Wariant A

1.Objaśnij terminy

Wychowanie-świadome i celowe wywieranie wpływu na zachowanie/osobowość wychowanka; urabianie cech kierunkowych(wartości, postawy, potrzeby wyższe);manipulacja w imię społecznie i ideowo ważnych celów.

Teleologia-nauka o kryteriach i zasadach ustanawiania celów wychowania-włącznie a projektowaniem cech ideału wychowanka, określaniem cech modelowych wychowanka, dostarczaniem wzorów osobowych; dział teorii wychowania

Introjekcja-wrogość kierowana na siebie-by chronić osoby winne sytuacji trudnej/nieszczęść; chronić osoby które „mają być poza wszelkimi podejrzeniami”; mechanizm obronny.

Ukryty program-nigdzie nie zapisany, nieformalny „program” faktycznych zmian wywieranych przez osoby oraz instytucje mające wpływ socjalizujący/wychowawczy na ludzi; termin związany z próbą opisania środowiska zgodnie z podejściem humanistycznym

Gratyfikacja- nagroda, zapłata, zadośćuczynienie

1a. Jaki jest związek psychoanalizy z wychowaniem?

Psychoanaliza ukazuje niebagatelny/a nawet przesądzający wpływ dzieciństwa na kształtowanie się człowieka; ukazuje wpływ na dojrzewanie/rozwój procesów nie kontrolowanych przez człowieka i nie uświadamianych sobie; ukazuje dysonans pomiędzy naciskiem wywieranym na wychowanka przez społeczeństwo i jego wytwory a presją wywieraną na wychowanka od wewnątrz-presją własnej natury. Psychoanaliza pozwala lepiej zrozumieć dylematy rozwoju wychowanka i trudności z którymi może zetknąć się wychowawca; trudności z wywieraniem zaplanowanego wpływu na wychowanka, ale i samym sobą.

2.S.Kunowski-pięć cech specyficznie ludzkich.

1. Rozumność-zdolność do obiektywnego poznania rzeczywistości

2. Wartościowanie-do przeżywania i subiektywnego wartościowania świata.

3. Wolność-swoboda wyboru, a więc odpowiedzialność.

4. Twórczość-do przekształcania/uszlachetniania świata.

5. Otwartość-do przekraczania świata zmysłów/sięgania głębi Bytu.

2a. Związek Łobockiego z teorią wychowania

Łobocki jest jednym z czołowych polskich współczesnych teoretyków wychowania; badał i opisywał między innymi wychowanie w klasie szkolnej, zajmował się też metodologią badań w pedagogice. Przedstawiciel pozytywistycznego nurtu w myśleniu o wychowaniu.

3.Czapow-ukierunkowanie.

Ukierunkowanie=>nadawanie=>komunikaty=>instruujące/co? Realizacyjne/Jak ; Ukierunkowanie=>kontrolowanie=>nadzór bieżący,globalny; kontrola wstępna,bieżąca,następcza;kontrola represyjna/szukanie odstępstw od scenariusza

3a.Konarzewski-co jest istotą oddziaływań wychowawczych?

Istotą wychowania jest wywieranie wpływu na wychowanka bazujące na potrzebach poznawczych wychowanka; „oświecona” manipulacja zachowaniem i psychiką wychowanka-wykorzystująca wiedzę z zakresu psychologii społecznej i osobowości; czerpie z bogatego dorobku badań empirycznych behawiorystów i psychologów poznawczych.

3b.Konarzewski-relacja między wychowawcą a wychowankiem.

Wychowawca zacnym manipulatorem-wychowanek poddającym się wywieranym wpływom; w imię lepszej orientacji w świecie/bardziej efektywnego i komfortowego życia/w imię lepszej wiedzy o sobie i swoich możliwościach funkcjonowania w „świecie własnego życia”

4.Łukaszewski-taktyki wychowawcze. Nagradzanie

4a.Łukaszewski-istota taktyk antywychowawczych.

Blokowanie przez wychowawcę osobistych szans rozwojowych wychowanka: w imię własnej wygody, z powodu własnych kompleksów, dla szybkiego „zapanowania” nad grupą, dla spełnienia oczekiwań zwierzchnika-autokraty itp.

Wariant B

1.Terminy.

Wychowanie(humanist)-przyczynianie szans rozwojowych poprzez kreowanie sytuacji sprzyjających namysłowi nad sobą i otaczającym światem, nad sensem istnienia, motywujących do podejmowania pracy nad sobą i dla innych; ułatwianie „doroślenia”.

Aksjologia-nauka o wartościach; dział filozofii; służy teoretykom wychowania w określaniu ideowych pryncypiów i wyprowadzaniu z nich celów wychowania.

