ZAGADNIENIE NA KOŁO (W) – RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA 01.2012
Czym jest rachunkowość i z czego się składa
Rachunkowości – system wartościowego odzwierciedlenia zdarzeń gospodarczych pozwalający
uzyskać wewnętrznie spójny i zbilansowany obraz działalności.
Elementy rachunkowości: Księgowość, rachunek kosztów, sprawozdawczość
Cechy rachunkowości finansowej:
•Wykorzystanie miernika pieniężnego, ( umożliwia to doprowadzenie wszystkich operacji i procesów do wspólnego mianownika),
•Dokonywanie ewidencji księgowej wyłącznie na podstawie dokumentów źródłowych,
•Stosowania zasad podwójnego zapisu na kontach,
•Weryfikacji zapisów w drodze inwentaryzacji,
•Zapewnienie ciągłości ewidencji bilansowej
Funkcje rachunkowości
- informacyjna (podstawowa) – dostarczanie informacji odbiorcom zewnętrznym (urzędy, władze centralne itp.) a także odbiorcom wewnętrznym
- sprawozdawcza – sporządzanie zestawień i sprawozdać dla odbiorców zew. i wew.
- dowodowa – zgromadzone dane jako ew. dowód w procesach
- optymalizacyjna – podstawa wyborów decyzyjnych
- kontrola – ochrona majątku przed nadużyciami, ochrona wierzycieli, ocena sytuacji firmy
- analityczna – badania i interpretacja informacji z rachunkowości w różnych przekrojach
Zasady rachunkowości
- zasada kontynuacji działalności – założenie, że działalność będzie kontynuowana
- zasada ciągłości – zgodnie z nią bilans otwarcia w np. 2011r musi być zgodny z bilansem zamknięcia 2010r
- zasada memoriałowa – polega na ujęciu w księgach rachunkowych ogółu operacji gospodarczych dot. danego okresu – wszystkie koszty i przychody niezależnie od terminu ich spłaty
- zasada ostrożności (wyceny) – wycena zasobów według rzeczywistych cen
- zasada istotności – zasada według której wszystkie zdarzenia gospodarcze wypływające znacząco na działalność powinny być wskazane w sprawozdaniu finansowym. Jeśli natomiast ich waga jest nieznaczna, można je księgować w sposób uproszczony i pomijać w sprawozdaniu
- zasada periodyzacji – podział zdarzeń gospodarczych na przedziały czasowe, których dotyczą (rok obrotowy itp.)
- zasada podwójnego zapisu – Każda operacja gospodarcza rejestrowana jest na dwóch odpowiednich kontach (po przeciwnych stronach) z tą samą kwotą (zgodnie z dowodem, na podstawie którego jest księgowana); nie można naruszać równowagi bilansowej
- zasada współmierności - oznacza merytoryczną zgodność kosztów z przychodami
Zasady (polityka) rachunkowości
Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:
Określenia roku obrotowego i okresów sprawozdawczych,
Metod wyceny aktywów i pasywów, amortyzacji oraz ustalania wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru,
Sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym zakładowego planu kont,
Systemu służącego ochronie danych
Zakres ustawy
a) Określa zakres podmiotowy i przedmiotowy
b) Prezentuje zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych
c) Poświęcony jest inwentaryzacji
d) Określa zasady wyceny aktywów i pasywów
e) Wskazuje sprawozdania finansowe, do których sporządzania jest zobowiązana jednostka.
f) Odzwierciedla rodzaje sprawozdań finansowych sporządzanych przez jednostki powiązane.
g) Przedstawia przepisy dotyczące badania i ogłaszania sprawozdań finansowych.
h) Dotyczy ochrony danych.
i) Określa odpowiedzialność karną.
j) Zawiera przepisy szczegółowe i końcowe.
k) Dotyczy zmian w obowiązujących przepisach
Inwentaryzacja
Głównym celem inwentaryzacji jest ustalenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów.
