Niewłaściwa jakość świadczenia

Czym jest obniżenie ceny.

Na czym polega usunięcie wady.

Jakie są wady prawne.

Jaki jest termin załatwienia reklamacji.

Jakie są formy reklamacji.
Czym jest gwarancja jakości.

Czym jest obniżenie ceny?

Obniżenie ceny jest uprawnieniem kupującego, nie zawsze korzystnym dla niego. Zgodnie z art. 22 rozporządzenia obniżenie ceny towaru powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość (użyteczność) tego towaru uległa z powodu uznanych wad obniżeniu w porównaniu do wartości tego towaru bez wad.

Czyli jest to uprawnienie, które dla kupującego ma jedynie wyrównać wartość towaru, a nie - jak niektórzy konsumenci chcieliby - również i rekompensatę, czy też, inaczej mówiąc, swoiste odszkodowanie za fakt istnienia wady. Konsument posiada tylko prawo do obni­żenia ceny o wielkość, jaka potrzebna jest do wyrównania wartości towaru. Z tego powodu podnosi się, iż w wielu przypadkach jest to uprawnienie mało korzystne dla konsumenta. Zdarzają się sytuacje, gdy z sobie tylko znanych powodów konsument nie chce pozbyć się rzeczy, a chciałby otrzymać środki na przywrócenie jej do stanu pierwotnego. Elementem niekorzystnym jest to, że konsument sam musi podjąć starania o przywrócenie rzeczy do stanu pierwotnego, nie otrzymując za czynności owe rekompensaty.

Usunięcie wady

Obowiązujące przepisy wprowadzają pojęcie usunięcia wady i naprawy. Usunięcie wady traktowane jest jako pojęcie znaczeniowo szersze, zawierające w sobie każdą postać elimi­nacji wady, w tym także poprzez naprawę. Naprawa rzeczy wadliwej została jednak zare­zerwowana tylko dla rzeczy oznaczonych indywidualnie. Wynika to z art. 20 rozporządzenia, a w szczególności jej ust. 4, który stanowi że: „konsument może żądać usunięcia wady, jeżeli towar jest oznaczony co do tożsamości, a sprzedawca jest wytwórcą tego towaru lub na podstawie pisemnego upoważnienia wytwórcy prowadzi naprawy i ser­wis tego towaru.”

W rękojmi, jak już wykazano wcześniej, pojęcie wady jest bardzo szerokie. Wadą jest mechaniczna niesprawność rzeczy, ale również brak właściwości, o istnieniu których za­pewniał sprzedawca, czy niezupełność itp.

Sprzedawca przy rzeczach oznaczonych gatunkowo będzie mógł blokować żądanie odstąpienia od umowy poprzez usunięcie wady, ale tylko takie, które nie jest naprawą. Naprawa bowiem jako sposób usunięcia wady niejako zarezerwowana została tylko dla rzeczy oznaczonych co do tożsamości i w sytuacji, gdy sprzedawca jest producentem lub działającym z upoważnienia producenta serwisantem.

Przy rzeczach oznaczonych gatunkowo sprzedawca będzie mógł zablokować żądanie odstąpienia od umowy, dostarczając np. brakującą instrukcję obsługi, certyfikat bezpie­czeństwa, jeśli był wymagany, itp. Nie będzie mógł jednak zablokować żądania odstąpienia od umowy, usuwając wadę poprzez naprawę. W praktyce nie będzie mógł zablokować żądania odstąpienia od umowy sprzedaży poprzez usunięcie wady, np. w przypadku awarii telewizora, zepsucia się obuwia, awarii pralki czy nawet samochodu (zakupionego jako nowy w salonie) - albowiem usunięcie wady w tych przypadkach łączyłoby się z naprawą, a tego sprzedawcy dla tych rzeczy narzucać nie wolno.

Bardzo często kontrowersje interpretacyjne wzbudza niezrozumienie istoty ustawowego określenia „usunięcia wady" i utożsamianie pojęcia usunięcia wady tylko i wyłącznie z na­prawą, co oczywiście jest błędem, albowiem oznaczałoby w praktyce, że wadą jest zawsze niesprawność rzeczy, a ponadto sprzedawca nie będący producentem czy też działającym z upoważnienia producenta serwisantem naprawiałby wszystkie rzeczy oznaczone co do gatunku i indywidualnie, kiedy tylko miałby na to ochotę w ramach działali blokujących. Na szczęście nie tak należy interpretować owe przepisy.

