Ekonomika turystyki

Treść zajęć:

1. Historyczny rozwój turystyki i definicje ekonomiczne.

2. Efekt mnożnikowy.

3. Gospodarka turystyczna.

4. Podaż turystyczna

5. Usługi turystyczne.

6. Popyt w turystyce.

7. Zmienne wyjaśniające strukturę rodzajową, przestrzenną i czasową popytu turystycznego.

Historyczny rozwój turystyki i definicje ekonomiczne

Zjawisko turystyki pojawiło się w momencie gdy zaczął występować „czas wolny”. Natomiast w znaczeniu ekonomicznym wtedy, gdy zaczęto czerpać z niej zyski. Stąd dwa podstawowe warunki, jakie muszą zachodzić aby istniała turystyka: wolne środki finansowe i czas wolny. We współczesnej erze turystyki (w porównaniu z czasami przed XIX w.) poza tymi dwoma warunkami, występuje również własna praca.

Z początku pojawiła się turystyka klas uprzywilejowanych, podzielonych na trzy fazy:

• Niewolnicze stosunki społeczne

• Feudalizm

• Wstępne stadium systemu kapitalistycznego

Trzy okresy rozwoju turystyki według Markovica:

1. Od czasów najdawniejszych do połowy XIX wieku

2. Od połowy XIX wieku do I Wojny Światowej

3. Od I Wojny Światowej do dziś

Ad. 1 – czasy najdawniejsze – połowa XIX w.

Okres podróżowania dla przyjemności i wypoczynku klas uprzywilejowanych. W historycznych przekazach państw starożytnych (np. Persji, Grecji) otrzymujemy informacje o przemieszczaniu się ludności. Przemieszczanie to nie wiązało się z zarabianiem i osiedleniem. Np.

• Igrzyska Olimpijskie

• Walki gladiatorów

• Do źródeł leczniczych

• Do wyroczni Pytii

O tym, że zjawiska te były liczne, świadczy fakt, że istniały prawa regulujące bezpieczeństwo podróży, warunki sanitarne i regulacje pieniężne.

Feudalizm:

• W podróżowaniu nastąpił regres i stagnacja spowodowana obniżeniem poziomu kulturowego i materialnego klas uprzywilejowanych

• Silny wpływ kościoła na model życia ludzi

• Kościół inicjował ruchy podróżnicze

• Warstwy uprzywilejowane wyjeżdżały na turnieje rycerskie lub polowania

Początek kapitalizmu:

• Oświecenie – dążenie do poznawania praw natury w oparciu o racjonalistyczny i materialistyczny tok myślenia;

• Romantyzm – spowodował dążenie do powrotu do natury. Rozwinęła się moda na wyjazdy w góry, np. Alpy. Prekursorami byli Anglicy.

Ad. 2 – połowa XIX w. – I Wojna Światowa

Nadal występuje przewaga podróżnych z klas uprzywilejowanych, wzrasta liczba ludzi w ruchy turystycznym, zmienia się ich struktura, pojawia się nazwa „turystyka”. Młode społeczeństwo burżuazyjne zaczyna głosić hasła o konieczności podróżowania po świecie w celu poznawczym. Podróżują bankierzy, lekarze, kupcy i inni przedstawiciele grup zawodowych.

Kapitalizm wprowadził zmiany w podróży turystycznej:

• Wzrost uczestników w ruchy turystycznym i zmiana ich struktury (podział na grupy podobne do siebie, zróżnicowanie w sposobie i celu podróży),

• Przyczynił się do rozwoju turystyki jako dziedziny gospodarki, szczególne znacznie miał rozwój technologii transportu (np. kolei),

• Pojawiło się pierwsze biuro podróży – Thomas Cook, 1841 rok,

• Turystyka stanowi 4,9% produktu narodowego brutto.

Przyczyny rozwoju turystyki:

• Rozwój podaży turystycznej, baz noclegowych i turystycznych

• Odkrycie atrakcyjnych obszarów

• Wydanie pierwszych przewodników turystycznych

• Powstanie społecznych organizacji turystycznych non-profit (nie nastawionych na zysk)

  • PTTK – 1950, na podstawie PT Tatrzańskiego i PT Krajoznawczego

  • PTSM – Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych

• Zmiana preferencji kierunkowych z gór na morze

• Zainteresowanie państwa rozwojem turystyki

Ad. 3 – I Wojna Światowa – dziś

Większość uczestników ruchu turystycznego to ludzie pracy, a sama turystyka stała się zjawiskiem masowym z powodu walki o płatne urlopy. Rozwój czynników organizacyjnych (instytucji) i technologicznych (transport).

