chociaż na części rozprawy, skoro obowiązek uczestnictwa obejmuje wszystkie poszczególne etapy.

RAŻĄCA NIESPRAWIEDLIWOŚĆ ORZECZENIA art. 440 KPK

Art. 440.

Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

W orzecznictwie SN podkreślano: sąd odwoławczy ma prawo, a jednocześnie obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu w celu stwierdzenia, czy nie zachodzi oczywista niesprawiedliwość orzeczenia.

Obecnie – zmiana „oczywista” na „rażąca” (zawężenie katalogu uchybień, które mogą mieć wpływ na treść orzeczenia) tzn.. jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. W razie pojawienia się rażącego naruszenia prawa procesowego należy zastosować art. 440 KPK gdyż w przeciwnym razie zachodziłaby potrzeba wniesienia kasacji na podstawie art. 523 KPK.

Rażącą niesprawiedliwość wywołuje każde uchybienie należące do przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 pkt. 2 KPK („obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia”) jeżeli mogło mieć wpływ na treść orzeczenia.

Przepis art. 440 KPK ma budowę dwuczłonową. Pozwala ona na:

  1. Zmianę zaskarżonego orzeczenia – dokonując zmiany sąd nie może w ramach tego przepisu orzekać na niekorzyść.

  2. Uchylenia zaskarżonego orzeczenia – tu brak orzekania na korzyść czy na niekorzyść… Jeżeli sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania, to orzekanie na korzyść/niekorzyść jest uzależnione od tego, czy uchylony wyrok był zaskarżony na korzyść, czy wyłącznie na niekorzyść oskarżonego (443)

POPRAWIENIE BŁĘDU KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU art. 455 KPK

Art. 455.

Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść.

Kolejna bezwzględna przyczyna odwoławcza, ale umieszczona w rozdziale o apelacji. Uregulowana jest w art. 455 - Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Przepis ten stanowi, że poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. W razie złożenia jedynie środka odwoławczego na korzyść oskarżonego nie jest możliwe poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego.

ORZEKANIE W INSTANCJI ODWOŁAWCZEJ W SPRAWIE OSKARŻONEGO, CO DO KTÓREGO NIE WNIESIONO ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Sąd odwoławczy w ramach art. 435 KPK może orzekać w sprawie współoskarżonego mimo niewniesienia co do niego środka odwoławczego. Może zatem orzekać w sprawie oskarżonego, co do którego w ogóle nie wniesiono środka odwoławczego. Jeżeli środek w stosunku do tylko kilku oskarżonych – sąd ma kompetencje by przeprowadzić kontrole orzeczenia w stosunku do pozostałych…

By móc zastosować ten przepis w sprawie musi być więcej oskarżonych.

A zatem zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w ramach tego przepisu, jest możliwe tylko na korzyść współoskarżonego i pod warunkiem, że uwzględniono wniesiony środek odwoławczy na korzyść oskarżonego, co do którego orzeczenie zostało zaskarżone środkiem odwoławczym.

Uchylenie lub zmiana orzeczenia co do współoskarżonego wymaga istnienia tych samych przyczyn, które zadecydowały o zmianie lub uchyleniu orzeczenia w sprawie oskarżonego, co do którego wniesiono środek odwoławczy.

NIE WAŻNE CZY BRAK ŚRODKA od współoskarżonego jest wynikiem nieskorzystania z uprawnienia, braku tego uprawnienia… to ogóle nie ma tu znaczenia.

ROZPOZNANIE SPRAWY W OGRANICZINYM ZAKRESIE

Art. 436.

Sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dal-szego toku postępowania.

Przepis ten nie stwarza zakazu co do rozpoznania sprawy, lecz zawiera uprawnienie dla sądu odwoławczego.

Sąd odwoławczy może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego do poszczególnych uchybień:

  1. Podniesionych przez strony w ramach zarzutów

  2. Podlegających uwzględnieniu z urzędu

jeżeli rozpoznanie sprawy w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby:

  1. Przedwczesne

  2. Bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania

Tego rodzaju sytuacje mogą wystąpić, gdy zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu z mocy art. 439 KPK. Rozważanie pozostałych uchybień staje się wtedy najczęściej bezprzedmiotowe. Względy utylitarne

PYTANIA PRAWNE I ICH ROZSTRZYGANIE

Art. 441.
§ 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
§ 2. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu.
§ 3. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca.
§ 4. Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu.
§ 5. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

Związane są z dwuinstancyjnym tokiem procesu karnego. Pozwalają SN na ujednolicenie wykładni obowiązujących przepisów.