Z uwagi na różnorodność wad w rękojmi ustawodawca nie mógł pozbawić możliwości usunięcia niektórych z nich, ale oczywiście nie oznacza to, iż dopuścił naprawę w każdym wypadku. Dopuszczając usunięcie wady w ramach działań blokujących odstąpienia od umowy sprzedaży ustawodawca uznał, że przy tak szerokim wachlarzu interpretacyjnym pojęcia wady fizycznej byłoby nieuzasadnione dać możliwość odstąpienia od umowy, jeśli rzecz jest fizycznie sprawna, a owa wadliwość polega na przykład na niezupełności rzeczy.

Przyznać trzeba, że nie wszystkie wady są możliwe do usunięcia. Brak właściwości, o istnieniu których zapewniał sprzedający, jak wydaje się, należy do wad, których nie będzie można usunąć w żaden sposób. Blokowanie żądania konsumenta odstąpienia od umowy będzie możliwe wówczas tylko poprzez wymianę rzeczy na inną wolną od wad, to jest taką, która owe właściwości będzie posiadać. Gdyby z przyczyn praktycznych wydanie takiej rzeczy było niemożliwe, to sprzedawcy nie pozostanie nic innego jak uznanie żąda­nia konsumenta odstąpienia od umowy.

Jeśli w praktyce sprzedawca zapewnił kupującego, że sprzedaje mu płytki mrozo-od-porne, a w rzeczywistości sprzedał mu zwykłe, to w razie żądania odstąpienia od umowy nie będzie miał żadnej możliwości blokowania żądania odstąpienia od umowy poprzez usunięcie wady, albowiem takiej wady usunąć się nie da. Będzie mógł tylko blokować, wydając towar inny, wolny od wad, tzn. takie same płytki, taki sam wzór, kolor itp. i oczy­wiście tylko mrozo-odporne.

Wady prawne

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej.

Ustawodawca nie wprowadza tutaj odmiennego katalogu uprawnień kupującego. Za­kres uprawnień jest taki sam jak w przypadku występowania wad fizycznych, oczywiście za wyjątkiem prawa żądania usunięcia wady (niemożliwe do wykonania).

Wada prawna rzeczy oznacza w praktyce, że rzecz stanowi własność osoby trzeciej bądź może stanowić również współwłasność osoby trzeciej.

W przypadku własności lub współwłasności osoba posiadająca rzecz traci ją na rzecz owego właściciela. Wówczas posiada możliwość uzyskania rekompensaty od sprzedawcy właśnie w ramach jego odpowiedzialności z tytułu rękojmi.

Kupujący może wówczas żądać odstąpienia od umowy a odstępując od umowy również naprawienia wynikłej z tego szkody.

W niektórych przypadkach kupno rzeczy należącej do osoby trzeciej może przybrać formę przestępstwa paserstwa (291-292 kk). Będzie tak, gdy kupujący nabywając rzecz będzie wiedział, iż rzecz ta uzyskana została za pomocą czynu zabronionego (paserstwo umyślne), względnie gdy kupujący, choć nie będzie wiedział, to jednak na podstawie to­warzyszących okoliczności powinien i mógł przypuszczać, że rzecz uzyskana została za pomocą czynu zabronionego (paserstwo nieumyślne). W takich sytuacjach kupującemu nie będą przysługiwać żadne uprawnienia z tytułu rękojmi w stosunku do sprzedawcy.

Obciążenie prawem osoby trzeciej może oznaczać, że na rzeczy istnieje ograniczone prawo rzeczowe w postaci zastawu, służebności, użytkowania czy innych praw, np. dzier­żawy, użyczenia, najmu itd.

Nabywca rzeczy działający w dobrej wierze jest szczególnie traktowany przez obowią­zujące prawo, albowiem na mocy art. 169 kc przyjmuje sie, że jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadania.

Uprawnienie to ulega ograniczeniu, gdy rzecz była zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela i została zbyta przed upływem 3 lat od chwili jej zgu­bienia, skradzenia lub utraty.

Uzyskanie własności następuje z upływem 3-letniego terminu.

Po tym okresie nabywca staje się z mocy prawa właścicielem.