POJĘCIA

Ekonomia turystyki – rozpatruje różne zagadnienia w skali mikro i makro np. potrzeby turystyczne, dobra i usługi zaspokajające te potrzeby, kształtowanie się cen. Sama ekonomia to dziedzina nauki o procesach gospodarczych dotyczących produkcji, konsumpcji i wymiany.

Turysta i turystyka – występują trudności w zdefiniowaniu turystyki, którą to trudnością jest jej interdyscyplinarność (występowanie zlepku różnych dziedzin nauki); każdy przedstawiciel innej dziedziny nauki definiował będzie turystykę w zależności od swoich potrzeb. Trudnością w zdefiniowaniu turystyki jest także fakt, że jako zjawisko jest ona dynamiczna, ciągle się zmienia. Trudne jest też więc ustalenie definicji uniwersalnej.

W różnych systemach gospodarczych, turystyka różnie funkcjonowała. Współcześnie dla potrzeb statystyki proponuje się definicję UMWTO z 1991 roku:

Przez turystykę rozumie się ogół działań ludzki, którzy podróżują i przebywają dla wypoczynku, w interesach i innych celach, przez nie więcej niż rok bez przerwy, w miejscach znajdujących się poza ich miejscem stałego pobytu, zamieszkania.

Cechy wynikające z tej definicji:

• Podróż + przemieszczanie

• Pobyt w nowej miejscowości do roku

• Tymczasowość podróży i pobytu

• Element subiektywny – człowiek i jego potrzeby

• Element obiektywny – korzystanie z infrastruktury turystycznej

W 1993 roku słowo turysta zostało podzielone na dwie kategorie:

• Odwiedzający

  • Osoba podróżująca do miejsca poza codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy jeśli podstawowym celem nie jest podjęcie pracy zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości

    • Międzynarodowi

      • Turyści (nocujący na więcej niż 24h)

      • Odwiedzający jednodniowi (nie nocuje, jest poniżej 24h)

    • Krajowi

Z ekonomicznego punktu widzenia, gdy wydaje się pieniądze poza miejscem zamieszkania, to jest się turystą. Czysty konsument dóbr i usług – pojedzie, kupi, zwiedza i przyjeżdża.

Podsumowując:

Turystyka – ogół stosunków i zjawisk wynikających z podróży i pobytu o ile nie powstaje z nich stałe osiedlenie.

Turysta – osoba wyjeżdżająca z miejsca stałego zamieszkania na pewien czas, nie dłuższy niż rok, dobrowolnie i przy założeniu swobodnego wyboru celu wyjazdu, która realizuje swoje cele rekreacyjne, poznawcze, sportowe itp., reprezentująca popyt, którego zaspokojenie następuje z funduszy pochodzących z innych miejsc.

Efekt mnożnikowy

Mnożnik:

• Twórcą jest H. G. Clement.

• Dotyczy wpływu inwestycji na wzrost produktu narodowego brutto.

• Przyrost inwestycji wywołuje nieproporcjonalny ale zwielokrotniony przyrost produkcji i zatrudnienia. Wysokość tej ekspansji inwestycyjnej zależy w gospodarce od krańcowej skłonności do konsumpcji.

• „Każdy dolar wprowadzony do obiegu, mnoży się”.

• Jedno miejsce w hotelu generuje średnio 2,3 nowe miejsca pracy.

• Struktura rodzajowa – udział wydatków na usługi i dobra w wydatkach ogółem.

• Krańcowa skłonność do konsumpcji – przyrost konsumpcji spowodowany przez jednostkę. Im więcej zarabiamy, tym więcej wydajemy na dobra i usługi coraz bardziej ekskluzywne.

• Mnożnik dotyczy turystyki zagranicznej i wyjazdowej.

Clement chciał udowodnić w swoich badaniach, że pieniądze wprowadzone do obiegu, mnożą się. Badania te można stosować w odniesieniu do innych krajów.

Tzw. przecieki występują gdy pieniądze wychodzą poza dany kraj. Następują one przez:

• Import

• Lokowanie pieniędzy w bankach poza krajem

• Turystyka zagraniczna wyjazdowa

• Inwestycje zagraniczne

• Oszczędności, pieniądze wyłączone są wtedy z obiegu

• Zniszczenie fizyczne pieniądza

Im bardziej rozwinięta gospodarka danego kraju, tym mniejsze przecieki i większy efekt mnożnikowy.