Do przedstawienia SN zagadnienia prawnego w momencie, gdy na tle konkretnej sprawy wyłoni się dane zagadnienie, uprawnione są określone w przepisach szczególnych sądy oraz składy orzekające SN rozpoznające kasacje lub inny środek odwoławczy.

Jeżeli w postępowaniu wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, każdorazowy sąd odwoławczy może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia SN, a SN przekazuje składowi 7 sędziów. Kwestię tę przedstawia, a więc pytanie prawne przekazuje:

Pytanie może dotyczyć tylko istotnych wątpliwości związanych z wykładnią obowiązujących przepisów. Nie można więc obejmować oceny dowodów lub stanu faktycznego sprawy.

SN któremu przekazano zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, może:

  1. Pytanie prawne pozostawić bez rozpoznania, kiedy wystąpi podmiot nieuprawniony

  2. Odmówić udzielenia odpowiedzi, jeżeli pytanie nie dotyczy istotnej kwestii, lub gdy został już wyjaśniona w uchwale stanowiącej zasadę prawną

  3. Przejąć sprawę do swego rozpoznania

  4. Przekazać zagadnienie prawne do rozpoznania składowi powiększonemu tegoż sądu

  5. Udzielić odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne

  6. Umorzyć postępowanie

Odmawiając udzielenia odpowiedzi SN w uzasadnieniu orzeczenia często wypowiada pogląd co do zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcie.

TRYB:

SN rozpoznaje kwestię prawną na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział, oprócz prokuratora, obrońcy i pełnomocnicy. SN udziela odpowiedzi w formie uchwały. Uchwała tzn. zawarta w niej wykładnia, jest wiążąca w danej sprawie. Dla pozostałych może służyć jako wykładnia.

Uchwała jest wiążąca w danej sprawie, co oznacza, iż dotyczyć ma także SN, jeżeli będzie przed nim rozpoznawana np. w ramach kasacji. Wobec tego SN w składzie trzech sędziów nie może dokonać odmiennej interpretacji. Może się jednak zwrócić do skłonu poszerzonego, jeżeli ma wątpliwość co do wykładni.

ROZSTRZYGNIĘCIA SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Merytoryczna kontrola zaskarżonego orzeczenia jest przeprowadzana na rozprawie lub na posiedzeniu.

Sąd odwoławczy wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć:

  1. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia – rozstrzygnięcie to wydaje sąd odwoławczy wówczas, gdy przeprowadzona kontrola nie stwierdziła uchybień wymagających zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia stanowi formę aprobaty zaskarżonego orzeczenia. Rozstrzygnięcie to kończy tok instancji i powoduje uprawomocnienie się orzeczenia pierwszo instancyjnego, kończącego postępowanie.

  2. Zmiana zaskarżonego orzeczenia – oznacza ona wydanie rozstrzygnięć, co do istoty odmiennych do tych, które zawiera zaskarżone orzeczenie. O zmianie zaskarżonego orzeczenia orzeka sad odwoławczy, gdy dysponuje odpowiednim materiałem dowodowym.

Zmiana zaskarżonego orzeczenia może:

Zmiana orzeczenia obejmuje swym zakresem wszelkie formy orzekania merytorycznego przez sąd odwoławczy, powodujące modyfikację zaskarżonego orzeczenia co do jakiegokolwiek jego części.

Czy sąd odwoławczy może dokonać ustaleń faktycznych wyłącznie na podstawie odmiennej oceny dowód w porównaniu z tą, której dokonał sąd 1 instancji?

Teoretycznie, zgodnie z 437 § 2 –Tak.

