gamy i skale

SKALE

Skala to szereg dźwięków ułożony wg. specjalnego schematu.

Najpopularniejsza skalą jest skala durowa.

Skala durowa składa się z następujących interwałów:

pryma(1), sekunda wielka(2), tercja wielka(3), kwarta czysta(4), kwinta czysta(5), seksta wielka(6), septyma wielka(7)

Czyli w skrócie można ją oznaczyc jako: 1 2 3 4 5 6 7

Jeżeli byśmy brali kolejne odległości między dźwiękami to przepis wyglądałby następująco (C - cały ton; P - półton)

C C P C C C P

Poniżej tabela ze skalami durowymi i ich kolejnymi dźwiękami:

SKALA | STOPNIE SKALI |Znaki |

----------------------------------------------+------+

|I II III IV V VI VII VIII| |

----------------------------------------------+------+

Db-dur Db Eb F Gb Ab Bb C Db |5b |

Ab-dur Ab Bb C Db Eb F G Ab |4b |

Eb-dur Eb F G Ab Bb C D Eb |3b |

Bb-dur Bb C D Eb F G A Bb |2b |

F-dur F G A Bb C D E F |1b |

C-dur C D E F G A B C |0 |

G-dur G A B C D E F# G |1# |

D-dur D E F# G A B C# D |2# |

A-dur A B C# D E F# G# A |3# |

E-dur E F# G# A B C# D# E |4# |

B-dur B C# D# E F# G# A# B |5# |

F#-dur F# G# A# B C# D# E# F# |6# |

----------------------------------------------+------+

Kolejność skal jaką użyłem w tabeli nie jest przypadkowa! Każda kolejna skala w tabeli jest oddalona o kwintę od poprzedniej. Jak widać skala C-dur jest w centrum i nie posiada żadnego znaku przykluczowego. Znaki przykluczowe to nic innego jak "b" i "#" ich ilość pozwala zidentyfikować każdą skalę. Na przykład ze skal durowych TYLKO A-dur ma trzy "krzyżyki". Znaki przykluczowe są przykluczowe, ponieważ występują przy kluczu w zapisie nutowym i określają tonację utworu. Wracamy do skali C-dur. Poruszając się o kwintę do przodu liczba krzyżyków rośnie o 1. Poruszając się natomiast o kwartę do tyłu widzimy przyrost bemoli (b). To zjawisko jest zobrazowane w BARDZO PRZYDATNYM narzędziu zwanym kołem kwintowym:

SKALA C-DUR JEST NAJBARDZIEJ PRZYJAZNĄ ZE SKAL, PONIEWAŻ NIE ZAWIERA ŻADNYCH ZNAKÓW. DLATEGO WIĘKSZOŚĆ PRZYKŁADÓW BĘDZIE PODANA W C-DUR.

SKALA MOLOWA

Obok skali durowej to kolejna podstawowa skala, której znajomość jest niezbędna. Tak jak w przypadku skali durowej zobaczymy z jakich interwałów składa się skala molowa:

pryma(1), sekunda wielka(2), tercja mała(3b), kwarta czysta(4), kwinta czysta(5), seksta mała(6b), septyma mała(7b)

Czyli w skrócie: 1 2 3b 4 5 6b 7b

Znów zobaczmy przepis cało- i półtonowy:

C P C C P C C

Dla ułatwienia: Skalę molową tworzymy na VI stopniu skali durowej. Co to znaczy? To znaczy, że zaczynając skalę durową od VI stopnia ułożymy skalę molową. Przykład:

Skala C-dur: C D E F G A B A

VI stopniem jest A

Zaczynamy skale od dźwięku A:

A B C D E F G A - i otrzymaliśmy skalę A-moll.

Utwór może być również w tonacji molowej, wtedy ilość znaków przykluczowych jest taka sama jak w "bratniej" skali durowej (na przykład jak widzimy jeden krzyżyk przy kluczu to mamy do czynienia z tonacja G-dur lub E-moll).

- "przepis" na skalę durową CCPCCCP jest po to, żeby wziąć sobie byle jaki dźwięk, np. C i wtedy wiesz od razu jak wygląda cała skala durowa C: dodajesz następny dźwięk, który według przepisu jest w odległości całego tonu od poprzedniego, czyli D. Masz już: C i D. Potem dodajesz następny dźwięk, który według przepisu znów jest w odległości całego tonu od poprzedniego - jest to dźwięk E. Następnie dodajesz kolejny dźwięk, tym razem w odległości półtonu od poprzedniego dźwięku E - jest to dźwięk F. Tą metodą idziesz dalej, aż w końcu otrzymujesz skalę C-dur, która wygląda tak: CDEFGAHC.