Zadanie 1. Turysta przywiózł $2500. W trzeciej transakcji wzięło udział $2000, w czwartej $1600, a w piątej $1000. Oblicz efekt mnożnikowy dwoma sposobami i krańcową skłonność do konsumpcji. Zinterpretuj wynik.

$$K = \ \frac{\sum_{}^{}T}{T_{1}}$$ K – efekt mnożnikowy ∑T – suma transakcji T1 – transakcja pierwsza	$$K = \frac{1}{1 - \frac{c}{y}}$$ ∆c = ∆y – T1 – zmiana konsumpcji liczona od konsumpcji drugiej ∆y = ∑T – zmiana w dochodzie ∆c/∆y – krańcowa zdolność do konsumpcji

Sposób 1:

T₁=2500

T₂=2500

T₃=2000 ∑T = 9600

T₄=1600

T₅=1000

$$K = \frac{9600}{2500} = 3,84$$

Sposób 2:

$$K = \frac{1}{1 - \frac{c}{y}}$$ $$K = \frac{1}{1 - \frac{9600 - 2500}{9600}}$$ $$K = \frac{1}{1 - \frac{7100}{9600}}$$	$$K = \frac{1}{1 - 0,74}$$ $$K = \frac{1}{0,26}$$ K = 3, 84

$$\frac{c}{y} = \frac{7100}{9600} = 0,74\%$$

Interpretacja: 0,74% oznacza, że przyrost dochodu o $1 powoduje przyrost konsumpcji o 0,74%. Efekt mnożnikowy wynosi 3,84, co oznacza, że każdy $1 wprowadzony do obiegu, daje obrót $3,84.

Wpływ mnożnika na dochody podatkowe

K * T₁ = ∆y (zmiana w dochodzie)

∆y *10% to inaczej podatek

Rozwijanie się proporcji korzyść-koszt

Są dwa rzędy wskaźników kosztu i korzyści, które powinny zapewnić krajom pomyślny rozwój turystyki. Pierwszy od stosunku 5 do 1, do 30 do 1 zdarzający się w krajach słabo uprzemysłowionych i uzależnionych lub które popadły w rosnące zależności od turystyki (Egipt, Grecja, Tunezja, Mazury).

Drugi rząd w przybliżeniu 50 do 1 i 100 do 1 dla krajów wysoce uprzemysłowionych, nie tak bardzo uzależnionych od turystyki.

50 do 1 – czyli wydany dolar daje 50 dolarów korzyści.

Wpływ zatrudnienia i płac (efekt ekonomiczny)

Część pieniędzy zostawionych przez turystów zagranicznych przeznaczonych jest na płacę. Jest to 54% wydatków turystów.

Zadanie 2. Zmiana w dochodzie wynosi $8000. Efekt mnożnikowy wynosi $4. Przyjechało 20 tysięcy osób. Obecna płaca wynosi $800. Zatrudnienie wynosi 10 tysięcy osób. Ile nowych miejsc pracy można stworzyć? Ile wynosi wpływ z podatku od pojedynczego turysty?

∆y = 8000

K = 4

K * T₁ = ∆y

T₁=∆y/K

T₁=8000:4

T₁=$2000

54% z $2000 = $1080

1080 * 20 000 = 21 600 000

21 600 000/800 = 27 000

27 000 – 1000 = 17 000

8000 * 10% = $800

Można zatrudnić jeszcze 17 tysięcy osób. Wpływ z podatku wynosi $16 mln (bo 20 tys. * $800).

Prawo do zysków

Drenaż – odciąganie pewnych wartości

Turyści najczęściej wymagają zakwaterowania i posiłków trzy razy dziennie. Korzystają z udogodnień i usług publicznych. Tacy turyści stanowią dren dla gospodarki krajów. Im większy dren (w porównaniu z sumą wydawanych przez nich pieniędzy), tym niższa efektywność urządzeń turystycznych. Zatem im mniejszy dren, tym efektywność większa.

Współczynnik efektywności ekonomicznej (relacja efektów do nakładów)

$$e = \frac{E}{n}$$

e – współczynnik efektywności ekonomicznej

E – wpływy

n – nakłady

Jeśli e jest większe od 1 to dane przedsięwzięcie jest korzystne (efektywne). Jeśli jest równe 1, to dane przedsięwzięcie „wychodzi na 0”, natomiast jeśli jest mniejsze od 1, jest wtedy nieefektywne.

