SYSTEMY TRANSPOROWE

1. Definicje transportu.

• FUNKCJONALNA

Transport to przestrzenna zmiana miejsca przebywania osób i ładunków. To pokonywanie przestrzeni, która traktowana jest jako przeszkoda, przy udziale pracy środków transportowych i ludzi w celu udostępnienia dóbr użytkownikowi lub w celu zmiany miejsca przebywania osób.

• UTYLITARNA / EKONOMICZNA

Transport to przemieszczenie w wyniku którego następuje zmiana wartości użytkowej dobra (w miejscu odległym od miejsca jego konsumpcji) w wartość użytkową rzeczywistą, jaką osiąga dobro w miejscu konsumpcji. [dociera do użytkownika i jego wartość wzrasta w porównaniu do jego wartości, gdy był w magazynie]

• PRODUKCYJNA / INŻYNIERSKA

Transportem nazywamy spójną współzależną działalność ludzi i środków pracy związaną z celowym przemieszczaniem osób i ładunków w przestrzeni. Przemieszczanie to jest wydzielone pod względem :

- technicznym – czynności transportowe wykonywane są przy pomocy specjalistycznej techniki i urządzeń przeznaczonej tylko do transportowania

- organizacyjnym – usługi transportowe są świadczone przez osoby fizyczne i prawne np przedsiębiorstwa zajmujące się wyłącznie lub głównie świadczeniem usług transportowych; fachowcy!

- ekonomicznym – usł transp są świadczone odpłatnie, a dochody z nich podobnie jak koszty zw z ich wykonywaniem wpływają na wynik finansowy przedsiębiorstwa finansowego

2. Cechy i własności transportu.

• Popyt na usługę transportową ma charakter wtórny i komplementarny w stosunku do popytu pierwotnego – popytem pierwotnym jest chęć posiadania jakiegoś dobra oddalonego od konsumenta lub chęć znalezienia się w konkretnym miejscu i czasie. Za nim powstaje popyt na usługę transportową. Komplementarny charakter oznacza chęć posiadania dobra lub znalezienia się w jakimś miejscu zawsze pociąga za sobą zapotrzebowanie na usługę transportową.

• Usługa transportowa ma charakter nieuprzedmiotowiony – miejsca, czasu i realizacji produkcji. W tym samym miejscu i czasie jest konsumowana. Kiedy produkujemy usługę, musi być skonsumowana natychmiast. Nie możemy produkować na zapas ani poprawić usługi transportowej.(Trzeba dobrze zaplanować)

• Transport ma charakter produkcyjny – jest procesem wytwórczym. Produkuje usługi transportowe.

• Transport cechuje się różnorodnością składowych elementów – niejednorodny dział gospodarki narodowej. Pomimo tego samego celu ma inną charakterystykę techniczną, technologiczną i organizacyjną

3. Potrzeby transportowe i ich źródła.

Potrzeba transportowa – zgłaszana przez gospodarkę narodową i społeczeństwo potencjalna oferta przemieszczania osób i ładunków w danym okresie i na daną odległość.

Źródła:

przestrzenna niezgodność – najważniejsze, pierwotne; pomiędzy dobrami niezbędnymi do dowolnej działalności człowieka. Mamy ochotę na dobra, które nie są w zasięgu naszej ręki.

Potrzeby są związane:

1. bezpośrednio lub pośrednio z produkcyjną działalnością człowieka, określane jako OBIEKTYWNE (OBLIGATORYJNE). Potrzeby zw. z :

- przejazdami pracowniczymi i służbowymi oraz uczniowskimi

- koniecznością realizacji procesów produkcyjnych

1. pozaprodukcyjną działalnością każdego człowieka SUBIEKTYWNE (FAKULTATYWNE)

4. Funkcje transportu.

• Obszarem działania transportu jest cały kraj i cała gospodarka narodowa;

• Transport jest instrumentem technicznym i organizacyjnym, zarówno krajowej jak i międzynarodowej wymiany dóbr;

• Transport jest ważnym czynnikiem warunkującym wytwarzanie produktu; społecznego oraz wpływającym na kształtowanie dochodu narodowego;

• Transport jest istotnym elementem przestrzennego zagospodarowania kraju;

• Transport jest środkiem technicznym zaspokajającym zbiorowe i indywidualne potrzeby komunikacyjne ludności;

- czynnik aktywizujący życie społeczne na obszarach słabo rozwiniętych gospodarczo;

- jednym ze środków umożliwiających utrzymanie politycznej i administracyjnej zwartości państwa oraz ułatwiających utrzymanie społecznego ładu i porządku;

- istotnym elementem w systemie obronności kraju;

- instrumentem umożliwiającym wyrównanie poziomu kulturalnego i intensywności życia politycznego całej ludności;

