HARCERSKI STYL
PROPOZYCJA NA HARCERSKI START

Na harcerstwo można patrzeć z różnych punktów widzenia. Jeśli patrzy się na organizację, .postrzega się podstawy statutowe, cele i zadania, władze, strukturę powiązania z władzami państwowymi - ze szkołą, wojskiem, z innymi organizacjami i instytucjami. (...) Można też spojrzeć na harcerstwo jako na pewien ruch społeczny, dostrzegany w życiu społeczeństwa, ruch będący integralną częścią tego społeczeństwa, realizujący określone zadania, zakorzenione w tradycji, społecznie akceptowane. (...)

Ale jest też głębsze spojrzenie na harcerstwo - na harcerski styl życia. Na ten styl składa się uznanie prymatu wartości duchowych nad materialnymi, postawa osobistego zaangażowania w służbę drugiemu człowiekowi, spolegliwość - używając pięknego sformułowania profesora Tadeusza Kotarbińskiego. Braterskie wyciągnięcie ręki do drugiego człowieka, poczucie, że jego potrzeby są ważniejsze od moich. Na ten styl składa się konieczność ciągłego rozwoju, ciągłego doskonalenia się pod każdym względem: moralnym, intelektualnym, zawodowym, także fizycznym.

Harcerstwo jako styl życia wkracza w sferę życia kulturalnego, w sferę stosunków międzyludzkich, buduje te stosunki nie w duchu wodzostwa i podległości, nie w duchu narzuconej dyscypliny, ale w duchu międzyludzkiego braterstwa, opartego na naturalnym przywództwie ludzi pozytywnie wyróżniających się.(...)

Obserwacja zachowań ludzi i własne doświadczenia uczą, iż o wiele łatwiej i przyjemniej jest pracować z kimś, kogo się zna, do kogo ma się zaufanie, pomóc komuś, kogo się lubi. Poszerzajmy więc krąg ludzi zaprzyjaźnionych - i nam, i im będzie łatwiej żyć. Potraktujmy wynikający z poczucia bezpieczeństwa nasz harcerski styl życia jako wkład w wychowanie obywatelskie, w styl życia współczesnego nam społeczeństwa.

Przed nami kolejny rok harcerski. Po wakacyjnym odpoczynku, trzeba porzucić wakacyjne rozleniwienie i ruszyć na szlak harcerskich przygód. Proponuje rozpocząć harcerski rok od realizacji propozycji "Harcerski styl".
Co to jest harcerski styl? Jakie są jego wyznaczniki? Co powinno cechować każdego zucha, harcerza czy instruktora? Realizacja zaproponowanych zadań pomoże wam odnaleźć odpowiedzi na te pytania, sprawi - mam nadzieję - że harcerski styl stanie się stylem życia twoim druhu drużynowy i twoich harcerzy.
Podstawą do stworzenia tej propozycji były myśli Przewodniczącego ZHP druha Stefana Mirowskiego, zawarte w zbiorku Styl życia (skąd pochodzą wszystkie zamieszczone w artykule cytaty). Druha Stefana nie ma już wśród nas, ale jego spostrzeżenia, jakże trafne, są aktualne również i dziś. One pozwolą nam odszukać ścieżki harcerskiego życia.

Materiał, który masz przed sobą, zawiera zadania dla gromad zuchowych, jak również dla zespołów instruktorskich. Zastanów się, jak możesz zrealizować te zadania z drużyną, w zespole instruktorskim, w którym funkcjonujesz (namiestnictwie, kręgu, zespole programowym, kształceniowym itp.)
Wspólnie z przybocznymi wybierzcie zadania. Dobrze, aby udało wam się wybrać zadania z każdej z grup: jedna dotyczy pracy nad sobą ("Kamienie rzucane na szaniec"), druga - doskonalenia pracy gromady ("Trzeci nurt skautingu"), trzecia - służby na rzecz społeczności ("Wędrówka ku szczęściu").
Zadania należy wykonać we wrześniu 2001 roku. Po wykonaniu zadań przyślijcie meldunek (wzór w załączeniu). Nadeślijcie materiały, które powstaną w wyniku realizacji zadań, krótkie relacje z ich realizacji. Posłużą one do zrobienia wystawy. Efekty prac stanowiące element dyskusji przedzjazdowej zostaną przedstawione delegatom XXXII Zjazdu ZHP. Na meldunki (z dopiskiem "Harcerski styl") czekamy do 15 października br. pod adresem: Główna Kwatera ZHP, ul. Marii Konopnickiej 6, 00-491 Warszawa lub [e-mail], [e-mail].
Wszystkie gromady, które wezmą udział w "Harcerskim starcie" otrzymają list od Naczelnika ZHP oraz pamiątkową naklejkę do kroniki.

