Synagoga

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Synagoga w Zamościu

Synagoga w Szczebrzeszynie

Synagoga w Szydłowie

Synagoga w Bobowej

Synagoga Kupa w Krakowie

Synagoga w Lesku

Wielka Synagoga w Łodzi

Synagoga w Łańcucie

Biała Synagoga w Sejnach

Wielka Synagoga w Tykocinie

Synagoga, bożnica, bóżnica – Synagoga – z gr. συναγωγή synagoge: "zgromadzenie, miejsce zebrań" – odpowiada hebrajskim nazwom: בית כנסת Bejt knesset (dom zgromadzenia – obiekt będący miejscem spotkań, m.in. w celu odprawiania obrzędów religijnych), בית מדרש Bejt Midrasz (dom nauki, szkoła – miejsce studiowania Tory i Talmudu), בית תפילה Bejt Tefila (dom modlitwy) – oraz niehebrajskim terminom w języku jidysz שול szul (szkoła), דאַוונשול dawnszul (szkoła modlitwy) jak również w przypadku judaizmu reformowanego סינאַגאָגע sinagoge.

Powszechnie używane słowa w języku polskim odpowiadające pojęciu synagogi to bożnica lub bóżnica – czyli miejsce poświęcone Bogu, dom modlitwy, szkoła żydowska, lub dużo rzadziej w przypadku synagog postępowych budowanych przez Żydów niemieckich, będących pod wpływem Haskali słowa tempel – świątynia.

Wielka liczba określeń synagogi wynika z jej wielofunkcyjności: nie jest ona tylko miejscem modlitw i nabożeństw, lecz także miejscem studiowania Tory i Talmudu, salą zebrań i siedzibą kahału. Synagoga mieściła różne urzędy gminne: kancelarię, archiwum, pomieszczenia sądów rabinackich, skarbiec, a nawet koszerną stołówkę i schronisko z noclegownią. Nie jest więc ona budynkiem sakralnym w pojęciu chrześcijańskim, nie składa się tu ofiar, nie oddaje czci obrazom czy posągom, nie konsekruje się tego budynku. W judaiźmie jedyną i prawdziwą świątynią, w której służbę ofiarniczą sprawowali kapłani, była Świątynia Jerozolimska, zburzona przez Rzymian w 70 roku n.e.

Zwoje Tory przechowywane są w synagodze w specjalnej szafie (świętej skrzyni - Aron Hakodesz) wbudowanej we wschodnią ścianę synagogi zwróconej ku Jerozolimie, gdzie znajdowała się Świątynia Jerozolimska (w krajach na wschód od Jerozolimy po stronie zachodniej). Wnęka Aron ha-kodesz przesłonięta jest zdobioną zasłoną zwaną parochet. Nad Aron ha-kodesz wisi lampka Ner tamid - Wieczne Światło. Często obok Ner tamid spotykało się w synagodze menorę, siedmioramienny świecznik, na pamiątkę świecznika w Świątyni. Centralnym miejscem synagogi była bima – podium lub podwyższenie na którym stał pulpit służący do czytania Tory. W niektórych synagogach wydzielano także niższy pulpit dla lektora, zwany amud.

Zwyczajowo synagogi, poza tym, że były nieco większe od reszty budynków, architektonicznie nie odbiegały od charakteru zabudowy danej miejscowości. Tak więc na wsiach i małych miasteczkach często była to zwykła drewniana budowla a w miastach większe lub mniejsze budynki od stylu romańskiego do klasystycznego czy popularnego na początku XX wieku neogotyku. Jedynym stylem architektonicznym, który powszechnie nie występował w tej części Europy a czasem był wykorzystywane w przypadku synagog był styl mauretański. Domieszki tego charakterystycznego stylu od XVIII w. często też pojawiają się w pozostałych opartych na innym stylu synagogach.

Od średniowiecza w architekturze synagog pojawił się babiniec. Było to osobne pomieszczenie dla kobiet przylegające do głównej sali i oddzielone od niej mechicą lub w większych budynkach w postaci balkonu na piętrze, z którego mogły one obserwować całe wnętrze. Według zaleceń religijnych było to spowodowane troską o modlących się mężczyzn, gdyż podczas modlitwy nic nie mogło rozpraszać ich uwagi.

