Nadzwyczajne zjawiska mistyczne

o. Andrzej Brzeziński OFMConv

Rozwojowi życia duchowego człowieka niekiedy mogą towarzyszyć zjawiska paranormalne, potwierdzające powstanie w psychice rozdźwięku pomiędzy zdolnościami naturalnymi władz duszy i elementem nadprzyrodzonym, przekraczającym możliwości duszy.

Teologowie duchowości podkreślają zgodnie, iż fenomeny paranormalne mogące towarzyszyć doświadczeniu mistycznemu nie dotykają istoty życia mistycznego, które osiągnąwszy swoją pełnię, zwykle jest od nich wolne[1]. Zjawiska i stany te są ciągle przedmiotem badań, interesuje się nimi psychologia, medycyna, teologia a nawet psychiatria kliniczna[2]. Jako przyczynę tego typu zjawisk wskazuje się na rezonans spowodowany w psychice pojawieniem się nowej jakości życia nadprzyrodzonego. Fenomeny paranormalne mogą być powodowane samym działaniem Bożym jako szczególna łaska towarzysząca zjednoczeniu z Bogiem[3]. Przybierają formy i częstotliwości bardzo różne, zależnie od wielkości Bożego daru i psychicznej odporności podmiotu, który je otrzymuje. Te zjawiska mistyczne są uważane za drugorzędne, albowiem nie są one koniecznie związane ze zjednoczeniem z Bogiem i bynajmniej nie świadczą o większej doskonałości nadprzyrodzonej tych osób, które je otrzymują. Nie ma przypadków identycznych, ale zdarzają się zjawiska pokrewne[4]. Fenomeny nadzwyczajne są dzielone przez teologów według różnych kryteriów np.: z punktu widzenia przedmiotu nadprzyrodzonego, od strony władz człowieka czy sposobu ich przyjmowania. Adolphe Alfred Tanquerey i Albert Farges, autorzy dzieł ascetycznych, którzy należą do grona klasyków teologii duchowości, sprowadzają je do zjawisk porządku poznawczego, do których zaliczają: wizje, słowa nadprzyrodzone, prywatne objawienia, uczucia duchowe, a także wyróżniają zjawiska porządku cielesnego,takie jak: ekstazy, stygmaty, lewitacje, chyżość, bilokacje, świetlistość ciał, fluidy pachnące, powstrzymywanie się od pokarmów i od snu[5]. Istnieją również pewne zjawiska podobne do powyższych wywołane przez siły natury lub też przez omam diabelski. Jednak prawdziwe mistyczne zjawiska są zawsze dziełem Bożym i mają na celu pomagać duszy w osiągnięciu doskonałości[6]. Powyższa klasyfikacja fenomenów paranormalnych zostanie podjęta w niniejszej pracy.

1. Zjawiska umysłowe

 

Mistyczne zjawiska umysłowe dotyczą głównie intelektu lub też znajdują w nim swój oddźwięk. Na skutek nadprzyrodzonego oświecenia intelekt poznaje prawdy, do których odkrycia sam nie doszedłby nigdy, ani przy pomocy zmysłów zewnętrznych, ani przy pomocy zmysłów wewnętrznych. Obiera bowiem takie formy, które przekraczają zdolności jego naturalnego poznania[7].

 

1.1. Wizje

 

„Wizje polegają na oglądaniu nadprzyrodzonych przedmiotów, które w porządku przyrodzonym są dla człowieka niewidzialne"[8]. W koncepcji Karla Rahnera wizje jako szczególne dary pełnią funkcję pomocniczą w odczytywaniu objawienia Jezusa Chrystusa ukazując sposób urzeczywistnienia tego Objawienia w konkretnej sytuacji. Są one ściśle związane z doświadczeniem rzeczywistości nadprzyrodzonej, nieosiągalnej dla nauk eksperymentalnych, które znajdują swoje potwierdzenie tylko w wydarzeniach nadzwyczajnych nazywanych cudami. Bez cudów nie można wymagać przyjęcia treści wizji przy pomocy wiary. Wizje należą do kategorii znaków, które wskazują na aktualizowanie się obecności Bożej w codziennej rzeczywistości. Rozumiane jako znaki, muszą być na nowo interpretowane i przeżywane, odwołując się do wolnego przyjęcia ich treści[9]. Celem tych zjawisk jest zachęcenie osoby do postępu na drodze kontemplacyjnego zjednoczenia z Bogiem. Są środkiem przyciągnięcia ku Bogu. W ten sposób osoba może skorzystać w jeszcze większym stopniu z zaproszenia do unii mistycznej z Bogiem, które On jej składa[10]. Karl Rahner rozróżniał, oprócz wizji mistycznej mającej na celu doskonalenie życia wewnętrznego osoby obdarzonej tą łaską, wizję prorocką, która poza doskonaleniem widzącego zobowiązuje go wewnętrznie do przekazania treści objawienia wszystkim ludziom, aby napominać i pobudzać do nawrócenia. Św. Jan od Krzyża dzielił wizje na: duchowe, zwane też intelektualnymi, obrazowe czyli wyobrażeniowe i na wizje fizyczne[11].

1.1.1. Wizje intelektualne

 

Wizja intelektualna, nazywana również umysłową, jest pewnym ukazaniem przez Boga przedmiotu umysłowi, który je odbiera w sposób całkowicie bierny bez żadnego udziału zmysłów wewnętrznych czy zewnętrznych i tym samym bez form zmysłowych. Stanowi ono jasne i pewne objawienie prawdy na sposób czysto duchowy[12]. „W tego rodzaju wizjach człowiek niczego nie widzi ani wewnątrz ani na zewnętrz. Chociaż dusza niczego nie widzi to jednak wie, kim jest i skąd pochodzi ten, kto się zjawia. Poznaje jaśniej niż gdyby Go widziała oczyma ciała z tą tylko różnicą, że nie widzi żadnego szczegółu, ale tylko tak, jak jedna osoba może odczuć obecność drugiej osoby w ciemności"[13].

Wizje umysłowe dokonują się bądź przez pojęcia wlane, które lepiej od nabytych przedstawiają rzeczy Boże, bądź też drogą nadprzyrodzonego oświecenia w odniesieniu do pojęć już posiadanych, które ujawniają nowe aspekty i powiązania z innymi prawdami. Mogą trwać bardzo długo nawet przez wiele dni. Gdy się jednak skończą, dusza nie może ich na nowo w sobie wywoływać, ponieważ jedynym jej sprawcą jest Bóg[14]. Omawiane wizje wymagają ponadto wlanego światła Bożego, światła daru mądrości lub proroctwa[15]. Przedmiotem tych wizji są substancje duchowe takie jak: Bóg, aniołowie, a także substancje fizyczne, lecz oglądane w sposób duchowy. Postrzeganie substancji bezcielesnych jest właściwe życiu wiecznemu i dlatego w tym życiu bywa udzielane tylko przelotnie i niezwykle rzadko[16]. Św. Jan od Krzyża określa to widzenie następującymi słowami: „Chociaż tego rodzaju wizji substancji duchowych w tym życiu intelekt nie może jasno i wyraźnie oglądać, to jednak może je dusza odczuwać w swoim wnętrzu jako niezwykle przyjemne dotknięcia i złączenia"[17]. Poznanie Boga w tym zjawisku, jest bardzo wzniosłe, jednak ze względu na brak formy uchwytnej przez zmysły, dusza nie jest w stanie go wyrazić. Może jedynie próbować je opisać przy pomocy analogicznych pojęć i ogólnych określeń, które tylko w przybliżony i nieadekwatny sposób przekazują to, co dusza odczuła i zakosztowała w sobie[18].

