Argumentu m a fortiori
Argumentacja przebiega według schematu „Jeżeli A to tym bardziej B”. Rozróżniamy jej dwa typy:
- wnioskowanie z większego na mniejsze” argumentum a maiori ad minus”( Przepis uprawniający - Komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno jest mniej)
- wnioskowanie z mniejszego na większe „ argumentum a minori ad maius” ( Przepis zakazujący - Komu nie wolno mało, temu tym bardziej nie wolno więcej)
Źródła poznania prawa( fontes iuris congoscendi)
Są nimi wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty na podstawie których możemy ustalić treść norm prawnych. Możemy je podzielić na:
- oficjalne (nieomal wyłącznie urzędowe dzienniki promulgacyjne – m.in. Dziennik Ustaw , Monitor Polski)
- nieoficjalne (na ich podstawie możemy ustalić treść norm prawnych , mogą to być : gazety, książki, informacje radiowe czy telewizyjne)
Lex retro non agit
Prawo nie działa wstecz. Istnieją wyjątki od tej reguły. Można nadać moc retroaktywną tym przepisom, które polepszają sytuację prawną adresata normy (np. ulgi podatkowe). Trybunał Konstytucyjny ponadto uznał, że względy sprawiedliwości, konieczności zapobiegania aktom obchodzenia i nadużywania prawa mogą usprawiedliwiać odejście od tej zasady.
Wykładnia językowa
Do tego typu wykładni zaliczamy te wszystkie dyrektywy, które charakteryzują znaczenie normy ze względu na jej właściwości językowe np:
-dyrektywa języka potocznego
-dyrektywa języka prawnego
-dyrektywa znaczenia specjalnego
Zdolność prawna, a czynność do zdolności prawnej
Zdolność prawna to możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków. Nabywa się ją wraz z urodzeniem, traci wraz ze śmiercią. Zdolność prawną posiada również życie poczęte i może np. uczestniczyć w spadkobraniu, pod warunkiem że urodzi się żywe.
Zdolność do czynności prawnej – to zdolność do nabywania praw i obowiązków za pośrednictwem własnych działań. Jest własnością stopniowalną i wyróżniamy jej trzy rodzaje:
Brak zdolności do czynności prawnych
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych
Wykładnia autentyczna
Jest to wykładnia dokonana przez ten sam organ, który ustanowił daną normę i zarazem przyjmuję się, że ma ona moc prawną równą mocy prawnej aktu normatywnego, który został poddany interpretacji. Rozróżniamy jej dwie formy:
- oficjalną – zawarta w autoryzowanym i mającym formalnie moc wiążącą akcie, w której prawodawca wypowiada się, co do znaczenia ustanowionych przez siebie norm(nie wiąże)
- nieoficjalną - intencję prawodawcy poznajemy na podstawie różnego rodzaju materiałów przygotowawczych, deklaracji lub prywatnych oświadczeń prawodawcy (nie wiążę)
Źródła prawa europejskiego:
- prawo pierwotne
a) traktaty założycielskie (np. traktaty rzymskie)
b) traktaty akcesyjne (traktaty o przystąpieniu do UE)
- prawo pochodne
a) rozporządzenia
b) dyrektywy
c) decyzje
Przepisy względnie i bezwzględnie obowiązujące
Przepisy bezwzględnie obowiązujące (ius Cogens, przepisy imperatywne) to takie przepisy, których działanie nie może być ani wyłączone ani ograniczone lub zmienione wolą stron.
Przepisy względnie obowiązujące (przepisy dyspozytywne) to z kolei przepisy, które stosuje się tylko wtedy, gdy strony nie uregulowały swych stosunków w odmienny sposób niż to przewiduje dany przepis, a więc wtedy gdy strony nie przyjęły innych postanowień albo nic nie postanowiły w danej kwestii.
Reformationis In peius
mówi że jeżeli środek odwoławczy nie został wniesiony na niekorzyść skazanego, to nie można zwiększyć jego kary w kolejnej instancji nawet jeżeli na to zasługuje.
Ne bis In idem
Według tej zasady, nie można orzekać dwa razy w tej samej sprawie.
Domniemania
Wszystkie domniemania są zbudowane wg schematu : „Jeżeli zaszedł fakt A, to domniemywa się zajście faktu B”. Rozróżniamy:
- domniemania prawne (ustanowione przez normę prawną)
a) wzruszalne (mogą być obalone dowodem przeciwieństwa)
b) niewzruszalne (nie można ich obalić)
- domniemania faktyczne ( oparte o zasady doświadczenia, które przyjął sąd lub inny organ stosujący prawo)
- domniemania materialne (to takie, których podstawa wymaga udowodnienia)
- domniemania formalne (nie wymaga się podjęcia żadnych czynności dowodowych, w celu jego potwierdzenia)
Leges imperfectae
Norma niedoskonała – pozbawiona sankcji.