§ 2. Jeżeli pozwalają na to zebrane dowody, sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, orzekając odmiennie co do istoty, lub uchyla je i umarza postępowanie; w innych wypadkach uchyla orzeczenie i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania; przepis art. 397 stosuje się odpowiednio

Ale, w rzeczywistości należy zając stanowisko, że przepis ten powinien być wykładany w świetle dyrektywy wymagającej bezpośredniego przeprowadzenia dowodów. Trudno akceptowało się możliwość odmiennej przez sąd odwoławczy oceny dowodów niż ta, która dokonał sąd 1 instancji w warunkach całkowicie wyłączonej dyrektywie bezpośredniego przeprowadzenia dowodów.

Odmienną ocenę dowodów można by dopuścić w instancji odwoławczej dopiero gdy sąd uzupełnia postępowanie dowodowe (np. przesłucha świadków) w ramach 452 §2.

Art. 452.

§ 1. Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy.

§ 2. Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą.

Bo inaczej powinien zaskarżone orzeczenie uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

Odpowiednio powyższe rozważania należy stosować do środka odwoławczego od uzasadnienia orzeczenia.

  1. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia – stanowi ono pierwotne rozstrzygnięcie sądu odwoławczego, a na mocy którego zaskarżone orzeczenie traci byt procesowy, przestaje obowiązywać. Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd odwoławczy musi wydać rozstrzygnięcie wtórne, a więc zadecydować o losie dalszego postępowania karnego. Tutaj orzeczenie sądu zawiera 2 rozstrzygnięcia – pierwotne i wtórne.

Sąd odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie, gdy dopuszczono się uchybienia, stanowiącego bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia lub które mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia gdy jednocześnie:

Uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd odwoławczy ma możliwość:

  1. Przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, gdy zebrany materiał dowodowy nie wystarcza do wydania orzeczenia o zmianie, lub gdy dopuszczono się istotnego uchybienia wymagającego ponownego przeprowadzenia rozprawy przed sądem pierwszej instancji

  2. Umorzenia postępowania

Krytyka, że często SN przekazuje do ponownego rozpoznania.

Uchylenie może dotyczyć całego orzeczenia lub odpowiednich jego części w zależności od tego, czy przyczyna uchylenia obejmuje całe orzeczenie, czy też poszczególne jego części.

Obowiązujący kpk staje na stanowisku możliwości uchylania wyroku w części co do kary lub innego środka, a utrzymania w części do winy, co zdaje się wyraźnie wynikać z przepisów o postępowaniu ponownym.

Niekiedy orzeczenie sądu odwoławczego przybiera postać szczególną, np. kiedy sąd odwoławczy rozpoznaje zażalenie na zatrzymanie nie może uchylić decyzji w tym przedmiocie, gdyż jej się nie wydaje. Może natomiast ustalić, że miało miejsce bezzasadne lub nielegalne zatrzymanie i zatrzymanego wypuścić na wolność (246§2 i3).

POSTĘPOWANIE PONOWNE

Gdy sąd odwoławczy uchyli zaskarżone orzeczenie i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, jest to równoznaczne z cofnięciem całego postępowania do etapu wcześniejszego.

Postępowanie to przeprowadza sąd I instancji według przepisów regulujących tok postępowania przed tym sądem z następującymi odmiennościami:

  1. Sąd ponownie rozpoznający sprawę może orzekać tylko w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Granic tych przekroczyć nie można.

Alee… uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o krze albo innym środku, nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postepowania

  1. Sąd orzekający w I instancji przeprowadza na nowo rozprawę. Przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które wg sądu odwoławczego nie miały wpływu na uchylenie wyroku, sąd może za zgodą stron poprzestać na ich ujawnieniu (odczytać protokół, lub uznać go za przeczytany). Jeżeli sąd co do pewnych dowodów się nie wypowiedział albo wypowiedział się z twierdzeniem, ze miały wpływ na uchylenie – nie można poprzestać na ich ujawnieniu.

  2. Zapatrywania prawne i wskazania SO co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

Dwa kierunki;

  1. WSKAZANIA sądu odwoławczego dot. kierunków postępowania dowodowego w postępowaniu ponownym, zwykle dot. uzupełnienia postępowania dowodowego – są one dla sadu wiążące, chyba że pojawi się okoliczność uniemożliwiająca ich dokonanie.