Mianem widzenie umysłowe oprócz objawienia prawd dotyczących samego Boga, określa się również objawienia tajemnic wiary. Ich przedmiotem są: Trójca Święta, Chrystus, Maryja, aniołowie oraz wszystkie tajemnice wiary. Przykładem omawianego fenomenu nadzwyczajnego, było umysłowe poznanie przez św. Teresę z Avila obecności Chrystusa w Jego człowieczeństwie[19]. Owa święta twierdziła, że w wizjach intelektualnych Boga osoba doświadczająca ich jest pewna, że pochodzą od Stwórcy. Nieprzyjaciel może tylko wytwarzać pewne obrazy, które nie mają takich owoców, jakie są właściwe wizjom pochodzącym od Boga. Dusza jest wtedy obdarzona poznaniem pewnych wyższych prawd, tak iż wówczas nie potrzebuje nauczyciela, który by je objaśniał. Człowiek, któremu Bóg udzielił wizji, staje się pokorniejszy, bo widzi, że to był dar Boży, od którego nie może się uwolnić, ani go sam osiągnąć. Obraz Chrystusa z wizji jest żywo wyryty w wyobraźni i wydaje się niemożliwością by się zatarł[20].

  W życiu duchowym mistyków można wyróżnić widzenia umysłowe ciemne i jasne. Widzenie ciemne polega na tym, że chrześcijanin z całą pewnością widzi przedmiot nadprzyrodzony, chociaż nie posiada on ściśle określonej, skonkretyzowanej dla wyobraźni formy. Jest jasno obecny w umyśle człowieka, chociaż nie „widzi" on żadnych jego konkretnych szczegółów. Dokonuje się bez zależności od wyobrażeń zmysłowych[21]. Widzenie jasne charakteryzuje się tym, że jego działanie jest nagłe. Jest to rodzaj intuicji prawd Bożych lub rzeczy stworzonych w Bogu. Rozum otrzymuje to widzenie w sposób całkowicie bierny, ani go nie tworzy ani nie wyjaśnia, lecz tylko „poznaje". Nie może dosięgnąć istoty Bożej, takiej jaką jest, lecz poznaje ją jedynie przez pewien rodzaj wyobrażenia, które zawdzięcza pojęciom wlanym. Nie można ich przetłumaczyć na język ludzki[22].

Wizje intelektualne powodują takie skutki jak: „pokój, oświecenie, niebiańską radość, słodycz, czystość, miłość, pokorę oraz skłonność i podniesienie duszy do Boga, czasem w mniejszym, to znów w większym stopniu. Przeważają te uczucia jedne nad drugimi, zależnie od woli Bożej i od usposobienia ducha"[23].

Omawiane widzenia należą do najbardziej wzniosłych, tak ze względu na swoją naturę jak i ze względu na powodowane skutki. Bóg je daje zazwyczaj po udzieleniu chrześcijaninowi wizji fizycznych lub wyobrażeniowych, ponieważ bierze pod uwagę słabość  i niezdolność do ich odbioru ze strony człowieka. W ten sposób przygotowuje go i uzdalnia, by mógł przyjmować coraz bardziej wzniosłe udzielanie się Boga. Szatan nie może wywołać tych wizji, gdyż nie ma bezpośredniego wpływu na umysł. Może jedynie działać na zmysły zewnętrzne lub wewnętrzne czy też wywołać niezwykle jasne obrazy, które czynią wrażenie wizji. Człowiek ma pewność w widzeniu umysłowym, że jego sprawcą jest sam Bóg, dlatego też może ich pragnąć bez żadnych zastrzeżeń[24].

1.1.2. Wizje wyobrażeniowe

 

Wizje wyobrażeniowe są to nadprzyrodzone postrzeżenia, wywołane przez Boga w wyobraźni. Dokonują się na zasadzie nowego oświecenia lub aktywizacji obrazów już istniejących w wyobraźni, albo też na zasadzie wlania zupełnie nowych form i obrazów. Zdarzają się podczas modlitwy lub też w sytuacjach najmniej spodziewanych. Z początku wywołują pewien rodzaj zaniepokojenia, które później ustępuje miejsca przyjemnemu pokojowi[25]. Wytwarza je Bóg w wyobraźni na jawie lub też we śnie. Widzeniu na jawie, prawie zawsze towarzyszy ekstaza, ponieważ dusza w zachwyceniu i złączona z Bogiem traci kontakt z rzeczywistością zewnętrzną[26]. Różni się od widzeń we śnie większym stopniem prawdziwości, ponieważ w tych ostatnich nie można łatwo odróżnić, co jest prawdziwym widzeniem, a co tylko tworem wyobraźni[27]. Gdy zdarzają się poza ekstazą są niespodziewane[28]. Powyższe widzenie zawiera dwa elementy: zmysłowe przedstawienie przedmiotu oraz światło wlane, dzięki któremu człowiek poznaje z całą pewnością przedmiot objawiony. Za pomocą tego nadprzyrodzonego światła Bóg udziela wyobraźni nowych form poznania, podnosząc jej działanie do najwyższego stopnia bez posługiwania się obrazami zaczerpniętymi z dotychczasowego zmysłowego poznania. Bóg jednak nie udziela wyobraźni czysto duchowego poznania, lecz za pomocą wytworzonego obrazu uzmysławia mistykowi nadprzyrodzoną duchową prawdę[29].

Ten rodzaj wizji trwa stosunkowo krótko, gdyż dusza nie może zbyt długo znosić tego rodzaju przeżyć. Znikają one bardzo szybko, ale pozostawiają po sobie bardzo żywe wspomnienie otrzymanej łaski oraz wielki pokój i słodycz duchową[30].

Za wizje wyobrażeniowe należy uważać niektóre sny prorockie przedstawione w Piśmie świętym, jak na przykład sny patriarchy Jakuba czy św. Józefa, a także przeżycia niektórych świętych, twierdzących iż znajdowali się w piekle, w czyśćcu lub, że byli świadkami jakiegoś przeszłego lub przyszłego wydarzenia historycznego[31]. Widzenia wyobrażeniowe podlegają złudzeniom wyobraźni lub szatana. Jeśli jednak pochodzą od Boga, nie można ich wywołać ani oddalić dowolnie, gdyż zjawiają się nagle i trwają krótko. Ponadto pozostawiają duszę w wielkim pokoju, przynoszą owoce cnoty, takie jak pokora i wytrwanie w dobrym[32].

Osoba obdarzona widzeniem wyobrażeniowym może oglądać rzeczy bez porównania większe, niż daje je widzenie zewnętrzne za pomocą jakiegokolwiek zmysłu zewnętrznego. Poznanie prawdy w tym widzeniu jest o wiele głębsze i dokładniejsze, natomiast dzięki światłu wlanemu przez Boga staje się ono nadprzyrodzone. Autorzy w literaturze mistycznej mocno podkreślają, że nie należy pragnąć widzeń wyobrażeniowych ani o nie prosić, ponieważ mistyk proszący o nie, będąc jeszcze niedoskonały mógłby odnieść z nich szkodę[33].

1.1.3.  Wizje fizyczne

 

Wizje fizyczne, czyli zmysłowe, polegają na tym, że zmysły zewnętrzne człowieka odbierają przedmiot niewidzialny w porządku naturalnym[34]. Są to najbardziej spotykane zjawiska mistyczne, lecz nie należą do najpewniejszych, ponieważ bardzo łatwo mogą być naśladowane przez szatana. Również w pewnych, szczególnie niekorzystnych warunkach samo oko ludzkie może się pomylić[35].

W wizjach zmysłowych nie zawsze oglądany przedmiot jest obecny w swojej realnej rzeczywistości. Widzenia te mogą dokonywać się w poczwórny sposób.