Dwa rodzaje majątku:

• Nieelastyczny (sztywny) – np. woda, elektryczność, paliwo, transport publiczny, usługi świadczone przez policję, wszystkie działalności świadczone społeczeństwu

• Elastyczny (specjalny) – nocleg, wyżywienie, sklepy, wycieczki

Wpływ turystyki zagranicznej na dochód

• Turystyka wyjazdowa – import dewiz z zagranicy

• Turystyka przyjazdowa – eksport dewiz z zagranicy

N * L * e ∖ nN − liczba turystow na dzien ∖ nL − przecietna dlugosc pobytu ∖ ne − przecietny wydatek dzienny turysty

W przypadku drenu:

N * L(e−D−C) → dochod netto ∖ nD − drenaz udogodnien spolecznych ∖ nC − drenaz z tytulu korzystania ze specjalnych dobr i uslug

Nam bardziej opłaca się sprzedawać towary u siebie.

Turystyka krajowa przyjazdowa zwiększa bilans płatniczy kraju.

Gospodarka turystyczna – dziedzina gospodarki narodowej, która dąży do zaspokojenia potrzeb turystycznych.

Odrębności wyróżniające gospodarkę turystyczną od innych:

• Zróżnicowanie strukturalne – gospodarka turystyczna jest heterogeniczna (różnorodna), składa się z następujących działań:

Hotelarstwo Transport Gastronomia Handel Usługi rozrywkowe Usługi zdrowotne	Usługi rzemieślnicze Infrastruktura turystyczna Sprzęty turystyczne i rekreacyjne Obiekty rekreacyjne Folklor	Usługi komunalne Usługi ubezpieczeniowe Usługi przewodnickie, pilockie Usługi bankowe Biura podróży

• Sezonowość – w pewnym czasie, przestrzeni i asortymencie, usługi są skoncentrowane. Obroty w gospodarce turystycznej najwyższe są latem nad morzem, natomiast zimą w górach.

Pozytywne skutki sezonowości:

• Więcej miejsc pracy, zmniejsza się bezrobocie

• Więcej czasu na przygotowanie się do nowego sezonu, np. remonty

• Dochody są wyższe w sezonie

Negatywne skutki sezonowości:

• Zarobki są nieregularne, brak stałych wpływów

• Duży drenaż w sezonie

• Wzrastają koszty zatrudnienia

Co zrobić aby wydłużyć sezon turystyczny?

• Dodatkowe atrakcje

• Obniżka cen

• Darmowe usługi

• Elastyczność popytu i sztywność podaży – popyt pod wpływem różnych czynników może gwałtownie rosnąć lub spadać.

  • Czynniki ekonomiczne:

    • Zmiana ceny (popyt maleje wraz ze wzrostem cen)

    • Dochody turysty (im więcej turysta zarabia, tym więcej wydaje)

  • Czynniki pozaekonomiczne:

    • Sytuacja polityczna

    • Uwarunkowania pogodowe

    • Katastrofy, epidemie

    • Moda

Sztywność podaży (w świadczeniu usług) – w krótkim czasie podaż nie jest w stanie dostosować się do zmieniającego się popytu. Odrębność podaży turystycznej od innych podaży polega na tym, że nie można jej magazynować, ma charakter niematerialny.

• Zróżnicowany charakter pracy: produkcyjny i usługowy (noclegi, transport, gastronomia, itp.). Praca w turystyce jest zróżnicowana, bo efektem jednych prac jest tworzenie dóbr, a efektem innych jest świadczenie usług.

Podział gospodarki turystycznej

• Kryterium konieczności korzystania z usług

  • Gospodarka podstawowa (transport, hotelarstwo, gastronomia)

  • Gospodarka uzupełniająca (przewodnik, sprzęt)

• Kryterium użytkowników z urządzeń turystycznych

  • Gospodarka turystyczna (przeznaczona dla turystów przyjeżdżających)

  • Gospodarka pozaturystyczna (głównie mieszkańcy)

• Kryterium sposobu zaspokajania potrzeb

  • Gospodarka pośrednia (produkcja artykułów sportowych, budownictwo, rolnictwo, piekarnie, teatry, czyli produkcje, z których korzystają wszyscy, nie tylko turyści)

  • Gospodarka bezpośrednia (działalność gastronomiczna, hotelarska i transportowa)

    • TYPOWA – typowo dla turysty

    • UZUPEŁNAJĄCA – przedsiębiorstwa, które należą w całości do innych działów gospodarki, ale mają wyodrębnione zakresy działalności (usługi bankowe, produkcja pamiątek, wydawnictwa, agroturystyka)

Podaż turystyczna – ilość dóbr i usług oferowanych bezpośrednio turystom, przy określonej cenie.

