ZASADY DOBREJ ZBIÓRKI
Waciwy dobór form pracy jest niewtpliwie warunkiem koniecznym udanej zbiórki, ale niestety nie gwarantuje sukcesu. Dobra zbiórka harcerska winna spenia dodatkowo cay szereg warunków nazwanych zasadami dobrej zbiórki. Powszechnie znanych jest dziewi zasad dobrej zbiórki:
Zasada logicznego cigu
Zasada tempa
Zasada przemiennoci elementów
Zasada czego nowego na kadej zbiórce
Zasada druynowy te jest z nami
Zasada samodzielnoci i inicjatywy harcerzy
Zasada czterech staych elementów
Zasada podziau pracy midzy druynowego a przybocznego
Zasada niespodzianki
Powysze zasady uzupenibym o jeszcze kilka, które wprawdzie wypywaj porednio z ju podanych (przynajmniej niektóre), ale pozwalaj zwróci szczególn uwag na istotne w toku przygotowa do zbiórki rzeczy. S to:
10. Zasada zachowania Bezpieczestwa i Higieny Zbiórki
11. Zasada napisanego konspektu zbiórki (planowania zbiórki)
12. Zasada wtajemniczonego zastpcy (przybocznego)
13. Zasada waciwego przygotowania zbiórki
14. Zasada inwencji twórczej i refleksu druynowego
15. Zasada „banku pomysów” na wszelki wypadek
16. Zasada dobrych stosunków z rodzicami i dyrekcj szkoy
ad1. Kada zbiórka powinna posiada swój temat i cel. Naley tak zaplanowa poszczególne elementy zbiórki, by pasoway do jej tematu, a take naturalnie si komponoway, uzupeniay i wypyway z siebie nawzajem. Nic tak nie zburzy nastroju na zbiórce dotyczcej tradycji druyny jak zaproponowana „dla odmiany” piosenka o „Marianie, który ley obok szyny”, czy plsu „Ju nie bdziesz motylku skrzydlaty”. Niestety samo waciwe, tematyczne dobranie elementów nie wystarczy. Naley zadba jeszcze o prawidowe, chronologiczne ich uoenie, tak aby wszystko czyo si w logiczn cao.
ad2. Nic tak nie rozoy zbiórki jak anemiczne jej tempo. Druynowy to z definicji czowiek dynamiczny i peen energii. Za adne skarby nie doprowadcie do sytuacji, w której pojawi si jakie niespodziewane pauzy. Jeli nie da si ich, mimo najszczerszych chci, unikn trzeba wypeni je piosenk, plsem czy choby okrzykiem. A zatem tempo, tempo, tempo. Zachowujcie si tak, jakbycie wzili sobie gboko do serca zasad „czas to pienidz”. Nie tracie go na zbdne zastoje.
Nie naley jednak przesadza. Tempo zbiórki musi by wartkie, ale jednoczenie takie, by pasowao do tematu i klimatu zbiórki. Jeli Waszym celem byo wywoanie u harcerzy wzruszenia, to na pewno czas na refleksj jest potrzebny. Kada inna zbiórka (nierefleksyjna) te nie moe odbywa si w tempie ponaddwikowym. Harcerze musz mie przynajmniej czas na zarejestrowanie tego, co si wokó nich na zbiórce dzieje, na przyswojenie informacji, jakie im przekazujecie.
ad3. Bardzo wana zasada. Pamitajcie, e harcerstwo to nie szkoa, a nawet nie prywatna lekcja angielskiego. Harcerze maj dosy siedzenia w awkach i rozwizywania zadania po zadaniu. Jak najdalej od tego. Po to mamy taki ogrom form pracy (którego nauczyciele mog nam jedynie pozazdroci), by go wykorzystywa. Przeplatajmy zatem gawd piosenk, turniej plsem, a dyskusj zabaw ruchow. Zbiórka harcerska powinna przebiega na zasadzie cierania si kontrastów: cisza - haas, ruch - statyka, mylimy - relaksujemy si biegajc za pik itd. aden normalny harcerz nie przyjdzie wicej dobrowolnie na zbiórk, na której powiela si model szkolny.
