ZASADY I ELEMENTY DOBREJ ZBIÓRKI
Dobra zbiórka jest jak muzyka... Oczywiście pod pewnymi względami mogą się różnić, ale jedno mają na pewno wspólne: harmonię.
Harmonia to taka piękna cecha(och, jak muzycy lubią mówić o harmonii w utworach, plastycy w dziełach sztuki, poeci w wierszach; dlaczego nie mieliby mówić o niej też harcerze), która obrazuje zgodność, dopasowanie, współgranie ze sobą, a mówiąc łopatologicznie, trzymanie się kupy. Co to konkretnie znaczy w przypadku zbiórki? Musi mieć coś, co będzie ją scalać i wyróżniać od innych spotkań jako właśnie zbiórkę harcerską.
Zbiórka harcerska jest jak muzyka... Jest jak małe dzieło sztuki, które musi zostać zaplanowane, skomponowane.
Zanim zaczniemy analizować zbiórkę, po pierwsze musimy zapamiętać i umieć powtórzyć wyrwani ze snu o północy, że zbiórka-aby była udana-musi zostać odpowiednio wcześniej zaplanowana. Nie tylko po to aby zebrać pomysły, ale aby również:
- Była rzetelna i przemyślana do końca
- Przygotować rekwizyty
- Wymyślając zbiórkę, uwzględnić możliwości psychofizyczne dzieci(np. nie każdy może wykonać forsowne ćwiczenie, skoncentrować się na dłużej na poważnym temacie).
- Rozplanować zbiórkę czasowo
- Wymyślić wersję alarmową zbiórki (w razie, gdyby cos nawaliło, musimy mieć coś w zanadrzu, aby nasi harcerze nie siedzieli bezczynnie)
Wróćmy do naszej harmonii... Co jest takiego w zbiórce co ją scala? Oczywiście temat-jeden konkretny temat(który rzecz jasna, musi służyć jakiemuś celowi). Harcerze muszą wiedzieć o czym jest zbiórka. Do tego potrzebny jest nam motyw przewodni. I tylko jeden! Nigdy nie łączymy ze sobą dwóch różnych rzeczy na zbiórce(np. samarytanka i kultura ludowa Afryki), bo wtedy zrobi się w głowie kocioł i harcerze zapamiętają, że strojem ludowym Murzynów, były chusty trójkątne i opaski jałowe na głowie.
Dobra, skoro plan mamy za sobą, zabierzmy się do poszczególnych zasad i elementów zbiórki.
Udział drużynowego w zbiórce("drużynowy też się bawi")
Musicie maksymalnie zmniejszyć dystans, jaki się samorzutnie wytwarza między Wami, a drużyną, a nic tak nie łączy jak wspólna zabawa. Poza tym, jeśli choć na chwilę się wyłączysz z zabawy, jeśli zabraknie Twojego animuszu, gra przestanie się kleić i wszystko się rozejdzie. Stanie się tak dlatego, że ludzie dla których jesteś autorytetem, będą cię naśladować i natychmiast zaczną udawać, że są za starzy na takie zabawy. Drużynowy, to starszy brat, wzór do naśladowania. Jeśli chcecie, aby harcerze dobrze coś zrobili, sami zróbcie to dobrze. Tak samo, jeśli będziecie sami się rozwijać harcersko(stopnie, sprawności) wasi harcerze zrobią to samo. Włóż więc maksymalnie dużo zaangażowania w zbiórkę-będzie wtedy o wiele lepsza. W psychologii nazywa się to "oddziaływanie modelowe". Dzieci samorzutnie naśladują swoich rodziców, wkładając na przykład ich ubrania; twoi harcerze postąpią tak samo, idąc za tobą.
Żeby było śmieszniej, można tą zasadę przełożyć na codzienne życie, choćby na sprawę wychowywania dzieci. Pamiętaj, że często aby kogoś zrozumieć, trzeba zejść do jego poziomu.