Cechy podaży turystycznej:

• Sezonowość

• Skoncentrowana w czasie i przestrzeni

• Sztywność

• Podaż może nie zostać sprzedana, ale wciąż istnieje

• Komplementarność (możliwość uzupełniania się)

• Zależna od pogody i klimatu

• Substytucyjność (możliwość zastąpienie jednej usługi drugą)

• Heterogoniczność (różnorodność)

• Duża kapitałochłonność (duży udział kosztów stałych w kosztach ogółem)

Podaż turystyczna ma charakter specjalny (część podaży przeznaczana jest dla specjalnych nabywców).

Współczesne tendencje w podaży turystycznej:

• Globalizacja podaży turystycznej

• Coraz większą rolę odgrywają duże firmy, przedsiębiorstwa co może doprowadzić do upadku mniejszych organizacji

Turystyka tradycyjna	Turystyka współczesna
Dominacja rynku producenta Przedsiębiorstwa rodzime Jednorodna oferta Brak systemu określającego standardy usług Aspekt ilościowy Bierny… Stałe, katalogowe ceny Cena decydowała o zakupie Długoterminowa rezerwacja Informacje zdobywane z broszur, gazet, ulotek Sezonowi, przypadkowi usługodawcy	Dominowanie rynku konsumenta Przedsiębiorstwa zagraniczne Zróżnicowana oferta Swoboda w poruszaniu się (liberalizacja w wyjazdach) Aspekt jakościowy Dostosowanie producenta do zmieniających się potrzeb Aktywny… Ceny zmienne, elastyczne O zakupie decyduje wiele czynników poza ceną Wygodna i szybka rezerwacja Informacje zdobywane przez Internet, media, radio, TV Wysoki poziom usług Wyszkolona kadra

Idealne dobro turystyczne – rzecz wytworzona przez naturę, historię, folklor, nie tworzone dla turystów ale przez nich wykorzystywana.

• Walory krajobrazowe (panorama)

• Walory kulturowe (zabytki)

• Klimat

• Ukształtowanie terenu

• Bogactwo podziemne

• Walory folkloru (tradycja, gościnność)

Cechy idealnych dóbr turystycznych:

• Koszt jest związany z ich użytkowaniem

• Występują w pozycji monopolu (są niepowtarzalne)

• Z reguły są nieprzenośne

• Długi czas eksploatacji

• Konkurencja spowodowana przez człowieka

• Ograniczoność (chłonność)

Renta = dodatkowy (niezasłużony) dochód

• Renta producenta - dochód jaki może uzyskać producent znajdujący się w sytuacji korzystniejszej od innych producentów

• Renta konsumenta – nadwyżka dla konsumenta, mniejszy wydatek pozwalający na dodatkowy zakup

• Renta turystyczna – dodatkowy dochód wynikający ze szczególnego położenia i szczególnych walorów turystycznych (określa ekonomiczną wartość tych walorów)

• Renta turystyczna różniczkowa – nadwyżka, której źródłem jest dodatkowy napływ turystów

Czynniki wpływające na zwiększenie renty turystycznej:

• czynniki naturalne (istniejące walory turystyczne)

• budowa infrastruktury turystycznej

• psychologia konsumenta – turysty (skłonność do wydawania)

• położenie i renoma miejscowości

• odległość

• unikalne walory religijne, lecznicze lub artystyczne – renta monopolowa

Czynniki mogące wpłynąć na zmniejszenie renty turystycznej:

• konkurencja

• rozwój komunikacji (zmniejszenie renty z tytułu odległości)

• rozwój nowych miejscowości i regionów (zmniejszenie renty z tytułu renomy)

• namiastki kontaktu bezpośredniego, np. transmisje telewizyjne

Usługi turystyczne

Trudności w zdefiniowaniu usług turystycznych:

• Usługi są niewidzialne (nie można ich dotknąć)

• Usługi były różnie traktowane w różnych systemach gospodarczych (np. w socjalizmie uważano, że turystyka nie tworzyła PKB)

Usługa – czynność świadczona innym, zaspokajająca potrzeby człowieka; nie służy do wytwarzania przedmiotów.

Większa ilość usługodawców świadczy o różnorodności gospodarki państwa i jego wysokim rozwoju.

Usługi turystyczne – wszelkie czynności, które mają zaspokoić potrzeby turystów (konsumentów usług turystycznych) przed podróżą, w trakcie i po niej (np. wywoływanie zdjęć).