Materiał dźwiękowy to zbiór wszystkich dźwięków, jakimi posługuje się muzyka.

W systemie dur-moll został podzielony na oktawy. W stroju temperowanym jego najmniejszą odległością jest półton, zawarty między dwoma najbliższymi klawiszami na klawiaturze:

Nazwy oktaw:

- z gam buduje się akordy, nie odwrotnie!

-Biorąc np. skalę jońską (durową) masz siedem dźwięków. Od każdego z tych dźwięków możesz zbudować akord, na którego składać się będą jeszcze dźwięki z tej skali.
przykład znowu w C-dur:
- skala jońska C: c d e f g a h
- akordy rozpoczynające się od każdego dźwięku tej skali (pryma), należące do tej skali (tzw. gamowłaściwe) w nawiasie podane z jakich dźwięków składa się akord: Cdur (c e g), dmoll(d f a), emoll (e g h), Fdur (f a c), Gdur (g h d), amoll (a c e), h/5- (h d f)

-Skala moll i dur (właściwie eolska i jońska) oraz pentatoniki z nich utworzone to tylko cztery (które są podstawą tworzenia muzyki w systemach dur moll) z wielu skal, ale przecież nikt nie broni użyć innych skal, np skal. bluesowej, która ma takie same dźwieki jak pentatonika molowa z dodanym jednym dźwiękiem. Jak zagrasz sobie ją na gitarze usłyszysz bluesowy charakterek. Kwinta zmniejszona to 6 półtonów zgodnie z tabelką interwałów na początku, licząc 6 półtonów od "A" otrzymasz "D#"

-Kwinta bo tak jest, weź sobie skale;
C-dur: C D E F G A H
(kwinta w górę od C)
G-dur: G A H C D E F#
(kwinta w górę od G)
D-dur: D E F# G A H C#
... itd.
Jeżeli weźmiemy skalę o kwintę wyższą będziemy mieli jeden krzyżyk więcej, czyli podwyższamy jeden dźwięk więcej. A skąd kwarta w dół? Jak zrobisz przewrót kwinty (9-5=4) otrzymasz kwartę, będziemy poruszać się jakby do tyłu i wtedy obniżamy jeden dźwięk.

To są podane odległości w skali durowej (jońskiej). To jest na tyle dobre: wiesz, że w skali odległości między kolejnymi dźwiękami to C a tylko w dwóch miejscach P. Zapamiętając to znasz 12 skal durowych. Przykład, chcesz E-dur to zaczynasz ją grać od E:

E   F#   G#   A    B    C#   D#   E
 (C)  (C)  (P)  (C)  (C)  (C)  (P)

W nawiasie podane odległości między poszczególnymi stopniami.

Skala jońska (najzwyklejsza dur) jest złożona z CCPCCCP:
c d e_f g a h_c

Jeśli będziemy powyższy schemat całych tonów i półtonów przesuwać po kolei o jedno w lewo (C z lewej przekładamy na koniec i przesuwamy, itd.) to powstaną MODALNE SKALE (pochodne):

Skala dorycka CPCCCPC: (mollowa)
c d_dis f g a_b c

Skala frygijska PCCCPCC: (mollowa)
c_cis dis f g_gis b c

Skala lidyjska CCCPCCP: (durowa)
c d e fis_g a h_c

Skala miksolidyjska CCPCCPC: (durowa)
c d e_f g a_b c

Skala eolska CPCCPCC: (mollowa - ta "zwykła")
c d_dis f g_gis b c

Skala lokrycka PCCPCCC: (mollowa - dodatkowo zmniejszona kwinta 5-)
c_cis dis f_fis gis b c

// tu się kończy liczba przestawień, ale warto zauważyć, że jeśli jeszcze raz przestawimy:

CCPCCCP - wychodzi z powrotem skala jońska (zapętliło się)

Wniosek: Zapamiętujemy, że w skalach jońskiej i ich modusów jest ten sam schemat interwałów, tylko różniący się tym od którego zaczniemy grać.

Weźmy jeszcze skalę jońską C:
c d e_f g a h_c

Skala dorycka D:
d e_f g a h_c d

Skala frygijska E:
e_f g a h_c d e

Skala lidyjska F:
f g a h_c d e_f

Skala miksolidyjska G:
g a h_c d e_f g

Skala eolska A:
a h_c d e_f g a

Skala lokrycka H:
h_c d e_f g a h

Co to oznacza? Że jeśli grasz skalę jońską C... i jeśli zaczniesz ją grać po tych samych dźwiękach ale od załóżmy szóstego stopnia (a) to otrzymasz skalę eolską A. Stąd się właśnie wzięło, że skala durowa grana od szóstego stopnia to jej bliźniacza skala mollowa.