Kim są odbiorcy rachunkowości
Raporty finansowe dla: Dyrekcja, Inwestorzy, Główni klienci, Związki zawod., Administracja rządowa, Społeczeństwo
Raporty podatkowe: Urząd skarbowy
Dane i raporty dla managerów: Managerowie
Raporty specjalne: GUS Administracja
Operacje a zdarzenie gospodarcze (cechy operacji gospodarczej)
Operacja gospodarcza (zdarzenie gospodarcze wywołujące zmiany w bilansie) – operacje, które powoduje zmiany w składnikach bilansu.; zmiany powodowane w środkach gospodarczych i źródłach ich pochodzenia
Zdarzenia gospodarcze - Nie wywołują bezpośrednio zmian ani w pasywach ani w aktywach; Nie są ewidencjonowane w księgach rachunkowych; Nie są wyrażane wartościowo np.: zawarcie umowy z pracownikiem, wyznaczenie norm zużycia materiałach
Podział operacji gospodarczych
- I operacje aktywne – zmiany tylko po stronie aktywów (zwiększenie jednego -> zmniejszenie drugiego)
- II operacje pasywne - zmiany tylko po stronie pasywów (zwiększenie jednego -> zmniejszenie drugiego)
- III aktywno-pasywne zwiększające – zwiększenie jednocześnie aktywów i pasywów, powoduje zwiększenie sumy bilansowej np.: zakupiono towar z późniejszym terminem zapłaty
- IV aktywno-pasywne zmniejszające – zmniejszenie jednocześnie aktywów i pasywów, zmniejszenie sumy bilansowej np.: wypłacono z kasy pracownikom wynagrodzenie
Zapis powtarzalny
Księgowanie na koncie analitycznym jest dokładnym odzwierciedleniem księgowania na koncie synt. Księgowanie dokonywane jest w tej samej kwocie i po tej samej stronie co w przypadku księgowania na koncie syntetycznym
Dowód księgowy powinien zawierać:
1.Określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,
2.Określenie stron dokonujących operacji gospodarczych,
3.Opis operacji oraz jej zawartość,
4.Datę operacji i datę sporządzenia dowodu,
5.Podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,
6.Stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez dekretacja i podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
Podział dowodów księgowych:
- ze względu na podmiot:
1.zewnętrzne obce -otrzymane od kontrahentów,
2.zewnętrzne własne -przekazywane w oryginale kontrahentom,
3.wewnętrzne -dotyczące operacji wewnątrz jednostki.
- ze względu na przedmiot:
1.zbiorcze -służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,
2.korygujące poprzednie zapisy,
3.zastępcze -wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,
4.rozliczeniowe -ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.
Budowa konta, rodzaje etc.
Podział kont: bilansowe i niebilansowe (wynikowe; należą do nich: konta kosztów i strat nadzwyczajnych, konta przychodów i zysków nadzwyczajnych)
Konto posiada: nazwę i/lub nr cyfrowy, dwie strony (strona lewa – Wn/Dt oraz prawa – Ma/Ct)
Dokonanie zapisu kwoty operacji gosp. po stronie Wn określa się jako obciążenie konta lub zapisanie w ciężar konta natomiast dokonanie zapisu po stornie Ma – jako uznanie konta lub zapisanie na dobro konta.
Otwarcie konta – wypełnienie jego nagłówka i zapis salda pocz. przejętego z bilansu otwarcia lub pierwszej operacji
Zamknięcie konta – wyznaczenie obrotów konta (łącznych sum zapisów po stronie WN i MA oraz wyliczeniu salda końcowego – czyli różnicy między obrotami (saldo debetowe – gdy obroty WN są większe saldo kredytowe – MA>WN
Podział poziomy i pionowy konta
Podzielność pionowa kont - konta powstałe po podziale przyjmują wyróżnione funkcje konta dzielonego
Podzielność pozioma kont – konta powstałe po podziale przyjmują wszystkie funkcje konta dzielonego
Wyróżniamy dwa sposoby poziomego podziału konta:
Konto dzielone ulega likwidacji, a jego miejsce zajmują konta powstałe po podziale, które stanowią nowe konta syntetyczne (np.: podział „Środki trwałe” na konta: „Środki transportu”, „Budynki”, „Maszyny produkcyjne”
Konto dzielone funkcjonuje dalej, jako konto syntetyczne, a nowe konta są jego kontami analitycznymi.
Podział pionowy:
Jest stosowana w odniesieniu do kont księgowych, na których księguje się operacje gospodarcze o odmiennej treści
ekonomicznej lub dotyczące różnych procesów gospodarczych. W rezultacie takiego procesu powstają konta korygujące, pełniące role kont pomocniczych w stosunku do konta podstawowego.