ad4. Nic tak nie uatrakcyjnia zbiórki jak „co nowego”. Harcerze chtniej przychodz, gdy wiedz (lub przynajmniej podejrzewaj), e spotkaj si z czym sobie nieznanym, czego si naucz lub co ciekawego zobacz. Pamitajmy, e jednym z podstawowych celów kadej zbiórki jest wzbogacenie harcerzy o nowe przeycia, umiejtnoci, dowiadczenia itd.
ad5. Druynowy to nie „wapniak”, który siedzi na pieku w harcówce i po wygoszeniu gawdy zakada nog na nog popijajc kaw ze mietank. Harcerze musz wyczu, e druynowy to jeden z nich. Poprzez aktywne uczestnictwo we wszystkich zabawach i plsach - po prostu w caej zbiórce dajesz swoim harcerzom najlepszy przykad jak si powinni zachowywa, zachcasz ich do dziaania, dowodzisz, e to co wspólnie robicie na zbiórce bawi nawet ciebie - w kocu starszego koleg. Poza tym nic tak nie jednoczy ludzi jak wspólne dziaanie, praca i zabawa. Poganiaj si z nimi, zmcz si i spo tak jak oni. Nie bój si o swój autorytet, on moe jedynie w takiej sytuacji wzrosn. Wspólna zabawa stworzy milsz atmosfer i da wicej przyjemnoci obu stronom. Druynowy „jest z nami” nie tylko w zabawie, ale take w cikich i nieprzyjemnych sytuacjach. To wanie druynowy suy harcerzom pomoc, to on pertraktuje z wacicielem pooonego blisko szkoy domu, w którym jeden z harcerzy wybi pik szyb. Druynowy po prostu nie zostawia harcerza samemu sobie, gdy ten potrzebuje pomocy. Problemy harcerza to zawsze problemy druynowego, nawet jeli one zupenie nie s zwizane z tym, co wspólnie robicie na zbiórkach. Obserwujcie swoich harcerzy. Czsto tamsz w sobie szkolne czy rodzinne problemy, których „na pierwszy rzut oka” nie wida, ale które istniej. Nie wymagam bynajmniej, abycie rozwizywali samemu rodzinne problemy harcerza, ale abycie je zauwaali. Jeli problem jest powany, mona pój z nim do pedagoga szkolnego czy wychowawcy i o nim opowiedzie. By moe nie zdaj sobie oni z niego sprawy.
ad6. Kady z Twoich harcerzy to wielka indywidualno. Mimo swej niewielkiej liczby lat te miewa dobre pomysy, chce si nimi z druyn podzieli, pokaza je, chce, by byy one wykorzystane, zauwaone i docenione. Stwórz do tego okazj, zostaw im margines inwencji twórczej i spontanicznoci. Samodzielne dziaanie harcerzy daje zwykle bardzo dobre rezultaty, pozwala im uwierzy w siebie, zapewnia samozadowolenie i poczucie dojrzaoci. Nigdy jednak nie posuwaj si zbyt daleko. Pamitaj zawsze, e to tylko dzieci wymagajce czujnoci i opieki. A zatem bez wrzucania na gbok wod.
ad7. Istniej pewne elementy, w które kada dobra zbiórka powinna by zaopatrzona. S to:
obrzdowe rozpoczcie - to naprawd nie musi zawsze by apel. Równie dobrze mona zbiórk rozpoczyna okrzykiem, piosenk, plsem czy nawet zabaw. Niezmiernie wane jest wypracowanie wasnych sposobów rozpoczcia zbiórki (to samo tyczy si zakoczenia) - obrzdu. Obrzdowo pozwala podkreli odrbno druyny, sprawia, e harcerze czuj si jednoci - zwizani wspólnymi, tajemniczymi (dla innych harcerzy) obrzdami.
obrzdowe zakoczenie
gawda lub pogawdka - nie podchod automatycznie do tej zasady. Zbiórka, na której planujesz rozgrywki w koszykówk nie wymaga gawdy (nie przesadzajmy). Trzeba pamita o zasadzie logicznego cigu. Na takiej zbiórce wystarczy pogawdka, a wic krótki monolog druynowego (lub przybocznego) wprowadzajcy w temat zbiórki. Takie wprowadzenie powinno zawsze mie miejsce, trzeba bowiem harcerzom wyjani, jaki jest cel i sens tego, co im proponujemy.