C/a
G/e
D/h
A/fis
itp. łatwo sprawdzić, tworząc odpowiednio skalę jońską G i skalę eolską e, itp... dźwięki będą te same.

SKALE MODALNE!

Dźwięk| Stopień | Nazwa skali |

-------------------------------

C I Jońska

D II Dorycka

E III Frygijska

F IV Lidyjska

G V Miksolidyjska

A VI Eolska

B VII Lokrycka

Wypiszmy wszystkie składniki powyższych skal modalnych. Każdy kolejny dźwięk traktujemy jako prymę nowopowstałej skali, czyli w skali D-doryckiej prymą jest D, a nie C !!!

C-jońska C D E F G A B C

D-dorycka D E F G A B C D

E-frygijska E F G A B C D E

F-lidyjska F G A B C D E F

G-miksolidyjska G A B C D E F G

A-eolska A B C D E F G A

B-lokrycka B C D E F G A B

Każda skala też może służyć jako materiał do wyciągania akordów. Oczywiście będą takie same jak w wyjściowej skali durowej, ale zmienia się relacja, bo np. w skali B-lokryckiej akordem I jest Bm7/-5. Pewnie zauważyliście, że skala durowa i molowa zostały nazwane jońską i eolską. Stało się tak ponieważ też są traktowane jako skale modalne, a wszystkie skale modalne mają swoje unikalne nazwy pochodzące w większości o terenów i plemion greckich.

Najlepiej opanowac jakie skale na jakich stopniach się tworzy i jakie zawierają dźwięki w różnych tonacjach (masa kucia na pamięć, ale warto...)

Bardzo dobrym i praktycznym sposobem na wyciąganie skal modalnych jest nauczenie się interwałowych przepisów na skale porównując je z durową.

Skala jońśka (durowa): 1 2 3 4 5 6 7

Skala dorycka : 1 2 3b 4 5 6 7b

Skala frygijska : 1 2b 3b 4 5 6b 7b

Skala lidyjska : 1 2 3 4# 5 6 7

Skala miksolidyjska : 1 2 3 4 5 6 7b

Skala eolska : 1 2 3b 4 5 6b 7b

Skala lokrycka : 1 2b 3b 4 5b 6b 7b

Praktycznie wykorzystuje się to tak:

1. Chcemy znaleźć skalę G-dorycką.

2. Określamy skale G-dur: G A B C D E F#

3. Patrzymy na wzór na dorycką

4. Trzeba obniżyć III oraz VII stopień

5. Po obniżeniu mamy skale G-dorycką: G A Bb C D E F

6. Ostatni etap jest tylko w celach edukacyjnych: można sprawdzić na jakiej skali durowej powstaje skala G-dorycka. W tym celu sprawdzamy ilość znaków przykluczowych w skali. Widzimy tylko jeden "b". Sprawdzamy na kole i jest to F-dur. Już wiemy, że skala G-dorycka należy do F-dur i składa się z dźwięków G A Bb C D E F

2.4.1.1 Skala lidyjska

Grając skalą lidyjską C jesteśmy w stanie stworzyć:

• akord durowy (C G E) i jego odmiany (z drugim, czwartym lub siodmym

stopniem)

• akord molowy na tercji (C A E) i jego odmiany (z drugim, piątym lub siodmym

stopniem) zapisywany jako Am/C czyli I m/III w zapisie relatywnym

• akord durowy septymowy na septymie (C Fis D) z ewentualnym dodatkowym

szostym stopniem jako kwintą akordu, zapisywany jako I/VII w zapisie

relatywnym. Ten akord można rownież uznać jako odmianę akordu durowego,

pisanego w notacji slashowej jako D/C lub jako struktura wyższa

D

C

• akord zawieszony (sus - ang. suspended) (C G D) z obowiązkowym siodmym

stopniem, z ktorym można zapisać go jako G/C czyli V/I w zapisie relatywnym

2.4.1.2 Skala eolska

Grając skalą eolską C jesteśmy w stanie stworzyć:

• akord molowy (C G Eb) i jego odmiany (z drugim, czwartym lub siodmym

stopniem)

• akord durowy na tercji (C Ab Eb) i jego odmiany (z drugim, piątym lub

siodmym stopniem) zapisywany jako Ab/C czyli I/III.