Forma reklamacji

Zgodnie z § 3 ust. 4 cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów reklamacja to doko­nane przez konsumenta zawiadomienie sprzedawcy, również za pośrednictwem reprezen­tującej sprzedawcę osoby czynnej w sklepie, zakładzie usługowym lub innej właściwej jednostce, o wadzie fizycznej towaru w celu realizacji przysługujących z tego tytułu upraw­nień.

Reklamacja towaru może być zgłoszona na piśmie albo ustnie. W przypadku gdy sprze­dawca nie załatwia reklamacji natychmiast, jest obowiązany potwierdzić jej przyjęcie na piśmie i poinformować konsumenta o sposobie jej załatwienia.

Obowiązujące przepisy nie zawierają wskazań minimum do tego, co winna zawierać prawidłowo zgłoszona reklamacja. Zaprezentowany przepis stanowi tylko, iż ma to być zawiadomienie sprzedawcy o wadzie. Gdyby zatem przyjąć, że jest to tylko i wyłącznie zawiadomienie sprzedawcy, należałoby do niego stosować przepisy o oświadczeniu woli (art. 60 i następne kc). W rzeczywistości jednak, jak się wydaje, należałoby zawiadomieniu nadać znacznie ważniejszą rangę jak tylko zwykłego oświadczenia woli. W obecnym kształcie prawnym reklamacja posiada wyraźnie charakter czynności prawnej.

Kształtujący charakter uprawnień konsumenckich w ramach rękojmi (inaczej gwaran­cji) powoduje, że zawiadomienie sprzedawcy o wadzie winno dodatkowo zawierać żądanie reklamacyjne kupującego.

Owo żądanie nabiera szczególnego znaczenia, albowiem jest ono wyznacznikiem za­chowania się sprzedawcy. Reklamacja jest załatwiona pozytywnie wtedy, gdy jest załatwio­na zgodnie z żądaniem kupującego albo niezgodnie z żądaniem, ale tylko i wyłącznie w ramach dozwolonych prawem działań blokujących.

Reklamacja załatwiana jest negatywnie wtedy, gdy jest załatwiana niezgodnie z żąda­niem kupującego. Zatem żądanie reklamacyjne w połączeniu z innymi elementami nie tak istotnymi zmienia charakter prawny zawiadomienia sprzedawcy ze zwykłego oświadczenia woli na czynność prawną.

Ma ona bowiem wywołać skutki prawne wyrażone nie tylko w niej, ale i w ustawie (art. kc).

Wydaje się, że prawidłowo zgłoszona reklamacja wady fizycznej w ramach rękojmi winna zawierać:

• datę złożenia reklamacji,

• datę i miejsce zakupu towaru,

• datę zauważenia wady,

• opis wady,

• żądanie reklamacyjne,

• termin załatwienia reklamacji, gdy konsument zgadza się na wydłużenie terminu,

• podpisy sprzedawcy i kupującego.

Reklamacja nie musi być przyjmowana przez właściciela punktu sprzedaży, wystarczy dla jej ważności zgłoszenie reklamacji osobie czynnej w lokalu. Każda bowiem osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa jest umocowana do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz właściciela (97 kc).

Jeśli sprzedawca nie załatwi reklamacji natychmiast, jest obowiązany potwierdzić jej przyjęcie na piśmie. Określenie „natychmiast" nie jest zdefiniowane ani w ustawie, ani w cytowanym rozporządzeniu. Wydaje się jednak, że pod tym określeniem należy rozu­mieć załatwienie reklamacji bezpośrednio po przyjęciu jeszcze w obecności konsumenta w lokalu. Opuszczenie lokalu przez konsumenta powoduje, iż rozpatrzenie reklamacji po­zbawione zostaje cechy natychmiastowości. Powstaje wówczas obowiązek potwierdzenie jej przyjęcia na piśmie. Ustawodawca dopuszcza zatem zgłoszenie ustne i pisemne. Spo­rządzeniem pisemnego zgłoszenia obarczony został jednak sprzedający. To na nim ciąży ów ustawowy obowiązek.

