ART. 217 KONSTYTUCJI

• OGÓLNIE

1. art. 217 K’97 – w drodze ustawy następuje:

   1. nakładanie podatków i innych danin publicznych

   2. określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania oraz stawek podatkowych

   3. określanie zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatku

• ŹRÓDŁA PRAWA DANINOWEGO

1. KONSTYTUCJA

   1. Rozdział X – Finanse Publiczne (art. 216 – 227)

   2. Rozdział VII (Samorząd terytorialny - Art. 167- 168)

2. USTAWA

   1. art. 217 K’97 – nakładanie oraz zmiana wysokości danin publicznych to niezbywalny atrybut państwa może nastąpić tylko w drodze polskiej ustawy podatkowej

      1. art. 217 modyfikuje system źródeł prawa daninowego w zakresie niezbędnym do zachowania suwerenności

3. KWASTIA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH

   1. konstytucja

      1. art. 90 K’97

         1. „RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje OWP w niektórych sprawach”

      2. art. 91 K’97

         1. „Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy

         2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową

         3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośredni mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami”

   2. art. 90 ust 1 K’97 nie może stanowić podstawy dla umów międzynarodowych nakładających podatki jest to ANP – jego zrzeczenie oznacza zrzeczenie suwerenności

   3. umowa międzynarodowa może zobowiązać państwo aby nałożyło lub zmodyfikowało podatki na swoim terytorium ale musi to nastąpić w drodze polskich ustaw podatkowych

   4. umowa międzynarodowa zawarta za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma prymat nad ustawą i działa bezpośrednio ale tylko w zakresie ograniczania ciężaru podatkowego

   5. wielokrotne opodatkowanie – nałożenie 2 lub więcej podatków na tego samego podatnika, z tego samego tytułu, za ten sam okres

      1. sytuacje podwójnego opodatkowania

         1. konkurencja nieograniczonych obowiązków podatkowych

            1. nieograniczony obowiązek podatkowy

               • decyduje kryterium miejsca zamieszkania , siedziby na terytorium RP a nie obywatelstwa – dłużej niż 183 dni w roku

               • osoba taka zobowiązana jest do płacenia podatku od całości dochodów (także tych uzyskanych za granicą)

            2. podwójne opodatkowanie – gdy 1 państwo jako kryterium przyjmuje obywatelstwo a inne miejsce zamieszkania

               • np. obywatel USA który przebywa dłużej niż 183 dni w Polsce musi zapłacić podatek i w Polsce i USA

         2. konkurencja ograniczonych obowiązków podatkowych

            1. ograniczony obowiązek podatkowy chodzi o związek ekonomiczny

               • of/op która nie ma miejsca zamieszkania, siedziby na terytorium RP ale ma na terytorium RP źródło dochodów podlega w RP obowiązkowi podatkowego od tego dochodu

               • 2 państwa uznają że na ich terytorium jest źródło dochodów, np. przy odsetkach

         3. taki sam rodzaj podatku, za taki sam okres jest nakładany na podmiot w państwie rezydencji i w państwie źródła

            1. opodatkowanie jako rezydent i jednocześnie opodatkowanie od dochodu uzyskanego w państwie źródła

      2. metody eliminowania pokrywania się jurysdykcji podatkowej

         1. jednostronne zrzeczenie się władztwa podatkowego (na zasadzie wzajemności) – z reguły dotyczy podatków dotyczących dyplomatów

         2. jednostronne zrzeczenie się władztwa podatkowego w drodze ustawy

         3. umowy o unikaniu lub ograniczaniu podwójnego opodatkowania

            1. rozdzielają jurysdykcję podatkową państw

            2. służą ograniczaniu ciężaru podatkowego

            3. mają rangę ponadustawową i są bezpośrednio stosowane w związku z polską ustawą budżetową

            4. dotyczą podatków dochodowych i majątkowych

            5. umowy te zazwyczaj zawierane są na podstawie wzorców zawartych w konwencjach modelowych

               • największe znaczenie ma konwencja OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