Konta pozabilansowe (umorzenie, coś jeszcze?)
Są szczególnym rodzajem kont, ponieważ ewidencjonuje się za ich pomocą zdarzenia, które nie są operacjami gospodarczymi. Oznacza to, że zdarzenia te nie maja wpływu na strukturę bilansu danej jednostki gospodarczej ( nie mają wpływu na stan aktywów ani pasywów) .
Rola księgowości i sprawozdań finansowych w zarządzaniu finansami firmy:
Informacja ta, zgodnie ze sztuką zarządzania, ma umożliwiać:
rzetelną ocenę aktualnego stanu finansowego firmy,
rzetelną ocenę możliwości
-rozwoju firmy wciągu najbliższego okresu (np. roku)
-rozwoju firmy wdłuższym horyzoncie (np. 5 lat),
-strategicznego rozwoju firmy (np. 10 -20 lat),
ustalenie celów strategicznych,
zaprojektowanie drogi dojścia dostrategicznego celu poprzez punkty wyznaczone przez planowanie krótko-iśredniookresowe,
ocenę ryzyka związanego zdrogą dojścia docelu strategicznego, analizę ryzyka irozłożenie go naryzyka elementarne, ustalenie przyczyn każdego ztych ryzyk częściowych,
opracowanie sposobów wyeliminowania części elementarnych ryzyk oraz sposobów zabezpieczenia się przed ryzykami elementarnymi, których nie da się wyeliminować.
Metody tworzenia rachunku przepływów pieniężnych:
- metodą bezpośrednią poprzez przeanalizowanie wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej, :
A Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I Wpływy
1 Sprzedaż
2 Inne wpływy z działalności operacyjnej
II Wydatki
1 Dostawy i usługi
2 Wynagrodzenia netto
3 Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz inne świadczenia
4 Podatki i opłaty o charakterze publicznoprawnym
5 Inne wydatki operacyjne
III Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)
- metodą pośrednią polegającą na korygowaniu zysku netto w taki sposób, aby został on sprowadzony do zmian netto w środkach pieniężnych na skutek działalności operacyjnej, z uwzględnieniem wszystkich wpływów i wypływów z działalności inwestycyjnej i finansowej. :
A Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I Zysk (strata) netto
II Korekty razem
1 Amortyzacja
2 Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych
3 Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)
4 Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej
5 Zmiana stanu rezerw
6 Zmiana stanu zapasów
7 Zmiana stanu należności
8 Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów
9 Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
10 Inne korekty
III Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I +/- II)
Koszt, który nie jest wydatkiem
Np.: Zużycie zasobów otrzymanych nieodpłatnie.
Wydatek, który nie jest kosztem
Np.: wydatki poniesione na nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów
Wydatek a koszt
Pojęcie wydatku jest szersze od pojęcia kosztu, nie wszystkie bowiem wydatki jednostki są równoznaczne dla niej z kosztami. Z drugiej strony każdy koszt musi za sobą pociągać wcześniej, czy później wydatek środków pieniężnych.