Zgłoszenie reklamacji przez konsumenta, nie załatwienie jej natychmiast i nie sporzą­dzenie jej na piśmie przez sprzedającego nie czyni nieważności zgłoszenia. Warunek ust­nego bądź pisemnego zgłoszenia reklamacji w wydaniu konsumenta ujęty został fakulta­tywnie (na stronie 76 i 77 znajdują się wzory zgłoszeń reklamacyjnych). Konsument może zgłosić reklamację tak lub tak. Zupełnie inaczej sprawa wygląda w wydaniu sprzedającego. Na nim ciąży ustawowy obowiązek potwierdzenia na piśmie faktu zgłoszenia. Dokument ma charakter jedynie potwierdzający to, co zaistniało w rzeczywistości, a nie kreujący. Niesporządzenie pisemnego potwierdzenia przez sprzedającego będzie miało ten skutek, iż w razie sporu to na nim będzie spoczywał obowiązek wykazania, iż reklamacja nie była zgłoszona, a nie na konsumencie. Uniknięcie tego sporu jest więc w interesie sprzedawcy.

Termin załatwienia reklamacji

Rękojmia przy sprzedaży rzeczy ruchomych trwa przez rok od wydania rzeczy, jednak­że kupujący traci te uprawnienia, jeśli nie zawiadomi sprzedawcy w ciągu miesiąca od wykrycia wady.

Terminy rękojmi nie ulegają przedłużeniu na czas, w którym kupujący pozbawiony był możliwości korzystania z rzeczy. Roczny upływ terminu powoduje wygaśnięcie rękojmi, a kupującemu nie przysługują już żadne uprawnienia. Wyjątek od tej zasady dotyczy sy­tuacji, w której sprzedawca podstępnie zataił wadę albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją. W tych dwóch przypadkach nie następuje utrata uprawnień z tytułu rękojmi mimo niezachowania terminów do zbadania rzeczy przez kupującego i do zawiadomienia sprze­dawcy o wadach (art. 564 kc).

Niekiedy pojawiają się wątpliwości interpretacyjne co do znaczenia pojęcia „wydaniai rzeczy" i „odebrania rzeczy". Niektórzy autorzy utożsamiają oba te pojęcia, uważając, że wydanie rzeczy ruchomej, o którym mowa w art. 568 kc, liczy się od dnia fizycznego odebrania rzeczy, inni natomiast uważają, iż wydanie rzeczy może, ale nie musi być rów­noznaczne z odebraniem rzeczy. Wyjaśnienie tych pojęć jest niesłychanie ważne, albowiem pozwala w sposób precyzyjny obliczyć termin upływu rękojmi.

Rozstrzygając tę kwestię, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lipca 1999 r. U CKR 552/ 98 stwierdził, że: przez pojęcie wydania rzeczy sprzedanej według art. 548 kc należy rozumieć nie tylko przeniesienie posiadania przewidziane w art. 348-351 kc, ale także samo zapewnienie kupującemu możliwości odebrania nabytej rzeczy, która została mu re­alnie zaofiarowana, a więc niezależnie od tego czy kupujący rzeczywiście przejął rzecz do swojej dyspozycji. Pojęcie wydania rzeczy nie jest jednoznaczne z odbiorem rzeczy przez kupującego.

Wzór nr I zgłoszenia reklamacyjnego sporządzonego przez konsumenta

miejscowość i data

nazwisko i imię konsumenta

adres zamieszkania

nazwa i adres sprzedawcy

Zgłoszenie reklamacyjne

Zgłaszam reklamację samochodu osobowego marki

nr nadwozia nr silnika

zakupionego w dniu za kwotę

nr faktury w Państwa salonie znajdującym się w Legnicy

przy ulicy z powodu istnienia wady uniemożliwiającej

użytkowanie pojazdu tj

Oświadczam, że rezygnuję z przysługujących mi uprawnień z tytułu gwa­rancji.

Powyższą reklamację składam w ramach przysługujących mi uprawnień z tytułu rękojmi (art 579 kc).

W ramach przysługujących mi uprawnień z tytułu rękojmi żądam zała­twienia reklamacji poprzez odstąpienie od umowy (zwrot ceny za zwrotem wadliwego pojazdu).

Reklamację proszę załatwić w ustawowym terminie. Oświadczam, że nie wyrażam zgody na wydłużenie terminu załatwienia reklamacji ponad termin ustawowy.