Luzy decyzyjne
Sytuacja, w której tekst prawny nie wyznacza decyzji organu stosującego prawo, lecz pozostawia mu wybór, co do tego jaką decyzję podjąć. Rozróżniamy
- luz wyboru przepisu prawnego
- luzy interpretacyjne
- luzy dowodowe
- luz wyboru konsekwencji prawnych
Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe
W przepisach przejściowych normuje się wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego.
W przepisach dostosowujących normuje się w szczególności sposób powoływania nowych organów i instytucji, przekształcenia oraz likwidacji organów i instytucji dotychczas istniejących
W przepisach końcowych zamieszcza się przepisy uchylające, przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie oraz w razie potrzeby – przepisy o wygaśnięciu aktu normatywnego.
Przepisy przejściowe i końcowe można zamieszczać łącznie. W przypadku ustaw obszernych lub zasadniczo zmieniających dotychczasowe prawo, przepisy przejściowe i końcowe można zamieścić w oddzielnej ustawie tzw. Ustawie wprowadzającej.
Non liquet
Rzecz nie jasna, nie do końca sprecyzowana.
Większości
- bezwzględna (ilość głosów za jest większa od sumy głosów przeciw i głosów wstrzymujących się od głosowania)
- zwykła (ilość głosów za jest większa od głosów przeciw nie biorąc pod uwagę wstrzymujących się)
- względna (najwyższy wynik w przypadku wyborów spośród przynajmniej trzech kandydatów )
- kwalifikowana (większa od wielkości bezwzględnej, ale mniejsza od jednomyślności, wyrażona w ułamku np. 3/5)
Stare decisis
Zasada precedensu formalnie wiążącego. Sąd niższy musi zastosować precedens utworzony przez sąd wyższy.Precedens może być uchylony przez sąd który go stworzyl, lub przez sąd wyższej instancji.
Quorum
To minimalna liczba członków, niezbędna do tego, by ciało kolegialne mogło ważnie funkcjonować.
Samoistne i niesamoistne źródła prawa
Samoistnym źródłem prawa nazwiemy każdą regułę lub zasadę, która może stanowić samodzielną podstawę decyzji sędziowskiej lub innego aktu stosowania prawa, a tym samym taką regułę lub zasadę, która może być samodzielnym źródłem naszych praw lub obowiązków.
Niesamoistnym źródłem prawa nazwiemy te normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy aktu stosowania prawa, a tym samym nie mogą być samodzielnym źródłem naszych uprawnień lub obowiązków.
Prawo międzynarodowe prywatne
Jest gałęzia prawa wewnętrznego. Prawo międzynarodowe prywatne ma charakter kolizyjny. Normuje ono stosunki prawne, głównie cywilno-prawne, w których występuje tzw. Element obcy. Przykładem takich stosunków prawnych jest zawarcie przez obywatela polskiego umowy bądź związku małżeńskiego z cudzoziemcem. Zadaniem prawa międzynarodowego prywatnego jest wskazanie systemu prawnego, właściwego dla wszystkich roszczeń, jakie wynikają ze stosunków tego typu.
Wykładnia legalna
Wykładnia dokonywana nie przez organ, który ustanowił daną normę, ale przez organ upoważniony przez samo prawo do interpretacji określonych przepisów prawa. Wykładnia legalna ma charakter abstrakcyjny, zatem dokonuje się jej za pomocą uchwał, a nie w toku rozstrzygania konkretnych, indywidualnych spraw. Przykładem wykładni legalnej są uchwały Sądu Najwyższego.
Zasada proporcjonalności
Środki naszych działań muszą być dostosowane do celów, które przy ich pomocy staramy się zrealizować. Nawet wtedy, gdy odpieramy bezprawny atak musimy reagować stosownie do stopnia naszego zagrożenia. Organy tworzące prawo powinny szczególnie baczyć na zasadę proporcjonalności w przypadkach, w których chodzi o ograniczenie praw i wolności obywatelskich.
Zasada subdelegacji
Subdelegacja to dalsze przekazanie uprawnień do wydania aktu wykonawczego, wynikających z delegacji ustawowej. W Polsce na podstawie art. 92 ust. 2 Konstytucji RP obowiązuje zakaz subdelegacji rozporządzeń.
