SKAŁY MAGMOWE

Skały magmowe – skały powstające w wyniku krzepnięcia magmy lub lawy pod powierzchnią lub na powierzchni skorupy ziemskiej (nazewnictwo skał związane również z intruzjami)

Podział skał magmowych wprowadzony jest na podstawie składu mineralnego tych skał (minerały główne, poboczne i akcesoryczne) oraz na podstawie miejsca ich powstawania.

Magma – gorąca materia tworząca się lokalnie w górnym płaszczu Ziemi a także w skorupie ziemskiej, przesycona jest gazami i parami,

Lawa – upłynniony stop glinokrzemianowy (magma) wydobywający się na powierzchnię Ziemi, w stosunku do magmy zubożała o pary i gazy,

Intruzja – podziemne masywy, żyły, skupienia i wytrącenia powstałe przez wdzierającą się i zastygającą magmę w skorupie ziemskiej,

Wulkan – najbardziej powszechne miejsce wydobywania się stopów krzemianowych (lawy) z wnętrza na powierzchnię Ziemi,

Podział skał magmowych

Skały głębinowe/ plutoniczne – powstają w wyniku krzepnięcia magmy pod powierzchnią Ziemi w postaci różnego rodzaju intruzji; spadek temperatury magmy jest mały co daje skały grubokrystaliczne Skały hipabysalne – magma krzepnie na niewielkich głębokościach (ok.1 km)

Skały mezoabysalne – magma krzepnie na głębokościach kilku km (zazwyczaj >3-4 km)

Skały abysalne – tworzę się na głębokościach min. 10-15 km, towarzyszą im zwykle wielkie batolity

Skały wylewne/ wulkaniczne – powstają w wyniku krzepnięcia lawy na powierzchni lub tuż pod powierzchnią Ziemi, spadek temperatury jest szybki przez co powstają skały skrytokrystaliczne, Skały wulkaniczne

Skały piroklastyczne – skały przejściowe powstałe przez osadzanie materiału wulkanicznego na powierzchni Ziemi, zaliczane głównie do skał osadowych,

Skały żyłowe – skały powstałe w wyniku wdzierania się zarówno magmy jak i lawy w obręb innych skał;

Zazwyczaj trudno rozpoznawalne (pomocne są w ich identyfikacji obserwacje terenowe);

ściśle związane z drobnymi intruzjami wdzierającymi się w inne skały magmowe jak i pozostałe skały;

Pod względem składu mineralnego takie same jak skały plutoniczne i wulkaniczne;

STRUKTURA

Struktura - sposób wykształcenia składników w skale; pojęcie obejmuje:

Stopień krystaliczności

Wielkość i kształt kryształów

Wzajemne stosunki miedzy składnikami

PODZIAŁ STRUKTUR

Pod względem krystaliczności:

Holokrystaliczna (pełnokrystaliczna)-wszystkie składniki są wykrystalizowane (warunki sprzyjające krystalizacji)

Hialinowa (szklista, niekrystaliczna)- skała o takiej strukturze składa się z bezpostaciowego szkliwa,

Hipokrystalicza (częściowo krystaliczna)- pośrednia między dwoma powyższymi

Pod względem wielkości składników:

Fanerokrystaliczna (jawnokrystaliczna)- wszystkie składniki skały wykrystalizowały w postaci dużych składników

RównoziarnistA RÓWNOZIARNISTA

Nierównoziarniste (porfirowate, fanerokrystaliczno- porfirowe) PORFIROWATA

Afanitowa- makroskopowo niedostrzegalne składniki,

Porfirowa- duże składniki rozrzucone w afanitowej masie skalnej PORFIROWA

Struktury specjalne:

Pismowa: skalenie alkaliczne poprzerastane są wrostkami kwarcu, który krystalizuje równocześnie ze skaleniem (występuje w skałach żyłowych zwanych pegmatytami)

Ofitowa: automorficzne, silnie wydłużone kryształy skaleni (plagioklazów) rozmieszczone bezładnie w masie większych ksenomorficznych kryształów piroksenu (występuje w skałach żyłowych zwanych diabazami)

Tekstura – sposób ułożenia i rozmieszczenia składników w skale; pojęcie obejmuje:

Uporządkowanie składników skały

Stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale

Cechy te zależne są głównie od dynamiki krzepnącego stopu, mniej od jego składu

Podział tekstur ze względu na sposób ułożenia składników:

Bezładna- składniki ułożone i rozmieszczone przypadkowo

Uporządkowana (kierunkowa)- ułożenie wykazuje pewną regularność

Tekstury równoległe:

Linijne- równoległe ułożenie wydłużonych kryształów

Płaskie- równoległe ułożenie minerałów blaszkowych i tabliczkowych

Podział tekstur ze względu na stopień wypełnienia przestrzeni:

Zbite (masywne) – minerały wypełniają ściśle całą przestrzeń zajętą przez skałę; brak porów

Porowate – między składnikami mineralnymi występują wolne miejsca:

Miarolityczna – pozostałe po gazach pory są ograniczone ścianami kryształów,

Pęcherzykowata – pozostałe po gazach pory mają kształty kuliste lub elipsoidalne

PRZYKŁADY STAŁ MAGMOWYCH PLUTONICZNYCH:

Granity

Sjenity i monzonity

Gabro

PRZYKŁADY SKAŁ MAGMOWYCH WULKANICZNYCH

Riolity

Andezyty

Trachity

Bazalty

PRZYKŁADY SKAŁ MAGMOWYCH ŻYŁOWYCH

Diabazy