RYBY – KRĘGOWCE WODNE

Ryby – są pierwszą gromadą kręgowców, powstały w sylurze, są one zbudowane z głowy, tułowia i płetw, ich ciało jest pokryte dachówkowato ułożonymi łuskami, skóra wytwarza śluz, który zapobiega tarciu. Gatunki aktywne mają opływowy kształt ciała, zaś gatunki pasywne są spłaszczone. U ryb występuje mimikra, to znaczy upodabnianie się do podłoża bądź do otoczenia. Płetwy u kolejnych gromad utworzą kończyny, u ryb pełnią różne funkcje np. płetwa ogonowa – ster, piersiowe, brzuszne i grzbietowe – wspomagają równowagę, odbytowa – chroni. Ryby możemy podzielić na kostnoszkieletowe : karp, szczupak, lin oraz chrzęstnoszkieletowe : rekin, drętwa, raja, płaszczka. Ryby są zmiennocieplne, to znaczy, że ich temperatura zależy od temperatury otoczenia. Ryby oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie wykorzystując silnie ukrwione blaszki skrzelowe. Tlen wnika bezpośrednio do krwi w skrzelach i jest transportowany do każdej żywej komórki, skąd krew zabiera CO i transportuje do skrzel. Skrzela są chronione przed uszkodzeniami tzw. pokrywami skrzelowymi. Oczy ryb mają zdolność okomondacji, to znaczy ustawiania się pod rożnym kątem. Mózg ryb ma bardzo dobrze rozwinięty móżdżek i płaty węchowe co jest związanie z utrzymywaniem równowagi i działaniem linii nabocznej. Zapłodnienie ryb jest zewnętrzne, samica znosi 1000 jaj zwanych ikrą, samce polewają ikrę tzw. mleczkiem plemnikowym. Okres rozrodu ryb nazywamy tarłem ( w tym czasie ryby są objęte ochroną ścisłą ). Z zapłodnionej ikry wylęgają się małe rybki zwane narybkiem, często stają się one pokarmem innych drapieżników. U ryb w większości przypadków nie występuje opieka nad potomstwem, stąd taka duża liczba jaj w ikrze. Gatunki opiekujące się potomstwem to np. rekiny, cierniki. Pęcherz pławny bierze udział w utrzymywaniu równowagi. Jeśli ryba chce opaść na dno to wypuszcza powietrze z pęcherza pławnego i opada na dno, a jeśli chce wypłynąć na powierzchnię łyka wodę z tlenem, tlen wypełnia pęcherz pławny i ryba unosi się.

PŁAZY – KRĘGOWCE DWÓCH ŚRODOWISK

Płazy to kolejna grupa kręgowców, które przystosowały się do życia w następujący sposób :

• zamiast płetw występują kończyny górne i dolne ( górne są chwytne lub służą do grzebania, zaś dole są długie i silnie umięśnione umożliwiające skakanie )

• skóra pokryta śluzem

• skóra posiada komórki barwnikowe, które maskują czyli mimikra

• skóra wytwarza gruczoły jadowe tzw. parotydy, w których zawarta jest trucizna zaburzająca czynności układu pokarmowego

• oczy posiadają trzecią powiekę migawkową

• wilgotna skóra umożliwia oddychanie skórne

• zwinięty w spiralę i wyrzucany pod ciśnieniem język wytwarza lepki śluz, który umożliwia chwytanie ofiar

• zawiązki ucha środkowego ( rejestracja dźwięku )

GADY – KRĘGOWCE, KTÓRE OPANOWAŁY LĄD

Przystosowanie gadów do środowiska życia :

• sucha skóra bez gruczołów śluzowych

• dobrze rozwinięte ucho środkowe i wewnętrzne

• kończyny przystosowane do biegania, wspinania się bądź uwstecznione u węży

• rozród najczęściej na lądzie ( wyjątek krokodyle )

• jajeczka są w skórzastych osłonkach ( samica może regulować płeć potomstwa )

• organizmy zmiennocieplne

• na skórze występują liczne tarczki, płytki, łuski chroniące przed uszkodzeniami i parowaniem

• u węży występują gruczoły termiczne i jadowe

• pazury przy kończynach przednich i tylnych ułatwiają wspinanie się, a także przytrzymywanie ofiary

• większość gadów to drapieżniki ( wyjątek stanowią żółwie roślinożerne np. żółw grecki )

• w sytuacjach stresowych jaszczurki odrzucają ogon, który z czasem odrasta

PTAKI – KRĘGOWCE AKTYWNIE LATAJĄCE

Ptaki przystosowały się do różnych środowisk życia, gdyż posiadają :

• opływowy kształt ciała

• mała głowa i wydłużony dziób

• kości pneumatyczne

• ciało pokryte piórami ( puchowe, pokrywowe, lotki, sterówki )