- instrumentem integrującym bliskie i dalsze obszary geograficzne i struktury społeczne w układzie krajowym i międzynarodowym

• Transport powinien zaspokajać wszystkie potrzeby transportowe kraju, a więc powinien reprezentować potencjał przewozowy zdolny do pokonywania szczytowych natężeń potrzeb transportowych, jak również potencjalnych(przyszłych)

4. Korytarze transportowe i ich znaczenie w ogólnoeuropejskiej sieci transportowej.

Korytarz transportowy – ciąg komunikacyjny międzynarodowego znaczenia łączący 2 duże ośrodki gospodarcze, regionalne wzdłuż którego przebiegają co najmniej 2 różne drogi transportowe spełniające określone parametry techniczne, takie jak:

• Kolej – nacisk na oś 22,5 tony, prędkość pociągów pasażerskich 200km/h, pociągów towarowych 120km/h, kolej na poduszce magnetycznej

• Drogi kołowe – autostrada lub droga szybkiego ruchu – I klasy z perspektywą przebudowy na autostradę

• Specjalistyczny tabor

• Wzdłuż korytarzy, a szczególnie na granicy rozmieszczone będą bazy logistyczne dla obsługi pasażerów i ładunków

Korytarze w Polsce:

Nr.1 Tallin – Ryga – Wilno – Warszawa

Nr.2 Berlin – Poznań – Warszawa – Brześć – Mińsk – Moskwa – Niżniworgwow (połączenie z koleją transsyberyjską)

Nr.3 Wrocław – Opole – Katowice – Rzeszów – granica z Ukrainą [Autostrada A4, linia kolejowa E30]

Nr.6 Gdańsk – Warszawa – Górny Śląsk – przez granicę biegnie aż do połączenia z nr.5 [linia R65]

4. Proces przewozowy i proces transportowy.

Proces przewozowy – zespół różnorodnych czynności związanych ze środkiem transportowym, występującym w określonej kolejności i wzajemnie ze sobą powiązanych w czasie i przestrzeni, których wykonanie jest niezbędne, aby środek transportowy mógł dokonać przemieszczenia ładunków lub osób.

Proces transportowy – zbiór różnorodnych czynności związanych z przedmiotem transportu, występujących w określonej kolejności i wzajemnie ze sobą powiązanych w czasie i przestrzeni, których wykonanie jest niezbędne do przemieszczenia osób i ładunków.

Różnica: jedna definicja dotyczy przedmiotu transportu, a drugi proces dotyczy środowiska transportowego

4. Fazy procesu transportowego z punktu widzenia spedytora.

• Koncepcyjne przygotowanie procesu przemieszczania

• Przygotowanie ładunku do przewozu – m.in. ważenie

• Organizacja procesu przemieszczania

• Fizyczne przemieszczanie ładunku – zajmuje się awizacją i czynnościami prawnymi, np. sprawy z bankiem

• Obsługa procesu od strony prawno-finansowej – np. ubezpieczenie ładunku, dochodzenie roszczeń związanych z realizacją transportu, nadzór celny

• Ocena i analiza kosztów przebiegu procesu transportowego – ocena ma na celu przede wszystkim dostarczenie materiału i info do podejmowania właściwych decyzji w następnych procesach transportowych

4. Czynniki wpływające na przebieg procesu transportowego i mierniki oceniające jakość tego procesu.

Czynniki wpływające na przebieg procesu transportowego:

• Ładunek będący przedmiotem przewozu ładunku (rodzaj, ilość, wymiary, właściwości, podatność transportowa: możliwości tworzenia jednostek ładunkowych, możliwości łączenia z innymi ładunkami) lub pasażerów. Jednostki ładunkowe: paletowa, pakietowa, kontenerowa.

• Warunki na jakich kontrakt handlowy został zawarty, czyli wymagania nadawcy lub odbiorcy ładunku dotyczące najczęściej terminu dostawy oraz opakowania

• Zasięg gestii transportowej eksportera i importera w przewozach międzynarodowych

• Gałąź transportu: technologia przewozu i trasa przewozowa

• Liczba podmiotów zaangażowanych w proces transportowy i zakres świadczonych przez nich usług

Mierniki jakościowe:

• TERMINOWOŚĆ – dostarczenie towaru w terminie

• KRÓTKI CZAS TRWANIA – ogranicza to okres zamrożenia środków obrotowych, zmniejsza możliwość utraty jakości towaru

• PEWNOŚĆ – co do terminu i kosztów przewozu, a ma to szczególne znaczenie kiedy odbiorca wprowadził zasady JIT (Just In time delivery)

4. Wielkość przewozów oraz praca przewozowa polskiego systemu transportowego w przewozach pasażerskich i towarowych.

Pasażerowie (mln)	Pasażerokilometry (mln)	Tony (mln)	Tonokilometry (mln)
840	48 000	1850	320000