Legalna ocena dowodów
Istota legalnej oceny dowodów sprowadza się do tego, iż w systemie prawnym istnieją normy prawne, które określają w sposób wiążący, jakie warunki musza być spełnione, by dowód mógł zostać uznany za przeprowadzony. Niejasny jest problem mocy wiążącej tej wykładni
Czyny jako kryteria faktów prawnych
Czyny dzielimy na czyny zgodne z prawem i czyny niezgodne z prawem. Nie każdy czyn zgodny z prawem jest faktem prawnym. Czynami zgodnymi z prawem w rozumieniu faktów prawnych są natomiast tylko te czyny, które wywołują skutki prawne. Czyny niezgodne z prawem to przede wszystkim czyny niedozwolone. W rozumieniu prawa cywilnego czynem niedozwolonym jest każdy czyn wyrządzający szkodę.
Kryteria podziału na prawo publiczne i prywatne
- kryterium podmiotowe – prawo publiczne reguluje stosunki między organami państwa oraz między organami państwa i obywatelami, natomiast prawa prywatne zajmuje się stosunkami między obywatelami
- kryterium przedmiotowe – prawo publiczne zajmuje się stosunkami władczymi, w których jeden podmiot jest podporządkowany drugiemu (stosunki hierarchicznego podporządkowania), natomiast prawo prywatne reguluje stosunki między podmiotami równorzędnymi
- kryterium sposobu dochodzenia roszczeń – roszczenia publiczno-prawne są dochodzone z urzędu, natomiast roszczenia prywatno-prawne na wniosek zainteresowanych stron
Normy peremptoryjne
Normy bezwzględnie obowiązujące (ius Cogens). Występują w traktatach, konwencjach międzynarodowych, Konstytucjach i ustawach.
Obowiązek doskonały i niedoskonały
Doskonały – sprzężony z sankcją(np.zakaz zabijania, nakaz placenia podatków), niedoskonały – pozbawiony sankcji.(są to obowiązki które dotyczą indywidualnych osób i je wiążą, dlatego nie zachodzi potrzeba ich sankcjonowania- takie obowiązki nazywamy ciężarami)
Reguła Desuetudo
Norma prawna traci moc obowiązującą wskutek jej niestosowania przez dłuższy okres czasu lub wskutek radykalnej zmiany okoliczności.
Formuła Benthama
Każde prawo można oddać nawet pod najcięższą krytykę, jeżeli jednak ma ono moc obowiązującą i tak należy się do niego stosować.
Sprawiedliwość komutatywna
Każdemu stosownie do zobowiązań, które na siebie dobrowolnie przyjął. Sprawiedliwy podział to podział który wynika z zawartej umowy.
Rodzaje derogacji
Derogacja wyraźna – to uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inną normę prawną nazwaną przepisem lub klauzulą derogacyjną (są zawarte w przepisach końcowych aktu normatywnego).
Derogacja milcząca – derogacja przez sam fakt odmiennego uregulowania. Podstawą w oparciu o którą przyjmuje się że doszło do derogacji milczącej są specjalne reguły kolizyjne :
- reguła hierarchiczna (lex superior derogat legi inferiori)
- reguła chronologiczna (lex posteriori derogat legi priori)
- reguła merytoryczna ( lex specialis derogat legi Generali)
Pozytywiści:
- H.L.A Hart
- J. Austin
- K. Bergbohm
- G. Jellinek
Zbrodnia a występek:
Zbronia czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat lub karę surowszą. Występek to czyn zagrożony karą grzywny powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc
Prawo natury:
Grocjusz, Hobbes, J. Locke
Traktaty UE:
- traktat paryski 1951r.
- traktaty rzymskie 1957r.
- traktat Maastricht 1992r.
- traktat amsterdamski 1997r.
- traktat nicejski 2001r.
- traktat lizboński 2007r.
Uprawnienia pozytywne i negatywne
Uprawnienie podmiotu x nazywamy uprawnieniem pozytywnym wtedy gdy jest ono korelatywnie sprzężone z nakazem , by podmiot y podjął określone działanie czyli z obowiązkiem pozytywnym podmiotu y.
Uprawnienie podmiotu x nazywamy uprawnieniem negatywnym wtedy, gdy jest ona korelatywnie sprzężone z zakazem po stronie podmiotu y czyli z obowiązkiem negatywnym podmiotu y.
Jednostki redakcyjne stosowane
Artykuły, ustępy, paragrafy, punkt, litery, tiret