Helen Bee str. 554-563 Zmiany fizyczne i umysłowe w okresie późnej starości. Zdrowie a upośledzenie.
Upośledzenie umysłowe: choroba Alzheimera i inne formy otępienia:
Otępienie (demencja) – pojawia się często powyżej 65 roku życia. Ogólne pogorszenie się funkcjonowania intelektualnego (utrata pamięci, zdolności osądu, funkcjonowania społecznego i kontroli nad emocjami). U ludzi starszych nazywana Otępieniem starczym. Jest objawem, a nie chorobą.
Bardzo różne przyczyny otępienia: choroba Alzheimera, wielokrotne niewielkie porażenia (otępienie wielozawałowe), depresja, zaburzenia metaboliczne, odurzenie narkotyczne, choroba Parkinsona, niedoczynność tarczycy, wielokrotne urazy głowy, pojedynczy uraz Glowy, nowotwory, niedobór witaminy B12, zaawansowane stadia AIDS, anemia, nadużywanie alkoholu. – Mniej więcej 10% pacjentom pacjentów można pomóc, trzeba zadbać o szybką diagnozę, co jest przyczyną otępienia.
Choroba Alzheimera – Powodują ją określone zmiany w strukturach mózgu m.in. zanikanie lub kurczenie niektórych obszarów, splątanie włókien dendrytów w ciałach komórek nerwowych (u wszystkich starzejących się ludzi spotyka się neurofibrylarne supły, jednak u chorych na Alzheimera jest ich więcej). Skutkiem jest splątanie wielu dróg przesyłania impulsów nerwowych, co utrudnia funkcjonowanie pamięci i wykonywanie podstawowych czynności.
Pierwsze stadia choroby – przebiegają wolno, drobne problemy z pamięcią, powtarzanie się w trakcie rozmowy, dezorientacja w nieznanym otoczeniu.
Później – Zanikanie pamięci obecnych wydarzeń.
Późne stadia choroby - Pamięć odległych w czasie wydarzeń i dobrze opanowanych codziennych czynności przetrwa do ostatnich stadiów choroby, ponieważ dotyczy ich wiele wspomnień – wiele alternatywnych dróg dostępu do tych inf. W końcu jednak chory może nie rozpoznawać nawet członków swojej rodziny, nazw przedmiotów codziennego użytku, sposobu wykonywania podstawowych czynności np. szczotkowania zębów. Reakcje: gniew, wzrost poczucia zależności, nierozłączności z rodziną lub przyjaciółmi.
Częstotliwość występowania choroby Alzheimera i innych rodzajów otępienia:
2-8% wszystkich dorosłych powyżej 65 roku życia – wykazuje znaczne symptomy otępienia
2-5% cierpi na chorobę Alzheimera
Liczba przypadków wzrasta gwałtownie po siedemdziesięciu kilku latach życia – osiemdziesięciu kilku.
Przyczyny choroby Alzheimera:
Przyczyny nie są znane. Genetycy odkryli 3 geny, które mogą być związane z chorobą Alzheimera:
Gen zlokalizowany w chromosomie 19, zarządzający proteiną zwaną apolipoproteiną E (ApoE) gdy zaczyna się ona rozpadać, nasila się splątanie włókien neuronów. ApoE ma cztery różne postaci, z których ApoE4, wiąże się z możliwością zachorowania. Każdy posiada jeden z tych wariantów. Dla nosicieli 2 kopii ApoE4 ryzyko zachorowania w wieku 80lat jest 90% w porównaniu do posiadaczy innych konfiguracji genu ApoE. Jedna kopia – 3x większe zagrożenie wystąpienia choroby.
ApoE4 warunkuje także choroby serca (dwie kopie ApoE4 = 30-50% większe szanse)Stosuje się badania krwi na obecność ApoE4. Zastosowanie – wykrywanie miażdżycy tętnic.
Zdrowie psychiczne:
schizofrenia, nadużywanie narkotyków lub alkoholu – niższy współczynnik występowania niż w innych grupach wiekowych.
depresja – różne wyniki badań nad częstotliwością, w zależności od tego, jak je przeprowadzano.
Wczesne badania wykazywały, że zagrożenie w wieku podeszłym jest o wiele większe niż w pozostałych grupach – powstał stereotyp pogrążonego w depresji starszego człowieka.
Badania epidemiologiczne – szczególnie niski współczynnik występowania depresji i innych zaburzeń emocjonalnych.
Badania, które dowiodły, że depresja jest zjawiskiem występującym równie często we wczesnym okresie dorosłości jak u starszych i najstarszych starszych.
Analiza R. Kesslera oparta na danych przekrojowych – użył zestawu pytań dotyczących nastroju i zestaw dotyczący objawów fizycznych.
Wady poprzednich: badanie dotyczyło wszystkich osób powyżej 65r. ż. jako jednolitej masy. Trudno było wychwycić zjawisko wzrostu symptomów starości (uczucie smutku, samotności, przygnębienia). Wzrost ten wg badań na mniejszych grupach (Kesslera) przypada pomiędzy 70-75 r.ż.
