„Opracowanie i wdrożenie programu działań edukacyjnych,
wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych
odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną
lub postępowaniem w sprawach nieletnich”
Opis i analiza
Program rozszerzonej edukacji regionalnej dla klasy II – III
„Tu jest moje miejsce”
Diagnoza środowiska
Zbliżający się jubileusz 100-lecia szkoły zainspirował mnie do opracowania
i wdrożenia programu rozszerzonej edukacji regionalnej pt. „Tu jest moje miejsce”.
W roku szkolnym 2008/2009 objęłam wychowawstwo w klasie Ic. Już wtedy uczniowie wykazywali zainteresowanie najbliższym otoczeniem. Ponadto klasa była chętna do wykonywania różnych zadań, rozpierała ich energia, wykazywali się aktywnością twórczą, zadawali mnóstwo nurtujących pytań. Podejmowali każde nowe wyzwanie i z entuzjazmem przystępowali do realizacji. Podczas lekcji często wyciszałam ich, uspokajałam. Moje dotychczasowe działania wychowawcze czasami mnie zawiodły. Musiałam je modyfikować, by uczniowie zaspokoili potrzebę działania, jednocześnie przyswoili nowe wiadomości i umiejętności.
Z doświadczenia wiem, że dzieci chętnie zwiedzają okolicę, wykonują albumy
o swoich miejscowościach, biorą udział w obchodach rocznic historycznych poprzez uczestniczenie w uroczystościach i konkursach plastycznych organizowanych z tej okazji.
Po przeprowadzeniu rozmów w klasie okazało się, że większość uczniów interesuje się edukacją regionalną. Poza tym badanie wyników na początku roku szkolnego 2008\2009 wykazało, że niektórzy uczniowie mieli kłopoty z zadaniami dotyczącymi orientacji w przestrzeni, podaniem własnego adresu.
Program był realizowany przez dwa lata, w roku szkolnym 2009/2010
i 2010/2011 na lekcjach kształcenia zintegrowanego w klasie II i III, której jestem wychowawcą. Stanowił poszerzenie podstawy programowej z zakresu edukacji środowiskowej. Program był zgodny z realizowanym programem DKOW-5002-10/08.
Został pozytywnie zaopiniowany przez mianowanego nauczyciela nauczania zintegrowanego Urszulę K, zatwierdzony do realizacji 17 czerwca 2009 roku na posiedzeniu Rady Pedagogicznej i wpisany do szkolnego zestawu programów.
Edukacja regionalna realizowana od najmłodszych lat powinna zapewnić systematyczny ciąg działań, zaspakajających naturalną ciekawość dziecka.
Dzięki podjęciu odpowiednich działań dzieci mogą być pełnowartościowymi partnerami dorosłych w walce o zachowanie tradycji. Są przecież dobrymi obserwatorami tego co się wokół nich dzieje. Trzeba dać im możliwość, a wyrośnie pokolenie dbające o swoją „małą ojczyznę” i region.
Głównym celem programu było wyposażenie uczniów w:
bogactwo duchowe
poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swego regionu
stworzenie poczucia przynależności i więzi historycznej z „małą ojczyzną”
Wyznaczyłam następujące cele szczegółowe:
wyjaśnienie pochodzenia nazwy miejscowości,
poznanie i wymyślanie legend związanych z miejscowością
przedstawienie położenia geograficznego regionu, podziału terytorialnego, najważniejszych miejscowości, rzek, roślin i zwierząt
zapoznanie z symbolami Dolska, miejscowości sąsiadujących, wyjaśnienie symboliki herbu
poznanie historii szkoły, wsi i regionu
wskazanie miejsc pamięci narodowej w swojej miejscowości
ukazanie sylwetek postaci zasłużonych dla regionu
pobudzanie do pielęgnowania gwary poznańskiej
zainteresowanie przyrodą Rezerwatu w Miranowie
pielęgnowanie tradycji rodzinnych i regionalnych
kultywowanie tradycji, zwyczajów rodzinnych, lokalnych, narodowych
budzenie zainteresowania dziedzictwem kulturowym poprzez kontakt ze zbiorami wytworów kultury materialnej, sztuką regionu, zabytkami architektury
Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych
Realizacja celów na tym etapie kształcenia to rozbudzenie i poczucie więzi
z otoczeniem, odnalezienie własnych ,,korzeni” i źródeł wartościowych
w dziedzictwie kulturowym regionu poprzez m.in. poznanie najbliższej okolicy, wycieczki po okolicy, rajdy piesze, występy artystyczne z okazji ważnych świąt narodowych, zbieranie informacji o swoim miejscu zamieszkania, prowadzenie kroniki klasowej, roznoszenie ulotek upowszechniających ważne wydarzenia związane z Małachowem, o swojej rodzinie, spotkania ze znanymi ludźmi, wykonanie drzewek genealogicznych, albumów, pisanie listów i kartek okolicznościowych, organizowanie konkursów.
