METODY REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH
Wg Strzyżewskiego należy wyróżnić:
- zadania ściśle określone mówimy wówczas, gdy osiągnięcie celu danego działania wymaga od N ustalenia programu, na który składają się zadania pośrednie, operacje ruchowe, kroki metodyczne
- zadania częściowo określone zapewniają U pewną swobodę działania, równocześnie przyczyniając się do wywołania jego aktywności wewnętrznej. Nie jest to jednak działanie w pełni samodzielne, lecz pośrednio kierowane przez N
- zadania problemowe daje pełną samodzielność i możliwość twórczego działania. Polegają one na tym, że osiągnięcie przez U celu danego zadania odbywa się w sytuacji nie posiadania wystarczających sposobów i środków.
I. METODY REALIZACJI ZADAŃ ŚCIŚLE OKREŚLONYCH- REPRODUKTYWNE
1. metoda zadaniowa- ścisła
N stawia U w sytuacji zadaniowej ścisłej, tzn. w takiej, w której U odczuwają wewnętrzną potrzebę osiągnięcia ściśle określonego przez N celu.
2. metoda naśladowcza- ścisła
N stawia U w sytuacji zadaniowej w wyniku nakazów i poleceń. N ściśle określa zadanie- ćwiczenie, a U ściśle je odtwarzają (naśladują pokazany ruch). Wierne odtworzenie ćwiczenia jest nagradzane a inwencja (odstępstwo od pokazanego wzorca) karana.
3. metoda programowego uczenia się
Jest podobna do metody zadaniowej –ścisłej. Różnica polega na tym, że program osiągnięcia celu N podaje nie „na żywo”, lecz w postaci broszury lub tablic informacyjnych, a U samodzielnie uczy się, kontroluje, koryguje, ocenia.
II. METODY REALIZACJI ZADAŃ CZĘŚCIOWO OKREŚLONYCH- PROAKTYWNE
1. Metoda zabawowa- naśladowcza
N stwarza sytuację zadaniową polegającą na wywołaniu u U potrzeby naśladowania określonego przedmiotu lub zjawiska, którego istotą jest określony ruch. Zadaniem U jest naśladowanie owego przedmiotu czy zjawiska wg własnego wyobrażenia i inwencji
2. Metoda zabawowa- klasyczna
Dzieci stawiane są w sytuacji zadaniowej poprzez podanie przez N fabuły zabawy lub przepisów gry i odpowiednie czynności organizacyjne (celem przygotowania terenu ZiG oraz przyborów). W tej sytuacji zachowanie się U jest swobodne i samodzielne. Jedynymi ograniczeniami są fabuła i przepisy.
3. metoda bezpośredniej celowości ruchu
N stwarza sytuację zadaniową polecając U wykonanie prostego zadania w odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej. Celem bezpośrednim dla U jest wykonanie zadania. Właściwy cel jest znany tylko N
4. metoda programowanego usprawniania się
Ćwiczący czuje się w sytuacji zadaniowej, ponieważ odczuwa potrzebę usprawnienia się, w wyniku której podejmuje określony program działania (np. na „ścieżce zdrowia”). Rolę regulatora czynności usprawniających sprawuje środowisko (teren, przyrządy, tablice orientacyjne). Wykonanie konkretnych zadań wymaga pewnej inwencji od usprawniającego się
III. METODY REALIZACJI ZADAŃ WYMAGAJĄCYCH PEŁNEJ INWENCJI TWÓRCZEJ UCZNIÓW- KREATYWNE
1. metoda ruchowej ekspresji twórczej
N stawia U w sytuacji zadaniowej, którą U powinni samodzielnie, twórczo rozwiązać, przy czym każde rozwiązanie zademonstrowane przez U uważa się jako poprawne. Zadania polegają na inscenizacji określonych tematów ruchem i mimiką.
2. metoda problemowa
N stawia U w sytuacji problemowej, tzn. w takiej, z którą U spotykają się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej rozwiązania. U samodzielnie analizują sytuację, tworzą programy (pomysły) rozwiązania problemu i weryfikują jego poprawność w praktycznym działaniu.
