Leki regulujące zaburzenia gospodarki wodno – elektrolitowej

Prawidłowe stężenia w surowicy:

Na⁺ = 135 – 145 mEg/l

K⁺ = 3,5 – 4,5 mEg/l

Ca²⁺ = 2,1 – 2,5 mmol/l

Cl^- = 90 – 110 mEg/l

Hiponatremia – zmniejszone stężenie sodu w organizmie -> leki moczopędne

Hipernatremia – zwiększenie zawartości sodu w organizmie -> glukoza

Hipokalemia – zmniejszenie ilości potasu

Hiperkalemia – zwiększenie ilości potasu

Oliguria – zmniejszenie ilości moczu

Anuria – brak moczu

Budowa nefronu:

Regulacja hormonalna:

Wazopresyna (ADH) powoduje zmniejszenie wydzielania moczu (działa antydiuretycznie).

Aldosteron powoduje zwiększenie resorpcji jonów Na⁺ i sekrecje jonów K⁺, działa antydiuretycznie, podnosi ciśnienie krwi.

Leki moczopędne (diuretyczne)

Główny mechanizm działania polega na spadku wchłaniania zwrotnego z pramorzu Na⁺ i Cl^- w kanalikach nerkowych => filtracji kłębuszkowej, utraty wody z moczem => wydalanie Na⁺ wraz z moczem.

Najsilniej działające leki moczopędne wykazują leki w punkcie uchwytu w części wstępującej pętli nefronu (20-30% wchłaniania jonu sodowego).

Zastosowanie leków moczopędnych:

- nadciśnienie

- obrzęki

- niewydolność mięśnia sercowego

- choroby nerek

- choroby wątroby

- zatrucia

- otyłość

Podział leków moczopędnych:

1. Leki moczopędne tiazydowe

- Hydrochlorotiazyd

2. Leki moczopędne tiazydopodobne

- Chlortalidon (Hygroton, Urandil)

- Indapamid (Arifon, Indapsan, Tertensif)

- Klopamid (Clopamid)

- Kwas tienylowy

3. Leki moczopędne pętlowe

- Furosemid (Trifas, Furosemidum)

- Kwas etakrynowy

4. Leki moczopędne oszczędzające potas

- Kanrenon (Aldactone)

- Spironolakton (Spiranal, Verospiron, Spironolactum)

5. Inhibitory anhydrozy węglanowej

- Acetazolamid (Diuramid)

- Dichlorfenamid

6. Środki osmotycznie czynne

- Mannitol

- Izosorbit

7. Ksantynowe leki moczopędne

- Kofeina

- Teofilina

- Teobromina

8. Roślinne środki moczopędne

TIAZDYDY

Bezpieczne i aktywne po podaniu doustnym lecz względnie słabo działające.

Punkt uchwytu tiazydów to kanalik dystralny.

Wskazania:

• Niewydolność mięśnia sercowego

• Nadciśnienie

• Obrzęki

• Jaskra

• Zatrucia ciążowe

Mechanizm działania:

• Hamują wchłanianie zwrotne Na Cl (z towarzyszącą wodą)

• Pobudzenie wydzielania aldosteronu i wzrost wymiany Na⁺, K⁺ i H⁺ => wzrost ich wydalania

Działanie niepożądane:

• Hipokalemia => arytmie

• Kwasica, wzrost stężenia kwasu moczowego (przy wydalaniu tiazydów bierze udział system wydalniczy kwasów organicznych w kanalikach)

LEK TIZAZYDOPODOBNY INDAPAMID

Bezpieczny lek o powolnym uwalnianiu (SR-slow release), przez to o długotrwałym działaniu.

Wskazania:

• Nadciśnienie tętnicze pierwotne

Mechanizm działania:

• Nerkowy (początkowe okresy terapii), hamowanie wchłaniania zwrotnego NaCl (działanie sakr etyczne)

• Pozanerkowy (od 3-9 doby terapii), hamowanie transporty Ca²⁺ w komórkach mięśni gładkich oraz zwiększona synteza prostacykliny PGI₂ i prostaglandyny PGE₂ -> spadek oporu obwodowego

DIURETYKI PĘTLOWE

Działają krótko, ale silnie. Mogą powodować silne zaburzenia elektrolitowe, wzrost wydalania jonów K⁺ (niezbędna jest suplementacja tych jonów), mogą być podawane również i.v.