Zaangażowanie każdego
Musicie pamiętać o tym, że układacie zbiórkę dla całej drużyny, a nie dla jej części. Każdy musi mieć równą szanse uczestniczenia w zabawie(bo dlaczego miałby jej nie mieć?), a tym samym przeżywania frajdy. Bo cóż czuje człowiek, dla którego nie starczyło miejsca w grze, bo została ona zaplanowana na 10, a nie na 18 osób? Jeśli w czasie zbiórki choć jedna osoba będzie siedzieć w kącie i się nudzić, możecie być pewni, że za tydzień jej nie zobaczycie. Powinniście zwracać uwagę na wszystkich, każdemu dać szansę zaprezentowania siebie, dostosować się do niego. W przeciwnym razie zrobi mu się przykro, że wszyscy oprócz niego się bawią, poczuje się wyobcowany, niepotrzebny i sobie pójdzie. Powinniście postrzegać swoich ludzi oddzielnie, a nie jako całość; zbliżyć się do każdego, pamiętając, że w każdym jest coś pozytywnego, co trzeba wydobyć na wierzch. Zwracajcie uwagę na ich potrzeby, zainteresowania, predyspozycje. Najłatwiej jest wyciągnąć kogoś z kąta poprzez danie mu jakiegoś zadania do zrobienia(które oczywiście będzie w stanie wykonać). Dużą bolączką naszych czasów jest brak wiary ludzi we własne możliwości, brak odwagi, aby spróbować i udowodnić sobie, że może jednak są do czegoś zdolni. Zaangażowanie każdego to stworzenie takiej próby. Zawsze w pracy zespołowej jest łatwiej, wszak "co dwie głowy to nie jedna". Ze wspólnej zabawy osiągamy umiejętność wspólnego rozwiązywania problemów. Kiedy nad problemem pracujemy wszyscy, wtedy łatwiej i o krytyczną ocenę pomysłów i o ich liczbę. Każdy uczestnik powinien traktować powierzone mu zadanie jak swoje, wtedy łatwiej nam będzie go wychować i mieć na niego pozytywny wpływ.
A w życiu... no cóż, też trzeba zwracać uwagę na te mniej przebojowe, bardziej skromne osoby. Też są bogate i mają wiele do ofiarowania.
Przemienność form
Bardzo ważna zasada wynikająca z psychiki waszych harcerzy. Otóż trudno jest słuchać tego co mówicie dłużej niż 15 minut, a i tak nie wszystko się zapamięta. Nawet świetny pomysł może nie wyjść jeśli będzie jednostajnie realizowany. Pomyślcie sobie, jakie wy macie problemy z koncentracją przez 45 minut na lekcjach i nie róbcie tego samego na zbiórce. Form na zbiórce powinno być kilka, musicie też zastosować przemienność form statycznych i dynamicznych. Ma być trochę ruchu i spokoju. Zapewni Wam to większą "wchłanialność", dyscyplinę i ciekawość zbiórki. Najważniejszym problem jest bowiem umiejętność skoncentrowania się przez Waszych harcerzy na prezentowanym temacie. Im więcej form, bardziej różnych, tym harcerzom łatwiej jest zrozumieć i zapamiętać to, co im chcecie przekazać. Pamiętajcie: jak najwięcej form, jak najmniej gadania.
Spróbujcie tak sobie ułożyć dzień, czy uczyć się do klasówki, robiąc co 45 minut przerwę na coś innego. Efekt murowany.
Zgodność formy z treścią
Masz do dyspozycji, tak wiele różnych form. Nie ograniczaj się do paru podstawowych i przede wszystkim właściwie je dobieraj. Forma musi współgrać z treścią. Nie możesz uczyć na kominku samarytanki, czy posługiwania się kompasem. Zły wybór formy może bardzo łatwo zniszczyć Twój cel. To co chcesz przekazać nie dotrze do nich, ponieważ zamaże wszystko nieodpowiednia forma.
Tak samo inaczej rozmawiasz z kolegą, a inaczej z nauczycielem; inny strój wkładasz na rodzinny obiad, a całkowicie inny na koncert rockowy.