4. Charakterystyka transportu kolejowego z punktu widzenia organizacji i technologii przewozów.

Zalety

• Zasięg i przestrzenne rozmieszczenie linii kolejowych jest dostosowane do lokalizacji produkcji i osadnictwa;

• Znaczna długość (ponad 20 tys. km) i gęstość sieci kolejowej (6,5km/100km²) i punktów transportowych (o dużym jednak zróżnicowaniu techniczno-eksploatacyjnym), ułatwiająca dostępność do tej gałęzi transportu;

• Bardzo dobre przystosowanie do przewozu ładunków o zróżnicowanej podatności przewozowej;

• Niskie koszty zewnętrzne; ta gałąź transportu uznawana jest za przyjazną środowisku naturalnemu, dzięki niewielkiemu wpływowi na jego zanieczyszczenie;

• Silna degresja kosztów własnych przemieszczania, czyniąca tę gałąź transportu najbardziej opłacalną na średnie i duże odległości

Wady

• Wydłużony w porównaniu z transportem samochodowym czas dostawy towarów. Wiąże się to z koniecznością ich załadunku i wyładunku na stacjach kolejowych oraz formowaniem i rozformowaniem składów pociągowych

• Stosunkowo rzadko występują też dostawy w relacji dom-dom, ponieważ wymaga to posiadania bocznic kolejowych zarówno przez nadawcę, jak i odbiorcę towaru

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział transportu kolejowego w przewozach pasażerskich i towarowych.

Pasażerowie	Pasażerokilometry	Tony	Tonokilometry
W mln	W %	W mln	W %
260	31	18 000	37

4. Ocena pod względem ilościowym i jakościowo-przewozowym infrastruktury kolejowej oraz jej perspektywy rozwojowe.

Wskaźniki ilościowo-jakościowe infrastruktury kolejowej:

• Ogółem długość linii normalnotorowych wynosi 20 tys. km; w latach 1990-2000 spadło o 4 tys. km (-16%), w latach 2000-2009 o ponad 2 tys. km

• Wskaźnik gęst. linii kolejowych wynosi 6,5km/100km² (w UE 4,9km/100km²). Podobnie kształtuje się wskaźnik długości linii kolejowych przypadających na 10 tys. mieszkańców i wynosi 5,1km/10 tys. mieszkańców (w UE-27 4,3km/10 tys. mieszkańców)

• Ok.12 tys. km linii stanowią linie zelektryfikowane, co stanowi 60% ogólnej długości linii kolejowej (w UE średnio 45%)

• Ok.9 tys. km (ponad 43%) stanowią linie dwu- i więcej torowe, podczas gdy w UE odsetek ten sięga 70%

• Niewielka specjalizacja linii w podziale na wyłącznie pasażerskie czy wyłącznie towarowe, co ogranicza prędkości pociągów pasażerskich i obniża jakość oraz komfort podróżowania koleją

• Tylko 3 tys. km linii (15%) stanowią linie wyposażone w samoczynną blokadę liniową

• Tylko ok.6% linii kolejowych dostosowanych jest do prędkości pow. 160km/h; (160-120km/h – 14%; 120-80km/h – 40%; 80-40km/h – 35%; natomiast 5% poniżej 40km/h)

• W 2010r. średnie wykorzystanie zdolności przepustowej linii magistralnych pierwszorzędowych i drugorzędowych wynosiła 50%, natomiast linii znaczenia miejscowego tylko 20%

• Ok.90% przewozów pasażerskich i towarowych realizowanych jest na liniach kolejowych o łącznej długości ok.15 tys. km

• Zły stan infrastruktury wskutek drastycznego ograniczenia napraw po roku 1990

• Wysoki odsetek torów ułożonych na podkładach drewnianych, które przekroczyły okres eksploatacji w większości

• Układy torowe na stacjach nie dostosowane do współczesnych potrzeb

• Perony nie zapewniają komfortu podróżnym przy wsiadaniu i wysiadaniu

• Niewystarczająca ilość skrzyżowań wielopoziomowych z drogami kołowymi (w ciągach eksploatowanych linii kolejowych znajduje się ponad 14 tys. skrzyżowań z drogami kołowymi i przejść dla pieszych, z czego ok. 3 tys. jest strzeżonych

• Mała liczba przejazdów wyposażonych w aktywne zabezpieczenia (tylko ok.20%)

• Brak możliwości przewozu podróżnych koleją dużej prędkości

• Przestarzały tabor i zaniedbania w utrzymaniu szlaków kolejowych

Perspektywy rozwojowe(priorytetowe ciągi kolejowe):

linie: E65(VI); E20(II); E30(III); E75(I); E59(Świnoujście-Poznań-Wrocław-Opole-granica południowa); linia Warszawa-Łódź; linia Psary-Kozłów-Kraków; linia kol.nr.8 Warszaw-Radom-Kielce; Centralna Magistrala Kolejowa