  2. Sąd ponownie rozpoznający sprawę jest związany zaleceniami co do zakresu uzupełnienie materiału dowodowego, sprawdzenia i wyjaśnienia nasuwających się wątpliwości lub choćby ponownego rozważenia już ustalonych okoliczności, które mogą mieć wpływ na treść wyroku.

ALE UWAGA!: Sąd odwoławczy, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania, nie powinien w ogóle formułować sugestii co do ustaleń faktycznych i oceny dowodów. Takie sugestie NIE MOGĄ WIĄZAĆ SĄDU!

  1. W postępowaniu ponownym obowiązuje zakaz reformationis in peius. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo gdy zachodzą okoliczności określone w art. 434 par 3 lub 4 KPK + ograniczenia.

§ 3. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego także w wypadku skazania z zastosowaniem art. 343 lub art. 387 Kodeksu postępowania karnego al-bo art. 156 Kodeksu karnego skarbowego, jeżeli środek odwoławczy wniesiono na korzyść oskarżonego, zaskarżając rozstrzygnięcie co do winy lub co do kary lub środka karnego, objęte uprzednim porozumieniem.

§ 4. Określonego w § 1 zakazu orzekania na niekorzyść oskarżonego nie stosuje się, jeżeli osoba, względem której zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego, lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego, odwołała swoje wyjaśnienia lub zeznania.

Zakaz nie dotyczy środków z 93 i 94 KK (umieszczenie w zakładzie zamkniętym, leczenie ambulatoryjne, umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym…)

  1. W postępowaniu ponownym nie może orzekać sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia uchylonego, gdy sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Omawiane unormowanie ma odpowiednie zastosowanie w razie uchylenia prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe w wyniku rozpoznania kasacji i przekazania sprawy do ponownego postępowania sądowi I instancji lub sądowi odwoławczemu.

+

  1. Art. 548 - Jeżeli postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę.

Z postępowaniem ponownym mamy do czynienia także w wyniku:

R3

POSTĘPOWANIE APELACYJNE

Jedna z odmian postępowania odwoławczego, stanowiącego wyodrębniony etap toku procesu karnego.

Jest to postępowanie kontrolne w stosunku do wyroków. Rozpoczyna się ono wniesieniem skargi apelacyjnej, a kończy przesłaniem przez sąd apelacyjnym akt sprawy sądowi I instancji.

W przebiegu postępowania apelacyjnego można wyodrębnić dwie wyraźne fazy:

  1. Postępowanie apelacyjne ad quo (przed sądem I instancji)

  2. Postępowanie apelacyjne ad quem (przed sądem odwoławczym)

SKARGA APELACYJNA I OSOBY UPRAWNIONE DO JEJ WNIESIENIA

Apelacja jest środkiem odwoławczym, który przysługuje od wyroku sądu I instancji z wyjątkiem wyroku nakazowego.

Czyli przysługuje przeciwko wyrokowi:

  1. Skazującemu

  2. Uniewinniającemu

  3. Umarzającemu postępowanie

  4. Warunkowo umarzającemu postępowanie karne

  5. Zaocznemu

  6. łącznemu

Jest ona środkiem odwoławczym o charakterze bezwzględnie dewolutywnym i bezwzględnie suspensywnym. Skoro jest domniemanie niewinności, to nie może być też klauzuli natychmiastowej wykonalności.

WYJĄTKOWO: postanowienie o kosztach zawarte w wyroku może być zaskarżone zażaleniem (626 §3)

FORMA:

Skarga apelacyjna powinna odpowiadać formie pisemnej.

Warunkiem wniesienia skargi apelacyjnej jest uprzednie złożenie wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku. Skargę tą wnosi się w terminie 14 – dniowym. Termin do wniesienia apelacji dla każdej uprawnionej osoby biegnie od daty doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Termin do złożenia apelacji jest zawity (po terminie skarga niedopuszczalna chyba że doszło do przywrócenia terminu). Skarga może być wniesiona przed upływem terminu do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie uzasadnienia wyroku. Taka skarga apelacyjna spełnia także funkcję wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

Można ją uzupełnić w ciągu 14 dni od wniesienia apelacji.

GDZIE SKŁADAMY:

Skargę wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Skargę wniesioną przed upływem 14 dniowego terminu omyłkowo do niewłaściwego sądu uważa się za złożoną z zachowaniem tego terminu.

