1. zamieranie dębów-etiologia- W USA upatruje się przyczynę zamierania dębów w grzybie Ceratocystis fagacearum. W Europie ten patogen raczej nie występuje. Izoluje się tu z chorych dębów najczęściej inne gatunki z rodzaju Ceratocystis, jak C. roboris; piceae i in. Prawdopodobnie istnieją dwa sposoby przenoszenia patogena z chorych drzew na zdrowe: przez owady, na stosunkowo większe odległości oraz przez zrosty korzeniowe, tylko na niewielką odległość. W drewnie o wilgotności poniżej 20% patogen ginie

- Objawy C. fagacearum – Grzyb zasiedla naczynia przewodzące. Tworzy pod korą na szarych lub jasnobrunatnych podkładkach masy endokonidiów, W Europir figuruje na listach kwarantannowych.

– uważa się że proces chorobowy jest wspomagany prze długotrwałe osłabienie dębów w wyniku czynników stresowych np. susza co powoduje spadek żywotności dęba i ułatwia atakowanie przez grzyby najmłodszych pędów.

1. fizyczne metody ochrony- stosowanie wysokiej temperatury (przez działanie gorącą wodą, parą wodną prażenie). Zadymianie szkółek (uzyskiwane przez spalanie chrustu mokrej słomy) w celu ochrony siewek przed przymrozkami wiosennymi oraz bielenie drzew dla ich ochrony przed słoneczną zgorzelą kory. Inne środki fizyczne poza temperaturą jak energia elektryczna promienie roentgena, ultradźwięki promienie radioaktywne nie znajdują jeszcze większego zastosowania w walce z chorobami roślin. Prowadzi się zabiegi manipulowania wilgotnością substratu w celu utrudnienia lub uniemożliwienia patogenowi zasiedlenia go. Wchodzi tu w grę zraszanie wodą prowadzące do utrzymania wysokiej zawartości wody w surowcu drzewnym i tarcicy dla ochrony przed sinizną,; korowanie i rozłupywanie pniaków w celu przesuszenia ich. Termoterapia żołędzi porażonych przez grzyb Ciboria

2. mączniak prawdziwy- systematyka, charakterystyka, przykłady- Królestwo: Fungi Gromada: Ascomycota Klasa: Ascomycetes podklasa: Erysiphomycetidae rząd: Erysiphales rodzina; Eryspihaceae. Grzybnia zimuje w pączkach drzew lub w postaci zarodników w otoczniach zamkniętych, które tworzą się pod koniec okresu wegetacyjnego. Owocnikami grzybów tego rzędu są otocznie zamknięte lecz worki w nich są już uporządkowane tzn. skupiają się na dnie otoczni. Do jedynej w tym rzędzie rodziny Erysiphaceae (mączniaki prawdziwe) należą wyłącznie pasożyty bezwzględne; z zewnętrznej powłoki ich otoczni wyrastają charakterystyczne dla tej rodziny strzępki zwane przyczepkami (appendix). Zależnie od morfologii, rozmieszczenia i konsystencji przyczepek a także ich liczby worków wytwarzanych w otoczniach wyróżnia się rodzaje: Eryspihe, Phyllactinia, Uncinula- te mają większe znaczenie w leśnictwie.

3. Objawy zgorzeli siewek- Zgorzel przedwschodowa - przebarwiony kiełek, kiełek gnije i czernieje. Siewki nie pokazują się na powierzchni ziemi. Zgorzel powschodowa – Wtedy kiedy korzeń i szyja korzeniowa porażone są po ukazaniu się siewek na powierzchni. Poprzewracane siewki, przewężenie przy szyjce korzeniowej - charakterystyczne!, gnicie korzenia- wyróżniamy tutaj zgorzel normalną i późną przez pierwszą rozumiemy chorobę występującą do 3 tygodni po wzejściu siewek przez drugą- chorobę występującą później lecz najdalej około 6 tygodnia. Sczernienie korzenia głównego i daleko idące zniszczenie korzeni bocznych. W końcowym etapie choroby zauważalne jest przewężenie i poczernienie łodyżek u nasady i przewracanie siewek. Podczas upałów zdrowe siewki zachowują się inaczej od siewek porażonych zgorzelą. Siewki porażone zgorzelą mają pierwsze liście wyprostowane, równe, przebarwiające się od szczytu i brzegów oraz słabo wykształcony pączek na szczycie