Internalizacja-proces przyjmowania za własne poglądów i oczekiwań swojego społecznego otoczenia: w ten sposób internalizacja jest rezultatem socjalizacji i zapewnia podporządkowanie się osobnika grupie; zapewnia międzypokoleniową transmisję kultury.

Okienko JOHARI- konstrukt opisujący wiedzę o sobie, tę uświadomioną sobie i jeszcze przed sobą zakrytą-a dostępną dzięki treningom interpersonalnym; termin wymyślony przez J.Lufta i H.Ingrhama, związany z ideą samorealizacji.

Dewiacja pozytywna-termin związany z koncepcją dezintegracji pozytywnej K.Dąbrowskiego: dewiacja pozytywna-wartościowe „odstawanie” od swego otoczenia-ludzi wstępujących na wyższe poziomy człowieczego rozwoju.

1a.Związek indoktrynacji z wychowaniem.

Indoktrynacja pojmowana jako zabieg „wdrukowywania” ludziom rozmaitych poglądów, ocen i sądów poprzez ich nieustępliwe, wielokrotne posuwanie/powtarzanie-dobrze komponuje z pozytywistyczną wizją oddziaływań wychowawczych. Indoktrynacja może być uważana za jeden z wielu zabiegów stosowanych w celu „urabiania” osobowości wychowanka.

2.Kunowski-5 warstw rozwojowych wychowanka.

1. Biologiczna/temperament = człowiek-organizm-rozwój po dojrzałość seksualną-gotowość do prokreacji.

2. Psychologiczna/indywidualność =całość psychiki-po poziom człowieka „mądrego wobec przyrody”.

3. Socjologiczna/charakter = od okresu band-po zostanie obywatelem świata/członkiem wspólnoty ludzi.

4. Kulturologiczna/osobowość = człowiek-twórca-rozwój wg okresów twórczych-albo brak.

5. Światopogląd = człowiek-istota duchowa/rozwój ku wewnętrznej mądrości i dobroci

2a.Związek Muszyńskiego z teorią wychowania.

Jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu pozytywistycznego w myśleniu o wychowaniu w Polsce; czołowy teoretyk wychowania w latach 60-70;autor wielu publikacji traktowanych w minionych latach jako obowiązkowe lektury z zakresu teorii wychowania.

3. Czapow- wzmacnianie.

Wzmacnianie=>organizowanie doświadczeń=>wykorzystanie zależności:wewn.i zewn. Wzmacnianie=>dyscyplinowanie=>karanie, nagradzanie Wzmacnianie=>oddziaływanie poprzez wpływ osobisty

3a Konarzewski-istota oddziaływań wychowawczych.

Wychowawca zacnym „manipulatorem”- wychowanek poddającym się wywieranym wpływom:w imię lepszej orientacji w świecie/bardziej efektywnego i komfortowego życia/w imię lepszej wiedzy o sobie i swoich możliwościach funkcjonowania w „świecie własnego życia”

4.Łukaszewski-taktyki antywychowawcze

4a.Łukaszewski-istota taktyk wychowawczych.

Stymulowanie wychowanka do podejmowania prób samorozwojowych, do wielostronnego harmonijnego dojrzewania-w każdej sferze ludzkiego istnienia i możliwej aktywności; do „bycia coraz bardziej sobą” -z coraz większą korzyścią dla „świata swojego życia”

Wariant C

1.Terminy.

Socjalizacja-uspołecznianie; ogół wpływów wywieranych na osobę wychowanka jako istotę społeczną znajdującą się w sferze wpływów/nacisków rozmaitych grup i ludzkich jednostek; socjalizacja może być spontaniczna i zaplanowana, przejawiana świadomie, nieświadomie, okazjonalna i trwająca w czasie.

Ideał wychowanka-całościowa wizja pożądanych cech wychowanka; widnokrąg stanów-ku którym należy dążyć; ideał w zamyśle teoretyków wychowania ma służyć za plan zasadniczy ułatwiający wychowawcom ustalenie celów szczegółowych, oraz-za konstrukt motywujący wychowanka do pracy nad sobą.

Interioryzacja-proces uwewnętrznienia przeżyć wychowanka;zaniechanie skłonności do wyrażania stanów emocjonalnych w sposób impulsywny,naturalny,nie poddany kontroli umysłu.

Głaski-termin związany z koncepcją analizy transakcyjnej E.Berne: dowody na społeczne istnienie-dostarczane danemu osobnikowi przez innych ludzi; głaski mogą być pozytywne, negatywne oraz „w deficycie”.

Sublimacja-przeniesienie społeczne i kulturowo ważne; mechanizm obronny związany z realizacją rozmaitych popędowych potrzeb tak, aby zyskać aprobatę otoczenia. Np. popędowa potrzeba dominowania przetworzona w potrzebę reformowania/zbawiania świata.