PRZYGOTOWANIE MOTORYCZNE
Rozwijanie zdolności kondycyjnych
Kształtowanie zdolności kondycyjnych może być realizowane przy zastosowaniu metod realizacji zadań ściśle określonych, z wyjątkiem metody programowanego uczenia się. Stosowanie zadań ściśle określonych wymagane jest zwłaszcza wówczas, gdy celem oddziaływania są wybrane grupy mięśniowe, np. kształtowanie siły RR czy gibkości, a efekt końcowy zależy od właściwie przyjętej pozycji wyjściowej, precyzyjnego przebiegu ruchu i jego dozowania. Im trudniejsze dane zadanie pod względem programu ruchu i obciążenia, tym większe znaczenie dla efektów pracy dydaktyczno- wychowawczej posiada odczuwanie przez U wartości celu danego zadania. Z tego względu bardziej efektywne jest stosowanie metody zadaniowej- ścisłej, ograniczając wykorzystanie metody naśladowczej- ścisłej do zadań prostych i do tych U, którzy pomimo wysiłków N nie są umotywowani i wymagają nakazu.
Przykłady:
Podpór przodem, ugięcia i wyprost RR- 3x (siła RR)
Z rozbiegu, z odbicia jednonóż, przeskok przez 1 część skrzyni, lądowanie na N wymachową i przebiegnięcie (siła dynamiczna)
Przebiegnięcie 3 okrążeń boiska w ciągu 3 min (wytrzymałość)
W pracy z grupami dzieci młodszych, u których motywacja zew. Nie jest w stanie zapewnić właściwego zainteresowania U zadaniem ściśle określonym, należy stosować także zadania częściowo określone, których istota jest m.in. wywołanie wew. Aktywności U. należy jednak dobrać odpowiednią metodę w zależności od celu. Jeżeli celem oddziaływania ma być określona zdolność motoryczna, której kształtowanie jest uzależnione od poprawności podejmowanych działań, wówczas należy takie zadania realizować metodą zabawowo- naśladowczą (kl. I-II) lub metodą bezpośredniej celowości ruchu (od klasy I). działanie w tych metodach opiera się m.in. na ściśle określonej pozycji wyjściowej lokalizującej ruch. Różni się jedynie sposób programowania działań U. w pierwszym przypadku poprzez odwołanie się do wyobraźni dziecka, a w drugim poprzez stawianie atrakcyjnych zadań ruchowych, na przykład przyborem.
Przykłady:
Metoda zabawowa- naśladowcza:
- „skoki żabki” (siła RR)
- leżenie przodem, „lot szybowca” (siła mm grzbietu)
- siad skrzyżny, RR w górę, „drzewa na wietrze” (gibkość)
Metoda bezpośredniej celowości ruchu:
- postawa, RR w przód z krążkiem trzymanym oburącz, „dotknij naprzemian prawym i lewym kolanem krążka” (ćwiczenie NN)
- „kto potrafi w leżeniu przodem utrzymać się dłużej na piłce lekarskiej” (mm grzbietu)
- siad prosty, piłka między stopami, „dotknij piłka podłogę za głową” (siła mm brzucha)
Jeżeli dla celu kształcenia określonej zdolności motorycznej niezbędnej jest wszechstronne pobudzenie organizmu wówczas obok w/w metod można zastosować metodę zabawowa klasyczną. Jej dodatkowym walorem jest bardzo duże emocjonalne angażowanie się U, na przykład poprzez warunkowane przepisami współzawodnictwo indywidualne, czy zespołowe, lub też utożsamianie się z sytuacją zadaniową określona w postaci fabuły zabawy.
Przykłady:
Lawina (szybkość)
Spychacza (siła)
Bocian i żabki (siła dynamiczna NN)
Zadania twórcze nie mają większego zastosowania dla realizacji omawianego celu kształcenia. Zadania realizowane metodą ruchowej ekspresji twórczej dają zbyt dużą swobodę U i uniemożliwiają planowanie oddziaływań w sferze zdolności kondycyjnych. Można jednak narzucając odpowiedni rytm twórczego działania wpływać na kształtowanie wytrzymałości, a określając w sposób ogólny pozycje wyjściową (na przykład realizacja tematu w pozycjach niskich) lub dominujący charakter ruchu przewidywać wpływ wykonywanych przez U ćwiczeń na organizm.