4. źródła infekcji- wymienić, opisać, podąć przykłady- Sprawą o podstawowym znaczeniu dla ochrony roślin przed chorobami jest orientacja do występowania źródeł materiału zakaźnego ( źródeł infekcji), z których patogeny mogą dostawać się na zdrowe rośliny. Możemy wyróżnić trzy takie źródła a) Zakażony gospodarz (wirusy, mączniaki, rdze i inne) b) saprotroficzne stany rozwojowe patogena poza obrębem żywego gospodarza to jest na obumarłych częściach (Apiognomonia erabunda) lub w glebie (Agrobacterium tumefiens) zarodniki spoczynkowe (oospory, konidia, chlamidospory) bądź inne utwory przetrwalnikowe ( skleroty, ryzomorfy). Ze źródła infekcji patogen może dostać się do gospodarza w sposób bierny bądź czynny.

5. mikoryzy - budowa i funkcjonowanie- w związki mikoryzowe u drzew wchodzą z reguły tylko korzenie krótkie często jednak zaliczane są także młode partie korzeni długich do krótkich. Z morfologicznego- anatomicznego punktu widzenia wyróżniamy następujące typy mikoryz: ektotroficzna Korzeń ma otaczającą go plecionkę grzybniową, zwaną „mufką” lub „opilśnią” z której strzępki wnikają międzykomórkowo do miękiszu korowego (najdalej do endodermy bądź zwaną śródskórnią) a częściowo do otaczającego ją środowiska, naturalnych warunkach jest to gleba. Część grzybni która wniknęła do korzeni tworzy między komórkami kory które uległy hipertrofii sploty strzępek nazywane siatką Hartiga. Włośniki i komórki skórki znikają wskutek zastąpienia ich funkcji przez mufkę grzybniową. Najczęściej spotykany typ mikoryzy u drzew leśnych, zwłaszcza iglastych. Mikoryza endotroficzna- Korzeń jest przeniknięty międzykomórkowo i śródkomórkowo grzybnią dochodzącą nie dalej niż do endodermy. Wnętrze komórek miękiszu korowego wypełnia zwykle dość gęsta grzybnia. Zewnętrzna strefa komórek kory nazywa się warstwą garbnikową. Głębiej położone komórki miękiszu korowego gdzie strzępki grzyba ulegają rozpuszczeniu są nazywane wartwą trawienną. Zewnętrznie mikoryza endotroficzna nie różni się wyraźnie od korzenia krótkiego który nie wszedł w związek mikorozywy. U drzew liściastych niektórych. Ektendotroficzna- utwór przejściowy między wcześniejszymi dwoma mikoryzami. Mikoryza perytroficzna- Korzeń ma mufkę grzybniową stykającą się z nim tylko powierzchniowo nie wchodząc z nim w kontakt anatomiczny.

6. wymienić i opisać funkcjonowanie owocników u Ascomycota: Klejstotecjum- owocnik kulisty zamknięty uwalniający worki i zarodniki na skutek mechanicznego uszkodzenia lub rozkładu ścian (Erysiphales, Elaphomycetales), np. Elaphomyces granulatu. Perytecjum- otocznia- owocnik kulisty lub butelkowaty z otworem na szczycie przez który uwalniane są zarodniki (sphaeriales, clavicipitales, xylariales), np. Xylaria polymorpha apotecjum- miseczka- owocnik miseczkowaty, pokryty warstwą hymenialną, askostroma- owocnik nie posiadający własnej ściany, powstający w obrębie podkładki stromy np. parch jabłoni Venturia nequalis

7. Kwarantanna w okresie ochrony roślin przed chorobami- niedopuszczanie do zawleczenia groźnych patogenów, szkodników i chwastów z kraju do kraju (kwarantanna zewnętrzna) albo ograniczenie rozprzestrzeniania sie ich wewnątrz danego kraju (kwarantanna wewnętrzna); nadzór służby ochrony roślin w Polsce: Państwową Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Ma charakter zapobiegawczy i jest realizowana środkami administracyjnymi. W razie stwierdzenia patogena, szkodnika lub chwasta inspekcja zakazuje wwozu lub nakazuje określone postępowanie z towarem (odkażanie, oczyszczanie, zniszczenie przesyłki, usunięcie porażonych roślin.)