Badania podłużne J. Newmann – badania 251 kobiet przez 5 lat. U kobiet, które na początku miały od 51 do 92 lat zaobserwowano spadek liczby odczuć depresyjnych, ale nasilenie „syndromu utraty” (dotyczy szczególnie utraty energii fizycznej).
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne: Rozróżnienie nastrojów depresyjnych od w pełni rozwiniętej depresji klinicznej.
Depresja kliniczna: młodsi > starsi
Nastroje depresyjne („chandry”): młodsi < starsi
Przyczyny nastrojów depresyjnych: nieadekwatne wsparcie społeczne, niewystarczające dochody, dotkliwe problemy zdrowotne
! Depresja nie jest nieuniknionym aspektem wieku podeszłego. Nawet w obliczu słabego zdrowia, osamotnienia lub trudności ekonomicznych większość starszych ludzi nie popada w depresję, ani nie wzrasta w nich poziom lęku. !
Wpływ zmian fizycznych i chorób okresu dorosłości na zachowanie:
Ogólne spowolnienie – przyczyny –: *utrata dendrytów na poziomie układu nerwowego, *artretyczne zmiany w stawach, *utrata sprężystości mięśni.
Widoczne w takich czynnościach jak zapisywanie informacji, zawiązywanie butów, przystosowanie się do zmian temperatury lub natężenia światła. Ważny problem: problemy z prowadzeniem samochodu, przystosowanie się do zmiennych warunków na drogach.
Równowaga, zręczność i energia życiowa – Utrata sił witalnych wynika w dużej mierze ze zmian układu sercowo-naczyniowego oraz w strukturze mięśni.
Zręczność traci się przede wszystkim ze względu na artretyczne zmiany w stawach.
Stopniowa utrata poczucia równowagi (trudności w środkach publicznego transportu, na nierównych chodnikach). Starsi ludzie częściej upadają, a ze względu na osteoporozę, wypadki częściej kończą się złamaniem.
Aktywność płciowa -
70lat – 50% dorosłych żyjących w związkach małżeńskich jest nadal aktywna seksualnie.
Spadek częstotliwości stosunków.
75lat i więcej – nie więcej niż 4 kontakty seksualne miesięcznie. U pięćdziesięciokilkulatków ok. 7/miesiąc.
Teorie starzenia się :
Współcześnie najbardziej prawdopodobne wytłumaczenie podstawowych przyczyn starzenia się tkwi w podstawowych procesach komórkowych, które zmieniają się z wiekiem w sposób, który obniża wydolność ich funkcjonowania.
Naprawa materiału genetycznego – Komórka ma zdolność do naprawiania ubytków w DNA. Ubytki w nitkach DNA powstają codziennie (nieznane procesy metaboliczne). Ponieważ organizm nie jest zdolny do naprawienia wszystkich ubytków, z czasem jest ich tak dużo, że komórka traci swoje właściwości – a to sprawia, że organizm starzeje się.
Łączenie krzyżowe – Ta teoria skupia się na innym procesie komórkowym, jakim jest łączenie krzyżowe. Zachodzi ono najczęściej w białkach komórkowych starszych lub młodszych dorosłych. Łączenie krzyżowe następuje, gdy pomiędzy proteinami lub tłuszczami pojawiają się niepotrzebne łączniki np. w skórze i w tkance łącznej dwa białka, kolagen i elastyna, tworzą połączenia krzyżowe pomiędzy cząsteczkami lub w ich obrębie. Takie molekuły nie mogą przyjąć poprawnego kształtu, tym samym nie funkcjonują właściwie, czego efektem mogą być np. zmarszcz kina skórze, zesztywnienie tętnic. Identyczny proces zachodzi w gumie.
Wolne rodniki: Teoria związana ze zdolnością organizmu do radzenia sobie z wolnymi rodnikami. Wolne rodniki to cząsteczki lub atomy posiadające ci najmniej jeden niesparowany elektron, będące produktami ubocznymi metabolizmu, wynikiem diety, reakcją na światło słoneczne. Cząsteczki te, a zwłaszcza podgrupa rodników tlenkowych, wchodzą w wiele potencjalnie szkodliwych reakcji, pozostawiając po sobie uszkodzenia molekularne, które wraz z wiekiem ulegają nagromadzeniu. Utlenienie wpływa na przemianę pewnego typu cholesterolu w postać, która odkłada się na ściankach tętnic, zawężając ich światło i podnosząc ryzyko ataku i udaru serca. Niektóre rodzaje żywości, zwłaszcza bogate w tłuszcze – sprzyjają powstawaniu wolnych rodników tlenkowych, a tzw. przeciwutleniacze hamują ich powstawanie i pomagają je zwalczyć (produkty bogate w witaminy C i E oraz beta-karoten).