R. Kościelak „Integracja społeczna niepełn. umysłowo”
„Poczucie osamotnienia u osób uposledzonych umysłowo w st. lekkim”
Wprowadzenie
Mimo poszukiwania w osamotnieniu pozytywnych wartości, mimo nadziei na to, że przyniesie ona korzyść jednostce, wiąże się je z bólem i cierpieniem. Osamotnienie wywołuje osobiste przykre przeżycia i najczęściej zagraża( a nie pomaga) rozwojowi człowieka. E. Sujak - osamotnienie grozi niedorozwojem osobowym, kalectwem psychicznym, sięgającym w głab człowieka. Izoluje człowieka wyzwalając w nim agresję. E.O'Neill- ludzka samotność to jedynie przejaw lęku przed życiem. Ludzie utzrymują swoje osamotnienie w tajemnicy. Zamaskowanie może ułatwić przeżycie, ale nie zamienie smutku w radość. Wszyscy mogą doświadczyc osamotnienia, niezależnie od wieku. Młodzież w wieku dojrzewania szczególnie narażona, w tym wieku pojawia sie dążenie do wolności,autonimii- jeśli cel ten nie jest realizowany można popaść w „duchową samotność”.
Potrzebę bliskości, kontaktu, intymności z innymi ludźmi ma każdy człowiek. Brak takiej bliskości - samotność, osamotnienie, pustka, alienacja, wyalienowanie. Osamotnienie- nieprzyjemny stan, który spowodowany jest niezadowalającą liczbą i jakością powiązań z innymi (K.Kmiecik-Baran). Uczucie zagrożenia, które spowodowane brakiem lub niezadowalającymi społecznymi interakcjami, wiąże się z objawami psychologicznego stresu (J.E. Young). Osamotnienie pojawia się w momencie, w którym jednostka uświadamia sobie fakt odsunięcia od innych,a jednocześnie odczuwa potrzebę działania na innych (P. Leiderman). Ludzie mogą doświadczać osamotnienia, nie rozpoznając istoty swojego niezadowolenia.
Osamotnienie może mieć dwojaki charakter: sytuacyjny( zjawisko losowe, przypadkowe, gdy człowiek utraci kogoś bliskiego albo zostanie oderwany od kogoś, osamotnienie to jest wynikiem faktów zewnętrzynym, nie zaś wyborem) i osobowościowy( przyczyna we właściwościach jednostki, która z góry wie, że wejście w reakcje społeczne jest niemożliwe do osiągnięcia).
Osamotnienie jako wynik braku kontaktu nie tylko z innymi ludźmi, ale i z samym sobą (J. Szczepański). Osamotnienie związane z utratą poczucia sensu życia i jego wartości ( M. Szyszkowska). Niemożność zaspokojnia potrzeb i taka świadomość wywołuje nieprzyjemne, bolesne uczucie osamotnienia.
Istnieje różnica między osamotnieniem społecznym a emocjonalnym. Osamotnienie wyzwala u jednostek poczucie naznaczenia.
1.Osamotnienie jako wynik załamania więzi z powodu rozwodu, separacji czy śmierci - rozpacz, depresja.
2. Osamotnienie będące wynikiem niepełnych interakcji - uczucie znudzenia i zniecierpliwienia
3.Osamotnie związane z przedłużającym byciem w samotności - uczucie samoponiżenia, przygnebienia, deprsji.
Osamotnienie to negatywne , subiektywne uczucie, może nie zawsze do końca uświadomione, ale nigdy nie będące upragnionym i oczekiwanym. Wiąże się ono z brakiem pewnych relacji z innymi ludźmi lub niesatysfakcjonującą ich jakością, z którym to stanem jednostka nie może sobie poradzić.
H.Sullivan i F.Fromm-Rechman osamotnienie traktują jako siłę dynamiczną. Jest ono rezultatem ”niewłaściwie wykształconych potrzeb intymnych” - w okresie dzieciństwa. Brak miłości, rodzice rozwiedli się, nadużywali alkoholu, nie dawali dziecku emocjonalnego wsparcia, ograniczali wybór przyjaciół. Ludzie, którzy stają się zewnątrzsterowni - są odcięci od wewnętrznego „ja”, od uczuć i aspiracji. Zewnętrzne sytuacje i wydarzenia wywołują u takich osób uczucie osamotnienia. Poczucie osamotnienia rodzi się szczególnie w dużych miastach.
Cel badania:
ustalenie, jak kształtuje się poczucie osamotnienia u młodziży z n.i. w st. Lekkim w porównaniu z młodzieżą o prawidłowym rozwoju intelektualnym. ( czy jest bardziej nasilone)
Metoda:
2 grupy młodzieży (w wieku 15-17 lat) : 100 osób z rozpoznaniem n.i. w st. Lekkim- 50 dziewcząt i 50 chłopców ; 100 osób rozwijających się prawidłowo. Warunki środowiskowe obu grup były zblizone. W badaniach wykorzystano:
-skalę SAGS do badania poczucia osamotnienia
-ankietę konstrukcji własnej
Skala SAGS- polskiej adaptacji dokonał J. Rembowski. Składa się ona z 28 zdań ułożonych w 3 podskale badające trzy rodzaje samotności. Pierwszy odnosi się do stosunków z rówieśnikami, drugi wiąże się z relacjami z rodzicami, trzeci powstaje z układu z innymi znaczącymi osobami -np. nauczycielami. Zastosowany język jest nieskomplikowany.