Występują wizje rzeczywiście obiektywne, to jest, gdy oglądany przedmiot jest obecny w swej tożsamości numerycznej, ciało rzeczywiście należy do osoby, która się ukazuje i jej substancja działa na zmysły „widzącego". Tego rodzaju wizje są możliwe tylko w wypadku osób, które posiadają realne ciało w chwili, gdy się zjawiają, jak na przykład: Jezus Chrystus i Maryja, którzy z uwielbionym ciałem przebywają w niebie. W takich okolicznościach ciało, choć prawdziwe, może nie zachowywać naturalnego wyglądu.

Wizje mogą być pozornie obiektywne, kiedy to oglądany przedmiot prawdziwie istnieje, ale jawi się w ciele pożyczonym, jest reprodukcją tego, co reprezentuje. Dlatego na przykład osoby, które widziały Dzieciątko Jezus, oglądały istotę realną, lecz numerycznie nie było to, to samo ciało, które zostało zrodzone z Maryi Dziewicy, ponieważ ono później urosło. To ciało jest ciałem rzeczywistym, lecz nie własnym, ale bezpośrednio stwarzanym przez Boga lub za pośrednictwem aniołów. Człowiek po śmierci bez Bożej interwencji nie może przybierać ciała i stawać się widocznym dla zmysłów. Natomiast szatan mocą swoich szczególnych uzdolnień prawdopodobnie może zjawiać się, kiedy zechce, jednakże w granicach przez Boga wyznaczonych.

Pojawiają się także wizje półobiektywne wtedy, gdy przedmiot widzenia nie jest rzeczywiście obecny, lecz odbite światło jest na skutek Bożego działania tak uformowane jakby on rzeczywiście był obecny i dlatego z zewnętrz dociera do zmysłu wzroku.

Są również widzenia subiektywne, które dokonują się wtedy, gdy na zewnątrz nic nie istnieje, ale Bóg bezpośrednio w oku powoduje taką reakcję, jaką by wywołało w sposób naturalny światło odbite i odpowiednio ukształtowane przez dany przedmiot. Funkcjonowanie organów wzroku jest normalne, ale odbity na siatkówce obraz nie został stworzony przez żaden widzialny przedmiot, lecz przez Boga[36].

Widzenie zmysłowe może być wspólne większej liczbie osób, lub indywidualne[37]. Ogólnie przyjmuje się, iż zjawy oglądane przez jedną tylko osobę, a nie widziane przez pozostałe osoby obecne, były wizjami subiektywnymi. Natomiast zjawy oglądane przez nich obecnych tłumaczy się tym, że musiało być w nim coś fizycznego. Gdy część osób obecnych widzi a druga nie widzi, w takim wypadku można się domyślać formy subiektywnej, lub też formy półobiektywnej z takim refleksem światła, które dociera tylko do tych osób, które powinny zjawę widzieć[38].

Diabeł może powodować wizje fizyczne tworząc pozorne ciała, które zastępują ciała rzeczywiste. Kryterium prawdziwości widzenia zewnętrznego jest ich zgodność z nauką Kościoła oraz owoce, jakie przynoszą człowiekowi. Ponadto powszechnie uznawanym znakiem prawdziwości widzenia jest to, że osoba mistyka nigdy go nie pragnęła i została nim jakby zaskoczona. Na początku widzenia ogarnia ją wielki strach i bezradność, jednak wkrótce następuje wewnętrzne uspokojenie i nabiera energii do głębszego życia duchowego oraz postępu w cnotach. W widzeniach szatańskich skutki są inne: na samym początku zjawiska, człowiek jest napełniony nieuzasadnioną radością i wewnętrzną słodyczą, jednak z biegiem czasu pojawia się niepokój, lenistwo duchowe, opieszałość w modlitwie oraz rodzi się w człowieku, zarozumiałość i pycha[39].

Mistrzowie życia wewnętrznego zgodnie podkreślają, że nie należy pragnąć wizji ani o nie prosić, ponieważ nie stanowią one istoty świętości. Ci, którzy zostali nimi obdarzeni, powinni jednak okazywać zjawiającym się osobom należyty szacunek, nawet jeśliby zjawisko było dziełem wyobraźni lub szatana[40].

1.2. Słowa nadprzyrodzone

 

Kolejnymi zjawiskami nadprzyrodzonymi należącymi do porządku poznawczego są słowa nadprzyrodzone. Mowa ludzka jest zewnętrznym wyrażeniem myśli przy pomocy słów odbieranych przez zmysł słuchu. Przez analogię mistycy nazywają słowami lub mowami wewnętrznymi nadprzyrodzone przekazy pojęć lub wyobrażeń odbieranych przez wyobraźnię lub intelekt w postaci pewnych sformułowań wewnętrznych[41]. Są przejawami myśli Boga dającymi się słyszeć powyższymi zmysłami[42]. Ich cechą jest słyszalność. Utwierdzają się w pamięci i nie można ich zapomnieć. Cecha ta odnosi się szczególnie do słów proroczych zapowiadających przyszłe wydarzenia[43]. Ze względu na ich treść i pochodzenie rozróżnia się następujące rodzaje słów nadprzyrodzonych: słowa intelektualne, wyobrażeniowe i zewnętrzne.

1.2.1. Słowa intelektualne

 

Słyszy się je bezpośrednio w umyśle, bez pośrednictwa zmysłów i wyobraźni. Wymagają one światła Bożego i koordynacji pojęć uprzednio nabytych, a czasem pojęć wlanych. Święta Teresa od Jezusa mówi o nich następująco: „Zjawisko to zachodzi w głębi duszy tak, iż się jej zdaje, że oczyma duszy bardzo wyraźnie i zarazem tajemniczo słyszy, jak owe słowa wypowiada sam Pan. Sposób ich odbioru oraz oddziaływanie samej wizji daje absolutną pewność, że nie może w tym przypadku działać szatan. Każą w to wierzyć pozostawione wielkie skutki, a przynajmniej dusza jest pewna, że nie są one tworem wyobraźni"[44]. W nadprzyrodzonym świetle wlanym w duszy chrześcijanin widzi znane sobie obrazy o wiele doskonalej lub całkiem jako nowe[45].

Słowa intelektualne są objawieniem danym człowiekowi wprost, bez pośrednictwa słów. Pojawiają się szczególnie wówczas, gdy Bóg pragnie odkryć człowiekowi wielkie prawdy i tajemnice[46].

Teologowie uczą za św. Janem od Krzyża, że słowa intelektualne są sukcesywne, formalne bądź substancjalne[47].

 

1.2.1.1. Słowa intelektualne sukcesywne

 

Są to słowa wewnętrzne formułowane w zdania przez osobę słyszącą, której wydaje się, że ktoś inny przemawia. W rzeczywistości człowiek formułuje je na podstawie nadzwyczajnego światła Bożego. Czyni to z taką łatwością, iż umysł nie jest w stanie wyobrazić sobie, że pochodzą z własnej głębi[48]. Cechą wyróżniającą te słowa jest to, że mistyk słyszy je jedynie w chwilach skupienia i zatopienia w modlitewnym rozmyślaniu[49]. Mimo iż w tym wypadku ludzki intelekt normalnie działa, to prawdziwy owoc tych słów, które dusza otrzymuje jest darem Bożym[50]. „Bóg oświecając umysł ludzki, jednoczy się z nim w prawdzie, którą ten rozważa, dając mu poznanie rzeczy nieznanych"[51].

„Niekiedy jest to wynik naturalnego działania intelektu. Niektóre bardzo żywe umysły w czasie modlitwy łatwo przechodzą od jednego zagadnienia do drugiego, tworząc przy tym zaskakujące pojęcia i rozumowania, które przypisują Bożemu działaniu. Również szatan, gdy dusza jest żądna nadzwyczajnych przeżyć, podszeptuje jej nowe słowa i pojęcia, aby ją sprowadzić na manowce"[52]. Jeśli są wyłącznie wytworem intelektu lub pochodzą od szatana, pozostawiają w duszy oschłość, gdy zaś pochodzą od Boga rozbudzają w niej uczucia miłości, czci i pokory[53].