Z uwagi na to, że nie posiadam obowiązku dostarczenia reklamowanego pojazdu do miejsca sprzedaży (§ 17 ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.05.1995 r. w sprawie szczegółowych warunków zawierania i wy­konywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów Dz. U. Nr 64 z dnia 14. 06.1995 r. poz. 328) informuję, że reklamowany

pojazd znajduje się w Legnicy przy ul i jest dostępny dla

Państwa całodobowo.

podpis kupującego

Wzór nr 2 zgłoszenia reklamacyjnego sporządzonego przez konsumenta

miejscowość i data

nazwisko i imię konsumenta

adres zamieszkania

nazwa i adres sprzedawcy

Zgłoszenie reklamacyjne

Zgłaszam reklamację obuwia - trzewiki męskie rozmiar 42, zakupionego w Państwa sklepie w Legnicy przy ul. Skalników 52, w dniu 25. 12.1999 r. za kwotę 320 zł, z powodu istnienia wady uniemożliwiającej normalne korzy­stanie z obuwia. W obuwiu w dniu 10.01.2000 r. uwidoczniła się wada polegająca na odklejeniu się podeszwy w obu półparach.

W ramach przysługujących mi uprawnień z tytułu rękojmi żądam zała­twienia reklamacji poprzez odstąpienia od umowy (zwrot obuwia za zwrotem pieniędzy).

Reklamację proszę rozpatrzyć w ustawowym 14 dniowym terminie.

Podpis

Ochrona ekonomicznych interesów konsumentów

Również wyjaśnienia wymaga użyte przez ustawodawcę określenie „podstępnie wadę zataił". Ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia, pozostawiając to nauce i praktyce są­dowej.

Podstępne zatajenie wady może zaistnieć w następujących sytuacjach:

• sprzedawca wiedział o wadzie i fakt ten przemilczał,

• sprzedawca wiedział o wadzie i podjął czynności, by fizycznie wadę ukryć, wyko­rzystując fakt, iż konsument nie bada rzeczy, nie będąc do tego zobowiązany.

Ukrycie wady przez sprzedawcę może w wielu wypadkach skutkować również odpo­wiedzialnością karną za oszustwo. W rzeczywistości bowiem sprzedawca poprzez swoje działanie - obliczone przecież na osiągniecie korzyści materialnej ze sprzedaży - dopro­wadza inną osobę (konsumenta) do niekorzystnego rozporządzenia swoim mieniem po­przez wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu lub do niewłaściwego przedsiębrania po­dejmowanych czynności (art. 286 kk).

Wyzyskanie błędu należy rozumieć jako wykorzystanie przez sprzedawcę, względnie jako zaniechanie skorygowania błędnego przekonania powstałego w świadomości kupują­cego (por. Lech Gardocki, Prawo Karne. Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 1998, s. 557).

Jeśli więc sprzedający, mając świadomość istnienia wady fizycznej, sprzedaje rzecz jako dobrą, pełnowartościową, zatajając ten fakt przed kupującym, to dopuszcza się prze­stępstwa oszustwa polegającego na tym, że nie wyprowadza kupującego z błędnego prze­konania co do wartości kupowanej rzeczy. W ślad za Kodeksem karnym należy stwierdzić, iż doprowadził do niekorzystnego rozporządzeniem swoim mieniem poprzez wyzyskanie błędnego przekonania co do wartości kupowanej rzeczy.

Rzecz staje się bardziej oczywista, gdy sprzedający już nie tylko przemilcza fakt istnie­nia wady, ale wręcz zapewnia kupującego, że wada fizyczna nie istnieje. Zapewnienie nieistnienia wady, jak podnosi się w literaturze, może przybierać postać słownej deklaracji sprzedawcy, ale nie tylko.

Zdaniem Ewy Łętowskiej zapewnienie o nieistnieniu wady nie pokrywa się z zapewnie­niem o istnieniu określonych właściwości rzeczy. Jednakowoż sformalizowane dokumenty dotyczące cech rzeczy (atesty, certyfikaty, znaki jakości, znaki bezpieczeństwa, a nawet karta gwarancyjna z zapewnieniem dobrej jakości) mogą dawać podstawę do uznania ich za zapewnienie w rozumieniu art. 564 kc (op. cit., s. 323).

Zapewnienie konsumenta o nieistnieniu wady pomimo istnienia jej w rzeczywistości stanowi jaskrawy przykład oszustwa dokonanego na konsumencie i w każdym przypadku winno spotykać się z dezaprobatą i skutkować wnioskiem o ściganie karne.

Reklamacje dotyczące wad artykułów żywnościowych oraz nie budzące wątpliwości reklamacje wad artykułów nieżywnościowych, realizowane przez obniżenie ceny lub zwrot ceny za zwrotem albo przez wymianę towaru na znajdujący się w punkcie sprzedaży towar wolny od wad - powinny być załatwiane niezwłocznie.