8. Opisać basidiomycetes: Strzępki grzybni posiadają przegrody poprzeczne (septy), w których znajdują się doliopory (małe otwory uniemożliwiające wędrówkę jąder.) Rozmnażanie bezpłciowe: pączkowania konidia oidia chlamydospory płciowe: somatogamia; brak gametangiów. W wyniku procesu płciowego powstają zarodnie w postaci podstawek (podstawka basidium), które wytwarzają egzogeniczne zarodniki (mejospory)- basidiospory, przyczepione do podstawek za pomocą sterygm. Podstawki mogą być 4-komórkowe, podzielone poprzecznie lub podłużnie lub 1-komórkowe niepodzielone. Podstawki z zarodnikami tworzą tzw. Warstwę rodzajną. Warstwa rodzajna powstaje w owocniku zwkle na strukturze zwanej hymenoforem, który wielokrotnie zwiększa powierzchnię hymenium. Ze względu na budowę hymenoforu wyróżnia się owocniki: gymnokarpiczne- hymenofor nie jest osłonięty, zarodniki oddzielają się w od podstawki czynnie; hemiangiokarpiczne- młody hymenofor posiada osłony, które ulegają zniszczeniu w trakcie rozwoju owocnika angiokarpiczne- Zarodniki powstają i dojrzewają w owocniku i oddzielają się od podstawki biernie.

9. uredinales - charakterystyka i przykłady Systematyka: gromada- Basidiomycota, klasa- Uredniniomycetes, rzad- Uredinales pasozyt bezwzgledny, NIE wytwarza owocników!! Rodzaje zarodników: piknospory – piknium; ecjospory – ecjum; urediniospora – uredinium; teliospora – telium; basidospora – probasidium. Grzyb z rzędu uredinales są przyczynami rdzy roślin. Organami najczęściej porażanymi przez te grzyby są liście i pędy chociaż porażeniom ulegają tez kwiaty i owoce. Rdzę występują na jednym gatunku rośliny-gospodarza (rdza jednodomowa) albo na dwóch różnych gatunkach (rdza dwudomowa). Rodzaje: Cronartium, Puccinia, Melampsora, Melapsorella, Melampsoridium i inne.

10. Opieńkowa zgnilizna korzeni- etiologia- Przyczyną choroby jest kompleks opieńkowy czyli Armilaria mellea s.l. ( 40 gat.) W Polsce ok. 5 gat. tego kompleksu. Do najbardziej charakterystycznych organów gatunków należących do kompleksu opieńkowego należą owocniki i sznury grzybniowe czyli ryzomorfy. Grzybnia opanowująca korzenie i odziomki powoduje białą jednolitą zginilizne drewna i doprowadza do zmniejszenia przyrostu i śmierci drzew. Owocniki opieńki pojawiające się jesienią mają kształt kapelusza (barwy od ciemnobrunatnej do czerwonobrunatnej.) osadzonego na trzonie zwykle 5-10 cm, wysokości 1,5-2,5 cm grubości. W górnej części trzonu występują błoniasty pierścień. Na pow. kapelusza występują liczne łuski o barwie ciemnobrunatnej. Pod spodem kapelusza występują blaszki na nich podstawki z zarodnikami. Zarodniki wysypują się pokrywając najbliższe otoczenie owocników (ściółka itp.). Armilaria obscura (opieńka ciemna)- gat głównym znaczeniu dla zagrożenia opieńką polskich lasów preferuje jako bazę pokarmową pniaki drzew liściastych a częściej zakaża żywe drzewa iglaste.

11. Ochrona przed wiosenną osutką sosny: rasy mało podatne na osutkę, zabiegi profilaktyczne i terapeutyczne-fungicydy,wprowadzanie sadzonek wolnych od osutki korzystny stosunek łodygi do korzenia, sadzonki przesortowane, wprowadzanie sosny z innymi gatunkami w odpowiednio luźnej więźbie, uprawianie najodporniejszych ras sosny ,terminy dokonywania zabiegów chemicznych technika i jakość fungicydu, ocienienie grzęd przez włókninę gdzie patogen ma utrudniona drogę do igieł, lokalizacja szkółek przy młodych d-stanach sosnowych jest niebezpieczna. IBL w 2011 roku zalecał do ochrony przed osutką sosny fungicydy Armistar 250 SC, Dithane NeoTec 75 WG, Falcon 460 EC i Polyram 70 WG.

12. holenderska choroba wiązów - objawy z podziałem- choroba ta ma dwa przebiegi ostry gdzie śmierć drzewa następuję 1-2 lat po zarażeniu(liście na niektórych gałęziach nagle więdną i drzewo zamiera) a drugi przebieg jest przewlekły czyli dłuższy w czasie. Odpowiedzialne są za to dwa różne grzyby z rodzaju Ulmus. Najbardziej charakterystycznym objawami są więdnięcia najmłodszych liści i pędów, zamieranie gałęzi konarów i całych drzew. Na przekrojach porażonych gałęzi mogą być widoczne brunatne przebarwienie: na przekroju podłużnym w postaci smug a na przekroju poprzecznym w postaci plamek.