Wzór karty meldunku

1. Nazwa gromady
2. Imię, nazwisko, stopień drużynowego
3. Hufiec
4. Chorągiew
5. Adres do korespondencji


W ramach harcerskiego startu "Harcerski styl" zrealizowaliśmy następujące zadania:

1. "Kamienie rzucane na szaniec".........................................................................

2. "Trzeci nurt skautingu"........................................................

3. "Wędrówka ku szczęściu".............................................................................

ZUCHY



Kamienie rzucane na szaniec

To my mamy nasz kraj uczynić pięknym miejscem na świecie, ustrzec od klęski ekologicznej, ochronić piękno i tradycje polskiego krajobrazu, polskiego budownictwa. To my mamy być w Europie. (...)

To jest nasze "dziś" - tak je dzisiaj odczytujemy z "Kamieni na szaniec", odpowiedzialni za kraj, za rodzinę żyjącą w naszym kraju, za nas samych.

Dla zuchów czasy wojny są bardzo odległe. Nie pamiętają jej ich rodzice, a często i dziadkowie. Może znają kilku harcerskich bohaterów z tych czasów, może znają hasło "dziś - jutro - pojutrze".

Ale to młode pokolenie wpisuje się w program kreowany przez to hasło. To ich powinniśmy uczyć odpowiedzialności za kraj, za rodzinę, za nich samych. To im powinniśmy zaszczepić odpowiedzialność za miejsce, w którym żyją, nauczyć ich, że nikt za nich nie zrobi pewnych rzeczy, nie załatwi pewnych spraw. Aby być odpowiedzialnym za kraj, najpierw trzeba nauczyć się być odpowiedzialnym za siebie.

Propozycje:

- porozmawiaj z zuchami na temat ich obowiązków, tego, jak się z nich wywiązują. Może w zuchówce powiesisz tablicę, na której zuchy same będą przyznawać sobie punkty, oceniając poziom wywiązywania się ze swoich obowiązków,

- przyjrzyj się zadaniom, jakie zuchy realizują, zdobywając kolejne gwiazdki. Czy są tam zadania służące wyrabianiu odpowiedzialności?

- niech każdy zuch narysuje mapę swojego życia i zaplanuje na niej, kim chce być. Wspólnie zastanówcie się, co musi zrobić, by zrealizować swoje marzenia,

- zuchy zdobędą sprawność indywidualną kształtującą odpowiedzialność, np.: "Dobry opiekun", "Grosik", "Gimnastyk", "Hodowca kwiatów", "Porządnicki" czy "Przyjaciel innych".



Trzeci nurt skautingu

Trzy, początkowo kolejne, a potem jednoczesne, równoległe nurty przebijają się przez historie światowego skautingu.

Pierwszy nurt - to wprowadzenie młodzieży pod kierunkiem starszych braci i sióstr na świeże powietrze. (...)

Drugi nurt - to oparcie całej filozofii na grze, na zdrowym rycerskim współuczestnictwie, na ustalonych regułach, wprowadzających sprawdzalne metody oceny wyników podjętych działań. (...)

Trzeci nurt skautingu wyznacza idea braterstwa.(...) W każdym widzimy bliźniego. Bliźni to każdy człowiek. W obliczu nakazu miłości bliźniego stojącego obok przykazania braterstwa, wszyscy są równi. Ale czy jesteśmy pewni, że niektórzy w naszych oczach nie pozostają "równiejsi" lub "mniej równi"? Czy nie dręczy nas w odniesieniu do kogoś bakcyl lekceważenia, niechęci, nieżyczliwości i wrogości?

Czy zuchy w każdej osobie widzą brata? Jak często w gromadzie zdarzają się kłótnie, bójki, wzajemne obrażanie się? Dzieci uczą się żyć w społeczności. Uczą się norm, sposobów rozwiązywania sporów i konfliktów. Uczą się podejścia do innych osób. Zobacz, w jaki sposób odnoszą się do kolegi, który ma gorsze oceny, nie ma drogich zabawek, jest chory?

Propozycje:

- zuchy zdobędą sprawność uczącą braterstwa - "Ambasador przyjaźni", "Janosik", "Przyjaciel Muminka", "Przyjaciel Gumisiów" czy "Robin Hood",

- odbądźcie wędrówkę wehikułem czasu, do miejsc i czasów, w których ludzi traktowano rożnie w zależności od majątku, wiedzy itp. (czasy niewolnictwa, feudalizmu). Porozmawiaj z zuchami na temat sytuacji i uczuć ludzi z niższych kast, o tym, czy dziś istnieje taki podział w społeczeństwie, o tym, jak oni odnoszą się do innych ludzi,

- przybliż dzieciom kartę praw dziecka,

- wzmocnij poczucie wartości u twoich zuchów. Zorganizuj zabawę, która pokaże im ich mocne strony.