1a.Związek behawioryzmu z wychowaniem.

Behawioryzm dostarczył teoretykom wychowania zorientowanym pozytywistycznie wiele praktycznych reguł- jak skutecznie wywierać wpływ na zachowanie i psychikę wychowanków-w imię realizacji projektów zamierzonych zmian; jak posługiwać się szeroko rozumianymi karami i nagrodami. Behawioryzm dostarczył też teoretycznych koncepcji na ten temat, powszechnie używany przez „pozytywistów” w wychowawczej teorii i praktyce.

2.Dąbrowski-5poziomów rozwoju.

1. Integracja pierwotna-prymitywna.

2. Dezintegracja jednopoziomowa.

3. Dezintegracja wielopoziomowa spontaniczna.

4. Dezintegracja wielopoziomowa zorganizowana.

5. Integracja wtórna-dynamiczna.

2a.Związek E.Berne z teorią wychowania.

Jako twórca koncepcji analizy transakcyjnej pozwolił na lepsze, pogłębione zrozumienie sensu wzajemnych ludzkich zachowań, mających powiązania z problemami natury bardzo osobistej; dostarczył też wielu cennych praktycznych wskazówek, jak sobie radzić z osobami wywołującymi konflikty międzyludzkie.

3.Konarzewski-klasyfikacja indywidualnych metod i środków wychowania.

Mechanizmy: uczenie się przez warunkowanie; uczenie się przez działanie; uczenie się przez obserwację; uczenie się przez aktywność językową.

Metody: karanie/nagradzanie; zadaniowa; modelowanie; perswazja.

Środki: kara/nagroda; zadanie; model/wzór osobowy; komunikat.

3a.Czapow-istota oddziaływań wychowawczych.

Wychowanie jako sterowanie wychowankiem-poprzez dozowanie informacji na temat zadań wychowawczo ważnych-prowadzących do pożądanych zmian w zachowaniu i psychice wychowanka. Informacje jako impulsy ukierunkowujące aktywność wychowanka i pobudzające go do niej.

3b.Czapow-relacja między wychowawcą a wychowankiem.

Wychowawca-zleceniodawca, wychowanek-zleceniobiorca; zadanie trzeba wykonać respektując każdy szczegół planu obmyślonego wcześniej przez wychowawcę; wychowanek pozbawiony własnej inicjatywy.

4.Woods-nauczycielskie strategie przetrwania.

Socjalizacja-uśmiercanie indywidualności/inicjatywy/woli ucznia.

Dominacja-osłabianie/ośmieszanie/poniżanie/bicie.

Negocjacje- idea wymiany/coś za coś/apele/groźby/prośby.

Fraternizacja-bratanie się/odwoływanie się do wspólnej walki.

Nieobecność-kradzież czasu/dyktanda.

Rytuał i rutyna-forma ważniejsza od treści/ceremoniały od procedur/etykieta od jakości.

Terapia zajęciowa-zająć im czas czymkolwiek

4a.Woods-istota negocjacji naucz-uczeń.

Negocjacje jako nauka sztuki dochodzenia do zgody-mimo konfliktowych sytuacji i przeciwstawnych racji; jako nauka sztuki radzenia sobie-gdy inni nie zgadzają się z nami; jako nauka trudnej sztuki dochodzenia do kompromisu; jako nauka umiejętności przydatnym później uczniom w życiu dorosłym.

Wariant D

1.Terminy.

Samorealizacja-związany z psychologią humanistyczną-opozycją wobec behawioryzmu i psychoanalizy, nurtem który wykształcił się w USA w latach60.Hasło samorealizacji dotyczyło możliwości bycia w życiu sobą-niepowtarzalnym indywiduum, a w związku z tym-rozwoju na miarę swoich własnych oryginalnych potrzeb i szans.

Wzór osobowy wychowanka-postać fikcyjna lub realnie żyjąca-do naśladowania lub do nie naśladowania; wzór osobowy dotyczy własnych wyborów poszczególnych ludzi- „fanów” wybranych przez siebie postaci. Wzorem osobistym często jest osoba z najbliższego otoczenia.

Racjonalizacja-skłonność do pozornie logicznego uzasadnia swoich uczynków/sytuacji-tak aby zignorować lub pomniejszyć poczucie występujących trudności/konfliktu i nie doprowadzić do psychicznego dyskomfortu.

Skorumpowany urzędnik-tylko ryby nie biorą. Mechanizm obronny.

Skrypt życiowy-termin związany z koncepcją E.Berne analizy transakcyjnej, dotyczący pamięci o latach doświadczeń związanych z doznawaniem i przeżywaniem rozmaitych nakazów i zakazów, rad i pouczeń przekazywanych przez najbliższe otoczenie. Pierwsze lata naznaczają nas skłonnością do wygrywania życia lub przegrywania.

