9.Surowce zawierające alkalia
Surowce zawierające alkalia są reprezentowane przez surowce skaleniowe. Surowce te są
wykorzystywane w dużej mierze w przemyśle ceramicznym jako topniki, a także w przemyśle
szklarskim jako nośniki Al2O3. Nie wszystkie skalenie są topnikami. Na pewno topnikiem jest skaleń potasowy.
Skaleń potasowy, ktory rozkłada się inkongruentnie na nową fazę stałą o nazwie leucyt i
fazę ciekłą wzbogaconą w SiO2. Także albit jest topnikiem ponieważ ulega on kongruentnemu
topieniu w temperaturze 1118oC. W przeciwieństwie do tego anortyt nie jest topnikiem (1550oC).
Niepożądana jest wysoka temperatura topienia Al2O3 (ponad 2000oC) – utrudnia to homogenizacjęzestawu szklarskie go.
Przy ocenie surowców skaleniowych dla przemysłu szklarskiego, niewątpliwie bierzemy
pod uwagę skład chemiczny. Surowiec skaleniowy powinien charakteryzować się możliwie wysoką zawartością alkaliów, odpowiednim stosunkiem K2O do Na2O, i możliwie niską zawartością tlenków barwiących.
10.Surowce wapniowe dzielimy na 3 zasadnicze grupy:
– zawierające węglan wapnia (głownie kalcyt) – nośnikami są wapienie (wapienie, marmury
kalcytowe, margle i opoki)
– siarczanowe surowce wapnia – gipsy i anhydryty
– krzemianowe surowce wapniowe – wolastonit (Ca3[Si3O9] – jedna z odmian ma niski
wpsołczynnik rozszerzalności termicznej), ktory ma zastosowanie jako substytut azbestu
Przemysł budowlany materiałow wiążących wykorzystuje surowce węglanowe (wapnia), ale
nie tylko, wykorzystywane są rownież w przemyśle chemicznym, szklarskim, cukrowniczym,
papierniczym. Stosuje się rownież jako sorbent w odsiarczaniu spalin; są topnikami hutniczymi; w
budownictwie (kamień budowlany i dekoracyjny, płyty okładzinowe); architektura i rzeźbiarstwo.
11.
W zależności od zastosowania, kopaliny magnezytowe są:
1) poddawane prażeniu w temperaturze grubo przekraczającej 1000oC (~1500oC), tak aby
uzyskać peryklaz nie wchodzący w reakcję z wodą (magnezyt spieczony, klinkier
magnezytowy)
2) w temperaturze znacznie poniżej 1000oC (dla przemysłu chemicznego)
12. Chromity znajdują główne zastosowanie do produkcji żelazochromu (hutnictwo),
materiałów ogniotrwałych i chromowych związków chemicznych.
Przemysł materiałów ogniotrwałych wykorzystuje chromity do produkcji wyrobów
magnezytowo-chromitowych, chromitowo-magnezytowych i chromitowych. Dwa pierwsze
rodzaje wskutek wypalenia w wysokiej temperaturze faktycznie zawierają peryklaz i dlatego
bywają określane też jako wyroby peryklazowo-chromitowe i chromitowo-peryklazowe.
Przemysł szklarski zużywa małe ilości drobno zmielonego chromitu do barwienia szkła
na zielono. Obecnie częściej stosuje syntetyczne związki chromu. Rezygnacja ze stosowania
chromitów naturalnych jest spowodowana zmiennością ich składu.
13.
Znaczenie dla przemysłu materiałów ogniotrwałych, szklarskiego i ceramicznego oraz
emalierskiego, także dla hutnictwa i przemysłu chemicznego, wytwarzającego związki cyrkonu
(ZrO2, ZrSiO4 i inne) mają dwa minerały: baddeleyit ZrO2 i cyrkon Zr[SiO4].
Naturalny i syntetyczny ZrO2 jest m.in. surowcem przemysłu materiałów
wysokoogniotrwałych.
Surowce cyrkonu są użytkowane w metalurgii do produkcji cyrkonu metalicznego i jego
stopów oraz hafnu (zużycie 8% produkcji); w przemyśle materiałów ogniotrwałych w formie
koncentratów i syntetycznych związków chemicznych, głównie ZrO2 – 15% ogólnego zużycia;
w odlewnictwie (piaski cyrkonowe, 65% zużycia) i w przemyśle chemicznym (12%) do
uzyskania związków chemicznych przeznaczonych głównie dla przemysłu ceramicznego
(ceramika chemiczna, elektrotechniczna itp.) jako składniki zestawu surowcowego.
Do barwienia szkliw ceramicznych oraz sporządzania ceramicznych farb na- i
podszkliwnych szeroko wykorzystywane są syntetyczne barwniki cyrkonowe o strukturze baddeleyitu ZrO2: żółty cyrkonowo-wanadowy i pomarańczowy cyrkonowowanadowo-
indowy; oraz barwniki o strukturze cyrkonu Zr[SiO4]: niebieski cyrkonowowanadowy,
różowy cyrkonowo-żelazowy, i żółty cyrkonowo-prazeodymowy.
14.Głównymi użytkownikami grafitu naturalnego są: przemysł materiałów ogniotrwałych
(ponad 50% produkcji), metalurgia i odlewnictwo, produkcja ołówków, baterii elektrycznych,
przemysł farb i lakierów.
GOST 17022-76 wyróżnia zasadnicze typy grafitu (koncentratów grafitu) oraz jego marki
przeznaczone dla różnych technologii:
grafit krystaliczny
specjalny niskopopiołowy: GSM-1 i GSM-2, używany np. do produkcji grafitu
koloidalnego,
akumulatorowy: GAK-1, GAK-2, GAK-3,
ołówkowy: GK-1, GK-2, GK-3,
smarowy: GS-1, GS-2, GS-3,
dla przemysłu wyrobów węglowych: EUZ, EUT,
tyglowy: GT-1, GT-2, GT-3,
elementarny: GE-1, GE-2, GE-3 i GE-4,
odlewniczy: GL-1, GL-2, GL-3;
grafit drobnokrystaliczny
dla przemysłu wyrobów węglowych: EUBA
grafit skrytokrystaliczny (ziemisty) EUN
odlewniczy: GLS-1, GLS-2, GLS-3, GLS-4, TKCz i TKS. Określa też jakość grafitu
tyglowego (tab. 250).