Zagadnienia na egzamin z turystyki.
historia rozwoju turystyki:
1. Turystyka do końca XVIII wieku:
- w starożytności (podróże do grobowców w Egipcie 4tys lat pne; w starożytnej Grecji na Igrzyska Olimpijskie; Persowie tworzą system dróg (ok. 3tys km), powstają oberże, punkty zaopatrzenia; Rzymianie budują siec dróg, stają się modne wyjazdy do źródeł i świątyń, usługi przewozowe (poczta państwowa), pierwsze plany podróży, mapy dróg)
- w średniowieczu i w czasach renesansu (rozwój tur. Pielgrzymkowej - dla całego świata chrześcijańskiego wędrówki do miejsc kultu religijnego (grób św. Piotra w Rzymie, św. Jakuba w Santiago de Compostella i do Ziemi Świętej. Kult maryjny rozwinął się znacznie później; Podróże młodzieży do uniwersytetów; W XIV wieku powstają pierwsze cechy hotelarzy w Wenecji, Rzymie i Florencji; Podróże w celach odkrywczych: Marco Polo, Krzysztof Kolumb)
- w XII i XVIII wieku ( Pojawia się turystyka w czystej formie: w celach poznawczych, zdrowotnym, wypoczynkowym; Rozwijają się miejscowości letniskowe: Neapol, Lądek Zdrój, Kudowa Zdrój, Sopot)
2. Turystyka w XIX i na początku XX wieku (powstają Polskie Towarzystwo Krajoznawcze i Polsie Towarzystwo Tatrzańskie - 1906, które przeistaczają się w PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyki Krajoznawczej)
3. turystyka współczesna (Pierwsze organizacje miłośników turystyki: Angielski Klub Turystyczny w 1857, w Zakopanem - Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie, w Tatrach pierwsze schronisko w 1874; powstają POPR (polskie ochotnicze pogotowie ratunkowe) i TOPR oraz GOPR)
podstawowe pojęcia i definicje stosowane w turystyce:
Turystyka wg. UNWTO (fr. Tour - podróż okrężna, w ustalonej kolejności odwiedzanych miejsc; ang. Tour - podróż z domu do celu i z powrotem z odwiedzeniem kilku lub wielu miejsc) obejmuje ogół czynności osób, które podróżują w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż rok bez przerwy, poza swoim codziennym otoczeniem.
Wielkie centra krajoznawcze - wielkie miasta lub zespół miast powiązanych ze sobą funkcjonalnie lub przestrzennie, które stanowią przedmiot zainteresowań turystycznych ze względu na bogactwo walorów, charakter wielkomiejski, wysoki poziom rozrywki i rekreacji.
Ośrodek krajoznawczy - to miasto o wielkości i funkcjach ponadlokalnych, charakteryzujących się skupieniem atrakcyjnych dla turystyki wartościowych walorów oraz odpowiednim wyposażeniem usługowym i zagospodarowaniem turystycznym. Zalicza się do nich miasta z liczbą od 5 tys ludności np. Kazimierz nad Wisłą, Frombork.
Miejscowości krajoznawcze - z zespołami obiektów i obiektami rozproszonymi. Zalicza się te miejscowości, które charakteryzują się walorami krajoznawczymi wyższej rangi, a które nie są centrami, ani ośrodkami krajoznawczymi.
Zjawiska krajoznawcze - rozumiane jako współczesne lub tradycyjne przejawy życia, kultury, gospodarki, które z racji swej rangi i spektakularności budzą zainteresowania turystów.
Atrakcyjność turystyczna - pojęcie określające stopień lub rangę danego miejsca lub obszaru z punktu widzenia zainteresowań turysty. Wpływa na to: ranga walorów, dostępność komunikacyjna, stopień zagospodarowania turystycznego, sprawność urządzeń i usług turystycznych.
Atrakcja turystyczna - obiekt lub wydarzenie będące przedmiotem zainteresowania oraz przyciągające ruch turystyczny. Posiada: rdzeń - cechę wyróżniającą i oznacznik - informację o rdzeniu, dzięki czemu turysta wie o istnieniu atrakcji.
Walory turystyczne - specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowania turystów. Dzielą się na:
- wypoczynkowe ( warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu, akweny wodne, cechy lecznicze)
- krajoznawcze (fauna i flora, skały, wąwozy, doliny, wodospady, źródła, jaskinie i groty, głązy itp.)
- antropogeniczne ( folklor, obrzędy, dzieła sztuki ludowej, zabytki budownictwa i architektury, sztuk plastycznych, przejawy współczesnej działalności człowieka: obiekty, nauka, technika, kultura)
- specjalistyczne ( umożliwiające uprawianie określonych form turystyki, np. kajakowe, żeglarskie, wędkarskie, narciarskie itp.)
Baza materialna turystyki - określa zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego terenu, umożliwiające zaspokojenie ruchu turystycznego. Jej elementami są: komunikacyjna (siec dróg, transport), towarzysząca (urządzenia rozrywkowe i ułatwiające uprawianie turystyki), żywieniowe (urządzenia i baza gastronomiczna), noclegowa ( całoroczna: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, pokoje gościnne. Sezonowe: campingi, pola namiotowe, schrony turystyczne)
funkcje turystyki:
Funkcja wypoczynkowa: Im wyższy jest poziom rozwoju danego kraju, tym lepiej realizowana jest wypoczynkowa funkcja turystyki. Regeneracja sił mająca na celu dalszą wydajność organizmu w pracy i życiu codziennym. Programy są dopasowywane do oczekiwań odpowiednich grup wiekowych, zainteresować oraz stanu zdrowia turystów.