13. metody biologiczne, charakterystyka i zastosowanie w leśnictwie- wykorzystywanie do walki z chorobami roślin organizmów antagonistycznych przez ich wprowadzenie do środowiska glebowego lub traktowanie nimi powierzchni zagrozonych roś. Produkcja biopreparatów. Do dzisiaj stosowanym w praktyce zabiegiem biologicznej ochrony jest traktowanie świeżych potrzebieżowych pniaków drzew iglastych zawiesiną zarodników grzyba phlebiopsis gigantea antagonistycznego w stosunku do grzyba Heterobasidion annosum sprawcy huby korzeni. Innym etapem ochrony biologicznej jest kształtowanie takich warunków środowiska aby sprzyjały rozwojowi rośliny a nie sprzyjały wymaganiom patogena. Podejście to jest często nawet nie świadomie stosowane w gospodarce leśnej. Metoda szeregów biotycznych. Wyizolowanie z odpowiedniej częśći rosliny-gospodarza wystarczająco kompletnego zbiorowiska mikroorganizmów; ustalenie wpływu całości tego zbiorowiska na rozwój patogena; tworzenie biopreparatów zawierających mikroorganizmy antagonistyczne.

14. Huba korzeni: ochrona z uzasadnieniem- :Wprowadzanie domieszek liściastych do drzewostanów iglastych, dbałość o stan sanitarny lasu, zabezpieczenie ran na świeżo ściętych pniakach za pomocą preparatów chemicznych. Podczas trzebieży i czyszczeń usuwanie drzew z korzeniami (drzewa obumarłe), pniaki starannie okorowywać. Trzebież w okresie wczesno wiosennym, usuwanie podczas trzebieży najcieńszych drzew.

15. etiologia mączniaka dębu- Patogen zimuje w postaci grzybni, która usadawia się tylko w ograniczonej liczbie paków gosp, które rozwijając się na wiosnę sa od razu ze wszystkimi młodymi liśćmi opanowywane przez grzybnie mączniaka(zakażenie pierwotne)-wytwarza konidia przedostające się powietrznie na zdrowe liście , kiełkują na nich powodując zakażenie wtórne- grzybnia powietrzna. Umiera w zabitej przez siebie tkance(pasożyt bezwzględny).

16. ochrona przed zgorzelą siewek Ochrona- profilaktyka dyspozycyjna i infekcyjna: a)dyspozycyjna (uodpornienie roślin na zakażenie) *odpowiedni wybór miejsca pod szkółkę leśna* unikać gleb ciężkich i wilgotnych *osłona przed wiatrami* pH 4,5-5,5 dla iglastych* położenie mało narażone na utratę wody *rodzimy materiał siewny, staranne siewy b)Infekcyjna- zredukowanie/ usuniecie materiału zakaźnego: *zaprawianie nasion *dezynfekcja gleby (chemiczna lub fizyczna) *Inspekty (odkażanie gleby) *hodowla szkółkarska pod osłonami (folie, szklarnie itp.) *stosowanie fungicydów *metody biologiczne ( saprotroficzne grzyby, grzyby mikoryzowe)

17. Sposoby przenoszenia się infekcji u wirusów, bakterii, grzybów

WIRUSY Zakażają rośliny tylko w sposób bierny, przez drobne zranienia, w wyniku których komórki nie zamierają, ponieważ wirusy mogą namnażać się tylko w żywych komórkach.  Miejscem infekcji mogą być uszkodzenia spowodowane przez owady o kłująco-ssącym aparacie gębowym oraz uszkodzenia mechaniczne w postaci złamanych włosków i drobnych zranień skórki zielonych organów roślin.

 BAKTERIE Bakterie zakażają rośliny przez szparki, przetchlinki i hydatody oraz przez włoski, miodniki i rany. Zakażenie liści bakteriami przez szparki powoduje choroby objawiające się plamistością liści.

 GRZYBY Zakażenie roślin może nastąpić przez: nie uszkodzoną skórę, naturalne otwory lub rany. Infekcja przez skórkę wymaga zdolności do przenikania przez pokrywającą ją kutykulę oraz przez celulozową ścianę komórek epidermy.