Przykłady:
Wykonaj w ciągu 7’ dowolne podskoki w rytm muzyki (sia dynamiczna NN, wytrzymałość)
Jesteście sprinterami na treningu (szybkość)
Taniec Indian przy ognisku (siła dynamiczna NN)
Metoda problemowa daje większe możliwości, bowiem istotą sytuacji problemowej jest ścisłe ukierunkowanie U na osiągnięcie celu. W związku z tym problem może być tak sprecyzowany, aby działania U zmierzające do jego osiągnięcia służyły kształtowaniu określonych zdolności kondycyjnych, przy wykorzystaniu wiedzy U na dany temat.
Przykłady:
W grupach: przetransportować materac do wyznaczonej mety tak, żeby nie był niesiony w rękach i przesuwany po podłodze (siła)
Indywidualnie, wykorzystać laskę gimnastyczną, piłkę lekarską, materac, opony do wykonaniu kilka ćwiczeń siłowych
Indywidualnie, wykonując podskoki zademonstruj różne pozycje symetryczne, czas 5’ (wytrzymałość)
Wybitne kształtowanie zdolności kondycyjnych sprzyja stosowanie metody programowanego usprawniania się, bowiem istota jej jest to, że U samodzielnie wykonuje zaprogramowane zadania ruchowe ukierunkowane przede wszystkim na powyższy cel.
Przykłady:
W zwisie podpartym, unoś biodra w górę i w dół- 8-12x (siła mm grzbietu)
Przeskakiwać pnie ze złączonymi NN 25-30metrów trasy (siła dynamiczna)
Siedząc na pniu, wykonaj skłony w tył- 8-10x (siła mm brzucha)
Rozwijanie zdolności koordynacyjnych
Rozwijanie zdolności koordynacyjnych może być rozpatrywane z dwóch punktów widzenia:
Kształtowania zdolności sterowania ruchem (łączenie ruchów, różnicowanie ruchów, równowaga, orientacja)
Rozwijanie zdolności adaptacji motorycznej ( orientacja, rytmizacja ruchu, zdolność reakcji, zdolność dostosowania ruchowego)
Osiągnięcie powyższego celu kształcenia wymaga stawiania przed U ukierunkowanych i różnorodnych zadań ściśle określonych, w których drogę rozwijania stanowią ćwiczenia o złożonej zew. I wew. Strukturze ruchu, lub proste, wykonywane w zamiennych warunkach. Celowe jest wykorzystanie metody naśladowczej- ścisłej i zadaniowej- ścisłej, przy czym korzystniejszą jest metoda zadaniowa- ścisła.
Przykłady:
Nauczanie różnorodnych technik sportowych i rekreacyjnych
Postawa, podskoki wykroczno- rozkroczne z jednostronnym krążeniem ramion
Klęk podparty, równoczesny wznos prawej wyprostowanej N z tył z wysunięciem prawego ramienia w przód- wytrzymać
Spośród metod realizacji zadań częściowo określonych znajdzie tu zastosowanie metoda bezpośredniej celowości ruchu, ponieważ N formułuje zadanie w taki sposób, aby wykonanie zadania przez U było zgodne z założeniem N. istnieje więc możliwość narzucenia ćwiczenia o danym stopniu komplikacji.
Przykłady:
Postawa, piłka między stopami- kto potrafi podrzucić piłkę bezpośrednio do rak?
Rozkrok, piłka trzymana w rękach- przerzuć piłkę między NN, a następnie chwyć ja zanim upadnie na podłogę
Przejdź po ławeczce nie zrzucając ustawionych na niej przeszkód
W przypadku metody zabawowej- klasycznej kształtowaniu koordynacji ruchowej sprzyjają tylko niektóre rodzaje zabaw lub gier ruchowych szczegółowych, np. zabawy orientacyjno- porządkowe, równoważne, zwinnościowe, oraz pozostałe rodzaje gier i zabaw, w których w sytuacji emocjonalnego zaangażowania U wykonuje nie pojedyncze zadania ruchowe lecz ich kompleksy.