• akord molowy czwartego stopnia (C Ab F) z możliwymi dodatkami -

pozostałymi stopniami, szczegolnie drugim, przy dodaniu ktorego jest szansa na

30

uzyskanie brzmienia dominanty 64

z obniżoną noną - (C Ab D F), ktora

zwyczajowo rozwiązuje się na toniczny akord, na przykład molowy akord z tej

samej skali.

• akord zawieszony (suspended) (C F Bb D), ktory można zapisać jako Bb/C

2.4.1.3 Skala dorycka

• Tak samo jak w eolskiej znajdziemy tu akord molowy (C G Eb) i jego odmiany

(z drugim, czwartym lub siodmym stopniem) i dodatkowo szostym, tworząc

akord molowy z sekstą

• akord durowy czwartego stopnia (C A F), rozszerzony o drugi stopień przy

dodaniu ktorego jest szansa na uzyskanie brzmienia dominanty 64

- podobnie

jak w skali eolskiej, i tak jak w skali jońskiej. Nona dominanty jest jednak w

tym przypadku wielka.

• akord durowy septymowy czwartego stopnia (C A Eb F)

• Tak samo jak w eolskiej znajdziemy tu akord zawieszony (suspended) (C F Bb

D), ktory można zapisać jako Bb/C. W tej skali dodatkowo istnieje możliwość

wzbogacenia go o szosty stopień, tworząc BbΔ/C

2.4.1.4 Skala jońska

• Tak jak w skali lidyjskiej mamy tu akord durowy (C G E) i jego odmiany (z

drugim, czwartym lub siodmym stopniem)

• Tak jak w skali doryckiej mamy akord durowy czwartego stopnia (C A F) z

możliwością rozszerzenia go o kwartę zwiększoną siodmym stopniem (B) lub

septymą trzecim stopniem

• Tak jak w lidyjskiej: akord zawieszony (sus - ang. suspended) (C G D) z

obowiązkowym siodmym stopniem, z ktorym można zapisać go jako G/C czyli

V/I w zapisie relatywnym

• akord durowy czwartego stopnia (C A F), rozszerzony o drugi stopień przy

dodaniu ktorego jest szansa na uzyskanie brzmienia dominanty 64

- tak jak w

skali doryckiej, i podobnie jak w skali eolskiej. Nona dominanty jest jednak w

tym przypadku wielka.

Spis wszystkich skal:

Format:
nazwa | interwały w konwencji amerykańskiej | odległości między dźwiękami w półtonach | dźwięki od przykładowej podstawy | charakter | uwagi

Przeanalizujmy:

Durowa (jońska) - nazwa, nie wymaga komentarza.
1 2 3 4 5 6 7 - interwały - tutaj pryma, sekunda wielka, tercja wielka, kwarta czysta, kwinta czysta, seksta wielka, septyma wielka.
2212221 - zapis liczby półtonów między dźwiękami, dla przykładu w skali C jońskiej (CDEFGAH) masz od C do D dwa półtony, od D do E znów 2, ale od E do F już 1.
E F# G# A H C# D# - dźwięki - tutaj zapisana E jońska.
durowa - charakter - w tym wypadku durowa znaczy w uproszczeniu "wesoła".

Skala durowa i jej skale modalne:
========================

Skala harmoniczna mollowa i jej skale modalne:
=================================

Melodyczna mollowa i jej skale modalne:
============================

Skale bopowe (8-tonowe):
==================

Pentatoniki:
========

Skale egzotyczne:
============

Skale symetryczne (nie piszę stopniami):
=============================

Inne skale (nie wiem gdzie je wcisnąć ):
=============================


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skale gamy tonacje
Skale ciężkości obrażeń
mat skale pomiarowe
Skale pomiarowe
Skale pomiarowe
Zwierzęta migrują na nieznaną dotychczas skalę, W ஜ DZIEJE ZIEMI I ŚWIATA, ●txt RZECZY DZIWNE
gamy
Do pomiaru trzęsień ziemi stosujemy dwie różne skale
Skale jako metoda oceny poziomu rozwoju dziecka
Wykład 2, Mapy, skale i podziałk
Skale trudnosci
KARTA PRACY GAMY MOLOWE, Metadane scenariusza
Psychologia osobowości - Psychologia różnic indywidualnych - Skala dewiacyjnego ilorazu inteligencji
kryteria oceny gamy
11.Skale oceny siły mięśni, Pielęgniarstwo, Podstawy pielęgniarstwa, Portfolio
Metodologia badań (Młodkowski wykłady, pytania, zagadnienia), Skale pomiarowe charakterystyka

więcej podobnych podstron