 

 

1.2.1.2. Słowa intelektualne formalne

 

Słowa intelektualne formalne są słowami, które umysł, będąc skupiony bądź też nie, słyszy jako wypowiadane przez trzecią osobę[54]. Słowa te, nie zawsze są jednakowo wyraźne, czasem dobrze je słychać, innym razem znów słabiej. Raz będą to słowa dokładnie sprecyzowane, kiedy indziej będą to tylko zwykłe pojęcia, za pośrednictwem, których do umysłu przenika prawda. Mają na celu oświecić duszę do jakiegoś zagadnienia czy też poszczególnego wydarzenia. Mogą wnikać do umysłu bardzo szybko i trwać w nim długo. Dzieje się to zawsze tak, że dusza od siebie niczego nie może do tych słów dodać. Rodzą w duszy pragnienia, by czynić wszystko, czego od niej Bóg żąda. Natomiast, jeśli pochodzą od szatana, dusza w pierwszej chwili odczuwa zapał do spraw wielkich, ale unika rzeczy małych i skromnych, należących do obowiązków dnia codziennego[55].

 

1.2.1.3. Słowa intelektualne substancjalne

 

Nazywa się mianem taki rodzaj słów, które umysł formalnie słyszy, a które w głębi duszy wywołują te skutki, które owe słowa oznaczają[56]. Słowa te przenikają do duszy w sposób jasny i zrozumiały, tak samo jak słowa formalne, od których różnią się tylko tym, że zawsze sprawiają to, co oznaczają. Jeśli na przykład, Bóg powie duszy, by Go miłowała, natychmiast zaczyna odczuwać żar miłości. Szczególna skuteczność tych słów płynie ze wszechmocy Boga, któremu wszystko jest uległe. Dusza w tym wypadku nie musi się obawiać fałszerstwa zjawiska, ponieważ tylko Bóg może dokonywać tego rodzaju skutków. Nie musi się również trudzić, by te słowa wprowadzać w życie, gdyż Pan sprawia, że stają się one czynem w tej samej chwili, w której On je wypowiada[57]. Duszy pozostaje tylko z pokorą je przyjąć i wyrazić za nie Stwórcy wdzięczność[58]. Zazwyczaj zmierzają do zjednoczenia z Bogiem, wprowadzając do wnętrza człowieka spokój, głębokie skupienie i gotowość do oddania Stwórcy chwały[59].

1.2.2. Słowa wyobrażeniowe

 

Słowa wyobrażeniowe dają się słyszeć wyobraźni na jawie lub w czasie snu[60]. Powstają bezpośrednio w wyobraźni, bez ich zewnętrznego słyszenia. Gdy pochodzą od Boga, pojawiają się niespodziewanie, a w pamięci człowieka pozostaje wyryta nie tylko treść całej mowy, lecz także poszczególne słowa[61]. Często zdarzają się wtedy, gdy dusza jest czymś zajęta i nie zwraca na nie uwagi. Jednakże tak mocno zapadają w umyśle, iż nie sposób jest o nich zapomnieć[62]. Słowa te narzucają się łamiąc, wszelkie opory duszy, chroniąc ją przed niebezpieczeństwami. Jednocześnie dają pewność osobie, że pochodzą od Boga, zwłaszcza gdy odnoszą się do Jego służby i dobra ludzi. Są one dla podmiotu słyszącego oczywiste, ponieważ doradzają lub nakazują mu jakąś zmianę w wewnętrznym usposobieniu[63]. Słowa wyobrażeniowe przynoszą człowiekowi wewnętrzny pożytek, jako słowa radości, zachęty lub nagany. Niekiedy zapowiadają przyszłe wydarzenia. Zawsze wywołują one wewnętrzny pokój, podczas gdy pochodzące od złego ducha rodzą zamieszanie, lęk i pozostawiają mistyka w wielkiej oschłości[64].

 

1.2.3. Słowa zewnętrzne

 

„Słowa zewnętrzne są to słowa słyszane na wzór rzeczywistej mowy ludzkiej z taką jednak różnicą, że są spowodowane w sposób nadprzyrodzony"[65]. Bóg wypowiada je w różny sposób jako rzeczywisty dźwięk zewnętrzny, który dociera do ucha, albo też jako zmianę w samym zmyśle słuchu, który reaguje tak samo jak w wypadku słyszenia rzeczywistej mowy czy słowa[66]. Występują najczęściej u osób rozpoczynających życie duchowe[67]. Przykładem tego zjawiska mogą być na przykład, głosy osób zmarłych, które wyraźnie słyszała święta siostra Faustyna Kowalska[68].

1.3. Prywatne objawienia

 

Następną kategorię zjawisk umysłowych stanowią objawienia prywatne: „Objawienia są w teologii rozumiane jako przeżycia, w których rzeczywistość nadprzyrodzona staje się obecna w sposób naturalny w oparciu o władze zmysłowe i psychiczne. Mają one charakter ponadnaturalnych wydarzeń, w których Bóg przekraczając prawa natury staje się obecny odsłaniając przed człowiekiem swoje tajemnice. Teologia fundamentalna dzieli objawienia na publiczne i prywatne,biorąc jako podstawę rozróżnienia wiarę, w której należy przyjąć prawdy objawione. Objawienie publiczne jest jedynym, pełnym i skutecznym ukazaniem się Boga człowiekowi, które swój szczyt osiąga w osobie Jezusa Chrystusa. Zakończyło się wraz ze śmiercią świętego Jana, ostatniego apostoła i stanowi ono nieomylny depozyt wiary"[69]. Ponieważ ostatecznym i definitywnym objawieniem Boga jest osoba Jezusa Chrystusa, dlatego późniejsze objawienia muszą brać pod uwagę Syna Bożego obecnego we wspólnocie Kościoła dzięki darom Ducha Świętego[70]. „Objawienie służy oświeceniu rozumu za pomocą nadprzyrodzonego światła, które powoduje, że człowiek sięga głębiej w istotę Boga albo w postanowienia Jego woli"[71].

1.3.1. Pojęcie objawień prywatnych

 

Objawienia prywatne powtarzają prawdy zawarte w objawieniu publicznym będące dodatkiem do prawd wiary. Nie należą one jednak do depozytu wiary. Są przekazami, których Bóg udziela konkretnej osobie dla jej duchowego dobra lub dla pożytku określonej grupy ludzi. Dokonują się za pośrednictwem słów lub innych wewnętrznych oświeceń i na ogół towarzyszą im ekstazy[72]. „Ich rolą nie jestulepszenie czy uzupełnienie ostatecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym przeżyciu go w jakiejś epoce historycznej"[73]. Objawienia prywatne odnoszą się nie tylko do konkretnej osoby lub grupy osób, ale również do Kościoła czy całej ludzkości, zachęcając do konkretnej formy pobożności, nawołując do pokuty, ostrzegając przed błędnymi doktrynami[74].

 

1.3.2. Podział objawień

 

Omawiane objawienia, ze względu na pochodzenie, dzielą się na: heterogenne, tzn. takie, których źródło istnieje poza świadomością odbiorcy, jakby w świecie pozamaterialnym - pochodzą one od Boga; objawienia homogenne, które tkwią w strukturze psychicznej jednostki i powstają na podłożu patologicznym - nie mogą one być uznane za objawienia autentyczne[75]. Objawienia prywatne ze względu na przedstawioną w nich treść dzielą się na właściwe, odsłaniające tajemnice dotyczące Boga lub Jego dzieł i na objawienia w znaczeniu nieścisłym. Te ostatnie dają lepsze zrozumienie prawd objawionych oraz zbliżają do kontemplacji wlanej[76]. „Jeśli za kryterium podziału zostanie uznany stopień doskonałości poznania, można wyróżnić objawienia prywatne wyraźne, świadome oraz tylkoinstynktowne"[77].