Treści zawarte w programie skupione są wokół następującej tematyki:
Rodzina
Moja wieś Małachowo
Gmina Dolsk
Opis podjętych działań dydaktyczno-wychowawczych
W celu realizacji zadań i celów programu przeprowadziłam kilka dokładnie zaplanowanych aktywności uczniów.
10 września 2009 roku zorganizowałam wycieczkę po Małachowie.
Głównym celem wycieczki było:
zwiedzenie najważniejszych miejsc w Małachowie
poznanie zabytków na terenie wsi
poznanie pomnika przyrody- kasztanowca zwyczajnego
poznanie terenów leśnych wokół Małachowa- lasy iglaste i mieszane
poznanie zabytków przyrody nieożywionej- głazy narzutowe
obserwacja miejsc zagrożonych szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem
poznanie zakładów pracy na terenie wsi
propagowanie walorów rekreacyjnych miejscowości
poznanie miejsc związanych z historią Małachowa
Wycieczka po Małachowie, rodzinnej miejscowości uczniów spełniła nasze oczekiwania. Zwiedzanie rozpoczęliśmy od naszej szkoły pochodzącej z 1910 roku. Oglądając najciekawsze zakątki Małachowa uczniowie poznali miejsca zabytkowe
i zakłady pracy. Ich uwagę przyciągnęły pozostałości zespołu folwarcznego z 2. poł. XIX wieku: rządcówka, 2 czworaki, stodoła, spichrz i kuźnia. Dotarliśmy również do miejsca, w którym jeszcze w latach 60-tych stał piękny pałac. Spacerowaliśmy po parku krajobrazowym, w którym najciekawszym obiektem jest pomnikowy kasztanowiec zwyczajny o obwodzie 330 cm. Odwiedziliśmy miejsce, którym mieści się głaz narzutowy – pomnik przyrody. Uczniowie byli zainteresowani rozmiarami, wiekiem i kształtem zabytkowych obiektów. Zadawali mnóstwo pytań, robili zdjęcia. Zakończyliśmy wycieczkę w lesie. Zależało mi, by uczniowie na podstawie bezpośredniej obserwacji zdobyli wiadomości o tym terenie. Dzieci przeprowadziły rozpoznanie terenu, porównywali rozmiary, rodzaj drzew, wygląd kory, liści i owoców. Ich szczególną uwagę zwróciły szyszki drzew iglastych znalezione pod drzewami. Postanowili wyjaśnić ich pochodzenie sprawdzając w Atlasie drzew Polski. Prowadzili rozmowy na temat konieczności podjęcia działań zapobiegających niszczeniu drzew przez szrotówka kasztanowcowiaczka. Dzięki pobycie w lesie zrozumieli zależności w świecie przyrody. Doskonałą zabawą okazało się rysowanie planu terenu, ustalenie kierunku powrotu do domu. W drodze powrotnej uczniowie oglądali największe zakłady pracy: firmy transportowe, zakłady produkcji pojazdów konnych
i stolarnie. Następnego dnia podczas lekcji wykonaliśmy album ze zdjęciami
pt.” Piękne zakątki Małachowa”.