Wędrówka ku szczęściu

Harcerstwo jest służbą, która ma być drogą ku szczęściu, bo innej drogi nie ma. Kto tego nie wie, błądzi po manowcach. Ta droga to rzeka płynąca wartkim strumieniem wśród raf, które trzeba pokonywać samemu i trzeba pomagać innym je omijać.

O ileż więcej jest takich raf na Nieprzetartym Szlaku.

Co to jest szczęście? Jak twoje zuchy pojmują szczęście? Kiedy są szczęśliwe? Wtedy, kiedy dostają prezent, kiedy mama się uśmiecha, gdy pani wychowawczyni daje szóstkę, kiedy koledzy lubią się z nimi bawić... Oceniają szczęście przez pryzmat własnej osoby. I to normalne w ich wieku. Ale już dziś trzeba pokazywać im, jak wielka radość płynie z uszczęśliwiania innych, jak ważne jest dawanie.

Propozycje:

- zorganizuj cykl zbiórek "Ofiarodawcy szczęścia". Na każdej z nich zuchy będą szukać osób, których mogą obdarzyć szczęściem, spośród tych, którzy są najbliżej, wokół nich - dzieci niepełnosprawnych, rodzeństwa, zwierzęta, rośliny itp. Porozmawiajcie z zuchami o ich odczuciach,

- zdobądźcie zespołowo sprawność "Krasnoludek",

- wspólnie z zuchami zastanówcie się, jak możecie pomóc chorym dzieciom. Może zorganizujecie teatrzyk, który pokażecie w szpitalu, sanatorium itp. Może nawiążecie korespondencje z dziećmi przebywającymi w sanatorium lub gromadą działającą w szpitalu

INSTRUKTORZY



Dobre i złe inspiracje

Dlaczego młodzi ludzie wstępują do harcerstwa? Co ich do tego skłania? Jakimi kierują się motywami? Jak się wydaje, najczęstszą przyczyną jest ciekawość, chęć przeżycia wielkiej przygody w gronie rówieśników. Czasem skłania ich do tego legenda o bohaterskich harcerzach, wspomnienia rodziców, a dziś nawet i dziadków. To są motywy, dla których przychodzą do organizacji dziewczęta i chłopcy. Ale dlaczego pozostają, gdy rysuje się przed nimi możliwość bycia instruktorem?

Dlaczego zostałeś instruktorem? Co tobą kierowało? Dlaczego dziś jesteś instruktorem? Co sprawia, że nadal pełnisz swoją służbę?

Propozycje:

- podziel się z innymi swoimi przemyśleniami. Spisz je i opublikuj w prasie harcerskiej,

- napisz list do harcerza starszego, pokazując mu, że warto być instruktorem,

- stwórz wizerunek przyszłego instruktora. Opisz go i opublikuj swoją pracę,

- spróbuj pisemnie odpowiedzieć na pytanie: jaki powinien być instruktor, czym powinien się wyróżniać, a co nie jest jego godne?
Wszystkie powstałe materiały należy przesłać na adres Głównej Kwatery ZHP



Komu potrzebne jest harcerstwo?

Nie byłoby chyba harcerstwa, gdyby nie było potrzebne. Przypomnijmy dziś sobie, komu jesteśmy potrzebni.

A więc dzieciom i młodzieży, bo dajemy im szansę przeżycia wspaniałej przygody i pierwszą w życiu szansę sprawowania służby. (...)

Potrzebni jesteśmy na wsi, bo praktycznie tylko my, harcerze, organizujemy młodzieży wiejskiej czas wolny i - co nie jest bez znaczenia - pozwalamy poznać szerszy świat.

Starszej młodzieży harcerstwo pomaga znaleźć swoje miejsce w życiu i uformować pewien styl życia.

Jesteśmy potrzebni rodzicom (...).

Z istnienia drużyny harcerskiej korzysta szkoła. (...)

Dowodem przydatności harcerstwa w skali państwowej jest dorobek tego wychowania obywatelskiego, które przez cały czas istnienia harcerstwa dostarczyło Polsce wielu wartościowych obywateli.

Jesteśmy potrzebni. To poczucie jest dla każdego bardzo ważne. Bycie potrzebnym często daje siły do życia, ładuje twórcze akumulatory. Ale komu jesteśmy potrzebni? Kto jest dla nas najważniejszy? Kto jest podmiotem naszych działań? Czy czasem w naszym działaniu nie podejmujemy się zbyt wielu wyzwań, zapominając o celu naszego działania; sprawiamy, że ci, dla których pomocy zostaliśmy powołani, nie mają z naszej działalności żadnego pożytku?