KTO JEST UPRAWNIONY DO WNIESIENIA SKARGI:

Do wniesienia skargi apelacyjnej uprawniona jest strona oraz jej przedstawiciele, podmiot z art. 416 KPK oraz pokrzywdzony od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydane na posiedzeniu.

POSTĘPOWANIE APELACYJNE PRZED SĄDEM PIERWSZEJ INSTANCJI

Wszczyna je wniesienie skargi odwoławczej, gdyż jest ono oparte na zasadzie skargowości.

Po wniesieniu skargi apelacyjnej prezes sądu I instancji bada:

  1. czy złożyła ją osoba uprawniona,

  2. czy jest ona dopuszczalna oraz

  3. czy wniesiono ją we właściwym terminie,

  4. a także czy odpowiada warunkom formalnym.

Jeżeli skarga nie odpowiada warunkom formalnym powodującym, że skardze nie może być nadany bieg, prezes sądu wzywa skarżącego o usunięcie braku w terminie 7 dni. Jeżeli brak zostanie uzupełniony w terminie, skarga wywołuje skutki od dnia jej wniesienia, jeżeli NIE – skarga zostaje bezskuteczna a prezes sądu odmawia przyjęcia takiej apelacji. W wypadku upływu terminu do wniesienia apelacji strona może wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu. Jeżeli termin zostanie przywrócony przez sąd 1 instancji – skargę apelacyjna uznaje się za wniesioną w terminie. UWAGA! Decyzja o przywróceniu terminu podlega kontroli sądu odwoławczego!

Kiedy jeszcze PREZES SĄDU odmawia przyjęcia skargi?

Jeżeli skarga jest niedopuszczalna, wniesiona przez osobę nieuprawnioną lub po terminie.

Jeżeli nie ma przyczyn do wydania zarządzenia o odmowie przyjęcia apelacji, prezes sądu wydaje zarządzenie o przyjęciu apelacji. O decyzji tej zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony. Wypadku przyjęcia apelacji wniesionej przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika do zawiadomienia dołącza się odpis apelacji, chyba że rozprawa odbywa się z wyłączeniem jawności ze względu na tajemnicę państwową. Strona jest uprawniona do złożenia odpowiedzi na apelację.

Po dokonaniu wszystkim przedstawionych czynności prezes sądu I instancji przesyła niezwłocznie akta sprawy sądowi drugiej instancji.

POSTĘPOWANIE APELACYJNE PRZED SĄDEM II INSTANCJI

Rozpoczyna się od przesłania akt temu sądowi.

Mamy trzy podfazy:

  1. Przygotowanie do rozprawy apelacyjnej

  2. Rozprawa apelacyjna

  3. Czynności końcowe

W postępowaniu apelacyjnym mają zastosowanie przepisy postępowania przed sądem I instancji, chyba że przepisy zawarte w rozdziale o apelacji stanowią inaczej. Sąd odwoławczy może także wyjątkowo orzekać na posiedzeniu zamiast na rozprawie.

PODFAZA 1: PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY APELACYJNEJ

Badanie wstępne:

Po wpłynięciu skargi apelacyjnej z aktami sprawy do sądu odwoławczego podlega ona ponownemu badaniu, tym razem przez prezesa tego sądu (przewodniczącego wydziału). W razie stwierdzenia jednej z przyczyn określonych w art. 430 (wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy) lub stwierdzenia bezzasadności przywrócenia terminu, prezes sądu wnosi sprawę na posiedzenie. W tych wypadkach sąd odwoławczy pozostawia przyjętą apelację bez rozpoznania.

Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało ono wydane przez SN. Decyzja o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania powoduje uprawomocnienie się zaskarżonego wyroku, jeżeli nie wniesiono lub nie uwzględniono wniesionego zażalenia).

Kiedy już prezes sądu stwierdzi, ze nie ma podstaw do pozostawienia skargi bez rozpoznania ustala, czy powinna być rozpoznana na rozprawie czy na posiedzeniu.

W zasadzie apelacja podlega rozpoznaniu na rozprawie, a tylko wyjątkowo na posiedzeniu w wypadkach przewidzianych przez ustawę. Takim wyjątkowym przepisem jest art. 439 §1KPK.