Zachowanie logicznego ciągu
Zbiórka powinna tworzyć logiczną całość, aby ludzie mogli coś z niej zrozumieć. Poszczególne elementy uzupełniają się, wynikają jedne z drugich i w sumie razem tworzą jedność. Wybrane przez ciebie i użyte formy muszą wynikać jedne z drugich, wiązać się ze sobą(najpierw uczymy, a potem wymagamy tego czego uczyliśmy). Nie zrobimy przecież najpierw quizu z wiedzy, a potem dopiero przeprowadzimy wykład na ten temat. Postąpimy dokładnie odwrotnie, aby naszym ludziom nie poprzewracało się w głowach. Istnieje też coś takiego jak klamry sytuacyjne i tematyczne. Sytuacyjne to na przykład wtedy, gdy zmieniamy formę zajęć. Tematyczne, to gdy w obrębie jednego tematu kończymy jedną część, a zaczynamy drugą. Powinny one być płynne, cała zbiórka powinna być płynna. Planując zbiórkę pamiętaj, że powinna mieć ona jedną całość, dotyczyć jednej rzeczy. Dodaj do tego jeszcze zgrzebną fabułę(do jednego tematu łatwiej) i już masz gotową piękną zbiórkę.
Planując sobie swój własny dzień też najpierw przemyśl wszystko co masz zrobić, a potem ułóż sobie plan, aby nie jeździć potem kilka razy z Ursynowa na Pragę i z powrotem.
Zachowanie tempa
Zbiórka koniecznie musi mieć swoje tempo, swoją dynamikę. Nic nie trwa za krótko, ani za długo. Tempo zbiórki narzucacie Wy i powinno być ono tak duże, aby harcerze się nie znudzili i na tyle spokojne, aby zrozumieli to wszystko co chcecie im przekazać. Jeśli jesteście w połowie gawędy, a ludzie już śpią, to przerwijcie senny nastrój. Starajcie się oczywiście nie doprowadzać do takich sytuacji, ale jeśli już się tak zdarzy, nie bójcie się w sprytny sposób przerwać. Psychologowie mówią, że najlepiej zapamiętujemy to, co na początku i na końcu, dajcie więc wtedy to, co najważniejsze. Ważne jest też, że kiedy tempo siada my się automatycznie wyłączamy. Nastrój zbiórki powinien więc narastać, aż do punktu kulminacyjnego. Przerwij zbiórkę w takim momencie, aby ludzie poczuli niedosyt. Tym pewniej przyjdą na następną. Poza tym, jeśli coś szybko się zmienia, to harcerze nie czują upływu czasu i wydaje im się, że zbiórka była krótka. To dobrze!
50% nowego
Powinieneś oprócz starych, dobrze znanych rzeczy, wprowadzać też nowe. Szokować, zaskakiwać nowatorskimi pomysłami. Nie zanudzać po raz setny omawiając zasady pierwszej pomocy. Wyobraźcie sobie, że przez 10 kolejnych zbiórek robicie teatrzyk. Jeśli chcecie się pozbyć drużyny, to bardzo dobry pomysł. Jeśli już musicie coś powtórzyć, to zróbcie to w inny sposób, równie ciekawie, co poprzednio. Jeśli będziesz powtarzał to samo i tak samo, ludzie się znudzą i przestaną przychodzić na zbiórki. Wiesz już dlaczego nowe. A dlaczego stare? Po pierwsze obrzędowość; po drugie stare jest to pewna odskocznia do nowego: najlepiej uczymy się, poszerzając to co już wiemy, bazując na tym co mamy.
Spróbuj też od czasu do czasu poszerzyć swoje zainteresowania lub sposób spędzania wolnego czasu. Poszukiwanie rozwija. Może odkryjesz coś, o istnieniu czego nie miałeś pojęcia...
Stałe elementy zbiórki
Zbiórka jest pewną zamkniętą całością. Jak każda zatem całość powinna się gdzieś rozpoczynać i kończyć. Wynikają z tego pewne stałe elementy zbiórki, związane ze zwyczajami, tradycjami czy obrzędami drużyny. Najczęściej są to:
1. obrzędowe rozpoczęcie zbiórki(zależy od tego jak zbiórka ma przebiegać; może być np. w formie podsumowania zadania przedzbiórkowego)
2. obrzędowe zakończenie zbiórki
3. gawęda(może wprowadzać w temat, bądź go podsumowywać)
4. sprawy organizacyjne(zazwyczaj na końcu)