Ad. 6

Gospodarka wodno–elektrolitowa

Podstawowymi elektrolitami, które regulują gospodarkę wodną organizmu człowieka są: sód, potas i chlor . Muszą one występować w prawidłowym wzajemnym stosunku. Pierwiastki te znajdują się w cieczach organizmu. Krążenie wody w ustroju oraz jej przemieszczanie z płynów wewnątrzkomórkowych do zewnątrzkomórkowych i odwrotnie zależy od stopnia stężenia w wodzie związków mineralnych. Wewnątrz komórek jest więcej potasu a mniej chloru i sodu niż w cieczach zewnątrzkomórkowych. Zmiany stężenia jonów tych pierwiastków powodują zmianę ciśnienia osmotycznego, które jest jedną z sił napędowych ruchu wody w tkankach. Dominujące znaczenie przypada przy tym jonom sodu, toteż mówi się o „pompie sodowej". W razie odwodnienia organizmu i dużych strat chlorku sodu, np. przez obfite pocenie się, woda z przestrzeni międzykomórkowych przenika do cieczy śródtkankowych i do krwi, gdzie stężenie jonów jest wtedy wyższe. Ale straty wody muszą być rychło uzupełnione. Sygnałem, który to alarmuje jest pragnienie. Wraz z napojem trzeba uzupełnić straty elektrolitów. Gospodarka wodno - elektrolitowa podlega regulacji neurohormonalnej pod kontrolą centralnego układu nerwowego. Na wchłanianie wody do cieczy ustrojowych i do tkanek wpływa h o r m o n antydiuretyczny przysadki mózgowej, Hormon ten hamuje równocześnie wydzielanie moczu. Aby ułatwić należyte działanie hormonu diuretycznego, nie wolno pić naraz dużych ilaści napoju (picie „haustem"). To bowiem hamuje działanie hormonu i po 20-30 minutach nieracjonalnie pobrana woda z napojem zostaje wydalona z moczem z organizmu - zamiast zasilić tkanki i zrekompensować ubytki. Picie napojów drobnymi łykami spełnia tę funkcję, gdyż hormon jest wtedy wydzielany do krwi i wstrzymuje przez dłuższy czas diurezę i należycie „kieruje" wchłanianiem pobranej z napojami wody do krwi i tkanek. Najlepsze są w tym wypadku napoje owocowe i warzywne, zasobne w składniki mineralne, które są tracone wraz z potem albo odpowiednie wody mineralne. Straty elektrolitów i wody są też uzupełniane wraz z pożywieniem, które po dużych ubytkach z organizmu można nieco więcej solić. Sód bowiem ma wybitne zdolności zatrzymywania wody w organizmie.

Równowaga kwasowo-zasadowa

Równowaga kwasowo-zasadowa to wzajemny stosunek ilościowy jonów o charakterze zasadowym i jonów o charakterze kwasowym we krwi i w tkankach, warunkujący odpowiednie pH i prawidłowy przebieg procesów życiowych. Stan równowagi kwasowo-zasadowej osiągamy, kiedy zakres pH krwi dla większości procesów przemiany materii wynosi 7,35-7,45. Większe pH oznacza przewagę składników zasadowych, mniejsze - przewagę składników kwaśnych.

Niebezpieczne dla organizmu zachwianie równowagi występuje przy pH mniejszym niż
6,8 i większym niż 7,8 (dla krwi). W skrajnych przypadkach białka ulegają denaturacji, przestają działać enzymy komórkowe, ustaje wymiana gazów oddechowych.

Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej to kwasica i zasadowica. W obu przypadkach jest to stan zagrażający życiu, w którym dochodzi do zaburzeń odczynu pH krwi.

Stałe stężenie jonów H+ to izohydra.

Parametry RKZ

1. pH – pH świeżej krwi pobranej bez kontaktu z powietrzem, mierzone w temperaturze 37°C (wartości prawidłowe: pH 7,35 - 7,45 )

2. Aktualne pCO 2 –prężność CO 2 w świeżej krwi pobranej bez kontaktu z powietrzem, mierzona w temperaturze 37°C (wartości prawidłowe: 35 – 45 mmHg )

3. Aktualne stężenie HCO 3 - - stężenie wodorowęglanów w osoczu krwi pobranej bez kontaktu z powietrzem, w temperaturze 37°C (wartości prawidłowe: 21-25 mmol/L )

4. Standardowe HCO 3 - - stężenie wodorowęglanów we krwi całkowicie utlenowanej, wysyconej mieszaniną gazową zawierającą CO 2 o prężności równej 40 mmHg. (wartości prawidłowe: 21-25 mmol/L )

5. Całkowita zawartość CO 2 (total CO 2 of plasma) – CO 2 w osoczu krwi pobranej w warunkach bezpowietrznych. (wartości prawidłowe: 22-28 mmol/L )

6. Całkowita zdolność osocza do wiązania CO 2 (rezerwa zasadowa krwi) – obejmuje całkowitą zawartość CO 2 osocza oddzielonego od krwinek czerwonych w aktualnym pCO 2 i zrównoważonego CO 2 o pCO 2 40 mmHg (5,32 kPa) (wartości prawidłowe: 22-28 mmol/L )

7. Kwaśność miareczkowa – ilość zasady (o określonym mianie), jaką należy dodać do badanego roztworu, aby jego pH doprowadzić do pH fizjologicznego (7,4). Ilość kwasu dodanego do badanego roztworu, aby jego pH doprowadzić do pH fizjologicznego (7,4) jest miarą tzw. zasadowości miareczkowej = kwaśność miareczkowa ze znakiem (-)

8. Nadmiar zasad BE – ilość zasadowości miareczkowej, jaką uzyskuje się podczas miareczkowania badanego roztworu do pH 7,4 przy pCO 2 40 mmHg i temperaturze 37°C

Nadmiar kwasów - wartość BE ze znakiem (-) ilość kwaśności miareczkowej, jaką uzyskuje się podczas miareczkowania badanego roztworu do pH 7,4 przy pCO 2 40 mmHg i temperaturze 37°C

9. Zasady buforujące osocze BB (buffer base) – suma anionów wodorowęglanowych (25 mEq/L) oraz białczanowych (17 mEq/L)

Wartości wybranych parametrów jonów w osoczu, płynie wewnątrzkomórkowm i zewnątrzkomórkowym

Przestrzenie wodne

Woda w organizmie jest rozmieszona nierównomiernie tworzy tzn. przestrzenie wodne o różnym składzie jonowym, dzięki czemu istnieje możliwość ruchów wody zgodnie z gradientem:

PRZESTRZEŃ I (woda śródkomórkowa) 40% masy ciała

w tym:

38% woda w komórkach

2% woda w krwinkach

PRZESTRZEŃ II (woda pozakomórkowa) - 20% masy ciała

w tym:

15% woda pozanaczyniowa (płyn śródmiąższowy)

5% woda śródnaczyniowa (osocze)

PRZESTRZEŃ III (woda transcelularna) 2-3% masy ciała

jest to woda wydzielin gruczołów, płyny przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, moczowych, surowiczych jam ciała (otrzewnej, opłucnej i osierdzia), płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn w jamie stawowej, gałkach ocznych