W wypadku sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku tylko w stosunku do oskarżonych, których złożyli wniosek, sąd odwoławczy może zwrócić sprawę sądowi I instancji w celu sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku w niezbędnym zakresie, jeżeli ma to zapewnić prawidłowe wyrokowanie w sprawie (np. gdy jest potrzeba orzekania co do oskarżonych, co do których nie wniesiono apelacji).

UDZIAŁ PROKURATORA/OBROŃCY/INNYCH STRON…

Udział w rozprawie prokuratora, a obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 i 80 jest obowiązkowy. Udział w rozprawie innych stron i ich pełnomocników oraz obrońcy w wypadkach nie wymienionych w art. 79 i 80 KPK jest obowiązkowy wtedy, gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. Niestawiennictwo należycie zawiadomionych nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest obowiązkowy.

Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza obrońcę z urzędu.

PODFAZA 2: ROZPRAWA APELACYJNA

Stanowi etap rozpoznawczy zaskarżonego wyroku w związku z wniesioną skargą apelacyjną. Rozpoczyna się od jej wywołania, a kończy się zamknięciem przez przewodniczącego składu sądzącego. Ma 3 etapy jak główna:

  1. CZĘŚĆ WSTĘPNA

Służy ona ustaleniu warunków umożliwiających obycie rozprawy. Przede wszystkim ustala się obecność uprawnionych osób i fakt zawiadomienia ich o rozprawie.

Część wstępna pozwala również na zgłoszenie wzniosów, które mogą być przedstawione do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego, np. wnioski o wyłączenie sędziego.

  1. PRZEWÓD SĄDOWY

Przewód sądowy obejmuje:

  1. Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy

  2. Ewentualne postępowanie dowodowe

Przewód sądowy rozpoczyna się od sprawozdania sędziego sprawozdawcy, a więc sędziego składu sądzącego, któremu powierzono sprawę do szczegółowego opracowania. Sprawozdanie sędziego sprawozdawcy powinno objąć przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, a szczególnie sędzia referent powinien przedstawić:

  1. Treść zaskarżonego wyroku

  2. Zarzuty i wnioski apelacyjne

  3. Kwestie, które sąd apelacyjny powinien brać pod uwagę z urzędu

W postępowaniu apelacyjnym, które ma na celu przeprowadzenie kontroli zaskarżonego wyroku, nie przeprowadza się dowodów co do istoty sprawy. ALE SĄ WYJĄTKI!

Wyjątki powodują że II instancja procesu karnego nie jest przeprowadzona konsekwentnie. Sąd odwoławczy bowiem może poczynić nowe ustalenia, w tym opierając się na dowodach przeprowadzonych po raz pierwszy, a wydany na ich podstawie wyrok nie podlega zaskarżeniu zwyczajnych środkiem odwoławczym.

Sąd odwoławczy może wyjątkowo uzupełnić przewód sądowy, przeprowadzając dowody bezpośrednio na rozprawie.

Warunek pozytywny: przeprowadzeniu dowodu przyczyni się to do przyspieszenia postępowania,
Warunek negatywny: nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości lub w znacznej części

Przed sądem odwoławczym mogą być przeprowadzone bezpośrednio zarówno dowody z osobowym, jak i rzeczowym źródłem dowodowym.

Strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustne lub na piśmie. Te ostatnie podlegają odczytaniu.

Pomimo wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego sądowi nie wolno wydać rozstrzygnięć określonych w art. 454 KPK (reguła Ne pius). W takich wypadkach konieczne jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

  1. PRZEMÓWIENIA STRON

Przewodniczący udziela głosu stronom w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu. Jednakże oskarżonemu lub obrońcy nie można odmówić zabrania głosu po przemówieniach innych stron.

  1. WYROKOWANIE

Obejmuje kolejno po sobie następujące etapy:

  1. Naradę

  2. Głosowanie

  3. Sporządzenie wyroku

  4. Ogłoszenie wyroku

  5. Przytoczenie ustnych motywów

Rozstrzygnięcia co do utrzymania w mocy, zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku powinny mieć zawsze postać wyroku. Po dokonaniu tych czynności przewodniczący zamyka rozprawę.