Podział usług turystycznych:

• Wg konieczności korzystania

  • Podstawowe (transport, wyżywienie, nocleg)

  • Uzupełniające (pozostałe)

• Wg oddziaływania

  • Materialne (gastronomia + usługi naprawcze + wywoływanie zdjęć)

  • Niematerialne (hotelarstwo, transport, przewodnik, pilot itp.)

• Wg odpłatności

  • Rynkowe (odpłatne)

  • Pozarynkowe (nieodpłatne) – punkt informacji turystycznej, biblioteki

Zakres usług jest szeroki; usługobiorca korzysta z różnorodnych usług, ma różne potrzeby.

Cechy usług turystycznych Różnorodność usług Są abstrakcyjne (nie widzimy ich) Nie można ich magazynować (niewykorzystane przepadają) Konsumpcja dokonuje się w momencie sprzedaży Komplementarność (możliwość uzupełniania się) Substytucyjność (możliwość zastąpienia jednej usługi drugą, np. sprzedaż vs wynajem; motel vs camping) Kompleksowość Sezonowość Skoncentrowane w przestrzeni (np. niektóre tylko nad morzem, inne w górach)

Funkcje usług turystycznych Społeczna Ekonomiczna (ktoś zarabia hajsy; wzrost dochodów usługodawców w miejscowościach turystycznych; wzrost poziomu życia; usługi zmieniającą model konsumpcyjny; tworzenie nowych miejsc pracy; wzrost PKB; przenoszenie dochodów turystów do miejscowości turystycznych) Kulturalno-oświatowa (podróże kształcą, poznawanie kultury, obyczajów, kuchni) Polityczna (zmiany stosunków politycznych na pozytywne lub negatywne) Bytowo socjalna (zaspokajanie podstawowych potrzeb)

Podstawowe usługi turystyczne i ich charakterystyka

1. Usługi hotelarskie – krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych, a także miejsc na ustawienie namiotów lub przyczep samochodowych oraz świadczenie, w obrębie obiektu, usług z tym związanych. Usługi podstawowe, rynkowe i niematerialne.

Rodzaje obiektów hotelarskich:

• hotele –obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, świadczące szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów;

• motele – obiekty położone przy drogach, dysponujące parkingiem, posiadające co najmniej 10 pokoi;

• pensjonaty –obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich klientów całodzienne wyżywienie;

• campingi – obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach, samochodach mieszkalnych (campobusach) i przyczepach samochodowych, przyrządzanie posiłków, parkowanie samochodów, a także świadczące usługi związane z pobytem klientów; obiekty te mogą dodatkowo umożliwiać nocleg w domkach turystycznych lub innych obiektach stałych;

• domy wycieczkowe –obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów oraz świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów;

• schroniska młodzieżowe –obiekty przeznaczone do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów;

• schroniska –obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów;

• pola biwakowe –obiekty niestrzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach.

Ustala się dla:

1. hoteli, moteli i pensjonatów – pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami;

2. campingów – cztery kategorie oznaczone gwiazdkami;

3. domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych –trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi.

Na kategorię wpływa: jakość, stan urządzeń, wyposażenie, parametry, personel, zakres usług, kompleksowość i jednolitość wyposażenia.

Kryteria:

• Kryterium czasu

  • Całoroczne – hotele, motele, pensjonaty

  • Sezonowe – pola biwakowe, cempingi, schroniska młodzieżowe

• Kryterium dostępności

  • Otwarte

  • Zamknięte – hotele dla pracowników, dom pracy twórczej, obiekty dedykowane

• Rodzaj świadczeń

  • Tradycyjne – hotele, motele, pensjonaty

  • Współczesne – na tyle nowe, że nie ma ich w ustawie (hortel, botel)

• Rodzaj usług hotelarskich

  • Podstawowe – nocleg, wyżywienie

  • Uzupełniające

    • Wolne – za dodatkową opłatą (własne – świadczone przez personel hotelu; obce – przez osoby niezatrudnione np. parkingowy)

    • Związane – cena wliczona w cenę podstawową

Wady: wysokie ceny

Zalety: rezerwacja przez Internet, taniej w weekendy

1. Usługi gastronomiczne – są podstawowe, rynkowe, materialne

Podział ze względu na dostępność:

• Otwarte – restauracje

• Zamknięte – obiekty dla gości hotelowych, stołówki pracownicze, świetlica szkolna, stołówki dla bezdomnych, w szpitalach, w więzieniach

Ze względu na czas świadczonych usług:

• Sezonowe

• Całoroczne

Ze względu na rodzaj:

• Podstawowe – restauracja

• Uzupełniające – kawiarnie, lodziarnie, itp.