 

1.3.3. Wartość objawień prywatnych

 

Gdy Kościół aprobuje objawienie prywatne udzielone poszczególnym osobom stwierdza, że nie ma w nich nic sprzecznego z Pismem św. oraz z Tradycją Kościoła, i że można je podać jako prawdopodobne wierze wiernych[78]. „Zmysł wiary wiernych, kierowany przez Urząd Nauczycielski Kościoła, umie bowiem rozróżnić i przyjmować to, co w tych objawieniach stanowi autentyczne wezwanie Chrystusa lub świętych skierowane do Kościoła"[79].

Papież Benedykt XIV naucza, że w odniesieniu do objawień prywatnych, nawet wtedy gdy zostaną one zatwierdzone przez Kościół, „nie ma obowiązku ani nie można w nie wierzyć aktem wiary katolickiej, a tylko, zgodnie z zasadami roztropności, można je przyjmować aktem wiary czysto ludzkiej"[80]. Natomiast ten, kto otrzymuje objawienie, jeśli jest pewny jego boskiego pochodzenia, jest zobowiązany w nie wierzyć, co według niektórych teologów byłoby równoznaczne z aktem wiary. Inni ludzie nie mają obowiązku dawać wiary objawieniom prywatnym, nawet po ich zatwierdzeniu przez Kościół[81].

 

1.3.4. Interpretacja treści objawień

 

Interpretacja treści objawień pochodzenia nadprzyrodzonego jest szczególnie trudna, ze względu na ludzką nieudolność i brak przyzwyczajenia do rozumienia spraw Bożych oraz ze względu na ich wzniosłość, a także na sposób w jaki bywają przekazywane. Często objawienia nie spełniają się zgodnie z ich brzmieniem i zgodnie z naszym sposobem pojmowania. Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że Bóg będąc Istotą niezmierzoną w swoich proroctwach, słowach czy objawieniach, zamyka zupełnie inne pojęcia i treści oraz nadaje im inne znaczenie i wyraża je inaczej niż my je zwykle rozumiemy[82].

Tłumaczenie w znaczeniu historycznym wydarzeń, które mają jedynie znaczenie duchowe, jest oczywistym błędem. Szczegóły widzeń czy objawień, „nie mają na celu opisywać konkretnych faktów w sposób historyczny, lecz mają pomóc lepiej zrozumieć daną prawdę i przyczynić się do rozwoju życia wewnętrznego"[83]. Jednak niebezpieczeństwo w interpretacji objawień polega na pomieszaniu tego, co ludzkie z tym, co Boskie. Ponieważ podczas otrzymywania nadprzyrodzonych przekazów działalność władz ludzkich, nie zawsze bywa w pełni zawieszona, dlatego osoba wizjonera w niektórych przypadkach zachowuje używanie zmysłów i wiadomości, które do niej docierają z zewnątrz, mogą być raczej wynikiem jej naturalnych zdolności, nakładających się i mieszających z wiadomościami pochodzącymi od Boga. Tego więc rodzaju trudności dotyczące stwierdzenia źródła objawień oraz ich właściwej interpretacji usprawiedliwiają niezwykle powściągliwą postawę pisarzy ascetycznych zachowujących i doradzających w tym względzie daleko posuniętą przezorność.

1.4. Uczucia duchowe

 

Kolejnym nadzwyczajnym fenomenem z grupy zjawisk psychicznych są uczucia duchowe. Święty Jan od Krzyża mówi o nich, że „są to najwyższe i najsłodsze odczucia Boga"[84]. Tego rodzaju uczucia, mimo iż dotyczą woli, wpływają także na intelekt, który w nowy, bardzo rozkoszny i wzniosły sposób poznaje naturę boską[85]. Niekiedy są tak głębokie i silne, że wydają się być wyciśnięte w samej substancji duszy. Substancja duszy, według Garrigou-Lagrange'a, może działać, czuć, postrzegać, kochać tylko przez swoje władze. Bóg natomiast zachowując duszę w istnieniu, może dotykać od wewnątrz samego dna jej władzy przez zetknięcie nie przestrzenne, lecz duchowe, które się objawia jako boskie. Bóg nakłania wewnętrznie duszę do aktów najgłębszych, do których nie mogłaby się sama skłonić[86]. Może ich dusza doznawać nawet wtedy, gdy o nich nie myśli ani nie zajmuje się sprawami duchowymi[87].

Niektóre uczucia duchowe są bardzo mocne, ale szybko mijają, inne zaś są mniej odczuwalne, lecz za to trwają dłużej. Wszystkie one są jakby pocałunkiem duchowym Boga złożonym na dnie woli, która nań odpowiada najgłębszą miłością. Poznanie, jakie z nich płynie jest mniej lub więcej wzniosłe i jasne, w zależności od woli Bożej i od wielkości Bożego daru. Ta łaska ma na celu bezpośrednie uświęcenie osoby, która ją otrzymuje[88].

2. Nadzwyczajne zjawiska psychofizyczne

 

Mistyczne zjawiska fizyczne dokonują się w sferze psychosomatycznej organizmu ludzkiego. Według teologii mistycznej tego rodzaju zjawiska mają charakter nadprzyrodzony, chociaż wiele objawów psychosomatycznych towarzyszących zjawiskom mistycznym znajduje swoje wytłumaczenie w fakcie inhibicji[89]. Dlatego w ocenie tych zjawisk, należy zwrócić uwagę na wszelkie towarzyszące im okoliczności, kładąc szczególny nacisk na życie moralne danej osoby[90]. Obecnie przedstawimy następujące zjawiska mistyczne: ekstazę, stygmaty, lewitacje i nadzwyczajną ciężkość, chyżość i bilokację, świetlistość ciał, fluidy pachnące, długotrwałe powstrzymywanie się od pokarmów i snu.

 

2.1. Ekstaza

 

Ekstaza, greckie słowo ekstasis, oznaczało pierwotnie działanie, przemieszczenie się lub znajdowanie się poza sobą, w filozofii, szczególnie platońskiej, wskazuje na stan ducha lub umysłu zmierzający do wyjścia poza ograniczenia ciała. Ekstaza nadprzyrodzona występuje w wyższych stanach zjednoczenia mistycznego. Jest ona darem „wlewanym" do duszy dzięki działaniu Boga[91]. Definiuje się ją jako „wyłączenie zmysłów spowodowane silną koncentracją wewnętrznej uwagi, która wywołuje osłabienie lub zawieszenie władz somatycznych oraz przerwanie łączności z rzeczywistością zewnętrzną"[92]. Obejmuje ona trzy integralne elementy: świadomość zjednoczenia z Bogiem - Osobą, niezwykłą koncentrację wszystkich władz psychicznych na rzeczywistości doświadczanej oraz towarzyszące jej fenomeny somatyczne[93].

 

2.1.1. Podział ekstazy

 

Ekstaza jest całkowita wtedy, gdy w pełni jest zerwana łączność ze światem zewnętrznym natomiast jest tylko częściowa, gdy towarzyszy jej przytępienie zmysłów oraz pewna trudność w posługiwaniu się nimi[94]. Ekstaza całkowita trwa zazwyczaj tylko kilka chwil, ponieważ jednak poprzedzają ją i następują po niej chwile, w których ekstaza jest niezupełna dlatego może trwać nawet kilka dni przy uwzględnieniu wszystkich przejściowych faz[95].