Inkorporacja-skłonność do bezrefleksyjnego naśladowania osób z najbliższego otoczenia, zwłaszcza potencjalnie groźnych. Pospolita wśród małych dzieci. Ułatwia realizację potrzeby bezpieczeństwa i przetrwanie. Mechanizm obronny.

1a.Związek socjalizacji z wychowaniem.

Te pojęcia są zbieżne-ze względu na świadomie podejmowane zabiegi uspołeczniania młodych ludzi. Socjalizacja jest często utożsamiana z wychowaniem pojmowanym tradycyjnie jako urabianie, modelowanie. Z drugiej strony socjalizacja nierzadko niekoniecznie służy realizacji osobistych interesów rozwojowych jednostki, a często tym interesom przeczy. Ponadto wychowanie dotyczy wielu różnych dziedzin, nie tylko aktywności w społecznych rolach.

2.Łukaszewski-5 trendów w rozwoju osobowościowym wychowanka.

1. Od regulacji popędowej do poznawczej-stopniowe obejmowanie prymatu nad regulatorami biologicznymi przez regulatory będące wynikiem uczenia się i przetwarzania informacji.

2. Od hedonizmu do poznawczych kryteriów wartościowania-od rozpatrywania rzeczywistości przez pryzmat wyłącznie interesu biologicznego i zmysłowej przyjemności do operacji asymilowanymi i wytworzonymi kryteriami ocen.

3. Od regulacji przez proste doświadczenia do przez wyobrażone stany idealne-przejście od tworzenia prostych antycypacji opartych tylko na ubiegłym doświadczeniu do wytwarzania także wyobrażeń stanów możliwych, a dalej oczekiwań i wyobrażeń stanów idealnych, które spełniają funkcje regulatorów zachowania się.

4. Od podatności na działanie pokus do odporności na pokusy-czyli od kierowania się w działaniu obecnością atrakcyjnych pokus do zdolności ignorowania pokus ze względu na zasymilowane normy, autonomiczne kryteria.

5. Od myślenia konkretnego do myślenia abstrakcyjnego-od kierowania się pojedynczymi bodźcami do kierowania się w zachowaniu zespołami bodźców powiązanych znaczeniowo.

2a. Janowski-związek z teorią wychowania.

Jest postacią wielce zasłużoną dla rozwoju teorii wychowania w Polsce, prowadząc badania na ten temat i publikując uzyskane wyniki, a także popularyzując wiedzę o wychowaniu zawartą w publikacjach obcojęzycznych. Promował ideę podejścia humanistycznego w pedagogice (Poznawanie uczniów, Uczeń w teatrze życia szkolnego).

3.Konarzewski-klasyfikacja grupowych metod.

1. Modyfikacja odniesienia porównawczego-techniki ustalania grupy, techniki modyfikacji grup odniesienia.

2. Modyfikacja nacisku grupowego- t. zbiorowego nagradzania i karania, t. współzawodnictwa grupowego.

3. Modyfikacja norm i ról społecznych- t. arbitralnego stanowienia norm i ról, t. decyzji grupowej, t. pobudzania wynalazczości kulturowej.

4. Modyfikacja kulturowego wzoru życia - zasady, skuteczność.

3a.Czapow-istota oddziaływań wychowawczych.

Wychowanie jako sterowanie wychowankiem-poprzez dozowanie informacji na temat zadań wychowawczo ważnych-prowadzących do pożądanych zmian w zachowaniu i psychice wychowanka. Informacje jako impulsy ukierunkowujące aktywność wychowanka i pobudzające go do niej.

3b.Czapow-relacja między wychowawcą w wychowankiem.

Wychowawca- zleceniodawca, wychowanek- zleceniobiorca; zadanie trzeba wykonać respektując każdy szczegół planu obmyślonego wcześniej przez wychowawcę; wychowanek pozbawiony własnej inicjatywy.

4.Woods-negocjacje stosowane nawzajem nauczyciel-uczeń.

Wytrwałość-nadzieja na zmęczenie przeciwnika.

Porównywanie-zawsze na swoją korzyść.

Uzasadnianie-zawsze dla czyjegoś dobra.

Powoływanie się na…. Groźby-skłanianie do odwrotu.

Obietnice-kupieckie targi: coś za coś.

Wybuch-demonstracja siły.

Przyjmowanie ekstremalnej pozycji…

4a.Woods-istota strategii przetrwania.

Próba zaoszczędzenia sił, udowodnienia sobie że „nie daję się wykorzystywać”, nie da się stłamsić lub zaskoczyć, podtrzymywania radości życia, chęć podtrzymywania dobrego mniemania o sobie jako istocie zaradnej, wola wykazania „kto tu rządzi:”