88

Wypalenie zawodowe jako następstwo stresu w pracy zawodowej

Z badań nad zaangażowaniem w prace -— wysiłek wkładany w pracę a stan zdrowia

89

Chcąc zweryfikować poziom nierównowagi między wkładanym w wykonywaną pracę wysiłkiem a otrzymywaną nagrodą, zastosowano kwestionariusz opracowany przez Siegrista (2004). Wysiłek mierzono za pomocą 6 twierdzeń odnoszących się do wymagań otoczenia pracy. Wysokość nagrody z kolei oceniano za pomocą l l twierdzeń, odnoszących się do gratyfikacji materialnych, oceny i bezpieczeństwa pracy. Nadmierne zaangażowanie w pracę weryfikowano za pomocą skróconej wersji (oryginalna wersja składa się z 29 pozycji) Skali wewnętrznego wysilku opisanej przez Niedhammera i Siegrista (Niedhammer i inni, 2004; Siegrist, 2004). Wykorzystywana w badaniach wersja kwestionariusza obejmuje pozycje dotyczące trudności wewnętrznego odseperowania się w czasie wolnym od wykonywanej pracy (5 pozycji) oraz utrzymującego się, nieproporcjonalnego poddenerwowania (ł pozycja).

Oceny stanu zdrowia dokonywano za pomocą skróconej wersji (złożonej z 36 pozycji) kwestionariusza opracowanego przez Bullingera i Ware (Bullinger, 1995). Część kwestionariusza (złożona z 12 pozycji) dotycząca samopoczucia obejmowała informacje o fizycznych i psychicznych problemach, związanych ze zdrowiem, istniejących ograniczeniach i ewentualnych bólach, oraz ogólną ocenę własnego zdrowia, energii życiowej.

Życiowe wyczerpanie (VE) oceniano za pomocą 9 twierdzeń, skróconej wersji kwestionariusza Maastricht Vital Exhausion Questionnaire (Schnorpfeil i inni. 2002), która wywodziła się z oryginalnej wersji kwestionariusza Maastricht Questionnaire opracowanego przez Appelsa, Hoppenera i Muldera (Appels i inni, 1987; Appels, Mulder, 1989). Twierdzenia dotyczyły zmęczenia, kłopotów z zasy­pianiem, wstawania w nocy, smutku i apatii, łatwego denerwowania się, braku energii i chęci do działania itp.

Nastrój depresyjny oceniano w wyniku zastosowania subskali depresji z Hospi-tal Anxiety and Depression Scalę (HADS). Zastosowana skrócona wersja obej­mowała 14 twierdzeń, odwołujących się do sarnowiedzy osoby badanej, badając kliniczne objawy niepokoju (Zigmond, Snaith, 1983).

Problemy ze snem mierzono, wykorzystując Jenkis S/ip Quality lndex (Jen-kis i inni, 1988). Skała zawierała 4 twierdzenia, które podejmowały typowe prob­lemy występujące u ludzi w związku ze spaniem (trudności w zasypianiu, chodze­nie w nocy, trudności z budzeniem się i ponownym zasypianiem, budzenie się zmęczonym).

Wszystkie narzędzia badawcze zostały przetłumaczone przez tłumaczy przy­sięgłych na język polski z angielskiego i niemieckiego, a następnie także na język francuski.

W badaniach uczestniczyło 37 przedstawicieli kadry kierowniczej zatrudnio­nych w bankowości w Polsce i 42 kierowników, wykonujących podobną pracę we Francji. Dobór określonej próby do badań był uwarunkowany uzyskaniem w miarę wysokiego poziomu nierównowagi między wysiłkiem włożonym w pracę a otrzymy­waną nagrodą (iloraz E/R od wartości 1,00). Osoby, które uczestniczyły w bada-

niach, stanowiły w Polsce około 43% wszystkich kierowników w sektorze ban­kowym, u których testowano poziom ERI, we Francji natomiast — 36%. Zarówno W Polsce, jak i we Francji uczestnictwo w badaniach miało charakter anonimowy. Badania przeprowadzono w Polsce w lipcu 2007 roku. a we Francji w sierpniu 2007 roku.

W tablicy 2.1 zawarto bardziej szczegółowe dane o osobach uczestniczących w badaniach.

Tablica 2.1, Charakterystyka badanych osób

	Polacy Francuzi
Kryteria charakterystyki	!
	,V
Wiek
31-36	5
37-42	12
43-48	7
49-54	9
Powyżej 54 lat	4
Staż pracy
5-10	6
11-16	1 1
17-22	1!)
23-28	8
Powyżej 28 lat	i
Kobiety/Mężczy/n i	19/18

Źródło: Opracowanie wiasn

Wyniki badań

Uzyskane wyniki badań (tablica 2.2, rysunek 2.2) w zasadzie pozwalają pozytywnie zweryfikować postawione problemy badawcze, potwierdzając niejako ich zasad­ność. Okazało się, że nierównowaga między wysiłkiem ocenianym przez pracow­nika a nagrodą, którą pracownik ten postrzega jako nieekwiwalentną w stosunku do własnego wkładu pracy, wyrażoną każdorazowo w formie ilorazu E/R, współwys-tępuje z czynnikami zwiększającymi ryzyko zapadalności na określone choroby, wyłączywszy wskaźnik informujący o jakości życia w aspekcie zdrowia psychicz­nego pracownika. Sytuacja ta dotyczy kadry kierowniczej zarówno w Polsce, jak i we Francji. Ponadto stwierdzono, że podwyższonemu poziomowi nierównowagi (ERI) towarzyszy wysoki poziom nadmiernego zaangażowania w pracę (OC)².

² Ze względu na liniowy charakter danych w opracowaniu w celu weryfikacji istnienia zakładanych zależności zastosowano współczynnik korelacji ,.r" Pearsona.