Co wpływa na fakt, że Polacy rzadko jadają w restauracjach: odległość, zła lokalizacja, tradycja, brak pieniędzy, niska jakość, niedostosowanie menu, niekorzystny czas otwarcia.

Funkcje: Ekonomiczne – wzrost PKB, zmniejszenie bezrobocia Społeczne – więzi towarzyskie Wychowawcza, edukacyjna Forma spędzania czasu wolnego Zaspokojenie podstawowych potrzeb Oszczędzanie czasu i pracy	Jak zachęcić turystów? Zróżnicowane menu Promocje, karty lojalnościowe Menu w różnych językach Wykształcony personel, wykwalifikowana kadra Dbanie o wystrój, o wygląd potraw Usługi typu dowóz Muzyka, dodatkowe atrakcje (np. dla dzieci) Rezerwacje Kuchnia koszerna Kuchnia na widoku Reklama Zaniżanie cen, dodatki, bonusy

1. Usługi transportowe – podstawowe, rynkowe, niematerialne

   • Transport wodny, lądowy (drogowy, kolejowy), powietrzny

Popyt na usługi rekreacyjne i turystyczne. Wydatek turystyczny.

Popyt – ilość dóbr i usług, które turyści są skłonni nabyć po określonej cenie. Chęć wydatkowania.

Cechy popytu turystycznego: substytucyjność (usługę transportową można zastąpić inną usługą transportową np. pociąg na autobus) moda na kraj (Egipt, Tunezja) irracjonalny – latamy tam, gdzie są tanie loty, a nie tam gdzie chcemy heterogeniczny ma wpływ na segmentację (kobiety potrzebują innych usług niż mężczyźni, wiek, wykształcenie…)	Tendencje we współczesnym popycie: turystyka aktywna (kwalifikowana) turystyka kulturowa poznawcza biznesowa jest to turystyka weekendowa bądź świąteczna (krótsze, ale częstsze wyjazdy) wyjazdy indywidualne niestandardowe imprezy turystyczne

Turystyka tradycyjna: podróżowanie grupowe długookresowe wyjazdy (model jednego głównego wyjazdu) wszystko zaplanowane realizowany ofertami nastawionymi na bierność i wygodę nastawienie na ilość praktyczne rzeczy brak wiedzy o odwiedzanym kraju	Turystyka współczesna: podróżowanie indywidualne krótkookresowe wyjazdy większa spontaniczność wysiłek fizyczny nastawienie na jakość, nowe doznania, na ilość atrakcji pamiątki, upominki zainteresowanie krajem, kultura, zakupienie mapy

Popyt efektywny:

• wyrażony w wydatku turystycznym

• wydatek turystyczny – ilość dóbr i usług razy ich cena – wszystko co nabywamy w związku z wyjazdem

• specyficzne dobra i usługi, które nabywamy wyjeżdżając – przewodniki, mapy, bilety

• różnica między wydatkiem w stałym miejscu zamieszkania, a wydatkiem w miejscowości turystycznej

a*p=Wt

Z ekonomicznego punktu widzenia wydatkiem turystycznym jest wszystko co nabywam.

Podział:

• według miejsca stałego zamieszkania (w jakim miejscu i czasie jest ponoszony – podczas, bieżący, wydatkowany po)

  • likwidacyjny (po)

  • przygotowawczy (przed)

• w zależności od źródła finansowania:

  • bezpośredni – swoje pieniądze

  • pośredni – sponsoring, jak nie masz pieniędzy – społeczne

  • mieszany – dofinansowanie

Cechy wydatku turystycznego:

• skoncentrowany w czasie i przestrzeni

• zależy od czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych

• wyższy niż w stałym miejscu zamieszkania

• specyficzny

• komplet dóbr i usług-kompletny

• jest inny od struktury rodzajowej (wydatki ogółem)

Czynniki kształtujące poziom i strukturę wydatku turystycznego:

ekonomiczne: dochody cena wyposażenie gospodarstwa domowego w specjalny sprzęt zaopatrzenie rynku turystycznego (podaż turystyczna) oszczędności kredyty, pożyczki przestrzenne – geograficzne: miejsce zamieszkania (położenie) miejsce wypoczynku odległość dostępność komunikacyjna wielkość miejscowości zamieszkania	pozaekonomiczne: wiek wykształcenie ilość czasu wolnego zainteresowania płeć grupa społeczna (przynależność) i zawodowa wielkość i struktura gospodarstwa domowego (liczba osób) religia stan cywilny inne: psychologiczne aktywność turystyczna