W miesiącu październiku zaplanowałam zajęcia pod hasłem
„Nasze legendy”.
Celem zajęć było:
zebranie ciekawych informacji o najbliższej okolicy
wyjaśnienie pochodzenia nazwy wsi
dostrzeżenie ciekawych i tajemniczych miejsc w rodzinnej wsi
zapoznanie z legendami Śremu, Dolska i Małachowa
poznanie miejscowości położonych blisko Małachowa
rozwijanie twórczej aktywności dzieci, tworzenie legend
Uczniowie wprawdzie znali już kilka legend, ale żadna nie dotyczyła Małachowa
i okolic. W tym celu zakupiłam książkę pt. „Legendy ze Śremu i okolic” Krzysztofa Budzynia. Codziennie czytałam uczniom jedną legendę. Stworzyliśmy mapę okolicy zaznaczając legendarne miejscowości.
Przeprowadziłam również zajęcia w sali komputerowej wykorzystując zbiorek legend o Dolsku ze strony internetowej http://gimdolsk.home.pl/naszregion/favorite.htm.
Ostatnie zajęcia z tego cyklu dotyczyły naszej wsi. Z przykrością muszę stwierdzić, że nie znamy legendy, która jest związana z Małachowem. Zleciłam więc uczniom przeprowadzenie wywiadów na temat tajemniczych miejsc w naszej miejscowości.
W rezultacie uczniowie zgromadzili mnóstwo, czasem nawet sprzecznych informacji na temat niezwykłych miejsc Małachowa. Wyniki były zaskakujące. Dobór metod
i entuzjazm z jakim uczniowie podejmowali działania sprawił, że zajęcia okazały się bardzo owocne. W ten sposób powstała „Legenda tajemniczego przejścia podziemnego do Tworzymirek” (dawne dobra rycerskie), „Legenda podziemnego przejścia do Kościoła św. Wawrzyńca w Dolsku”, „Tajemnica butelki pod kasztanowcem” oraz „ Zlot czarownic na Łysej Górze”. Uczniowie zawiesili legendy na gazetce znajdującej się na szkolnym korytarzu. W ten sposób mogli
z nimi zapoznać się pozostali uczniowie i odwiedzający szkołę rodzice.
Wykonie gazetki ściennej jest zadaniem trudnym dla dzieci w wieku 7 lat, tym bardziej, że gazetka miała przedstawiać wydarzenia historyczne. Wiedziałam jednak, że moja klasa ma predyspozycje do realizowania ciekawych zadań. Postanowiłam wykonać z uczniami gazetki przedstawiające wydarzenia z historii Małachowa i okolic. Okazją do wykonania zadania były rocznice wydarzeń historycznych:
Rocznica wybuchu II wojny światowej
Rocznica agresji sowieckiej na Polskę
Rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego
Celem działania było:
przekazanie uczniom wiedzy na temat historii tych wydarzeń
przedstawienie sylwetek osób z naszej miejscowości uczestniczących
w II wojnie światowej, Powstaniu Wielkopolskim i wziętych do niewoli katyńskiej
nabycie umiejętności wyszukiwania, selekcjonowania informacji
opisywanie wydarzeń historycznych w postaci prezentacji graficznej
rozpowszechnienie postaci lokalnych bohaterów wśród mieszkańców wsi
Zajęcia z uczniami rozpoczęłam od wyszukiwania, gromadzenia informacji i różnych zdjęć związanych z tematem. Zakres naszych działań objął również środowisko domowe uczniów. W rezultacie uzbieraliśmy mnóstwo zdjęć z albumów rodzinnych, książek historycznych i gazet.
