11. Mniejszość jako koncepcja socjologiczna.

• Hans van Amersfoort

• mniejszość – grupa ludzi, którzy z powodu swoich cech fizycznych lub kulturowych odróżniają się od pozostałych członków społeczeństwa, w którym żyją, przez co postrzegają się jako obiekt zbiorowej dyskryminacji oraz zajmują permanentnie słabszą pozycję w społeczeństwie (Wirth) – ogólna, mało satysfakcjonująca

• 3 cechy mniejszości

  • mniejszość jest ciągłą zbiorowością wśród populacji danego państwa, którą charakteryzują 2 aspekty:

    • mniejszość składa się z kilku pokoleń

    • członkostwo w mniejszości stanowi priorytet nad innymi formami społecznej kategoryzacji

  • liczebność mniejszości wyklucza ją z efektywnego udziału w procesie politycznym

  • mniejszość charakteryzuje niekorzystna pozycja w takim sensie, że jej członkowie nie partycypują w takim samym stopniu jak populacja większości w następujących sektorach:

    • system prawny

    • system edukacji

    • rynek pracy

    • rynek mieszkaniowy

• mniejszość a państwo

  • państwo narodowe musi zdefiniować, kto należy do narodu i zdecydować, jakie prawa będzie posiadał każdy obywatel; 3 rodzaje praw podstawowych:

    • prawa obywatelskie – wolność osobista, wolność słowa, prawo do własności

    • prawa polityczne – prawo dostępu do stanowisk publicznych

    • prawa społeczne – prawo do cywilizowanego życia wg standardów społeczeństwa

  • pełna realizacja tych praw w warunkach równości powoduje obciążenie, a nie przywileje – prawa przybierają charakter obowiązków narzucanych przez państwo

  • proces podejmowania decyzji – za głosem większości

  • typowym problemem mniejszości nie jest kwestia zapewnienia sobie praw formalnych, ale fakt, że jej liczebność ogranicza możliwość przekucia tych praw na realny wpływ społeczny

  • pozycja prawna – pozycja mniejszości jest równa, gdy może ona korzystać z praw formalnych w takim stopniu jak większość, zwłaszcza w kwestii dostępu do edukacji

  • rynek pracy i mieszkaniowy – pozycja jednostki na rynku pracy jest kluczem do dystrybucji i alokacji dóbr i usług, jednocześnie regulując dostęp do rynku mieszkań

  • konieczność zunifikowania norm regulujących życie publiczne

• mniejszość a pluralizm

  • pluralizm – rozwiązanie regulujące relacje pomiędzy mniejszością a większością

  • istnieje limit tolerancji dla pluralizmu w społeczeństwie

  • potrzebny jest konsensus, by pozwolić mniejszości na pełną partycypację społeczną

  • społeczeństwo pluralistyczne charakteryzuje jedność rasy, języka i religii

  • społeczeństwo pluralne wręcz przeciwnie – jego różne segmenty posiadają różne systemy instytucjonalne; jedynym wspólnym systemem jest rząd – nie ma wspólnoty wartości

  • istnieją społeczeństwa, które charakteryzuje nie tylko stratyfikacja, ale również wysoki poziom społecznego dystansu o niehierarchicznym podłożu; wszędzie występuje dystans między miastem a wsią

  • kiedy takie różnice stają się zinstytucjonalizowane, wyłania się społeczeństwo pluralne

  • pluralizm kulturowy – wyłonienie się grup etnicznych w społeczeństwie

  • 3 warunki do uznania społeczeństwa za pluralne (Lijphart)

    • prezentuje wyraźnie różnice rasowe, językowe i religijne

    • różnice te muszą być zinstytucjonalizowane

    • musi występować rozprzestrzenianie się solidarności

  • grupom mało licznym w stosunku do populacji społeczeństwa, w którym żyją, pluralizm nie gwarantuje partycypacji w życiu społecznym

• typologia relacji mniejszość-większość

  • zróżnicowanie celów mniejszości – pluralizm, asymilacja, secesja, dominacja

  • 3 wymiary zróżnicowania relacji mniejszość-większość

    • koncentracja-rozproszenie

      • możliwa jest liczebna większość mniejszości w danym regionie – powoduje to trudności we wprowadzeniu koncepcji mniejszości

      • czynniki wpływające na sytuację mniejszości skoncentrowanej: bezwzględna wielkość grupy, wielkość względem większości i wsparcie z innych państw

    • partykularyzm-uniwersalizm

      • mniejszość może być zorientowana albo na partycypację społeczną (celem usunięcie barier – wprowadzenie równości) albo wyłącznie na swoje sprawy wewnętrzne (poprawa swojej pozycji – wyprowadzenie swoich praw z własnego systemu wartości)

    • emancypacja, kontynuacja i eliminacja

      • kryterium użycie celów większości

      • emancypacja – celem pełna partycypacja społeczna mniejszości poprzez wprowadzenie środków prawnych i społecznych

      • kontynuacja – celem zachowanie bieżącej sytuacji, kiedy mniejszość wypełnia pewne funkcje większości lub kiedy jest wykorzystywana

      • eliminacja – celem wyeliminowanie mniejszości jako rozpoznawalnej zbiorowości za pomocą przymusowej asymilacji lub fizycznej eksterminacji.