4. PRAWO POCHODNE UE – art. 217 w związku z art. 91 ust 3 K’97

   1. poglądy w orzecznictwie

      1. 1 pogląd (dominujący) – prawo pochodne UE ma bezwarunkowe i bezwzględne pierwszeństwo – art. 91 ust 3 K’97 eliminuje wyłączność polskich ustaw podatkowych w zakresie nakładania i zmniejszania ciężaru podatkowego

      2. 2 pogląd – prawo pochodne UE nie może nałożyć lub zwiększyć ciężaru podatkowego, ale może go zmniejszyć

      3. 3 pogląd – prawo pochodne UE w zbiegu z art. 217 K’97 ma zmodyfikowany charakter – art. 217 K’97 modyfikuje system źródeł prawa daninowego w zakresie niezbędnym do zachowania suwerenności

   2. 1 pogląd jest sprzeczny z art. 217 K’97 - prawo pochodne UE ma słabą legitymację demokratyczną

   3. polskie ustawy podatkowe muszą być zgodne z zaleceniami i warunkami prawa pochodnego UE

      1. nawet jeśli są niezgodne to sąd nie może ich uznać za nieobowiązujące – uchylenie ustawy podatkowej może nastąpić tylko w drodze nowej ustawy podatkowej albo orzeczenia TK o niezgodności z konstytucją lub prawem pochodnym UE

      2. nie możemy odmówić zapłaty podatku powołując się na niezgodność ustawy podatkowej z prawem pochodnym UE możemy później żądać zwrotu zapłaconego podatku

      3. normy wspólnotowego prawa daninowego są skierowane nie bezpośrednio do obywateli ale do organów państwa polskiego, które na mocy traktatów zobowiązały się dostosować polskie prawo daninowe do wymogów unijnych

5. DANIN PUBLICZNYCH NIE MOŻNA NAKŁADAĆ AKTAMI PODUSTAWOWYMI – wyjątek na rzecz JST

   1. art. 168 K’97 – „JST mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie”

   2. państwo musi dzielić się władztwem finansowym z JST

      1. zasada subsydiarności (władza znajdująca się bliżej społeczności lepiej zna jej potrzeby)

      2. obligatoryjna decentralizacja zakres przekazanego władztwa jest chroniony konstytucyjnie i obejmuje pobieranie, zarządzanie i wydatkowanie a czasem nawet stanowienie podatków

      3. tylko gminy i partie polityczne mają roszczenie do państwa o subwencje bo wykonują część zadań państwa

   3. współistnienie ustawy podatkowej (decyduje parlament) i uchwały podatkowej (decyduje organ przedstawicielski samorządu) determinuje zobowiązania podatkowe na danym terytorium

   4. akty prawa miejscowego

      1. źródło samorządowego prawa finansowego

      2. są one stosowane tylko na terenie danej JST

      3. upoważnienie do ich wydania musi być zawarte w ustawie (art. 168)

      4. istotne znaczenie mają

         1. uchwały budżetowe rady gminy

         2. uchwały dotyczące stawek podatków i opłat lokalnych

6. AKTY PRAWNE WYKONAWCZE

   1. rozporządzenia RM i poszczególnych ministrów, zwłaszcza Ministra Finansów – nie mogą nakładać obowiązków, jedynie precyzują obowiązki ustawowe i mają charakter techniczny

   2. ostateczny podatek, który ma zapłacić podatnik ma wynikać z ustawy - materia, którą może regulować minister finansów jest bardzo wąska

• UFP – ŚRODKI PUBLICZNE – skrypt

1. ŚRODKI PUBLICZNE, finansowa część majątku państwa/jst – mienie wyrażona w pieniądzu, pochodzące wyłącznie ze źródeł określonych w ustawie, przeznaczona na realizację funkcji publicznych (nie służy do bogacenia państwa)

   1. dochody publiczne

   2. środki pochodzące z budżetu UE

   3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione ww.