Efektem naszych poszukiwań było wykonie gazetek ściennych:
II wojna światowa- przedstawienie sylwetki byłego dyrektora szkoły, majora Stanisława Nowaka rozstrzelanego przez Niemców 20 października 1939 roku na Rynku w Książu
Zygmunt Siciński –ofiara mordu katyńskiego
Powstańcy wielkopolscy z Małachowa, Księginek i Dolska
Na kolejnych zajęciach uczniowie przygotowali ulotki informacyjne o naszych lokalnych bohaterach. Ulotki zostały przez starszych uczniów przepisane na komputerze, wydrukowane i przez małych listonoszy z klasy II i III rozpowszechnione wśród uczniów, rodziców oraz mieszkańców Małachowa i Księginek.
Uroczyste obchody 650-lecia lokacji miasta Dolska, było okazją do zapoznania uczniów z historią Dolska- gminnego miasteczka. Nasza szkoła była bardzo zaangażowana w widowisko upamiętniające to ważne wydarzenie.
Celem podjętych działań było:
poznanie historii powstania miasta Dolska
zapoznanie z sylwetką króla Polski Kazimierza Wielkiego oraz biskupa Teodora Kazimierza Czartoryskiego
uczestniczenie w promocji szkoły w środowisku
Celem działania było:
mobilizowanie do działań na rzecz szkoły
rozwijanie postaw społecznych
uczenie poszanowania dla symboli narodowych
uczenie szacunku dla historii i świąt państwowych
promowanie wzorowych postaw społecznych
Celem wycieczki było poznanie:
Wycieczka do Poznania odbyła się 10 maja 2010 roku i zapadła w pamięci uczniów dzięki bogatemu programowi.
Celem wycieczki było:
przejazd środkami komunikacji miejskiej
poznanie najważniejszych zabytków Poznania
poznanie położenia miasta
W stolicy województwa wielkopolskiego uczniowie zwiedzili liczne zabytki, poznali legendy związane z Poznaniem. Wielką atrakcją był przejazd tramwajem i spacer najważniejszymi ulicami miasta. Dzięki sprawnie zorganizowanej wycieczce uzyskali od przewodnika odpowiedzi na ważne pytania: Kto został pochowany w Katedrze Poznańskiej? Jaka rzeka płynie przez Poznań? W jakim stylu zbudowany jest Ratusz w Poznaniu? Co robiła Bamberka? Wycieczka była skarbnicą wiedzy o naszej stolicy województwa wielkopolskiego.
7grudnia zorganizowałam wycieczkę dla uczniów całej szkoły „Śladami twórców hymnu narodowego”.
Celem wycieczki było:
kształcenie zainteresowań historią: historia powstania hymnu narodowego, poznanie postaci Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego i miejsca ich spoczynku
zdobywanie doświadczeń na temat zachowania się w miejscach pamięci narodowej
kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich – miejsca pamięci narodowej i ich znaczenie w życiu Polaków
Podczas wycieczki odwiedziliśmy najważniejsze miejsca związane z nazwiskami Józefa Wybickiego i gen. Henryka Dąbrowskiego:
Kościół św. Wojciecha na Skałce w Poznaniu z grobami sławnych Wielkopolan
pusty grób J. Wybickiego w Brodnicy
Celem wycieczki było:
poznanie miejsc pamięci Powstańców Wielkopolskich: Pomnik Powstańców na cmentarzu w Dolsku, pomnik Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu
kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich
poznanie nazwisk powstańców z Dolska i okolic
Odwiedzenie cmentarza w Dolsku było okazją do pokazania miejsc spoczynku bohaterów Powstania Wielkopolskiego, oraz nauczyciela naszej szkoły Michała Stryczyńskiego. Wielkie wrażenie na uczniach zrobił pomnik Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, który jest największą i najbardziej okazałą poznańską pamiątką po tym ważnym zrywie. Wycieczka była okazją do przypomnienia nazwisk powstańców wielkopolskich z Małachowa i Księginek.