zadanie midzyzbiórkowe - to bardzo wany element kadej zbiórki. Zapewnia on cigo pracy, angauje harcerzy, zachca do przyjcia na nastpn zbiórk. Dziki niemu nastpna zbiórka moe by bardziej udana, bowiem pewne przygotowania do niej harcerze mog zrobi wczeniej w swych domach (przy okazji rodzice Twoich harcerzy bd widzie harcersk prac i zaangauj si w ni).
ad8. Druhu druynowy! Nie zapominaj, e spotkao Ci wielkie szczcie i masz przybocznego. Nie przygotowuj wszystkiego sam, podziel si prac. Naprawd wspaniae efekty przynosi pene zrozumienie, zgranie i wspópraca midzy druynowym a przybocznym. Oto gdy druynowy zajmuje harcerzy gawd, przyboczny przygotowuje na wykadzinie harcówki plansze do, majcej nastpi bezporednio po zakoczeniu gawdy, zabawy. Dziki temu zaraz po gawdzie harcerze przechodz do zabawy i czynimy zado zasadzie tempa, które by siado gdyby nie pomocny przyboczny. Naley dokona przed zbiórk podziau ról. Dogadywanie si na zbiórce, rozmowy „na ucho” i poszturchiwania zepsuj kad zbiórk. Wchodzenie sobie w drog to ju zupena katastrofa.
ad9. Tej zasady nie ma nawet co komentowa. Kady ubóstwia niespodzianki, dlatego starajcie si je przygotowywa. Najlepiej gdyby byy one mie. Jeli na zbiórce uda si Wam zaskoczy harcerzy, macie gwarantowan wysok frekwencj na nastpnej.
ad10. Nigdy nie wolno zapomina, e Waszym naczelnym obowizkiem jest staa opieka i czuwanie nad bezpieczestwem powierzonych Wam przez rodziców (w penym zaufaniu) dzieci. adna zbiórka, na której zdarzy si wypadek nie bdzie zaliczona do udanych - nawet jeli speniaaby idealnie wszystkie zasady i warunki. Lepiej zrezygnowa z najlepszej, najatrakcyjniejszej nawet zabawy czy gry, jeli stwarza ona zagroenie zdrowia harcerzy. Naprawd istnieje caa masa fajnych, a do tego jeszcze bezpiecznych zabaw.
ad11. Konspekt zbiórki to nic innego jak szczegóowy plan tego, co zamierzacie na zbiórce robi. Poszczególne elementy umieszcza si na nim chronologicznie - najlepiej opatrzone numerami. Konspekt zbiórki jest waciwie niezbdny, bowiem zawsze moe zdarzy si tak, e nagle zapomnicie, co dalej miao by robione, a tu przecie harcerze czekaj, robi si mczca pauza i zamieszanie - siada tak wane tempo - a wtedy wszystko spaprane. Nie ufajcie swojej pamici. Bezpiecznie jest mie gdzie pod rk ma karteczk z wypunktowanym planem dziaania. Jednoczenie pamitajcie! Naley z konspektu korzysta dyskretnie, za nic w wiecie nie wolno manifestowa si „zapuszczaniem urawia” gdzie za pieniek czy na pók w nerwowym sprawdzaniu „co dalej?”.
ad12. Ta zasada wie si z zasad podziau pracy midzy druynowego a przybocznego. Druynowy to czowiek twardy i niezniszczalny, ale jednak nawet jemu moe si zdarzy naga choroba czy choby ból gowy. Co wtedy ze zbiórk?! Zagroenia nie bdzie, jeli Wasz przyboczny bdzie wtajemniczony „na wszelki wypadek” w ca „ide” zbiórki. Wtedy Wy - druynowi w spokoju ducha idziecie z termometrem pod pach do óka, a przyboczny robi fajn zbiórk. Moe zdarzy si tak, e ból zba nie pozwoli wygosi Wam ciekawej gawdy, ale przyj na zbiórk moecie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby, zaopatrzony w Wasze bogosawiestwo i wiadomy caego przebiegu zbiórki, przyboczny bysn dowcipem i intelektem opowiadajc harcerzom wietn gawd. Na marginesie. Dajcie si czasem wykaza swemu przybocznemu nawet jeli nigdy nie chorujecie, nie zachowujcie si egoistycznie. Obowizuje przecie zasada samodzielnoci i inicjatywy harcerzy, a przyboczny to niewtpliwie te Wasz harcerz.
ad13. Zupenie oczywista zasada. Przygotowanie zbiórki w wieczór przed ni moe da opakane rezultaty, szczególnie jeli okae si nagle, e niezbdne s dwa bloki rysunkowe, a w domu macie tylko dwie kartki. Wieczorem moe si bloku nie kupi i przez tak prozaiczn spraw mona zepsu cakiem fajny pomys na zbiórk. Zostawcie sobie zawsze troch czasu.