Propozycje dla waszych zespołów instruktorskich (kręgów, namiestnictw, komend hufca, zespołów programowych czy kształceniowych itd.):

- przeprowadźcie analizę waszej działalności. Stwórzcie listę osób, zespołów, którym jesteście potrzebni. Zastanówcie się, jak im pomagacie, jak możecie pomagać lepiej. Może włączycie do swojego działania nowe zespoły, które potrzebują pomocy? Może zastosujecie nowe formy pracy?

- wyciągając wnioski z przeprowadzonej analizy waszego działania, zaplanujcie prace na rok następny, tak by wzmocnić pomoc tym, którym jesteście najbardziej potrzebni,

- stwórzcie listę zespołów i osób, które wam są potrzebne i skontaktujcie się z nimi. Uzgodnicie współdziałanie,

- przeprowadźcie analizę historycznej działalności harcerstwa na waszym terenie. Obejrzyjcie stare gazety, odszukajcie ludzi, którzy pamiętają tamte czasy, Czy istnieją dziedziny, w których kiedyś przodowało harcerstwo, a które są dziś zaniedbane? Czy ta działalność jest nadal ważna dla współczesnego środowiska? Jeśli tak jest, zastanówcie się, co można zrobić, by to zmienić,

- stwórzcie wizję przyszłości, wyobraźcie sobie wasze środowisko za lata dwadzieścia czy pięćdziesiąt. Komu będziecie wtedy potrzebni?



W drodze

Nie wiem, czy jest rzeczą konieczną, aby kolejne zjazdy ZHP miały swoje nazwy, ale nazwanie tegorocznego*, XXIX, "Zjazdem w drodze" wydaje mi się bardzo trafne i potrzebne.(...)

Musimy odpowiedzieć na wiele ważnych pytań? Jak ma wyglądać harcerska służba, jak ją wykorzystywać jako narzędzie wychowawcze w instruktorskich rękach? Jak sprostać społecznym nadziejom i oczekiwaniom? Jak w tym koedukacyjnym - a może tylko "koegzystencjalnym" - Związku sprostać potrzebom dziewcząt i chłopców? Gdzie i jak mamy szukać kadry dla dzisiejszych zuchów, które w XXI wieku obejmą przecież instruktorskie funkcje w ZHP? Jak rozwinąć Nieprzetarty Szlak, który kurczy się nie ze względu na brak potrzeb, tylko z niedostatku naszych możliwości? Jak zapewnić, żeby Rada Naczelna była rzeczywiście "mózgiem Związku"? Przecież tych pytań jest znacznie więcej. (...)

Musimy znać swoje miejsce w tym kraju. Musimy zadbać, żeby to, z czym wrócimy do naszej służby po XXIX Zjeździe było godne naszej tradycji i budziło nadzieję spokojnej, owocnej działalności Związku na przyszłość.
*Tekst powstał w  listopadzie 1993 roku.


Kolejny Zjazd ZHP odbędzie się w tym roku. Jakże aktualne są słowa napisane prawie osiem lat temu. Znów zadajemy sobie podobne pytania. Dla nasz wszystkich ważna jest przyszłość Związku, przyszłość dziewcząt i chłopców, którzy rokrocznie do nas przychodzą.
Propozycje dla waszych zespołów instruktorskich (kręgów, namiestnictw, komend hufca, zespołów programowych czy kształceniowych itd.):

- zorganizujcie przedzjazdową dyskusję na ważny dla Związku temat. Efekty tej dyskusji przekażcie na zbiórce przedzjazdowej lub wyślijcie do Głównej Kwatery ZHP,

- zastanówcie się, co już dziś, nie czekając na Zjazd, możecie zmienić w swoim środowisku. Może opracujecie i wdrożycie plan rozwoju waszego środowiska (stworzenie nowych środowisk, wzmocnienie istniejących),

- zróbcie analizę problemów, które was otaczają. Może niektóre z nich postanowicie zmienić. Może zorganizujecie przedsięwzięcie, które będzie zwiększało bezpieczeństwo dzieci i młodzieży - np. cykl szkoleń dla drużynowych z zakresu bezpieczeństwa, umiejętności udzielania pierwszej pomocy, akcję "Bądź widoczny - noś światełko odblaskowe", lub inne np. z zakresu wychowania komunikacyjnego,

- odszukajcie ludzi, którzy kiedyś pełnili funkcje w organizacji, zastanówcie się, jak dziś wykorzystać ich doświadczenie i umiejętności,

- spróbujcie stworzyć wizje harcerstwa kolejnych wieków, odpowiedzcie na pytanie: co zmienilibyście w ZHP, czym wzbogacilibyście harcerstwo?

Efekty prac (prace pisemne, wnioski, plakaty itp.) przyślijcie do GK ZHP.