Badania wśród młodzieży z n.i. miały formę badań indywidualnych. Badania wśród młodzieży w normie intelektualnejmiały formę badań grupowych.
Wyniki: osamotnienie w zakresie każdej z podskal przeżywa co najmniej połowa badanych. Niektóre osoby przeżywają osamotnienie w zakresie kilku podskal naraz.
Ponad połowa dziewcząt odczuwa osamotnienie nie tylko w relacjach z rodzicami, ale prawie ze wszystkimi osobami znaczącymi. Dziewczęta najczęściej narzekają na to, że „rodzice nie słuchają ich, gdy pragna z nimi porozmaiwać”(75%), czuja się opuszczone przez dom rodzinny(50%), uważają, że rodzice poświęcają im zbyt mało czasu (65%), przykrość , bo zbyt małe grono przyjaciół (50%). Wysoka korelacja między patologia rodziny a poczuciem osamotnienia.
Chłopcy - „Lubię samotność”(40%) i chciałaby, aby „pozwolono im zostać samemu” (35%), a jednocześnie „czuła się zniechęcona brakiem kontaktów z ludźmi.” Połowa chłopcó odczuwa osamotnienie w relacjach z rówieśnikami. Wśród wszystkich chłopców aż w 75% występuje jakakolwiek forma osamotnienia. W grupie chłopców brak jest korelacji między patologią rodziny a poczuciem osamotnienia.
Wyniki uzyskanie przez młodzież w normie intelektualnej są istotnie niższe. Zjawisko osamotnienia znacznie częściej występuje wśród osób z n.i. w st. Lekkim niż u osób w normie intelektualnej. Z porównanych wyników dziewcząt w obu grupach wynika, że liczba dziewcząt odczuwających osamotnienie wśród dziewczyn z n.i. jest kilkakrotnie wyższa niż u pełnosprawnych intelektualnie. Natomiast wśród chłopców i dziewcząt w normie intelektualnej zaledwie 10% przeżywa osamotnienie w relacjach z rówieśnikami i rodzicami. Osoby z n.i. najczęstszą przyczynę osamotnie wymieniały winę otoczenia- 40%, obie strony- 25%, wina samego człwowieka- 22%. Wśród osób w normie - nie barczali otoczenia winą za osamotnienie. Większość uważała, że winny jest sam osamotniony. - świadczy to,że młodzież ta jest bardziej przekonana o własnym wpływie na życe.
Oceniając osoby samotne obie grupy wyrażały pozytywny stosunek do nich. Obie grupy uważały też, że można poradzić sobie z samotnością - szansa zmiany widziana we własnej aktywności.
Definiowanie osamotnienia: osoby z n.i. jako zakłócone relacje z otoczeniem. To brak przyjaciół, domu,rodziny, bycie opuszczonym, nielubianym. Osoby w normie podobnie definiują.
Próba syntezy - wnioski
Zjawisko osamotnienia wśród młodzieży z n.i. w st. Lekkim występuje i to w bardzo szerokim zakresie. Ponad połowa spośród badanej młodzieży przeżywa osamotnienie. Wystapienie zjawiska osamotnienia wiąże się ze swiadomością odczuwania tego stanu przez osoby z n.i. Różnice miedzy chłopcami i dziewczętami w zakresie odczuwania osamotnienia. Dzięwczęta dużo intensywniej, głębiej przeżywały osamotnienie niż chłopcy, czesciej je odczuwały. Chłopcy częściej odczuwali nieprawidłowe relacje z rówieśnikami, cześciej tez mieli ochotę być sami. Liczba osób odczuwających osamotnienie w relacjach z rówieśnikami jest wyższa niż z rodzicami - u chłopców. W rozumieniu osób z n.i. winne osamotnienia sa siły zewnętrzne a nie osoba, która je przeżywa. Pełnosprawni- sam człowiek jest winny, jego własne decyzje. Obie grupy widza możliwość zmiany dzięki własnej aktywności- także zmiana charakteru
Osoby z n.i. są znacznie cześciej osamotnione w stosunku do osób pełnosprawnych (2/3 razy większa częstość)
Negatywne zjawisko - wiele osób z n.i. żyje w warunkach niezaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka: przynależności, bliskości, miłości.
Osoby z n.i. w st. Lekkim potrafią nazwac swoje odczucia, zdefiniowac osamotnienie. Wypowiedzi tych osób nie różniły się istotnie od osób pełnosprawnych.