Wydatek i koszt występujące równocześnie: zakup paliwa - w momencie zapłaty mamy do czynienia z wydatkiem, natomiast zużycie tego paliwa to koszt
Koszty i przychody można pomylić z wpływami i wydatkami!:
1) Zwrócić należy uwagę na następujące relacje:
1. koszt, ale jeszcze nie wydatek- np. rozliczone, ale niezapłacone odsetki od kredytu
2. koszt, który nie będzie wydatkiem- np. amortyzacja
3. wydatek, ale jeszcze nie koszt- np. zakupy za gotówkę materiałów, które nie zostały jeszcze zużyte wprodukcji
4. wydatek, który nie jest kosztem- np. spłata rat kredytów
5. przychód, ale jeszcze nie wpływ- np. należności od odbiorcy za sprzedane wyroby
6. przychód, który nie będzie wpływem- np. darowizna
7. wpływ, ale jeszcze nie przychód-np. otrzymana od odbiorcy zaliczka na poczet przyszłych dostaw produktów
8. wpływ, który nie będzie przychodem- np. zaciągnięcie kredytu bankowego
Relacje między wydatkiem a kosztem
Prawidłowe określenie zależności między kosztami a wydatkami ma decydujące znaczenie dla poprawnego sporządzenia sprawozdania finansowego - rachunku przepływów pieniężnych i rachunku zysków i strat. W prowadzonej przez daną jednostkę działalności gospodarczej wydatek i koszt mogą występować równocześnie np.: zakup paliwa - w momencie zapłaty mamy do czynienia z wydatkiem, natomiast zużycie tego paliwa to koszt. Może występować koszt, z którym w ogóle nie wiąże się wydatek np. zużycie zasobów otrzymanych nieodpłatnie. Kolejnym przykładem jest pożyczka bankowa: spłata odsetek od pożyczki (wydatek) stanowi równocześnie koszt działalności finansowej. Może występować również rozbieżność czasowa między kosztem a wydatkiem np.: amortyzacja samochodu (koszt) a kwota zapłacona za samochód (wydatek). Wydatek, np. zapłata za zakup materiałów, może nastąpić przed kosztem w postaci np. zużycia tych materiałów w przyszłości
Aktywa finansowe:
•Aktywa pieniężne
•Instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,
•Wynikające z kontraktu prawo do: --*otrzymania aktywów pieniężnych
•*prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach
Rozliczenia międzyokresowe
Rozliczanie w czasie polega na wyłączeniu dla danego okresu kwot nakładów/wydatków dotyczących okresów przyszłych, a następnie rozliczeniu ich we właściwych okresach lub wliczenie do kosztów bieżącego okresu kosztu usług i świadczeń wykonanych na rzecz jednostki, lecz jeszcze niestanowiących formalnego zobowiązania.
Elementami bilansu są:
- aktywa (zasoby przedsiębiorstwa): AT, AO
- pasywa (źródła ich finansowania): KW, KO
Rachunek przepływu kapitałów
Rachunek przepływu kapitałów jest pewną odmianą cashflow. Pokazuje zmiany, jakie zachodzą w kolejnych okresach bilansowych wyłącznie w oparciu o bilans. W bilansie początkowym suma aktywów ogółem wskazuje majątek, jakim przedsiębiorstwo dysponuje (a dokładniej tylko majątek wykazany w aktywach), a suma pasywów określa źródła jego finansowania.
Bilans różnic:
to zestawienie wszystkich pozycji bilansowych za bieżący i poprzedni okres oraz ich różnic. Suma różnic po stronie aktywów równa się oczywiście sumie różnic po stronie pasywów.
Bilans ruchu:
To bilans różnic zmodernizowany w ten sposób, że wszystkie różnice ujemne zostały przeniesione na drugą stronę bilansu-ujemne różnice aktywów na stronę pasywów, a ujemne różnice pasywów na stronę aktywów. Strona pasywów mówi więc o źródłach finansowania otrzymanych w sposób rzeczywisty przez wzrost pasywów lub względny przez zmniejszenie aktywów. Strona aktywów mówi, na co tak uzyskane kapitały zostały wykorzystane.
Bilans pokrycia finansowego:
Jeśli pogrupuje się aktywa i pasywa tak, aby aktywa trwałe odpowiadały po prawej stronie kapitałom własnym, a kolejne aktywa o coraz większej płynności pasywom o coraz krótszych terminach wymagalności, to otrzyma się właśnie bilans pokrycia finansowego.
Międzynarodowe standardy rachunkowości (MSR) W roku 1973 organizacje zajmujące się rachunkowością z kilku wybranych krajów utworzyły Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR –IASC), którego celem jest: Formułowanie i publikowanie standardów rachunkowości, które powinny być przestrzegane przy prezentacji sprawozdań finansowych, jak też promowania standardów w celu ich przestrzegania na całym świecie.
Regulacje prawne w Polsce
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych na terenie Polski jest ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku. Dodatkowo została wydana ustawa o biegłych rewidentach, których głównym zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem zasad prawidłowej rachunkowości oraz rzetelnością informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych
Konto wynikowe
Służą do ujmowania operacji wywierających wpływ na wynik finansowy. Konta wynikowe powstają w wyniku podziału pionowego konta „Wynik finansowy” np.: W „Wynik finansowej” po WN mamy „Koszty” i „straty nadz” a po MA „Przychody” i „Zyski nadzwyczajne” i dzielimy to na osobne 4 konta: „Koszty”, „Przychody” itd
Na kontach wynikowych księguje się koszty po stronie Winien (strona debetowa) a przychody po stronie Ma (strona kredytowa).