W instancji apelacyjnej rozstrzygnięcia co do utrzymania w mocy, zmiany lub uchylenia zaskarżonego środka powinny mieć ZAWSZE POSTAĆ WYROKU.

Po dokonaniu tych czynności – ZMKNIĘCIE ROZPRAWY!

PODFAZA 3: CZYNNOŚCI KOŃCOWE

Mają miejsce po zamknięciu rozprawy, ale jeszcze przed przesłaniem akt sprawy sadowi I instancji.

Do czynności tych należy sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie. Uzasadnienie sporządza się z urzędu w terminie 14 dni. Jest to termin porządkowy.

CO POWINNO ZAIWRAĆ UZASADNIENIE:

W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznał za zasadne lub niezasadne.

W tym etapie mogą być wydane postanowienia.

Postępowanie apelacyjne kończy się odesłaniem akt sprawy sądowi I instancji.

R4

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE

Druga forma postępowania odwoławczego.

Jest ono dopuszczalne:

  1. w czasie trwania postępowania głównego, kiedy zaskarżeniu uległo postanowienie wydane w postępowaniu przed sądem I instancji, które nie zamyka drogi do wydania wyroku, np. dotyczące tymczasowego aresztowania.

  2. po wydaniu postanowienia kończącego postępowanie przed sądem I instancji.

Przesłanką postępowania zażaleniowego jest wniesienie skargi zażaleniowej. Złożenie takiej skargi powoduje zawiązanie postępowania zażaleniowego.

Wyróżniamy dwie fazy:

  1. Postępowanie ad quo – orzed sądem (organem) I instancji

  2. Postępowanie ad quem – przed sądem (organem) rozpoznającym zażalenie.

PRZEDMIOT ZASKARŻENIA ZAŻALENIOWEGO

Zażalenie jest środkiem odwoławczym przede wszystkim, pozwalającym na uruchomienie kontroli postanowień.

Zażalenie przysługuje na następujące kategorie postanowień sądu:

  1. Na postanowienie zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej

Do omawianej grupy należy przede wszystkim postanowienie kończące postępowanie przed sądem I instancji. Do takich postanowień należą postanowienia umarzające postępowanie z powodu jakiejkolwiek przeszkody procesowej.

  1. Na postanowienia co do środka zabezpieczającego

  2. Inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie, a wiec wtedy, gdy tak wyraźnie stanowi szczególny przepis.

Spośród postanowień na które przysługuje zażalenie z mocy szczególnego przepisu, można przykładowo wymienić postanowienie o zawieszeniu postępowania, postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego.

Na pozostałe postanowienia zażalenie nie przysługuje.

UWAGA!! Zażalenie przysługuje także na zarządzenie prezesa sądu zamykające drogę do wydania wyroku lub gdy przepis szczególny tak stanowi.

Przepisy o zażaleniu stosuje się odpowiednio do przewidzianych w ustawie zażaleń na:

Art. 467.

§ 1. Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do przewidzianych w ustawie zażaleń na czynności lub zaniechanie czynności.

§ 2. Uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza, co należy, zwłaszcza w celu na-prawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki.

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE PRZED SĄDEM I INSTANCJI

DO KOGO + FORMA + TRYB:

Zażalenie, a ściślej skargę stanowiącą zażalenie, wnosi się do sądu I instancji, wymaga ono formy pisemnej. Zażalenie powinno odpowiadać wymaganiom stawianym każdej skardze odwoławczej.

Wnosi się je w terminie 7 dni, licząc od oznajmienia postanowienia, a więc ogłoszenia lub gdy ustawa przewiduje obowiązek doręczenia, od daty doręczenia odpisu postanowienia.

Dotyczy to także zażalenia na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat zamieszczone w wyroku. Jeżeli skarżący złoży wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku – zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do złożenia apelacji!!

KTO UPRAWNIONY:

Do wniesienia zażalenia są z reguły uprawnione strony i ich przedstawiciele, także osoby, których postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

CO SIĘ DOŁĄCZA DO ZAŻALENIA:

Do zażalenia na postanowienie kończące postanowienie sporządzonego przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie. Odpisy te doręcza się niezwłocznie.