   4. przychody budżetu państwa i JST oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

      1. ze sprzedaży papierów wartościowych

      2. z innych operacji finansowych

      3. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa/jednostek samorządu terytorialnego

      4. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

      5. z otrzymanych pożyczek i kredytów

   5. przychody jednostek sektora finansów publicznych, pochodzące z

      1. prowadzonej przez nie działalności oraz

      2. innych źródeł

• KLASYFUKACJA DOCHODÓW PODMIOTÓW PUBLICZNO – PAWNYCH

1. DOCHODY PRYWATNO – PRAWNE, np.

   1. dochody z mienia będącego własnością państwa, samorządu lub innych jednostek sektora finansów publicznych (np. najmu)

   2. wpływy ze sprzedaży towarów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych

   3. spadki/zapisy/darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych

   4. odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych

   5. kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji

   6. dochody ze sprzedaży majątku/rzeczy/praw

2. ŚWIADCZENIA PRZYMUSOWE WYWIERANE W CELACH REPRESYJNYCH

   1. stanowią dochód państwa i innych PPP

   2. ich celem jest represja i prewencja – są dochodami ubocznymi

   3. są to grzywny, kary, mandaty

   4. zapewnione jest prawo do sądu i gwarancje prawa karnego

      1. art. 45 K’97 – każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez sąd:

         1. właściwy

         2. bezstronny

         3. niezależny

         4. niezawisły

   5. kary pieniężne – sankcje finansowe wymierzane w trybie administracyjno – prawnym, np. dodatkowe zobowiązania podatkowe

      1. TK – dodatkowe zobowiązania podatkowe

         1. to sankcje represyjne

         2. wady:

            1. brak zasad proporcji i adekwatności

               • sankcja jest ustalana z góry

               • nie ma współmierności między stopniem przyczynienia do niewykonania zobowiązania a wysokością sankcji

            2. brak indywidualizacji odpowiedzialności

            3. brak drogi sądowej

3. DANINY i INNE CIĘŻARY PUBLICZNE

   1. nie są opłatą za naruszenie obowiązków

   2. art. 84 K’97 – „Każdy jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie” – zasada powszechności utrzymania państwa

   3. CIĘŻARY PUBLICZNE – świadczenia ogólne, przymusowe, oparte na ustawie, ale nie muszą być pieniężne

      1. w RP jest rozbudowany system ciężarów publicznych, np.

         1. obowiązek poinformowania o popełnieniu przestępstwa

         2. obowiązki płatnika, inkasenta

      2. nakładanie ciężarów publicznych ma pomóc w funkcjonowaniu państwa – poświęcając część swojego czasu, wiedzę zmniejszamy koszty funkcjonowania państwa lub zwiększamy jakość funkcjonowania państwa ciężary publiczne mają wymiar majątkowy

      3. nakładanie ciężarów publicznych innych niż daniny publiczne podlega zasadzie proporcjonalności – mogą być nakładane tylko w zakresie koniecznym dla funkcjonowania państwa

         1. art. 31 ust. 3 K’97

            1. „Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione:

               • tylko w ustawie

               • i tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla

                 1. bezpieczeństwa państwa

                 2. porządku publicznego

                 3. ochrony środowiska

                 4. ochrony zdrowia

                 5. ochrony moralności publicznej

                 6. ochrony wolności i praw innych osób

            2. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw

   4. DANINY PUBLICZNE

      1. rodzaje danin publicznych

         1. podatki !!

         2. opłaty !!

         3. składki

         4. inne świadczenia

      2. cechy danin publicznych

         1. świadczenia pieniężne

         2. beneficjentem tych świadczeń są JSFP, np.

            1. państwo

            2. JST

            3. fundusze celowe

         3. istnieje domniemanie przeznaczenia ogólnego danin publicznych ale mogą też mieć charakter celowy

         4. świadczenia nieodpłatne

         5. świadczenia bezzwrotne

         6. mają funkcję fiskalną – służą realizacji zadań państwa

         7. są stałym powtarzalnym, masowym obowiązkiem utrzymania państwa

      3. nakładanie danin publicznych

         1. art. 217 - w drodze ustawy następuje:

            1. nakładanie podatków i innych danin publicznych

            2. określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania oraz stawek podatkowych

            3. określanie zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatku

         2. nakładanie danin publicznych nie podlega art. 31 ust 3 K’97, ale ustawodawca nie ma zupełnej swobody w tym zakresie ograniczają go

            1. prawa i wolności człowieka i obywatela

            2. daniny nie mogą być nakładane przez przepisy retroaktywne – bo przepis wprowadzony retroaktywnie nie może pogarszać sytuacji obywatela

            3. zasada lojalności państwa wobec obywateli

               • podatki stanowi się na rok i nie można zmieniać ich w ciągu roku

               • vacatio legis: 1 miesiąc

               • zasady opodatkowania muszą być znane przed początkiem roku podatkowego

      4. wysokość wszystkich danin jest ustalona w ustawie

         1. wyjątek stanowią opłaty sądowe !!