Jeżeli jest wymagane dodatkowe sprawdzenie zasadności reklamacji (np. opinia rzeczo­znawcy, badanie w miejscu używania wyrobu) lub sprowadzenie nowego towaru na wy­mianę albo reklamacja jest załatwiana przez usunięcie wady, sprzedawca załatwi reklama­cję najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia jej zgłoszenia, chyba że konsument wyraził na piśmie zgodę na przedłużenie tego terminu.

Jeżeli konsument nie dostarczył towaru wraz z reklamacją, ustalone terminy załatwienia reklamacji liczy się od dnia dostarczenia towaru lub od dnia dokonania oględzin towaru wadliwego u konsumenta przez sprzedawcę. W tym ostatnim wypadku termin załatwienia reklamacji nie może przekroczyć 21 dni od dnia zgłoszenia (§ 23 cyt. rozporządzenia). Powyższe terminy nie mają jedynie charakteru porządkowego, albowiem upływ ich wywo­łuje określone skutki prawne dla sprzedawcy.

Sprzedawca obowiązany jest w razie nieuwzględnienia reklamacji zawiadomić konsu­menta na piśmie i podać mu uzasadnienie swej negatywnej decyzji. Obowiązek ten musi wykonać w terminie 14 dni.

Niedokonanie powyższego zawiadomienie w terminie 14 dni uważane jest za uznanie reklamacji z obowiązkiem załatwienia jej zgodnie z żądaniem.

Gwarancja jakości

Gwarancja to zapewnienie gwaranta, że rzecz sprzedana jest właściwej jakości, a jeśli powstaną wady fizyczne, zapewnienie obejmuje usunięcie wady względnie wymianę rze­czy na inną wolną od wad.

Gwarancja inaczej jak rękojmia reguluje odpowiedzialność za wady rzeczy sprzedanej. Z rękojmi zawsze zobowiązanym jest sprzedawca, natomiast z gwarancji - gwarant, któ­rym może być zarówno producent, hurtownik, jak również i sprzedawca.

Przedmiot gwarancji

Gwarancja uregulowana została podobnie jak rękojmia w przepisach Kodeksu cywilne­go w art. 577-582.

Ustawodawca uznał, iż w wypadku gdy sprzedawca udzielił kupującemu na piśmie gwarancji co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że sprzedaw­ca jest obowiązany do usunięcia wad fizycznych rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji.

Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, termin ten wynosi 1 rok (577 kc).

Gwarancja, inaczej niż rękojmia, nie rozgranicza rzeczy na oznaczone co do gatunku i oznaczone co do tożsamości. Podział ten, jak się wydaje, jest bez znaczenia.

Zdaniem Ewy Łętowskiej konieczne jest, aby rzecz była urządzeniem, które ma funk­cjonować. Udzielenie gwarancji np. na lekarstwa lub buty nie jest możliwe z uwagi na charakter tych rzeczy (op. cit. s. 339).

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22. 01.1997 r. stwierdził, iż gwarancja stanowi zapewnienie, że dana rzecz jest dobrej jakości, a w wypadku wystąpienia wady wtoku zgodnej z przeznaczeniem eksploatacji zostanie ona usunięta przez naprawę lub będzie dostarczona rzecz wolna od wad. Zatem odpowiedzialność dającego gwarancję obejmuje zwykłe funkcjonowanie rzeczy.

Skoro wadą w gwarancji jest tylko taka wada, która jest związana ze zwykłym funkcjo­nowaniem rzeczy, przeto należy stwierdzić, iż wady objęte definicją rękojmi a nie polegające na zwykłym funkcjonowaniu rzeczy nie będą mieściły się w pojęciu wad gwarancji, np. brak cech, o istnieniu których zapewniał sprzedający, jeśli nie łączy się ze zwykłym funkcjonowa­niem rzeczy, brak pewnych walorów estetycznych, w niektórych przypadkach niezupełność itp.

Zakres pojęciowy wady w gwarancji nie został w sposób jasny ujęty w Kodeksie cywilnym. Spowodowało to bardzo różne ujecie go w praktyce handlowej. Coraz częściej handlowcy, chcąc stworzyć sobie większe możliwości przy reklamowaniu wad rzeczy, udzielają gwarancji na bardzo różne rzeczy. Spotyka się, iż udzielają gwarancji w bardzo wielu przypadkach właśnie przy sprzedaży obuwia, które jak się wydaje reklamuje się najczęściej. W ramach tak udzielanej gwarancji sprzedawcy usuwają wadę poprzez napra­wę.