Przygotowujc zbiórk w terenie pamitajcie o tym, e pogoda zawsze moe spata Wam figla. Na wszelki wypadek miejcie w zanadrzu zbiórk harcówkow. To moe by zbiórka, która bdzie - w razie pogody - przechodzia na nastpne tygodnie (zawsze bdzie miaa charakter zastpczy) a do jej przeprowadzenia. A zatem nawet jeli chcemy zrobi zbiórk w harcówce, nie korzystamy z tej „zastpczej” (gdy jest zarezerwowana jako zbiórka „na wszelki wypadek”) tylko opracowujemy now.
Nim przejdziemy do nastpnej zasady par sów o tym jak powinny wyglda prawidowe przygotowania do zbiórki, gry terenowej, biwaku itd. Przede wszystkim naley dokadnie sprecyzowa, co zamierza si robi. Wtedy moliwe jest stworzenie listy rzeczy, które bd na danej akcji czy zbiórce niezbdne - skoro jest moliwe to tworzymy. Niestety ta lista jest czsto bardzo duga, gdy powinna ona zawiera nawet najdrobniejsze, drugoplanowe przedmioty oraz takie, co do których jestemy pewni, e o nich nie zapomnimy - o wszystkim mona zapomnie, a przeoczenie nawet najdrobniejszej rzeczy moe przynie katastrofalne konsekwencje. Do tak sporzdzonej listy dokadamy jeszcze spis spraw, które naley w zwizku ze zbiórk zaatwi. Nastpnie na obu listach, przy poszczególnych pozycjach umieszczamy inicjay osoby odpowiedzialnej za zaatwienie danej sprawy czy przedmiotu (druynowego lub przybocznego). Postpujemy zatem podobnie jak w przypadku realizacji zadania zespoowego (nic w tym dziwnego, gdy realizacja zbiórki to nic innego jak zespoowe zadanie dla dwóch osób). Wszystkie powysze dziaania podejmujemy z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym, o czym pisaem nieco wczeniej. Po dokadnym podziale zada organizatorzy spokojnie mog si rozej w celu ich wykonania, które z pewnoci bdzie staranniejsze i szybsze, dowiadczenie uczy bowiem, e nic tak nie mobilizuje jak indywidualny przydzia obowizków i odpowiedzialnoci. Dziki tak pedantycznemu podejciu do sprawy mamy pewno, e adna wana kwestia nie usza naszej uwadze.
ad14. Trudna do spenienia zasada. Wymaga naprawd duego refleksu i pomysowoci. Nawet na najlepiej przygotowanej zbiórce moe zdarzy si co nieoczekiwanego, zupenie nie do przewidzenia. Czsto s to rzeczy kadce naprawd wszystko. Mona wyj czasem z trudnej sytuacji odpowiednim artem czy stwierdzeniem. Mokre zapaki, przez które kominek nie chce si zapali, zdarzy si mog zawsze. Wtedy cignity z zanadrza pls utrzyma tempo i zajmie harcerzy, a w tym czasie przyboczny zaatwi inne zapaki, poyczajc je od stróa szkolnego, który „na szczcie” jest naogowym palaczem. Dlatego ta zasada wie si z zasad „banku pomysów”(zasad nr 15).
ad15. Jeszcze nie tak dawno istniaa mania pisania piewników. Tworzyli je dosownie wszyscy. Dzisiaj - prawdopodobnie dlatego, e wszystko mona „wrzuci” na ksero - piewniki pisane odrcznie s coraz wiksz rzadkoci. Jedno jest pewne: druynowy powinien taki piewnik posiada i zapisywa w nim zasyszane piosenki tak, aby zawsze móc co nowego harcerzom zaproponowa. Zasada „banku pomysów” nie ogranicza si tylko do tego. „Bank pomysów” powinien dodatkowo zawiera gry, zabawy, plsy, okrzyki i inne ciekawe, „podapane” gdzie, pomysy. Posiadajc go, atwo bdziecie mogli przygotowa „warstw przerywników” na kad zbiórk. W razie nieprzewidzianego zastoju na zbiórce bdziecie mieli dokd sign po dodatkowy (ratunkowy) pls czy inny przerywnik. Przed rozpoczciem zbiórki zawsze warto zastanowi si nad paroma dodatkowymi piosenkami, zabawami itd.