1. Co to są grzybopływki i znaczenie w leśnictwie: Do tego podkrólestwa należą organizmy przeważnie jednokomórkowe (pierwotnie fototropiczne), o nitkowej budowie plechy rozmnażające się przez zarodniki. Plecha mikroorganizmów z gromady Oomycota ma budowę komórczakową- strzępki są wielojądrowe i z reguły nie posiadają ścian poprzecznych. Rozmnażanie odbywa się za pomocą pływek czyli zoospor, które są zarodnikami powstającymi w zarodniach pływkowych (zoosporangium). Zoospory nie mają ściany komórkowej i zaopatrzone są w 2 wici dzięki którym poruszają się w środowisku wodnym. Rząd peronosporales jest reprezentowany wyłączanie przez gatunki bezwzględnie pasożytnicze. Rodzina Peronosporaceae powoduje tzw. Mączniaki rzekome ich oznaki etiologiczne widoczne są po spodniej stronie liści porażonych roślin w postaci zwartych białoszarych nalotów złożonych z warstw trzonków konidialnych. Rząd pythiales reprezentowany przez szereg gatunków pasożytniczych sprawców zgorzeli siewek, wielu roślin zielnych i drzewiastych.

2. Wirusy charakterystyka i zastosowanie w leśnictwie: Są pasożytami bezwzględnymi nie mają bowiem własnej przemiany materii, a mogą bytować i namnażać tylko w żywej komórce. Większość tych które są patogenami roślin zbudowane są z kwasu rybonukleinowego, stanowiącego rdzeń cząstki wirusa. Cząstki wirusów są najczęściej kuliste , pałeczkowate lub nitkowate. Namnażanie wirusów rozpoczyna się w żywej komórce zarażonych roślin polega na replikacji, powielaniu kwasu nukleinowego stanowiącego genom wirusa. . Wirusy dostają się do komórek rośliny jedynie w sposób bierny przez drobne rany albo w skutek przenoszenia przez wektory np. owady z aparatem gębowym kłująco-ssącym. Choroby wirusowe nie mają znaczenia w leśnictwie.

3. Sposoby rozprzestrzeniania się patogen u roślin w czasie inkubacji- po infekcji następuje w przebiegu choroby faza zwana wylęganiem lub inkubacją- od końca infekcji do występowania pierwszych objawów. W czasie inkubacji patogen zasiedla roślinę- gospodarza, rozprzestrzeniając się w niej od miejsca wniknięcia na inne tkanki i narządy. Określa się to niekiedy jako przejście patogena od infekcji do generalizacji Sposoby generalizacji bądź penetrowania tkanek gospodarza przez patogena są bardzo zróżnicowane. Niektóre patogeny przerastają tylko określone tkanki np. Phelinus Pini sprawca huby sosny który rozprzestrzenia się wyłączanie w martwych tkankach drzewnych głównie twardzielowych. Armillaria obscura powodując opieńkową zgniliznę korzeni drzew od samego początku atakuje tkanki żywe ale czerpią pokarm z nich dopiero po ich zabiciu. Niektóre patogeny podczas penetrowania tkanek gospodarza rozprzestrzeniają się biernie unoszone ruchami cytoplazmy inne natomiast rozprzestrzeniają się aktywnie.

4. Stadia infekcji wymienić i opisać: Zakażenie: okres od zętknięcia się zarazka z rośliną gospodarzem do nawiązania z tym ostatnim trwałego stosunku pasożytniczego. Wylęganie (inkubacja)- okres od końca infekcji do ujawnienia się na roślinie-gospodarzu pierwszych objawów chorobowych. Symptomacja: okres od pojawienia się pierwszego objawu chorobowego na roślinie gospodarzu do jego choroby lub wyzdrowienia Wyzdrowienie- powrót rośliny- gospodarza do normalnych funkcji fizjologicznych wyrównanie- odbudowanie bądź „pogodzenie się” rośliny z poniesionymi stratami przez roślinę gospodarza w wyniku przebytej choroby

5. Metody hylotechniczne: polega na właściwym doborze materiału roślinnego do warunków środowiska oraz prawidłowym wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych i uprawowych w celu ochrony roślin przed chorobami : pora i sposób siewu nasion w szkółkach leśnych, pielęgnowanie wschodów, uprawa gleby przy odnowieniach, pora podejmowana i sposobu prowadzenia cięć pielęgnacyjnych, technika ścinania drzew oraz zrywki i wywozu drewna.