Pogląd wyrażony przez Ewę Łętowską, iż konieczne jest, by rzecz była urządzeniem, aczkolwiek słuszny, to wydaje się, że wobec braku jednoznacznego ujęcia tego przez ustawodawcę spowoduje w przyszłości jeszcze wiele kontrowersji, w tym i w orzecznic­twie sądowym.

Gwarancja także inaczej niż rękojmia nie przysługuje kupującemu z mocy prawa w każ­dym przypadku. Gwarancja ma charakter umowny i przysługuje tylko wówczas, gdy jeden z podmiotów na drodze od producenta do sprzedawcy gwarancję udzieli, tj. zapewni na piśmie o wysokiej jakości rzeczy i wyda w tym celu odpowiedni dokument gwarancyjny. Zapewnienie to ma charakter akcesoryjny do sprzedaży, co oznacza, że w razie uznania umowy sprzedaży za nieważną łub za bezskuteczną odnosi się to także do udzielonej gwarancji.

Gwarancja w przeszłości funkcjonowała jako instytucja obligatoryjna dla pewnej grupy towarów.

Na mocy zarządzenia Ministrów Gospodarki Materiałowej i Handlu Wewnętrznego i Usług z 17.10.1978 r. w sprawie wykazu towarów produkcji krajowej objętych gwaran­cją producenta (M. P. Nr 34) producent musiał przy sprzedaży swych towarów, jeśli były wymienione w załączniku do wymienionego aktu prawnego, wydać kartę gwarancyjną. Odmowa wydania karty gwarancyjnej była podstawą do odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po strome sprzedawcy.

Przepisy te w obecnym okresie już nie funkcjonują. Nie ma żadnych podstaw praw­nych, które by kogokolwiek obligowały do wydania karty gwarancyjnej na sprzedawane przez siebie towary.

Jak wydaje się wydawanie kart gwarancyjnych ma bardziej marketingowe ujęcie niż ochronne dla kupujących. Udzielanie bowiem gwarancji na okres 1 roku przy obowiązko­wej rocznej rękojmi jest tak naprawdę niczym innym jak tylko ochroną samego siebie. Daje bowiem prawo decydowania o sposobie załatwienia gwarantowi, a nie jak z rękojmi ku­pującemu oraz daje mu prawo do naprawiania rzeczy i tym samym blokowania innych żądań kupującego, które może składać w ramach rękojmi.

Uprawnienia wynikające z karty gwarancyjnej przechodzą na następców prawnych. Postanowienia przeciwne byłyby z mocy prawa nieważne jako sprzeczne z normami bez­względnie obowiązującymi.

Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary zwią­zane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy (548 kc).

Wykonanie zastępcze

Wykonanie zastępcze ma niezwykle doniosłe znaczenie w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których konsu­ment nie będzie zainteresowany w realizacji swoich ustawowych uprawnień z tytułu rękoj­mi czy gwarancji, a chciałby skorzystać z uprawnień zapisanych w dziale II Kodeksu cywilnego (Zobowiązania). Między innymi do niezwykle istotnych uprawnień konsumenc­kich zapisanych w tym dziale należy uprawnienie wykonania zastępczego.

Powstaje jednak pytanie natury doktrynalnej - mianowicie, czy w świetle prawa do-uszczalne jest stosowanie wykonania zastępczego w sytuacji numeratywnie wymienia-ych uprawnień z tytułu rękojmi i gwarancji, a także jaki jest stosunek przepisów o rękojmi gwarancji do ogólnych przepisów dotyczących skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań.

Trzeba przyznać, że przez wiele lat temat ten był w wielu publikacjach nie dość wy-aziście akcentowany, a i w orzecznictwie sądowym nie wykształcił się jego jednoznaczny braz. Bardzo interesująca pod rym względem była uchwała SN z roku 1995. SN stwierdził wówczas: kupujący może, niezależnie od żądania naprawienia szkody, o której mowa w ort. 566 § 1 kc dochodzić na podstawie art. 471 kc odszkodowania w pełnym zakresie, bez zględu na to, czy uprawnienia z tytułu rękojmi wygasły czy nie. Kierunek ten należy uznać 2 ugruntowany(...) również przedstawiciele nauki prawa zajmują stanowisko, że instytucja rękojmi ma służyć polepszeniu, a nie pogorszeniu sytuacji kupującego. Stąd też obowiązy­wanie przepisów o rękojmi nie może służyć jako argument przemawiający za pozbawieniem pującego roszczeń odszkodowawczych na zasadach ogólnych, jeśli nie skorzystał on uprawnień przewidzianych w przepisach o rękojmi. W każdym bowiem wypadku sprawą adrzędną jest interes kupującego, który powinien doznać ochrony za pomocą takich rodków prawnych, które ją lepiej gwarantują... (Uchwała SN Ul CZP 125/95 OSNC 1996/1/11).