Punkt uchwytu diuretyków pętlowych to część grubościenna ramienia wstępującego pętli Henlego.

Wskazania:

• Obrzęki płucne i obwodowe

• Niewydolność mięśnia sercowego

• Zatrucia

• Nadciśnienie tętnicze

Mechanizm działania:

• Hamowanie wchłaniania zwrotnego NaCl

• Pobudza wydzielanie aldosteronu i wymiany Na⁺, K⁺, H⁺ i wzrost ich wydalania

Działania niepożądane:

• Hiperglikemia

• Zwiększone stężenie kwasu moczowego

• Hipokalemia

Interakcje:

Diuretyki pętlowe nasilają działanie leków hipotensyjnych i środków zwiotczających mięśnie poprzecznie prążkowane oraz osłabia działanie leków przeciwcukrzycowych.

DIURETYKI OSZCZĘDZAJĄCE POTAS

Same działają słabo, dlatego często są stosowane z tiazydami i diuretynami pętlowymi.

Ich punktem uchwytu jest końcowy odcinek kanalika dystralnego i kanalik zbiorczy.

Wskazania:

• Pierwotny i wtórny hiperaldosteronizm

• Obrzęki w przewlekłej niewydolności krążenia

Mechanizm działania:

• Antagoniści aldosteronu blokują jego przyłączanie do receptora cytoplazmatycznego

• Blokowanie kanałów Na⁺

Działanie niepożądane:

• Silna hiperkalemia przy niewydolności nerek

• Ginekomastia – powiększenie piersi u mężczyzn

• Śpiączka wątrobowa przy niewydolności wątroby

Tiazydy w połączeniu z diuretynami oszczędzającymi potas HYDROCHLOROTIAZYD + AMILORID

Zalety leku:

• Synergizm hiperaddycyjny

• Nie powoduje zaburzeń gospodarki kwasowo – zasadowej, ponieważ alkalizujące działanie hydrochlorotiazydu jest równoważone przez zakwaszające amiloridu

• Mniejsze straty potasu z moczem w związku z czym jest mniej działań niepożadanych

Wskazania:

• Przypadki (nadciśnienie, obrzęki) w których unika się suplementacji K⁺

INHIBITORY ANHYDRAZY WĘGLANOWEJ

Prawie nie są już stosowane jako leki moczopędne, podawane są natomiast w leczeniu jaskry oraz choroby wysokościowej.

Ich punkt uchwytu znajduje się w kanaliku proksymalnym.

Wskazania:

• Jaskra

• Padaczka

• Obrzęki w przewlekłej niewydolności krążenia

Mechanizm działania:

• po zahamowaniu enzymu nie powstają jony H⁺ i dochodzi do wzrostu wydalania HCO₃^-, Na⁺, PO₄^3-, H₂O

Działanie niepożądane:

• kwasica metaboliczna spowodowana utratą HCO₃^-

KSANTYNOWE LEKI MOCZOPĘDNE

Wskazania:

• obrzęki

• stany spastyczne oskrzeli

• udar mózgu

• zaburzenia czynności ośrodka oddechowego (zamartwica)

Mechanizm działania:

• wzrost ukrwienia rdzenia nerek i wzrost przesączania w kłębuszkach nerkowych => szybsze usuwanie elementów z rdzenia nerki

• osłabienie działania „zwielokrotnienia przeciwprądowego” w nerkach

ŚRODKI MOCZOPĘDNE O DZIAŁANIU OSMOTYCZNYM

Ulegają filtracji lecz nie wchłaniają się zwrotnie, są wydalane z ekwiwalentem wodnym.

10-40 % roztwory powodują wzrost ciśnienia osmotycznego krwi co w konsekwencji przekłada się na wzrost wydalania moczu.

ROŚLINNE LEKI MOCZOPĘDNE

Mają słabe działanie. Są to odwary z:

• liści brzozy

• ziela skrzypu

• ziela płonicznika

• korzenia lubczyku