      5. pobór danin publicznych nie ma cech wywłaszczenia konstytucyjnego, nie narusza własności

         1. obowiązek podatkowy zmienia się w konfiskatę mienia gdy nałożenie/pobór danin następuje z przekroczeniem konstytucyjnych granic

         2. skutki samowoli finansowej

            1. usunięcia przepisów

            2. usunięcia skutków działań

            3. naprawienia szkody art. 77 K’97

               • Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie OWP

               • Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw

            4. pociągnięcie do odpowiedzialności funkcjonariuszy, którzy swym działaniem lub zaniechaniem dopuścili się samowoli

      6. daniny celowe – wyjątek od ogólnego przeznaczenia danin

         1. beneficjenci danin celowych

            1. mogą nimi być

               • podmioty prawa publicznego, np. NFZ

               • osoby prawne, np. samorząd lekarzy, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, korporacja adwokacka

            2. nie mogą nimi być

               • SP

               • JST

               • Kościoły i związki wyznaniowe

         2. nakładanie danin celowych

            1. daniny celowe jeśli nie służą utrzymaniu państwa nie mogą być uznane za daniny w rozumieniu art. 217

               • ale jeśli na taką korporacje adwokacką zostanie nałożony obowiązek realizowania pewnych zadań państwa to tak

            2. ustawa może nałożyć obowiązek uiszczania danin celowych ale nie powinna określać ich wysokości

            3. nie ma konstytucyjnych zasad nakładania danin celowych, ale

               • mogą być wykorzystywane na wydatki tylko w sposób jawny i demokratyczny

               • i ich nakładanie musi być uzasadnione konstytucyjnymi zadaniami państwa i wartościami szczególnie cenionymi przez Konstytucję

                 1. np. abonament RTV – ma na celu minimalizację wpływu polityków na misję publiczną

         3. daniny publiczne sektora ubezpieczeń społecznych również mają przeznaczenie celowe

            1. ZUS

            2. KRUS - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

            3. zarządzane przez nie fundusze np. NFZ

               • są to państwowe osoby prawne powołane do wykonywania zadań związanych z realizacją praw socjalnych społeczeństwa

               • podsektor ten w przeciwieństwie do rządowego i samorządowego opiera się na zasadach

                 1. wzajemności

                    • podstawą funkcjonowania podsektora ubezpieczeń społecznych są składki ubezpieczeniowe

                    • między wysokością składek a wysokością wypłacanych świadczeń zachodzi relacja

                 2. solidaryzmu –ogranicza a nawet wypiera wzajemność

                    • także osoby niepłacące składek korzystają ze świadczeń objętych gospodarką finansową podsektora ubezpieczeń społecznych

                    • wysokość wypłacanych świadczeń nie jest do końca zależna od wysokości zgromadzonych dochodów nie ma pojęcia indywidualnego konta ubezpieczenia

               • podsektor ten tworzy pozabudżetowy system gospodarki finansowej, ale nadal jest on publicznoprawny

                 1. państwo ma prawo nadzoru i wpływania na prowadzenie gospodarki finansowej przez instytucję tego podsektora

                 2. mimo odrębnej osobowości prawnej np. NFZ występuje współodpowiedzialność państwa za realizację zadań i wypłacalność instytucji tego podsektora

            4. daniny w tym sektorze podlegają art. 217

4. ULGI i UMORZENIA – 3. część art. 217

   1. stanowią konstytucyjny wyjątek od art. 84 K’97 (zasada powszechności utrzymania państwa

   2. w ustawie muszą być określone ogólne uregulowania dotyczące przesłanek przyznawania ulg i umorzeń

   3. OP