ad16. Jedna z najwaniejszych zasad. Na pozór nie jest ona zwizana ze zbiórk, ale tylko na pozór. Wyobracie sobie sytuacj, e wpadlicie na genialny pomys na zbiórk. Przygotowania trway cay tydzie. Zbiórka zapowiada si jako popis wirtuozerii metodycznej. Zbieracie si pod szko, dzwonicie do drzwi, by was wpuszczono do harcówki, a tu stró powiada, e was nie wpuci, gdy pani dyrektor nie pozwolia. Bya ona bowiem zbulwersowana brudami, jakie zostawilicie po ostatniej zbiórce - wymagaa zmiany obuwia, a tymczasem harcerze zadeptali ca szko. Mimo nalega, prób, w kocu baga stró nie otworzy. Wypada jedynie podzikowa harcerzom za przybycie i przeoy zbiórk na inny termin. Albo inna sytuacja. Z ostatniej zbiórki w terenie wrócilicie 3 godz. póniej ni byo to zaplanowane. Na nastpn za tydzie przyszo Wam a...3 harcerzy. Zbiórka lega w gruzach. Gdy dzwonie do domów harcerzy, rodzice stwierdzili, e po prostu zabronili przychodzenia na zbiórki, gdy „druh jest nieodpowiedzialny”. Tylko pogratulowa. Pytanie jest: Co robi, by dobrze y z dyrekcj szkoy i rodzicami?
Pamita o witach Kobiet, Matki, Nauczyciela, imieninach dyrektora itp. Przyj z kwiatami do pani dyrektor w zwizku z którymkolwiek z tych wit, zoy yczenia.
Organizowa prace spoeczne na rzecz szkoy, imprezy, festyny itp.
Zawsze utrzymywa porzdek i nie haasowa w szkole.
By sownym, punktualnym i odpowiedzialnym.
Nigdy nie przedua zbiórek w terenie, a szczególnie biwaków. Pamitajcie, e nie koczymy zbiórki wtedy, gdy o godz. 23:35 do harcówki przyjd wraz z policj zrozpaczeni, umierajcy z obaw o swoje dzieci, rodzice.
Zawsze odprowadza dzieci po zbiórce w terenie w umówione z rodzicami miejsce.
Utrzymywa kontakt z rodzicami.
Nieco wicej na ten temat znajdziecie w zaczniku nr 3 (koniec broszury).
Na koniec jeszcze par przykaza:
Kad zbiórk, pls, zabaw itp. koczcie zawsze w najlepszym momencie, gdy wszyscy si najlepiej bawi. Wtedy na pewno dana piosenka czy zabawa si nie znudzi.
Starajcie si podczas zbiórki przenigdy nie uywa sowa „teraz”, gdy - nie wiedzie czemu - ma ono niezwykle silne dziaanie niszczce (chodzi o atmosfer na zbiórce).
Bardzo wane jest, by kto w druynie umia gra na gitarze, gdy piew a cappella jest bardzo trudny i mniej przyjemny. Na szczcie gitara jest popularna i powszechna. Jeli mimo to nie macie w druynie gitarzysty, trzeba by druhu druynowy si nauczy, co jest znacznie prostsze ni mylisz.
Druynowy musi mie wiadomo, e praca Komendy Hufca oraz Namiestnictwa Harcerskiego jest skierowana do jego druyny, a nie tylko personalnie do niego. Wszystkie imprezy organizowane s dla druyn, nie za dla druynowych, dlatego druynowy powinien si podzieli z druyn wiadomoci o majcej si odby imprezie (a nie zachowywa jej dla siebie). To Rada Druyny powinna decydowa o uczestnictwie druyny w danej akcji. Podejmowanie samemu decyzji trzeba oceni bardzo negatywnie - jako objaw lekcewaenia Rady Druyny oraz szeregowych harcerzy. Decyzja druynowego na „nie” jest czasem dowodem jego lenistwa i samolubstwa, a nie dojrzaego przemylenia sprawy.