CZYNNOŚCI PREZESA ŚADU PO WSNIESIEKU SKARGI ZAŻALENIOWEJ:

Po wniesieniu skargi stanowiącej zażalenie prezes sądu sprawdza ją zarówno pod kątem wymagań formalnych, jak i okoliczności wymienionych w art. 429 KPK. Jeżeli skarga nie może być merytorycznie rozpoznana, prezes sądu odmawia jej przyjęcia. Na zarządzenie to przysługuje zażalenie.

ZASKARŻENIE ZAŻALENIEM POSTANOWIENIA SĄDU I INSTANCJI:

W razie zaskarżenia zażaleniem postanowienia sądu I instancji, ten sąd może je uwzględnić w całości, jeżeli orzeka w tym samym imiennym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie. Uwzględnienie w całości zażalenia oznacza, że zostało ono załatwione w pierwszej instancji bez potrzeby przesyłania skargi do II instancji. Jeżeli natomiast nie zostało ono uwzględnione w całości zażalenie przesyła to sąd II instancji, a niekiedy inny skład tego samego sądu lub sąd właściwy do rozpoznania sprawy.

UWAGA: Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania oraz zabezpieczenia majątkowego – powinno być przekazane do rozpoznania w ciągu 48 godzin!

Czy można wnieść zażalenie na postanowienie o uwzględnieniu zażalenia? (np. druga niezadowolona strona z tego, że zażalenie zostało uwzględnione?) – TAK!

Wniesienie zażalenia wprawdzie powoduje powstrzymanie prawomocności zaskarżonego postanowienia, ale nie powoduje ono wstrzymania wykonania tegoż postanowienia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, chyba że w szczególnym wypadku ustawa stanowi inaczej.

Ale zarówno sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, jak i sąd uprawniony do rozpoznania zażalenia – mogą wstrzymać wykonanie zażalenia (względna suspensywność w zakresie wykonalności postanowienia).

POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE PRZED SĄDEM ZAŻALENIOWYM

Sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu, skoro ustawa nie wymaga przeprowadzenia kontroli na rozprawie.

UDZIAŁ STRON/ OBROŃCÓW/ PEŁNOMOCNIKÓW

PRZEPROWADZANIE DOWODÓW:

Sąd w postępowaniu zażaleniowym jest uprawniony do przeprowadzenia dowodów na podstawie art. 97 KPK.

Art. 97.

Jeżeli zachodzi potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych przed wydaniem orzeczenia na posiedzeniu, sąd dokonuje tego sam albo w tym celu wyznacza sędziego ze składu orzekającego bądź zwraca się o wykonanie określonych czynności do sądu miejscowo właściwego.

W wyniku przeprowadzonej kontroli sąd wydaje jedno z następujących rozstrzygnięć (art. 437)

Art. 437.

§ 1. Po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części. Dotyczy to odpowiednio rozpoznania środka odwoławczego od uzasadnienia orzeczenia.

§ 2. Jeżeli pozwalają na to zebrane dowody, sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, orzekając odmiennie co do istoty, lub uchyla je i umarza postępowanie; w innych wypadkach uchyla orzeczenie i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania; przepis art. 397 stosuje się odpowiednio.

W razie wniesienia zażalenia na czynności lub zaniechanie czynności, uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki (art., 467).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
14 dział czternasty przedawnienie roszczeń
22, 14 - Dzień czternasty
DZIAŁ CZTERNASTY Przedawnienie roszczeń
DZIAŁ CZTERNASTY Przedawnienie roszczeń
14(2), Rozdzia˙ czternasty
geneza prawa gospodarczego (14 str), PRAWO GOSPODARCZE JAKO DZIAŁ PRAWA ORAZ NAUKI I NAUCZANIE
Dział 14 przedawnienie roszczeń
14 zasad Deminga, Czternaście zasad Deminga
2010 12 14 Rodzic uderzył czternastolatke pasem To napaść z bronią
Dział 14
Angielski Kartkówka Dział 14 ściąga(1) 2
14 Czym jest etyka jako dział filozofii i w jaki sposób pojęcie moralności odnosi się do etyki
wyklad 14
Vol 14 Podst wiedza na temat przeg okr 1

więcej podobnych podstron