10 listopada 2010 roku uczniowie wzięli udział w wielkim narodowym śpiewaniu pieśni patriotycznych z okazji rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Do udziału w wydarzeniu zaprosiłam wszystkich uczniów, nauczycieli i zainteresowanych przedsięwzięciem mieszkańców Małachowa. Miejscem spotkania była remiza strażacka znajdująca się w centrum wsi. Podczas spotkania zostały odśpiewane najbardziej znane pieśni patriotyczne:
Jedzie, jedzie na Kasztance
Przybyli ułani
Wojenko, wojenko
Witaj Zosieńko
Rozszumiały się wierzby płaczące
Serce w plecaku
Piechota
Uczestnictwo w tak doniosłym wydarzeniu miało na celu:
poznanie pieśni patriotycznych
kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich
wyrabianie obowiązku obywatelskiego związanego z udziałem
w uroczystościach mających na celu upamiętnianie ważnych dat i wydarzeń historycznych
budzenie dumy z faktu bycia Polakami i mieszkańcami Małachowa
zapoznanie dzieci z wydarzeniami historycznymi z czasów odzyskania
niepodległości
Podczas realizacji tematów związanych z ośrodkiem „Moja rodzina” okazało się, że uczniowie znają bardziej historię swojego kraju niż swojej rodziny.
Dlatego z okazji obchodów w naszej szkole Dnia Babci i Dziadka 19 stycznia 2011 roku zorganizowałam spotkanie pod hasłem: Czy znasz swoje korzenie?
Celem spotkania było:
przeżycie sentymentalnych wspomnień
wzmocnienie więzi emocjonalnej z rodziną
kształtowanie uczucia przywiązania i szacunku dla dziadków
uczenie się czerpania radości ze sprawiania innym niespodzianek z okazji ich święta
poznanie swoich przodków
poznanie drzewa genealogicznego swojej rodziny
Podczas spotkania uczniowie zaprezentowali program artystyczny, uczestniczyli
w konkursach tanecznych. Kulminacyjnym wydarzeniem spotkania było wykonanie drzew genealogicznych rodzin z pomocą najstarszych członków rodzin. Przedstawianie w sposób graficzny drzew genealogicznych ozdobiło wnętrze naszej szkoły.
Wycieczka wzbogaciła wiedzę uczniów na temat podróży Arkadego Fiedlera.
W muzeum podziwialiśmy eksponaty, które z różnych stron świata przywiózł sławny podróżnik. Z wielkim podziwem oglądaliśmy portrety sławnych ludzi takich jak np. Krzysztof Kolumb, mieliśmy też okazję zobaczyć jego statek „ Santa Maria”. Spacer po parku w Rogalinie zaprowadził nas do miejsca, gdzie stoją trzy stare dęby: Lech, Czech i Rus. Mieliśmy okazję podziwiać piękno wielkopolskiej przyrody.
konkurs plastyczny „Zabytki i pomniki przyrody w mojej miejscowości”
konkurs wiedzy o regionie pt. „Tu jest moje miejsce” dla klasy II i III
Ewaluacji również dokonałam na podstawie: obserwacji dzieci w czasie zajęć, rozmów indywidualnych, zaangażowaniu i udziału w imprezach oraz konkursach. Przeprowadziłam również ankietę wśród rodziców moich uczniów. Ankietę przeprowadziłam 12 stycznia 2011 roku podczas zebrania z rodzicami. W badaniu wzięło udział 12 rodziców.
Ankieta zawierała cztery pytania:
1. Czy Państwa dziecko chętnie uczestniczyło w działaniach o charakterze regionalnym?
- 12 osób zakreśliło odpowiedź „tak”,
2. Czy Państwa zdaniem zwiększyło się zainteresowanie dziecka historią miejsca,
w którym mieszka?
- 11 osób zakreśliło odpowiedź „tak”, 1 osoba „raczej tak”.
3. Czy państwa dziecko poszerzyło swoją wiedzę o lokalnym środowisku?
- 12 osób stwierdziło, że „tak”,
4. Czy widzą Państwo potrzebę kontynuacji programu?
- 12 osób zakreśliło odpowiedź „tak”.
Wyniki ankiety wśród rodziców wykazywały, że dzieci w ciągu tych dwóch lat wdrażania programu „Tu jest moje miejsce” rozbudziły swe zainteresowania historią najbliższej okolicy i czują wielkie przywiązanie do „ małej i dużej ojczyzny”. Chętnie uczestniczyły w zajęciach związanych z realizacją programu.