W czasie trwania ekstazy mistyk poprzez podziw i miłość pogrążony jest w Bogu. Podziw budzi się na skutek zetknięcia z jakąś nową prawdą niespodziewanie poznaną. Bóg wówczas udziela rozumowi szczególnej jasności dzięki której dochodzi do kontemplacji tajemnic Bożych i dostrzegając w nich nadzwyczajne piękno wpada w zachwyt. Z podziwem łączy się miłość pochodząca od Boga, która w czasie ekstazy powoduje iż człowiek wchodzi w stan zachwycenia polegający nie na poznawaniu, lecz na posiadaniu, doświadczaniu i rozkoszowaniu się[96]. Podczas ekstazy wizjoner zachowuje dużą jasność umysłu, dzięki czemu potem dobrze pamięta to, wszystko, co się wydarzyło podczas ekstazy. Ciało natomiast w swoich poruszeniach jest obezwładnione. Zawieszenie działania zmysłów zewnętrznych zaznacza się najpierw w zwolnieniu biegu życia fizycznego i oddechu. Święta Teresa od Jezusa twierdziła, że doświadcza się wówczas stopniowego oziębienia ciała, oraz pojawia się pewna nieruchomość, wskutek której ciało zachowuje to położenie, w jakim nastąpił zachwyt[97].

Osoba w ekstazie nie może wykonywać żadnego gestu, mówić, chodzić. Niekiedy Bóg przywraca te władze, i wówczas taka ekstaza nazywa się ekstazą ruchomą. Według świętego Jana od Krzyża bezpośrednią przyczyną mistycznej ekstazy jest kontemplacja wlana, w której udzielanie się Boga, jeśli jest szczególnie intensywne, skupia wszystkie żywotne siły człowieka i powoduje ograniczenie działalności władz somatycznych[98].

 

2.1.2. Formy ekstazy

 

Ekstaza przybiera różne formy i nazwy, w zależności od nasilania i skutków, jakie powoduje w duszy. Ekstaza prosta „przebiega lekko, spokojnie i bezboleśnie. Jest to pewnego rodzaju omdlenie. Dusza czuje, że jest porwana przez Boga i biernie poddaje się Jego działaniu"[99]. Niekiedy jest ekstazą bolesną, której towarzyszy ból. Dusza wówczas wie, że to Bóg ją pociągnął do siebie, czuje, że została rozkosznie zraniona, lecz nie wie ani kto, ani jak tego dokonał. Mimo wszystko jest przekonana, że jest to coś niezwykle cennego i nigdy nie chciałaby się wyleczyć z tej rany[100].

Może przybrać formę zachwycenia, które „ogarnia duszę z natarczywością i gwałtownością, tak że nie może mu się oprzeć. Odnosi ona wrażenie, że została porwana i przeniesiona gdzieś bardzo daleko. Jakkolwiek całe to zdarzenie jest bardzo przyjemne to jednak dusza przeżywa pewien rodzaj lęku". Ciało wtedy pozostaje jakby martwe bez zmiany ułożenia, będące w takiej samej pozycji, w jakiej zastało je zachwycenie [101].

Wyróżnia się także ekstatyczny lot ducha, który „jest nagłym i niespodziewanym uniesieniem, dzięki któremu dusza odnosi wrażenie, że uchodzi z ciała"[102]. W czasie tej ekstazy „wydaje się osobie, że z duszą i ciałem została przeniesiona do jakiejś krainy, zupełnie innej od tej, w której żyjemy"[103].

Od ekstazy mistycznej należy odróżnić stany ekstaz naturalnych, wywołanych ćwiczeniami fizycznymi lub stany ekstaz sztucznych mające podłoże chorobliwe. Często trudno jest wyznaczyć granicę, ponieważ fenomenologiczne opisy obu rodzajów doświadczenia mistycznego i sztucznego są takie same. Zwykle ekstaza mistyczna następuje podczas modlitwy, Mszy świętej, Komunii świętej lub podczas słuchania rozmów na tematy duchowe. O jej charakterze decyduje stan poprzedzający, towarzyszący i po niej następujący[104].

2.2. Stygmaty

 

Słowo stygmatyzacja pochodzi od greckiego wyrazu stigma, oznaczającego piętno, znamię bliznę[105]. We właściwym znaczeniu określa ono widoczne rany pojawiające się na ciele konkretnego człowieka na wzór ran zadanych Chrystusowi podczas Jego męki. Pojawiają się samorzutnie, nie wywołane żadnym zewnętrznym skaleczeniem[106]. Forma stygmatów różni się pod względem ilości umiejscowienia i wielkości. U niektórych osób pojawiają się wszystkie ślady Chrystusowej męki, u innych zaś tylko znaki gwoździ lub cierniowej korony. Zróżnicowanie dotyczy także kształtu oraz wielkości ran[107]. Prawie zawsze łaska stygmatów bywa udzielana podczas ekstazy i gdy dusza duchowo uczestniczy w cierpieniach Chrystusa. Towarzyszą jej wówczas silne cierpienia fizyczne i moralne[108]. Powstałe w ten sposób rany mogą trwać w ciele bardzo długo, nawet przez całe życie danej osoby, albo mogą pojawiać się tylko w pewnych okolicznościach. Odnowienie się ran i boleści u stygmatyzowanych dokonuje się na ogół w dniach lub okresach przypominających wspomnienie męki Zbawiciela[109].

Pojawienie się stygmatów pochodzenia nadprzyrodzonego zwykle dokonuje się nagle bez żadnych uprzednich objawów, mimo iż niesie ze sobą znaczną zmianę tkanek ciała, w tych miejscach w których zwykle pojawiają się stygmaty[110]. Rany te powodują obfite krwotoki nie tylko w pierwszym dniu ich pojawienia się, ale i w następnych. Znajdują się na ogół na powierzchni ciała z dala od wielkich naczyń krwionośnych, a jednak płyną z nich strumienie krwi. Rany broczą czystą krwią. Nie widać w nich żadnego znaku ropienia czy rozkładu, choć rany są wystawione na działanie powietrza i nie są zabezpieczone przed działaniem czynników szkodliwych. Również nie zabliźniają się pomimo używania w tym celu różnych medykamentów[111].

Czasem stygmaty są dla ludzkiego oka niewidoczne, gdy nie pojawiają się na zewnątrz, lecz tylko powodują ostry ból w miejscach śladów pięciu ran Chrystusa[112]. W stygmatach niewidzialnych, czyli duchowych, Bóg obdarza łaską, dzięki której człowiek uczestniczy w cierpieniach prowadzących do większego upodobnienia do Jezusa w Jego zbawczym dziele. Stygmaty wewnętrzne związane są z autentycznym życiem mistycznym i mają charakter uczestniczenia w ranach miłości, wskazujących na cierpienie duchowe Jezusa oraz w Jego cierpieniu fizycznym. Przyjęte w duchu wiary stają się jednocześnie źródłem radości duchowej, dając świadomość zjednoczenia z cierpiącym Chrystusem[113].

  Celem stygmatów jest pełniejsze upodobnienie się do Jezusa Chrystusa poprzez udział w Jego zbawczym cierpieniu. Ból fizyczny, jaki im towarzyszy stanowi część łaski, której Bóg udziela duszy. Ranom zewnętrznym towarzyszą łaski wewnętrzne, które mają na celu rozbudzić głęboką i prawdziwą pobożność[114]. Dzięki stygmatom chrześcijanin osiąga cnoty najbardziej heroiczne, w tym szczególnie umiłowanie krzyża, dlatego też mogą być dowodem świętości danej osoby[115]. Stąd nie można dopatrywać się Boskiego pochodzenia stygmatów pojawiających się u osoby mało cnotliwej, która nosząc na sobie ślady męki Pańskiej jest pyszna, rozmiłowana w wygodach życia[116]. Mistyka - ekstatyka przepełnia wewnętrzny pokój, odczuwa on wielkie zjednoczenie z Bogiem, cechują go powaga, równowaga zmysłowa i duchowa, jasność umysłu a także logiczne myślenie mimo odczuwanego cierpienia[117].