• występuje gruczoł kuprowy wydzielający woskową sub. pokrywającą pióra

• obojczyki zrośnięte w literę V

• kończyny przednie przekształcone w skrzydła ( zachowały się kości przedramienia, pozostałe zrosły się )

• nogi przystosowane do trybu życia i zdobywania pokarmu

Przystosowanie ptaków do dwóch środowisk :

• zróżnicowany pokarm : ziarno, robaki, ryby, mięso, padlina, ślimaki, drobne płazy, ssaki

• tryb życia :

-gniazdowniki – ptaki, które po wykluciu są nieopierzone, ślepe, bezbronne i nie potrafią przeżyć bez opieki matki np. wróble, bączki -zagniazdowniki – ptaki, które po wykluciu są zdolne do samodzielnego życia np. łabędzie, kaczki, gęsi, perkozy

• jaja

Dymorfizm płciowy – polega na różnicy morfologicznej ( zewnętrznej ) samców i samic. Samce najczęściej są bardziej barwne, posiadają dodatki takie jak grzebienie, korale, są większe.

Toki – to okresy godowe ptaków podczas, których samce prezentują przed samicą swoje ubarwienie, często prezentują gniazdo, a także swoiste tańce godowe.

Ptaki bezgrzebieniowce – to ptaki nie posiadające grzebienia na mostku, co uniemożliwia im latanie są to np. kiwi, strusie, pingwiny.

SSAKI – KRĘGOWCE WSZECHSTRONNE I EKSPANSYWNE

Przystosowanie ssaków do środowisk :

• dobrze wykształcone kończyny

• pokrycie ciała – sierść, włosy

• zróżnicowane zęby na siekacze, kły, trzonowe i przedtrzonowe

• roślinożercy mają długie przewody pokarmowe, a drapieżniki krótkie

• przeżuwacze mają cztero komorowe żołądki, w których zachodzi kilkuetapowy proces fermentacji, żyją tam również symboliczne pierwotniaki rozkładające celulozę

• u drapieżników występuje cała gama enzymów trawiących mięso, u roślinożerców brak enzymów trawiących celulozę

• drapieżniki posiadają bardzo dobry wzrok, słuch, węch, pazury i poruszają się z bardzo szybka prędkością

• roślinożercy maja gorszy słuch, są wolniejsze, ale maja inne przystosowania np. żyrafy – długą szyję

• występuje zawsze opieka nad potomstwem, niektóre ssaki wydają na świat bardzo dużą liczbę potomstwa

• u niektórych ssaków występuje redukcja owłosienia

Ssaki dzielimy na trzy grupy :

• stekowce – są to prymitywne ssaki jajorodne, do których zaliczamy dziobaka i kolczatkę, zamieszkują one kontynent australijski i wyspy Nowej Zelandii

• torbacze – są to ssaki również prymitywne, które rodzą kilkumilimetrowe młode, przepełza ono do torby umieszczonej na brzuchu matki. Tu znajduje się tzw. pole mleczne, młode uderza w nie i pod wpływem tego uderzenia wydostają się krople mleka. W tym czasie w macicy matki rozwija się kolejne młode

• łożyskowce – to te ssaki, które posiadają błony płodowe.

Błony płodowe to :

• pęcherzyk żółtkowy – stanowi rezerwę pokarmową, zanika bardzo szybko, tuż po pojawieniu się łożyska

• pępowina – jest to sznur łączący organizm matki z organizmem potomka przez, które transportowane są gazy oddechowe i substancje odżywcze

• łożysko – jest to błona wrastająca w mięśniówkę macicy przez, którą przechodzą : woda, niektóre leki, sole mineralne

• owodnia – jest to pęcherz wypełniony płynem surowiczym, który zapewnia środowiska życia potomka

• kosmówka – najbardziej zewnętrzna i wytrzymała błona, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi

• omocznia – jest to pęcherzyk na zbędne produkty metabolizmu

Przegląd ryb : rekin wielorybi, piranie, błazenki, płaszczka, karp, pstrąg

Przegląd płazów : grzebiuszka ziemna, kumak górski, ropucha zielona, żaba moczarowa, traszka zwyczajna, salamandra plamista, rzekotka drzewna

Przegląd gadów : krokodyl nilowy, jaszczurka zwinka, padalec zwyczajny, wąż eskulapa, zaskroniec, żmija zygzakowata, żółw błotny

Przegląd ptaków :

• wodne : czapla biała, łabędź niemy, zimorodek, kormoran, perkoz dwuczuby

• lądowe : bielik, jastrząb, przepiórka, myszołów zwyczajny, płomykówka

• wodno-lądowe : bocian biały, bąk

Przegląd ssaków : wiewiórka ruda, żbik, żubr, zajączek szarak, niedźwiedź brunatny, krecik, morświn, bóbr europejski, gacek wielkouch, karlik malutki, nocek duży, borowiec wielki