Ewaluacja programu dowiodła, że założone cele wychowawcze i dydaktyczne zostały osiągnięte. Uzyskanie 100% punktacji podczas Rajdu Ekologicznego i wyniki testu kończącego wskazały, że uczniowie zdobyli wszechstronną wiedzę o własnym regionie i jego kulturze. Przygotowane przez nich wytwory dowiodły, że integrują się z swoim miejscem zamieszkania, angażują się w życie kulturalne wspólnoty lokalnej. Są małymi patriotami, w których dojrzewa tożsamość narodowa, zapoczątkowana dzięki wdrożonym działaniom.
W wyniku wprowadzenia programu uczeń poznał:
historię i adres swojej rodziny
potrafi opowiedzieć o życiu i zajęciach swoich rodziców i dziadków
zna zwyczaje i tradycje swojej rodziny
docenia wartości tkwiące w kulturze rodzinnej
potrafi określić krajobraz najbliższej okolicy
potrafi wskazać ciekawe miejsca w swojej okolicy
zna zabytki, pomniki przyrody ożywionej w najbliższej okolicy
potrafi wymienić ważniejsze zakłady pracy na terenie swojej miejscowości
zna zabytki, charakterystyczne budowle Dolska
angażuje się w życie swojej miejscowości i społeczności lokalnej poprzez kultywowanie tradycji i zwyczajów regionu
potrafi nazwać, wskazać walory, opowiedzieć o wybranych wydarzeniach historycznych i ludziach żyjących w Małachowie i w Dolsku
zna dawne stolice Polski i legendy związane z tymi miastami
zna symbole narodowe i narodowych bohaterów
zna fakty związane z historią Polski
Moim największym efektem było fakt, że udało mi się do udziału w realizacji programu zachęcić wszystkich moich uczniów, kilku uczniów z klas starszych oraz wielu rodziców. Jestem również zadowolona z poziomu wiedzy, którą prezentowali na różnych konkursach. Uzyskanie przez uczniów wysokich sukcesów wzmocniło ich wiarę we własne możliwości, nastawiło pozytywnie i wpłynęło na rozwinięcie uczuć przynależności do swojej „małej ojczyzny”, na kształtowanie lokalnego patriotyzmu.
Nie mniej ważny jest mój własny rozwój, zdobycie ogromnej ilości faktów historycznych, które uzyskałam dzięki dogłębnej analizie kronik szkolnych, książek
o regionie i podczas wycieczek. Zdobytą wiedzę wykorzystałam do napisania książki o szkole i wsi. Jako mieszkanka Małachowa przyswojenie takiej wiedzy było obowiązkiem i jednoczenie zaszczytem. Myślę, że dopiero teraz jestem pełnowartościowym mieszkańcem Małachowa. Zamierzam swoje działania kontynuować w przyszłości, ponieważ jest to gruntowna wiedza, którą musi zdobyć każdy mieszkaniec Małachowa.
Szkoła zyskała uczniów, którzy znają historię miejsca, w którym się uczą.
W przyszłości będą ją promować w środowisku poprzez uczestnictwo w różnych konkursach i turniejach. Zyskała również nauczycieli, którzy będą zabiegać
o przekazywanie i utrwalanie tej wiedzy.
Sadzę, że program zapewnił uczniom dobre przygotowanie do rozpoczęcia nauki historii i przyrody w klasie IV , a także rozwinął bardziej ich zainteresowania. Przede wszystkim nauczył ich doceniać to, co sercu najbliższe- „swoją małą ojczyznę”.
Działania przybliżyły uczniom tak ważne słowo, jakim jest patriotyzm. Dzięki podjętym działaniom przygotowałam uczniów do pełnienia roli Polaka- patrioty, który swym zachowaniem nie przyniesie jej wstydu i będzie się zawsze utożsamiał z tym, co się w niej dzieje.