Przykłady:
Obrona twierdzy
Wąż w kole
Wyścig rzędów z pokonaniem toru przeszkód: przejście pod ławeczką, przeskok ponad 1 częścią skrzyni, okrążenie chorągiewki, przewrót na stercie materacy.
Każdy problem ruchowy realizowany metodą problemowa, którego rozwiązaniem są ćwiczenia niekonwencjonalne, wyrozumowane, złożone, przyczyniają się do kształtowania zdol. Koordynacyjnych, przy równoczesnym wykorzystaniu wszystkich właściwości, jakie wynikają z istoty tej metody.
Przykłady:
Indywidualnie- wykorzystaj piłkę do ćw., w których bardzo trudno jest utrzymać równowagę
W grupach- przetoczyć odpowiednią ilość piłek dętych do oznaczonej mety nie dotykając ich NN ani RR
Indywidualnie- w leżeniu przodem przedostać się do określonej mety bez pomocy rąk- głowa nadaje kierunek ruchu.
Zadania realizowane metoda ruchowej ekspresji twórczej raczej nie dają możliwości wzbogacania zdolności koordynacyjnych w aspekcie zdolności sterowania ruchem. U realizuje danym temat ruchowy wykorzystują przede wszystkim wcześniej utrwalone nawyki ruchowe. Nie ma zatem w działaniach U nowych, trudnych, skomplikowanych form ruchu. Biorąc jednak pod uwagę zdolności adaptacji motorycznej należy przypuszczać, że zmiany rytmu ćwiczenia, cy szybkości reakcji, może w znacznym stopniu przyczynić się do ich kształtowania.
Przykłady:
W rytm muzyki przechodzenie po rozstawionych, w różnym układzie przestrzennym ławeczkach
Dowolny taniec w rytm muzyki- w momencie jej przerwania przyjęcie „dziwnej” pozycji ciała
W dowolnej pozycji przesuwanie się po liniach zygzakowatych w trzech etapach zakończonych krótkim odpoczynkiem- każdy etap drogi pokonywany jest w innej pozycji (niskiej, średniej, wysokiej)
WYPOSAŻANIE U W ZASÓB UMIEJĘTNOŚCI Z ZAKRESY TECHNIK I TAKTYK RÓZNORODNYCH DYSCYPLIN SPORTOWO- REKREACYJNYCH
Przygotowanie kondycyjne i koordynacyjne
Przygotowanie koordynacyjne powinno ułatwiać proces opanowania danej umiejętności i wyobrażenie techniki. Dobór zadań szczegółowych (prostych) powinien uwzględniać specyfikę nauczanej techniki.
Przykłady:
Metoda zadaniowa (naśladowcza)- ścisła:
- postawa, 2 podskoki obunóż w miejscu, na 3 wyskok rozkroczny, zeskok o NN złączonych ( przygotowanie do skoku rozkrocznego)
Metoda bezpośredniej celowości ruchu:
- przysiad podparty między 2 narysowanymi kołami, „nie odrywając RR zrób tak, aby NN znalazły się raz w 1 kole, raz w drugim, na przemian (przygotowanie do przerzutu bokiem)
Metoda zabawowo- naśladowcza:
- wierzganie konika (przygotowanie do stania na RR)
Metoda zabawowa- klasyczna:
- rób tak, nie rób tak (przygotowanie do dowolnego ćw.)
Metoda ruchowej ekspresji twórczej:
- w parach, bez piłki- gramy w siatkówkę z partnerem niedokładnie podającym piłkę (przygotowanie do przyjęcia piłki w pozycji niskiej)
Metoda problemowa:
- w parach- ustawcie się tak, aby jeden z pary był w pozycji niskiej, a drugi nie miał kontaktu z podłogą ( przygotowanie do piramid dwójkowych)
2. wytworzenie wyobrażenia nauczanego elementu
Wykorzystanie wymienionych metod, głównie pro aktywnych i twórczych, nie tylko przygotuje organizm pod względem koordynacyjnym, ale także psychicznym. Będzie to wynikać ze znacznego zaangażowania emocjonalnego U, a w przypadku zastosowania metody bezpośredniej celowości ruchu i problemowej z zaciekawienia zadaniem.