  W historii zdarzały się przypadki stygmatów, które można jedynie przypisać działaniu szatana lub siły natury. Wydaje się być rzeczą pewną, że szatan może wywołać zjawiska podobne do stygmatów u jednostek anormalnych lub tych, które związały się z nim moralnymi więzami[118]. Obecnie w badaniach naukowych definitywnie nie stwierdzono, czy istnieją stygmaty pochodzenia czysto naturalnego. Z chrześcijańskiego punktu widzenia proces psycho-fizjologiczny sam przez się nie wyklucza przyczynowości Bożej przy powstawaniu stygmatów, ale jej istnienie dotychczas nie zostało udowodnione, a fakty historyczne stygmatyzacji, jakie miały miejsce wśród chrześcijan, czy poza chrześcijaństwem nie są dostatecznie udokumentowane. Chociaż nie można zupełnie wykluczyć możliwości naturalnych procesów podobnych do stygmatyzacji, to jednak w pewnych wypadkach o boskim pochodzeniu stygmatów świadczą okoliczności i sposób, w jaki one powstały, a także skutki, jakie wywołały w duszy[119].

 

2.3. Lewitacja i nadzwyczajna ciężkość

 

  Pojęciem lewitacja określa się w duchowości zjawisko polegające na podniesieniu ciała ludzkiego nad ziemię, a czasem nawet na poruszaniu się go w powietrzu bez żadnej naturalnej i widzialnej przyczyny. Wyróżnia się lewitację wznoszącą - jest nią niewielkie uniesienie ciała, lot ekstatyczny czyli uniesienie ciała na dużą wysokość i bieg ekstatyczny, gdy ciało szybko się porusza nie dotykając ziemi[120]. Fenomen lewitacji dokonuje się najczęściej podczas ekstazy. Święta Teresa z Avila, wyjaśniając naturę tego zjawiska, dopatruje się jego przyczyny w manifestowaniu się wielkiej mocy Boga podczas zjednoczenia mistycznego[121]. Wywołuje w duszy początkowo pewien rodzaj lęku czy nawet przerażenia, po czym następuje uczucie wdzięczności i jeszcze większej wierności[122].

  Lewitacja jest traktowana jako pewna antycypacja udziału ciała w darze chyżości, właściwym ciałom uwielbionym, jako swoisty skutek panowania duszy nad ciałem, duszy, która w gorącym porywie zjednoczenia z Bogiem unosi w górę także ciało, lub też jako skutek specjalnego działania Boga czy aniołów[123]. Za przyzwoleniem Bożym również i szatan może wywoływać podobne zjawiska. Ale lewitacja spowodowana przez złego ducha w przeciwieństwie do tej pochodzenia Bożego, wywołuje uczucie goryczy oraz głęboki niepokój. Papież Benedykt XIV w wyjaśnieniu omawianego zjawiska, stwierdza, iż aby uniknąć wszelkiego oszustwa odnośnie źródła pochodzenia lewitacji, należy dobrze zbadać okoliczności fizyczne, moralne i religijne faktu. Nadto lewitację pochodzenia Bożego charakteryzuje to, że zdarza się u osób świątobliwych i wywołuje skutki zbawienne dla duszy[124].

W przeciwieństwie do lewitacji występują przypadki nadzwyczajnej ciężkości, która sprawia, że nawet przy użyciu dużej siły nie można przesunąć człowieka z jednego miejsca na drugie. Jako przykładem tego zjawiska można podać postać św. Łucji, której ciało Bóg w cudowny sposób zachował przed zbezczeszczeniem przez oprawców[125].

2.4. Chyżość i bilokacja

 

Chyżość polega na natychmiastowym przeniesieniu danej osoby z jednego miejsca na drugie. Bilokacja jest równoczesnym przebywaniem tej samej osoby w dwóch różnych miejscach. Występuje także zjawisko przebywania w więcej niż dwóch miejscach tzw. multilokacja[126]. W Piśmie świętym, w Starym Testamencie czytamy, że prorok Habakuk z Judei w jednej chwili został przeniesiony do Babilonu. W podobnym zdarzeniu uczestniczył kilka razy prorok Eliasz. Także w Nowym Testamencie jest mowa o tym, że diakon Filip w tajemniczy sposób został przeniesiony do miasta Azot. Nie można w żaden sposób wytłumaczyć tych zjawisk przy pomocy sił natury. Pismo święte przypisuje je działaniu Bożemu i należy sądzić, że właśnie takie jest ich pochodzenie[127].

 

2.5. Świetlistość ciał

 

Zjawisko to przyjmuje postać jakby jasnej aureoli, która otacza samą głowę lub też całe ciało człowieka. Traktuje się je jako udział w świetlistości ciał uwielbionych lub jako promieniowanie na zewnątrz przebóstwionej duszy na skutek szczególnego działania Boga, który już tu na ziemi chce ukazać chwałę swoich przyjaciół[128]. Świetlistość ciał ludzi żyjących na ziemi według Benedykta XIV można przypisać działaniu Bożemu dopiero wtedy, gdy osoby, którym jest udzielona odznaczają się wypróbowaną cnotą. „Zwykle pojawia się ona podczas uczestniczenia w jakimś akcie religijnym i w pełnym świetle, a nie w półmroku, jak to się dzieje w czasie seansów mediumistycznch. Trwa przez pewien okres, a nie tylko przez mgnienie oka na kształt błyskawicy. Rodzi owoce świętości"[129].

 

2.6. Fluidy pachnące

 

Ten fenomen nadprzyrodzony polega na wydzielaniu się miłego zapachu z ciała świętych, zarówno za ich życia jak i po śmierci. Benedykt XIV podaje wskazówki, jak należy postępować przy stwierdzeniu prawdziwości tego cudu. Należy zbadać, czy słodka woń utrzymuje się przez dłuższy czas, czy nie można jej wytłumaczyć czymś znajdującym się w pobliżu ciała lub w ziemi. O prawdziwości fluidów pachnących świadczą również skutki charakterystyczne dla łask otrzymanych od Boga[130].

 

2.7. Długotrwałe powstrzymywanie się od pokarmów

 

  Tradycja duchowości zna świętych, zwłaszcza między stygmatykami, którzy żyli dłuższy lub krótszy czas bez przyjmowania pokarmów poza Eucharystią[131]. Przez cały czas trwania tego zjawiska człowiek zachowuje aktywność, siły organiczne nie zamierają w nim, a codzienne zajęcia wykonuje bez żadnego zmęczenia. Post ten nie wpływa ujemnie ani na stan zdrowia człowieka, ani na jego usposobienie. Badając tego rodzaju zjawiska należy zwrócić uwagę na wszelkie towarzyszące mu okoliczności, kładąc szczególny nacisk na życie moralne danej osoby. Bardzo ważnym symptomem omawianego zjawiska jest przyjmowanie Komunii świętej[132].

 

2.8. Powstrzymywanie się od snu

 

Jest to zjawisko zbliżone do omawianego powyżej, a przykładami osób, których jest udziałem są: św. Piotr z Alkantary, który przez czterdzieści lat spał co noc tylko półtorej godziny oraz św. Katarzyna Ricci, która sypiała jedną godzinę na tydzień[133].

 

Zjawiska nadzwyczajne boskiego pochodzenia ukazują nam miłosierną dobroć Boga dla swych przyjaciół, którym obok niewymownych cierpień, jak w przypadku stygmatyzacji, udziela też nadzwyczajnych łask, będących jakby zapowiedzią i przedsmakiem tej chwały, którą ich obdarzy w niebie. Oprócz wyżej wymienionych zjawisk możemy jeszcze spotkać w życiorysach mistyków: zdolność do długotrwałych czuwań, dar łez, krwawy pot, itp. Są one wyrazem wielorakiego działania Bożego oraz troski, jaką Bóg okazuje duszom, które oddają mu się bez reszty[134].

o. Andrzej Brzeziński OFMConv

[1] Por. J. Machniak, Mistyczny wymiar duchowości, [w:] Teologia duchowości katolickiej, Lublin 1993,

 ss. 328-329.