Według tradycji symbolika i rozplanowanie synagogi wywodzi się od Świątyni w Jerozolimie, z której pozostał do dziś jedynie otaczający ją mur - "Ściana Płaczu". Do najstarszych synagog należą świątynie w Gamli (I w.), Magdali i Masadzie w Palestynie. Pozostałości jednej z piękniejszych synagog antycznych obejrzeć można w Kafarnaum nad brzegami Jeziora Galilejskiego. Jest to też najstarsza znana synagoga, w której pośród ornamentów pojawia się gwiazda Dawida.

Spis treści [ukryj] 1 Sławne synagogi 1.1 Sławne polskie synagogi 2 Zobacz synagogi 3 Zobacz też 4 Linki zewnętrzne

Sławne synagogi [edytuj]

• Synagoga w Dura Europos w Syrii jest najprawdopodobniej najstarszą żydowską synagogą na świecie.

• Synagoga Staronowa w Pradze w Czechach, jest najstarszą czynną synagogą w Europie. Została zbudowana w 1270 roku.

• Synagoga Hurva w Jerozolimie, zlokalizowana w żydowskiej dzielnicy Starego Miasta, znajdowała się tam od XVI wieku aż do 1948 roki, kiedy to została zniszczona przez legiony arabskie.

• Synagoga Paradesi w Koczinie, jest najstarszą synagogą Indii oraz Wspólnoty Narodów. Została zbudowana w 1568 roku.

• Synagoga Tauro w Newport, Rhode Island, jest pierwszą synagogą w Stanach Zjednoczonych. Została zbudowana w 1759 roku, przez kongregację Jeshuat Israel.

• Synagoga Bevis Marks w Londynie jest najstarszą nieustannie funkcjonującą synagogą na świecie.

• Największą synagogą na świecie jest reformowana synagoga Emanu-El w Nowym Jorku. Jej powierzchnia wynosi 3523 m².

• Największą synagogą w Europie, jak i drugą największą na świecie jest Wielka Synagoga w Budapeszcie. Jest również światowym centrum judaizmu neologicznego.

• Synagoga w Sofii jest największą synagogą półwyspu Bałkańskiego i jedną z dwóch czynnych synagog Bułgarii. W jej wnętrzu znajduje się największy w Europie żyrandol.

Sławne polskie synagogi [edytuj]

• Stara Synagoga w Krakowie jest najdłużej funkcjonującą synagogą w Polsce. Została zbudowana w drugiej połowie XV wieku.

• W Nowym Sączu znajduje się jedyna w Polsce prywatna bożnica chasydzka (Synagoga Bajs Nusn).

• Do czasów II wojny światowej Wielka Synagoga w Warszawie była największą synagogą w Polsce i jedną z największych na świecie. Istniała w latach 1878-1943.

• Do czasów II wojny światowej Nowa Synagoga we Wrocławiu była światowym centrum judaizmu liberalnego.

• Synagoga Praska w Warszawie była jedną z nielicznych w Europie synagog wzniesionych na planie koła. Została zburzona w 1961 roku. Obecnie trwają starania o jej odbudowę.

• 11 lutego 2007 roku nastąpiło uroczyste otwarcie dla celów religijnych synagogi w Jeszywas Chachmej Lublin, pierwszej synagogi wyremontowanej przez polską społeczność żydowską od czasów zakończenia II wojny światowej.

• Jedyną obecnie ultraortodoksyjną synagogą w Polsce jest znajdująca się w Warszawie bożnica chasydów Chabad-Lubavitch.

• Inne sławne a obecnie nieistniejące synagogi: Wielka Synagoga w Łodzi, Wielka Synagoga w Gdańsku, Synagoga Wielka w Katowicach, Synagoga Maharszala w Lublinie, Nowa Synagoga w Tarnowie, Wielka Synagoga w Białymstoku, Synagoga w Bydgoszczy, Synagoga w Cieszynie, Nowa Synagoga w Częstochowie, Synagoga w Przedborzu, Nowa Synagoga w Poznaniu.