Stosowanie metody problemowej daje dodatkowe korzyści. U napotykając w toku samodzielnej pracy na trudności dotyczące znalezienia sposobu osiągnięcia celu oraz na trudności natury technicznej, szybciej wyobrazi sobie poprawny przebieg ćwiczenia, jego składowe elementy i dostrzeże istotę błędu oraz skuteczniej zapamięta uwagi N w kolejnym etapie pracy, którym jest opanowanie umiejętności poprzez wielokrotne powtarzanie i korygowanie błędów
opanowanie umiejętności przez U poprzez wielokrotne powtarzanie i eliminację błędów
dla korekcji błędów w procesie opanowania umiejętności niezbędne jest sterowanie zew. A więc jest to zadanie ściśle określone, które należy realizować metodą zadaniową- ścisłą lub metoda programowanego uczenia się. Usuwanie błędów jest długotrwałe, wymagające stałego skupienia uwagi dowolnej U. nie jest to możliwe bez jego umotywowanej postawy, dzięki której U nastawia się na przyjęcie uwag N. w związku z tym nie powinno się dla nauczania technik sportowych stosować metody naśladowczej- ścisłej, zmuszającej U do pracy poprzez system kar i nagród (brak czynności motywujących)
przykłady:
metoda zadaniowa ścisła:
-PR w bok, wznos N i odchylenie T w przeciwną stronę: zamach bokiem do stania na RR z pomocą współćwiczącego, który przytrzymuje ćwiczącego w staniu na RR o NN i T wyprostowanym (przerzut bokiem)
-Ćwiczący ustawiony przodem w odległości ok. 4m. od ściany: rzut piłki oburącz z dołu o ścianę, po koźle amortyzacja piłki na przedramionach do odbicia SOD z przyjęciem niskiej postawy ( podanie piłki SOD)
-Podskoki w dwurytmie w miejscu, skoczek wykonuje w miejscu rytmiczne podskoki w górę- 2 odbicia z PN, 2 odbicia z LN itd. Przyjmując, że 4 podskoki stanowią 1 cykl, należy wykonać 4-6 cykli w jednym powtórzeniu. Praca RR jak w biegu
metoda programowanego uczenia się:
- brak umiejętności krótkiego, dynamicznego odbicia uniemożliwia ci dobre wykonanie zadania. Postaraj się więc o skakankę i kręcąc nią 10x w przód, potem 10x w tył, przeskakuj sprężyście odbijając się obunóż. Jeżeli nie popełniłeś błędu ani razu i lekko się odbijałeś wróć do zadania 3/II, powinnaś je teraz wykonać dobrze (nauka skoku i odbicia z odskoczni)
- teraz musimy spr., czy wystarczająco wysoko odbijasz się unosząc biodra do góry i czy umiesz cicho, ładnie lądować. Wykonaj taki sam przeskok zawrotny o skulonym T przez ławeczkę, ale ponad leżącą na ławeczce przeszkodą (piłka, lub inny przedmiot). Czy udało ci się przejść ponad przeszkodą nie potrącając jej i cicho wylądować z oderwaniem ręki w bok? Jeżeli tak- awansujesz do wykonania zad. 9/III, jeżeli nie- przerób zad. Dodatkowe 8/III
można również w korekcji błędów wykorzystać metodę zabawowo- naśladowczą, wykorzystując wyobraźnię dzieci i ich zdolność myślenia konkretno- obrazowego.