[2] Por. S. Urbański, Etapy rozwoju duchowego, [w:] Teologia duchowości katolickiej, Lublin 1993, s. 305.

[3] Por. J. Machniak, Mistyczny wymiar, dz. cyt., s. 329.

[4] Por. A. Marchetti, Zarys teologii życia duchowego, t. II, Kraków 1996, s. 211.

[5] Por. S. Urbański, Teologia życia mistycznego. Studium mistyki polskiej 1914-1939, t. V, Warszawa 1999, s. 337.

[6] Por. J. Machniak, Mistyczny wymiar, dz. cyt., s. 210.

[7] Tamże, ss. 211-212.

[8] A. Tanquerey, Zarys teologii ascetycznej i mistycznej, t. II, Kraków 1948, s. 681.

 

[9] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga w tajemnicy Jego miłosierdzia u Bł. Siostry Faustyny Kowalskiej. Studium krytyczne w świetle myśli teologicznej, Kraków 1998, ss. 294-295.

[10] Por. S. Urbański, Mistyczny świat ducha, Warszawa 2000, s. 186.

[11] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., s. 298.

[12] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy życia wewnętrznego wstępem do życia w niebie, wyd. 2, Niepokalanów 1998, s. 868; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 212.

[13] Św. Teresa z Avila, Sprawozdania, 4,13, cyt. za: A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 213.

[14] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 868.

[15] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 345.

[16] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 213.

[17] Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel, II, 24, 4, [w:] Dzieła, Kraków 1986, s. 237.

[18] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 213.

[19] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 346.

[20]Por. św. Teresa z Avila, Twierdza, 6,9.[w:] Dzieła św. Teresy od Jezusa, t. II, Kraków 1986, s. 344.

[21] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 347.

[22] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 867.

[23] Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel, II, 24, 6, [w:] Dzieła, dz. cyt., ss. 273-274.

[24] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., ss. 213-214.

[25] Tamże.

[26] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 886.

[27] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 342.

[28] A. Poulain, Łaski modlitwy, Poznań - Warszawa - Lublin 1967, s. 295.

[29] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 342.

[30] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 214.

[31] Tamże, s. 215.

[32] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 867.

[33] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., ss. 343-345.

[34] Tenże, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 152.

[35] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 215.

[36] Por. A. Poulain, Łaski modlitwy, dz. cyt., s. 311; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 216.

[37] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 866.

[38] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 217.

[39] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., ss. 340-341.

[40] Tamże.

 

[41] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 218.

[42] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 868.

[43] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 160.

[44] Św. Teresa z Avila, Twierdza, VI, 3, 12, dz. cyt., s. 346.

[45] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 350.

[46] Św. Teresa z Avila, Życie, 25, 1, [w:] Dzieła, t. I, Kraków 1997,dz. cyt., s. 330.

[47] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 350.

[48] Tamże.

[49] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 164.

[50] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 218.

[51] S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 164.

[52] A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 219.

[53] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 350.

 

[54] Por. Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel,II, 30, 1, dz. cyt., s. 293.

[55] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 219; S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 351.

[56] Por. Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel, II, 31, 1nn, dz. cyt., s. 296.

 

[57] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 872; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 219.

[58] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 352.

[59] Tenże, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 168.

[60] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 868.

[61] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 162.

[62] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 218.

[63] Tenże, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 162.

[64] Tenże, Teologia życia, dz. cyt., s. 349.

[65] S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 161.

[66] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 218.

[67] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 348.

[68] Por. Św. M. Faustyna Kowalska, Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Warszawa 1993, nr 516.

[69] J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., s. 293.

[70] Por. S. Urbański, Etapy rozwoju, dz. cyt., s. 298.

[71] S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 352.

[72] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 220.

[73] KKK nr 67.

[74] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., s. 294.

[75] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 185.

[76] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 865.

[77] S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 352.

[78] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 862.

[79] KKK nr 67.

[80] Papież Benedykt XIV, De servorum Dei beatificatione, 2, 32, 11, cyt. za: A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 220.

[81] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 220.

 

[82] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 221.

[83] Tamże.

[84] Św. Jan od Krzyża, Droga na górę Karmel, II, 32, 4, dz. cyt., s. 299.

[85] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 222.

[86] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., ss. 872-873.

[87] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 222.

[88] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 873.

 

[89] Zob. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 222, „Inhibicja jest to zahamowanie lub zawieszenie czynności psychofizycznej lub fizycznej danej osoby, spowodowane osłabieniem lub zwiększenie łączności tejże władzy z ośrodkami psychicznymi lub zmysłowymi z powodu spotęgowania działania innej władzy, która wpływa na zasięg jej działania. Chodzi tu o ujawnienie powiązania władz psychicznych, które dążą do połączenia się ze sobą w homogeniczne grupy i do górowania jednych nad drugimi. Zatem, gdy kontemplacja mistyczna przenika człowieka, przyhamowuje funkcjonowanie sfery fizjologicznej, a zwłaszcza zmysłów zewnętrznych. W ekstazie, oprócz osłabienia działania zmysłów zewnętrznych następuje również inhibicja sił fizycznych z czego prawdopodobnie powstają nadzwyczajne zjawiska lewitacji, stygmatyzacji i promieniującej jasności."

[90] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., ss. 174-175.

[91] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., s. 229.

[92] A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 224.

[93] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., s. 230.

[94] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 225.

[95] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 656.

[96] Tamże, s. 654.

 

[97] Por. A. Poulain, Łaski modlitwy, dz. cyt., s. 228; A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., ss. 654-655; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 225.

[98] Tamże.

[99] Tamże.

[100]Por. Św. Teresa z Avila, Twierdza, VI, 2, 2., dz. cyt. ss. 334-335.

[101] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 225.

[102] Tamże, s. 229.

[103]Św. Teresa z Avila, Twierdza, 6, 5, dz. cyt., s. 360.

[104] Por. S. Urbański, Mistyczny świat, dz. cyt., s. 182.

[105] Tamże.

[106] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 703.

[107] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 228.

[108] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 707.

[109] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 229.

[110] Tamże, s. 230.

[111] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., ss. 703-704; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 230.

[112] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 229.

[113] Por. J. Machniak, Doświadczenie Boga, dz. cyt., ss. 418-419.

[114] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 704; A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 229.

[115] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 356.

[116] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 229.

[117] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 357.

[118] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 230.

[119] Tamże, s. 231.

[120] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., ss. 881-882.

[121] Por. J. Machniak, Mistyczny wymiar ducha, dz. cyt., s. 330.

[122] Por. A. Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 232.

[123] Tamże, ss. 223-224.

 

[124] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 700; S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 359.

[125] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 359; A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 700.

[126] Por. S. Urbński, Mistyczny świat ducha, dz. cyt., s. 179.

[127] Por. Dn 14, 33-39; 1 Krl 18, 12; Dz 8, 39-40; A. Marchetti,Zarys teologii, dz. cyt., s. 232.

[128] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 882; A. Marchetti,Zarys teologii, dz. cyt.,s. 233.

[129] Por. A. Marchetti,Zarys teologii, dz. cyt., s. 233.

[130] Por. R. Garrigou-Lagrange, Trzy okresy, dz. cyt., s. 883; S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 360.

[131] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 702.

[132] Por. S. Urbański, Teologia życia, dz. cyt., s. 359.

[133] Por. A. Tanquerey, Zarys teologii, dz. cyt., s. 702.

[134] Por. Tamże, s. 723; A Marchetti, Zarys teologii, dz. cyt., s. 234.