Endogeniczne (wewnętrzne) – zależne od gospodarstwa domowego – ilość osób, dochód, tradycja…

Egzogeniczne (zewnętrzne) – niezależne od gospodarstwa domowego - ceny

Elastyczność dochodowa popytu turystycznego – siła reakcji konsumenta na zmianę jego dochodu. Miarą jest współczynnik elastyczności dochodowej (względna zmiana popytu do względnej zmiany dochodu). Rosną dochody [x] – rośnie popyt [d].

$$\mathbf{Ex =}\frac{\mathbf{d}}{\mathbf{d}}\mathbf{\ :}\frac{\mathbf{x}}{\mathbf{x}}$$

Ex > 1 – większy popyt

Ex < 1 – mniejszy popyt

Ex = 0 i Ex = 1 – bez zmian

Zadanie. W roku 2010 przy średnich dochodach 700zł na osobę, nabyto 500 noclegów w pensjonacie. W 2011 dochody wzrosły do 900zł. Popyt na usługi ukształtował się na poziomie 800 noclegów. Oblicz i zinterpretuj elastyczność dochodową popytu.

$$Ex = \frac{d}{d}\ :\frac{x}{x} = \frac{800 - 500}{500}\ :\frac{900 - 700}{700} = \frac{300}{500}\ :\frac{200}{700} = \frac{3}{5}*\frac{7}{2} = \frac{21}{10} = 2,1$$

Ex > 1

Wzrost dochodu o jednostkę spowodował wzrost popytu o 2,1.

Elastyczność cenowa popytu turystycznego – siła reakcji konsumenta na zmianę ceny. Względna zmiana popytu do względnej zmiany ceny.

$$\mathbf{Ep =}\frac{\mathbf{d}}{\mathbf{d}}\mathbf{\ :}\frac{\mathbf{p}}{\mathbf{p}}$$

Czynniki osłabiające elastyczność cenową:

• Wzrost dochodów konsumenta

• Zachowania turystyczne

• Tradycja

• Moda, naśladownictwo

• Zainteresowania, hobby

• Czynniki zdrowotne

• Reklama

Elastyczność krzyżowa (mieszana) – siła reakcji konsumenta na jedno dobro wobec zmiany ceny dobra innego. Względna zmiana popytu na dobro A wobec zmiany ceny dobra B.

$$\mathbf{E}\mathbf{p}_{\mathbf{\text{AB}}}\mathbf{=}\frac{\mathbf{}\mathbf{d}_{\mathbf{A}}}{\mathbf{d}_{\mathbf{A}}}\mathbf{\ :}\frac{\mathbf{}\mathbf{p}_{\mathbf{B}}}{\mathbf{p}_{\mathbf{B}}}$$

Przy dobrach substytucyjnych współczynnik jest dodatni, natomiast przy dobrach komplementarnych (uzupełniających) – ujemny.

Zmienne wyjaśniające strukturę czasową popytu turystycznego

Czynniki

• Sezonowość (kalendarz dni [dni świąteczne, ferie, majówka, wakacje], pory roku, klimat [2 sezony turystyczne w Polsce], czas wolny, weekend, organizacja roku akademickiego i szkolnego)

• Komplementarność dóbr naturalnych (słońce, woda, plaża)

Popyt kształtuje się równomiernie w dużych miastach, miejscowościach wycieczkowych i uzdrowiskowych, w górach.

Miesiące z największą koncentracją popytu to czerwiec, lipiec i sierpień (3 kwartał). Natomiast najmniejsza koncentracja popytu występuje w listopadzie.

Zmienne wyjaśniające strukturę przestrzenną popytu turystycznego

Czynniki:

• Dobra naturalne i idealne dobra turystyczne

• Klimat

• Zagospodarowanie turystyczne

• Dostępność komunikacyjna

W Polsce popyt turystyczny w przestrzeni najbardziej koncentruje się w górach.

Koncentracja pod względem:

• Turystyka pobytowa (góry, morze)

• Turystyka wycieczkowa (duże miasta, Kraków i okolice, Trójmiasto, Warszawa)

• Turystyka weekendowa (wyjazdy z dużych miast np. ludności pracującej)