Przykłady:
postawa, RR w górze- ruchome sprężynki (korekcja pracy NN w czasie odbicia SOG)
bieg baletnicy (poprawa stawiania stóp w czasie biegu)
siad skulony, kołyska (korekcja układu G w czasie przewrotów)
również z tej grupy metod można zastosować metodę bezpośredniej celowości ruchu, wykorzystując przybory i przyrządy w taki sposób, aby postawione U zadanie dało w efekcie poprawny obraz nauczanego elementu. Wielokrotne powtarzanie zadania/ ćwiczenia w takich warunkach pozwala na wykształcenie właściwego nawyku ruchowego. Korekcja błędów metodą bezpośredniej celowości ruchu nosi w metodyce nazwę SPOSOBU DODATKOWEGO POBUDZENIA (stosowanego m.in. w metodzie programowanego uczenia się)
przykłady:
płotek lekkoatletyczny ustawiony przed skocznią, z rozbiegu z odbicia jednonóż pokonaj płotek tak, aby wylądować jak najdalej (odbicie do skoku w dal)
przysiad podparty, woreczek pod brodą, wykonaj przewrót w przód nie gubiąc woreczka (układ głowy w czasie przewrotu)
ustawienie przodem do zawieszonej piłki, staraj się N wymachowa kopnąć piłkę- na jakiej wysokości jesteś w stanie dosięgnąć piłkę? (praca N wymachowej w skoku wzwyż technika przerzutową)
doskonalenie i utrwalenie opanowanej umiejętności
zmiana warunków może być w sposób celowy dokonywana przez N przez stawianie zadań ściśle określonych. Z uwagi na znaczny stopień trudności ćwiczeń i konieczność poprawnego ich wykonania, nie ma w tym przypadku zastosowania metoda naśladowcza- ścisła, lecz metoda zadaniowa- ścisła.
Przykłady:
po zwodzie przyjęcie piłki zakończone rzutem z biegu (doskonalenie rzutu z biegu)
w parach- przyjęcie piłki niedokładnie podanej SOG w postawie niskiej i dokładne nagranie do partnera (dosk. Odbicia SOG)
z grupy metod proaktywnych korzystne jest stosowanie w tym celu metody zabawowej- klasycznej z uwagi na związane z istotą tej metody stany emocjonalnego zaangażowania ćwiczących, czyli odmienne warunki wew. Zarówno zabawy jak i gry ruchowe z umiejętnie wprowadzonym elementem technicznym mogą spełniać role znacznie większa dla dosk. Umiejętności niż wielokrotne powtarzanie zadania ściśle określonego.
Przykłady;
sztafeta okrężna z przekazywaniem pałeczki
gra na 4 bramki
wyścig piłek w dwuszeregu
umiejętne stosowanie metod twórczych, zarówno metody ruchowej ekspresji twórczej jak i problemowej może dać korzystne efekty dla wytworzenia nawyku ruchowego. Pozostawienie inwencji U poprzez właściwe stawianie zadań problemowych może przyczynić się do skutecznego łączenia zadań w zakresie usamodzielniania i wyzwalania inwencji twórczej z zadaniami dotyczącymi utrwalenia technik sportowych. Stosowanie zadań problemowych zaktywizuje U poprzez zainteresowanie wykonywanym zadaniem, wcześniej już wielokrotnie powtarzanym.
Przykłady:
metoda problemowa:
- ze znanych ci kroków ułóż i opanuj układ polki- 12taktów (dosk. Opanowanych kroków polski)
- z poznanych elementów gimnastycznych (stanie na RR, przewrót w tył, przerzut bokiem, arabeska) opracuj i opanuj układ ćwiczeń w rytm muzyki (dosk. Wymienionych elementów)
metoda ruchowej ekspresji twórczej:
-występ gimnastyczki z szarfą
- improwizacja ruchowa z motywem- obroty, przewroty, przerzuty
PRZEKAZYWANIE WIADOMOŚCI Z ZAKRESU KULTURY FIZYCZNEJ
Stawianie U problemów powinno mieć przede wszystkim na celu wzbogacanie ich wiedzy. Aby wyposażyć U w wiedze operatywną umożliwiającą wychowankowi działanie w tych warunkach, w jakich będzie pracował i wypoczywał korzystniejsze od metod podających jest stosowanie metody problemowej. Powinna ona być stosowana dla przekazu treści dotyczących bezpośrednio działalności ruchowej, a więc pojęć z zakresu motoryczności, rodzajów i doboru ćwiczeń itd.
