Skały magmowe jawnokrystaliczne głębinowe świadczą o zjawiskach plutonicznych (czyli intruzjach magmowych pod powierzchnią ziemi). Granit- skała kwaśna, o dużej zawartości kwarcu, jasnej barwie. Wyraźne kryształy mineralne świadczą o powolnej, odbywającej się pod powierzchnią ziemi krystalizacji. Sjenit- skała obojętna o różowej lub czerwonej barwie, cechuje się mniejszą zawartością kwarcu, a większą skaleni (glinokrzemianów). Gabro- skała obojętna o ciemnej, prawie czarnej barwie. Skały magmowe skrytokrystaliczne (wylewne) powstały w wyniku gwałtownego zastygania magmy na powierzchni ziemi, są dowodem zjawisk wulkanicznych. Bazalt- skała o ciemnej barwie, zawdzięcz swój odcień niewielkiej ilości kwarcu oraz znacznej ilości minerałów ciemnych. Inne skały wulkaniczne: tufy, pumeks, lapilli, bomby. Skały magmowe o strukturze porfirowej świadczą o dawnych wylewach wulkanów. Typowymi skałami tego typu są: andezyt i porfiry. Skały osadowe okruchowe powstały w wyniku akumulacyjnej działalności różnorodnych procesów geologicznych. Skały osadowe: głazy (o średnicy powyżej 25cm), żwiry (powyżej 2mm), piaski (0,1-2mm), muły (0,01-0,1mm), iły (poniżej 0,01mm). Żwiry zlepione spoiwem określamy mianem zlepieńców, kiedy okruchy są obtoczone, lub brekcji (druzgotu), kiedy nie są. Piaski zlepione lepiszczem nazywamy piaskowcami, muły- mułowcami, iły tworzą iłowce lub bardziej spojone łupki ił.
Rodzaje skał |
Powstanie skał |
Piaski i żwiry polodowcowe warstwowane, słabo wysortowane o różnej wielkości ziarna. |
Świadczą o akumulacyjnej działalności wód polodowcowych. |
Piaski drobne, matowe, dobrze wysortowane, lessy |
Działalność wiatru |
Piaski błyszczące o różnej wielkości ziarna, żwiry |
Działalność rzeki |
Gliny zwałowe |
Działalność akumulacyjna lądolodu |
Zlepieńce, piaskowce gruboziarniste |
Sedymentacja w środowisku morskim płytkim lub lądowym |
Piaskowce drobnoziarniste, iłowce |
Sedymentacja w głębokim zbiorniku morskim lub jeziorze o małym przepływie wody. |
Skały osadowe pochodzenia organicznego powstające w wyniku nagromadzenia się szczątków organicznych.
Rodzaj skały |
Powstanie skał |
Osadowe pochodzenia organicznego: węgiel kamienny |
Klimat gorący i wilgotny, bujne lasy, okresowe zalewy mórz lub powstawanie zbiorników śródlądowych. |
Torf, węgiel brunatny |
Sedymentacja osadów organicznych w bagnach. |
Kreda pisząca (zbudowana z drobnych szkieletów organizmów, tzw otwornic) |
Klimat chłodny, sedymentacja w morzu głębokim |
Wapienie (muszlowe- z muszli mięczaków, koralowe z koralowców) |
Sedymentacja w płytkim morzu, klimat ciepły. |
Do skał ziemnych zaliczamy również ropę naftową, gaz i wosk ziemny. Ropa powstaje ze szczątków roślinnych i zwierzęcych przy udziale bakterii głównie w młodych skałach fałdowych (w Polsce- Karpaty, w Gruzji- Kaukaz). Skały osadowe pochodzenia chemicznego powstają w wyniku wytrącania z wody zawartych w niej związków. Skałą należącą do tej grupy jest wapień. Skały metamorficzne świadczą o kontakcie skały z magma lub przeobrażeniu skał w głębi Ziemi pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury. Pod wpływem wysokiej temp. magmowej skały znajdujące się w pobliżu ulegają przemianą, krystalizacji. Z wapieni tworzą się wapienie krystaliczne i marmury, piaskowce zmieniają się w kwarcyty, węgiel kamienny w antracyt (najbardziej kaloryczna odmianę węgla). Układy skał w skorupie ziemskiej: Płytowy- najstarsze skały zalegają najgłębiej. Układ typowy dla starych prekambryjskich platform lub obszarów wypiętrzanych, lecz nie sfałdowanych np.: Wyżyna Kolorado, Nizina Wschodnioeuropejska. Układ fałdowy- rodzaje fałdów: prosty, pochyły, leżący, płaszczowina. Fałd typowy dla obszarów, na których występowały ruchy górotwórcze. Ciągłość warstw jest zachowana, z wyjątkiem płaszczowin (fałdów oderwanych od podłoża i przesuniętych). Układ zrębowy- występuje głównie na obszarach ponownie wypiętrzonych, które wcześniej uległy ruchom górotwórczym- np.: Sudety, Wogezy, Tienszan. Ciągłość warstw jest przerwana, uskoki wystąpiły po sedymentacji osadów oznaczonych kolorem żółtym. Analiza przekrojów geologicznych może być pomocna przy odtwarzaniu warunków, w których powstały surowce mineralne. Na podstawie osadów możemy określić liczbę zlodowaceń, które wystąpiły na danym terenie.