Na uwagę winien zasługiwać również wyrok SN z 4.01. 1979 r. (niepublikowany) II R 1/79, w którym SN stwierdził, że roszczenia odszkodowawcze z art. 566 kc co wynika treści i celu tego przepisu uzupełniają zakres uprawnień nabywcy z tytułu rękojmi... -odobnie uchwała SN z 30. 01. 1970 III CZP 102/69 OSNC 1970/10/176 oraz uchwała SN z 13.05. 1987 r. m CZP 82/86 OSNC 1987/12/189).

Z zaprezentowanych poglądów SN wynika niezwykle istotna sprawa. Sprawa wzajem-ego stosunku przepisów o rękojmi i gwarancji do przepisów ogólnych. W początkowym okresie dominowały poglądy, by ów wzajemny stosunek traktować jako zasadę lex specia­lis. Poglądy te jednak zaczęły się przeobrażać w kierunku uznawania tych przepisów jako rozwinięcia ogólnych przepisów o odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań. Konsekwencją takiej ewolucji poglądów również wśród doktryny jest zupełnie inne, nowe spojrzenie na uprawnienia konsumenta. Za ugruntowany już obec-ie uważa się pogląd, wedle którego przepisy o rękojmi i gwarancji uzupełniają ogólne rzepisy dotyczące niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań, dając konsu-ientowi do wyboru szeroki wachlarz uprawnień. Do niekwestionowanych bowiem upraw-eń konsumenckich w ramach rękojmi dochodzą inne, niezwykle istotne z punktu widze-a ochrony konsumenckiej, w tym omawiane wykonanie zastępcze. Szczegółowa regulacja wykonania zastępczego zawarta jest w przepisach artykułów 479 i 480 kc.

Art. 479 kc stanowi: „Jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy ozna­czonych tylko co do gatunku, wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki.”

Art. 480 kc

§ 1:„W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzy­ciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynienia na koszt dłużnika.”

§ 2. „Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszyst­kiego co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.”

§ 3. „W przypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.”

Z treści przepisu art. 479 kc wynika więc niezwykle istotna dla konsumenta sprawa, a mianowicie, jeśli zakupiona rzecz (oznaczona co do gatunku) jest wadliwa i konsu­ment na podstawie przysługujących mu uprawnień z tytułu rękojmi (art 561 kc) do­maga się wydania rzeczy innej wolnej od wad, a sprzedający pozostaje w zwłoce, to konsument ów po bezskutecznym wezwaniu go do spełnienia (art 491 kc) nabędzie prawo do zakupu takiej samej rzeczy oznaczonej co do gatunku na koszt sprzedają­cego.

Sprzedający nie będzie mógł skutecznie przeciwstawić się czynności konsumenta, jeśli pozostaje w zwłoce z wykonaniem zobowiązania. Konsument, reklamując np. z powodu wady pojazd zakupiony jako nowy w salonie (rzecz oznaczona co do gatunku), składa żądanie reklamacyjne wydania pojazdu innego wolnego od wad (w ramach rękojmi), po bezskutecznym upływie terminów i po bezskutecznym wezwaniu sprzedającego do speł­nienia świadczenia nabywa prawo bądź to do nabycia na rzecz sprzedającego takiego samego pojazdu, bądź do żądania od dłużnika zapłaty jego wartości. Uprawnienie to jest niezwykle cenne z praktycznego punktu widzenia. Daje bowiem możliwość ochrony konsumenta na wypadek, gdyby sprzedawca w sposób nieuzasadniony wydłużał załatwia­nie reklamacji i w rzeczywistości pozbawiał konsumenta możliwości korzystania z zaku­pionej rzeczy. Uprawnienie to, jak się wydaje, nabiera w dobie dzisiejszej szczególnego znaczenia.