Przykład:
Wiedze na temat ćw. zwinnościowych można przekazać poprzedzając informacje słowną następującym problemem: wykorzystując piłkę i laskę gimnastyczna wykonaj ćw., w których trzeba często zmieniać pozycję ciała. Podanie informacji nie zmienia intensywności lekcji.
PROCES WDRAŻANIA U DO SAMOSTEROWANIA ROZWOJEM, SAMOKONTROLI I SAMOOCENY
Zadania ściśle określone nie zapewniają aktywności wew. U. w związku z tym stawianie U przez dłuższy okres czasu tylko zadań ściśle określonych może w konsekwencji powodować u niego bierność, brak samodzielności w programowaniu działań i ich oceny, schematyczność w postępowaniu, a także przyczyniać się do braku zainteresowania działaniem ruchowym. Aby uzyskać aktywność U N musi stosować dodatkowe zabiegi w postaci umiejętnie dobranych czynności informujących i motywujących. Występująca w metodach ścisłych kontrola zew. Nie przyczynia się do opanowania czynności samo kontrolnych, jednakże może być wstępem do nich. O ile U, posiadając motywację do działania, stara się postępować zgodnie z podanym przez N wzorem, można uznać, że uczy się analizować swoje postępowanie, a wiec dokonywać w ograniczonym stopniu czynności samo kontrolnych.
Jeżeli nośnikiem informacji odnośnie zadania ściśle określonego nie jest N, lecz np. program działania w postaci instrukcji słownej lub graficznej, a U działa samodzielnie, zakres aktywizacji U i czynności samo kontrolnych zwiększa się. Jednakże odnosi się to tylko do oceny wyniku działania. W przypadku zastosowania metody programowanego uczenia się w oparciu o program liniowy właśnie taka sytuacja ma miejsce. Zmienia się wówczas, gdy U realizuje program blokowy lub rozgałęziony, na skutek czego zmuszony jest do dokonywania wyboru ćwiczeń w oparciu o samoocenę swoich możliwości.
W metodzie zabawowej- klasycznej i bezpośredniej celowości ruchu U realizując zadanie bezpośrednio ocenia zarówno wynik działania, jak i, w przypadku nie osiągnięcia celu zadania jego przebieg, a więc zakres samodzielności zwiększa się.
Przykłady:
Berek- goniący zmienia strategię działania w przypadku trudności ze schwytaniem uciekającego
Przysiad podparty, woreczek pod brodą- wykonaj przewrót w przód nie gubiąc woreczka. Zgubienie woreczka jest sygnałem, że działanie ruchowe zostało wykonane niewłaściwie i należy znaleźć tego przyczynę aby osiągnąć cel.
Metoda zabawowo- naśladowcza. N steruje U w każdym przypadku podobnie, jak to ma miejsce w metodzie zadaniowej –ścisłej tylko sposób jest inny. N nie stawia zadania wprost, ale odwołuje się do wyobraźni U. taka sama sytuacja występuje w metodzie programowanego uczenia się. Ma tu miejsce wprawdzie większa samodzielność realizacji zadań, ale program i sposoby samokontroli są precyzyjnie określone. Element samokontroli wystąpi w większym stopniu tylko wówczas, gdy U ma do wyboru programy o różnym stopniu trudności, i podobnie jak metodzie programowanego uczenia się dokonuje wyboru jednego z nich oceniając stopień trudności ćw. na tle swoich możliwości.
Do nabywania przez U samodzielnego, twórczego działania oraz samokontroli i samooceny przyczynia się w większym stopniu wykorzystywanie w procesie dydaktyczno- wychowawczym problemów. Wynika to z istoty sytuacji problemowej, w której po fazie dostrzeżenia sytuacji problemowej, jej analizie i wytworzeniu pomysłów rozwiązań następuje samodzielna weryfikacja ich poprawności, a więc samoocena.
W metodzie ruchowej ekspresji twórczej U także sam programuje działanie w ramach tematu narzuconego przez N, przy czym o programie działania decydują stany emocjonalne ucznia, a nie konieczność osiągnięcia wymiernego celu.