4. Charakterystyka transportu samochodowego z punktu widzenia organizacji i technologii przewozów.

Zalety

• rozmieszczenie dróg charakteryzuje się największą spośród wszystkich gałęzi gęstością i spójnością, co zwiększa dostępność do tej gałęzi

• najkorzystniejsze dostosowanie sieci dróg do rozmieszczenia produkcji i osadnictwa

• przystosowanie do przewozów niemal wszystkich rodzajów ładunków, przy czym domeną transportu samochodowego są ładunki drobnicowe o stosunkowo wysokiej wartości jednostkowej

• bliska nieograniczoności dostępność do jego podstawowych środków pracy, wyróżniająca się możliwościami podstawiania taboru praktycznie w dowolne miejsce

• wysoka operatywność usługowa, polegająca na dyspozycyjności względnie dużej liczby środków przewozowych

• dobre właściwości związane z czasem, dzięki:

- stosowaniu znacznej szybkości eksploatacyjnej, mającej szczególne znaczenie na krótkich i średnich odległościach

- najkorzystniejszej dostępności w czasie

- dużej elastyczności w wyborze tras przewozu ładunków, dlatego transport samochodowy jest szczególnie przydatny do przewozu ładunków wymagających szybkiego przewozu

• spośród wszystkich gałęzi transportu ma największą możliwość wykonywania przewozów bezpośrednich (drzwi-drzwi) bez czasochłonnych pośrednich operacji ładunkowych

Wady

• duże koszty zewnętrzne, wytwarza np. niekorzystne oddziaływanie na otoczenie, wypadki

• nie sprawdza się na dużych odległościach

• w jednym procesie transportowym przewozi się niewielką ilość ładunków

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział transportu samochodowego w przewozach pasażerskich i towarowych.

Pasażerowie	Pasażerokilometry	Tony	Tonokilometry
W mln	W %	W mln	W %
570	68	22 000	45

4. Programy rozwojowe infrastruktury drogowej oraz główne przedsięwzięcia w ramach tych programów.

Program rozwoju bezpieczeństwa ruchu drogowego. Głownym celem jest zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych o 50% w stosunku do 2003r., tj. nie przekraczającej 3000 zabitych do 2013r. Obejmuje zadania:

• wzmocnienie działań prewencyjno-kontrolnych (nadzoru nad ruchem drogowym) poprzez:

- wdrażanie systemu automatycznego nadzoru nad prędkością, obejmującego zastosowanie co najmniej kilkuset stacjonarnych i ruchomych fotorejestratorów umożliwiających automatyczna kontrolę przekroczeń prędkości i wjazdu na czerwonym świetle

- budowa centralnego systemu do obsługi wykroczeń zarejestrowanych automatycznie

- zmiany prawne umożliwiające skuteczne stosowanie fotoradarów

• przebudowa miejsc szczególnie niebezpiecznych

• usprawnienie systemu ratownictwa na drogach (ok.73% zabitych w wypadkach ginie na miejscu zdarzenia)

• prowadzenie kampanii informacyjnej, aby podnieść świadomość ludzi o bezpieczeństwie ruchu drogowego

4. Charakterystyka transportu lotniczego z punktu widzenia organizacji i technologii przewozów.

Zalety

• przewozy o dużym zasięgu przestrzennym

• regularność i terminowość przewozów

• najbezpieczniejsza gałąź transportu

• najmniejsze koszty zewnętrzne

• najszybszy środek transportu

Wady

• niewielka ładowność samolotów

• niekorzystne rozmieszczenie przestrzenne portów lotniczych, wymagające obsługi innymi gałęziami transportu i powodujące wydłużony czas przewozu w relacji dom-dom

• wysoki poziom kosztów przewozów mimo silnej degresji kosztów jednostkowych na duże odległości

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział transportu lotniczego w przewozach pasażerskich i towarowych

Pasażerowie	Pasażerokilometry	Tony	Tonokilometry
W mln	W %	W mln	W %
5	0,6	8 300	17

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział transportu morskiego w przewozach pasażerskich i towarowych.

Pasażerowie	Pasażerokilometry	Tony	Tonokilometry
W mln	W %	W mln	W %
0,7	0,1	170	0,4

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział żeglugi śródlądowej w przewozach pasażerskich i towarowych.

Pasażerowie	Pasażerokilometry	Tony	Tonokilometry
W mln	W %	W mln	W %
1,4	0,2	23	0

4. Wielkość przewozów, praca przewozowa oraz udział transportu rurociągowego w przewozach pasażerskich i towarowych.

Tony	Tonokilometry
W mln	W %
55	3