Do kont wynikowych należą:
- konta kosztów
- konta strat nadzwyczajnych
- konta przychodów
- konta przychodów nadzwyczajnych
Co wchodzi w skład dokumentacji księgowej?
Każda operacja gospodarcza musi być potwierdzona odpowiednim dokumentem zawierającym jej opis. Te dokumentu, które podlegają księgowaniu nazywamy dowodami księgowymi.
Dokumentacja nie podlegająca księgowaniu – umowa o pracę, druk zamówienia.
Dokumentacja podlegająca księgowaniu – dowody księgowe, odzwierciedlają faktycznie dokonane operacje gospodarcze- faktura zakupu, lista płac, deklaracja ZUS DRA
Rola księgowości w zarządzaniu firmą
- rzetelna ocena aktualnego stanu przedsiębiorstwa
- rzetelna ocena możliwości rozwoju (w ciągu roku; 5 lat; 15-20lat)
- ustalenie celów strategicznych
- zaprojektowanie drogi umożliwiającej osiągnięcie celów strategicznych
- ocena ryzyka związanego z drogą dojścia do celu strategicznego
- analiza ryzyka, ustalenie jego przyczyn
- opracowanie sposobów na eliminację ryzyka
Rachunek przepływu pieniądza (3 grupy: przedsiębiorstwo handlowe, usługowe, porodukcjne?)
Jest to sprawozdanie z gospodarki środkami pieniężnymi, które odzwierciedla obraz przepływu środków pieniężnych i sposoby ich wykorzystania. Dokument ten nie ujmuje zasobów majątkowych czy kapitałowych przedsiębiorstwa, a jedynie ich zmiany oraz wielkości, które nie mają bezpośredniego wpływu na zysk.
Kalkulacyjny rachunek wyników
W kalkulacyjnym rachunku wyników koszty są podzielone
•na bezpośrednio produkcyjne wraz z kosztami ogólnymi wydziałów produkcyjnych
•koszty sprzedaży i ogólnego zarządu(i inne przychody, na przykład ze sporadycznego spieniężenia części zbędnego majątku trwałego firmy).
koszty bezpośrednie -możliwe do przypisania na podstawie posiadanych dokumentów źródłowych do określonej jednostki odniesienia:
- materiały bezpośrednie,
- paliwo i energia technologiczna,
- płace bezpośrednie,
- inne koszty bezpośrednie (zużycie narzędzi, przygotowanie nowej produkcji, obróbki obcej, delegacji, projektów wynalazczych i ekspertyz)
koszty pośrednie –nie mogą być wprost odniesione do jednostek kalkulacyjnych na podstawie dokumentów źródłowych, w praktyce obejmują również koszty bezpośrednie, których zaliczenie do określonych jednostek kalkulacyjnych jest nieopłacalne ze względu na dużą pracochłonność:
- koszty wydziałowe (związane z ruchem maszyn i urządzeń, środków transportu, utrzymaniem pomieszczeń wydziału, kierowaniem i administrowaniem wydziałem, składowaniem i kontrolą techniczną),
- koszty ogólnego zarządu,
- koszty zakupu,
- koszty sprzedaży.
LIFO i FIFO – metody wyceny zapasów
FIFO - Metoda wyceny zapasów oparta na założeniu "pierwsze przyszło - pierwsze wyszło". Stosując tą metodę zakłada się, że zapasy wychodzą z magazynu od pierwszych dostaw do ostatnich. Wszystkie zapasy magazynowe są więc wycenione na koniec okresu wg wartości określonych w ostatnich dostawach. W warunkach zmiany cen jest to metoda najlepiej odzwierciedlająca aktualny stan zapasów wg cen najbardziej odpowiadających faktycznej wartości rynkowej towarów.
LIFO -Metoda wyceny zapasów oparta na założeniu "ostatnie przyszło - pierwsze wyszło”. Stosując tą metodę zakłada się, że zapasy wychodzą z magazynu począwszy od ostatnich dostaw. Wszystkie zapasy magazynowe są więc wycenione wg wartości określonych w pierwszych dostawach.
Przyjmuje się, że najlepiej stosować tą metodę w warunkach wzrastających cen, gdyż daje najniższy koszt zapasów na koniec okresu.