Funkcja zdrowotna: łączy się dość ściśle z funkcją wypoczynkową, może mieć charakter naprawczy lub zapobiegawczy. Miejsce wypoczynku musi posiadać odpowiednie walory środowiska przyrodniczego: czyste powietrze, dobry klimat, wody mineralne itp.
Funkcja wychowawcza: uprawianie turystyki to nie tylko obcowanie z przyrodą. Jest to jednocześnie kontakt z kulturą, życiem społecznym i ludnością odwiedzanych miejscowości. Poprzez kontakt ten kształtują się różnorodne umiejętności, cechy osobowościowe. Proces wychowawczy możemy zaobserwować szczególnie podczas wyjazdów rodzinnych, kiedy następuje integracja członków rodziny, wzajemnie zbliżenie się i powrót do tradycyjnych wartości. Funkcja kształceniowa: Kształcenie poprzez poznanie Turystyka daję także okazję do praktycznego wykorzystania umiejętności językowych. Opanowana wcześniej wiedza o życiu społeczno-kulturalnym innych krajów może stymulować aktywność intelektualną turystów
Funkcja miastotwórcza: turystyka wpływa na procesy urbanizacyjne, powodując ich przyśpieszenie, zaś urbanizacja wpływa na tempo i kierunki rozwoju turystyki
Funkcja edukacji kulturowej: ta funkcja wyjątkowo wyraźnie wpływa zarówno na turystów jak i mieszkańców terenów odwiedzanych, którzy widząc zainteresowanie przyjezdnych historią, folklorem, językiem zaczynają sami bardziej dbać o swój dobytek i udostępniać go w postaci muzeów regionalnych, skansenów itp.
Funkcja ekonomiczna: Turyści są nośnikiem popytu na wszelkiego rodzaju usługi i atrakcje, rozwój turystyki powoduje rozszerzanie sieci noclegowych, usług gastronomicznych, transferowych i innych.
Funkcja etniczna: etniczna turystyki opiera się głównie na podróżach zagranicznych związanych z miejscem swojego pochodzenia.
Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej: z jednej strony przyczynia się do prawidłowego zagospodarowania środowiska naturalnego (rezerwaty, parki narodowe) z drugiej zaś nadmierne eksploatowanie terenów prowadzi do ich degradacji.
Funkcja polityczna: Turystyka jako zjawisko na skalę międzynarodową, zjawisko złożone łączące elementy kultury, historii, wychowania, współpracy, ekologii, zdrowotne i wiele innych może być czynnikiem pokojowym w procesie polityki międzynarodowej. Ruch turystyczny to także turystyka biznesowa, która wiąże się z nawiązaniem stosunków między państwami, współpracy i integracji.
systematyka ruchu turystycznego:
1. turystyka krajowa - podróże mieszkańców po własnym kraju
2. turystyka przyjazdowa - przyjazdy do kraju osób zamieszkałych na stałe gdzie indziej
3. turystyka wyjazdowa - wyjazdy mieszkańców danego kraju
Rodzaje turystyki:
1. turystyka wypoczynkowa - dla regeneracji sił psychicznych i fizycznych:
• turystyka weekendowa • turystyka urlopowa • turystyka wiejska: agroturystyczna
2. turystyka lecznicza lub uzdrowiskowa
3. turystyka kulturalna
• poznawcza • alternatywna • pielgrzymkowa
4. turystyka sportowa
• aktywna - uprawianie sportów • pasywna - wyjazdy na imprezy sportowe, kibicowanie
5. turystyka towarzyska
• rodzinna • klubowa • grup nieformalnych
6. turystyka związana z aktywnością zawodową:
• motywacyjna • biznesowa • kongresowa
organizacja turystyki w Polsce (strona administracji państwowej, POT, organizacje społeczne i branżowe):
Departament Turystyki w Ministerstwie Sportu i Turystyki - podejmuje ustawy, działania infrastruktury zagospodarowania turystycznego, ocenia i analizuje ruch turystyczny, zajmuje się kształceniem kadr (związek z ministerstwem szkolnictwa wyższego), podwyższa konkurencyjność Polski, rozporządza budżetem.
Polska Organizacja Turystyczna (POT) - jest centralną ewidencją organizatorów i pośredników turystycznych np. biur podróży, pośredników itp., promuje Polskę (wymyśliła logo Polska, wspomaga i opiniuje budowę infrastruktury w Polsce, uczestniczy jako podmiot na targach turystycznych.
Instytut Turystyki - podejmuje się prac badawczych, analiz, ekspertyz, organizacji szkoleń i seminariów.
Polska Izba Turystyki (PIT) - rekomenduje biura podróży.
Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze (PTTK) - najstarsze w Polsce, skupiające turystów i krajoznawców.
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (PTSM) - powstałe w 1926, jest reprezentantem światowego ruchu schronisk młodzieżowych, jej działalność obejmuje organizowanie sieci schronisk, organizowanie imprez turystycznych, upowszechnianie najtańszej formy turystyki młodzieżowej.
podstawy turystyki Polski (regiony wypoczynkowe, główne centra krajoznawcze Polski i ich podstawowa charakterystyka w kontekście atrakcyjności turystycznej, lista UNESCO, najważniejsze atrakcje Dolnego Śląska):
Rejony wypoczynkowe Polski:
- wybrzeże
- pojezierza (mazurskie, pomorskie, wielkopolskie)
- wyżyna małopolska
- góry (Sudety i Karpaty)
Główne centra krajoznawcze Polski:
Gdańsk, Toruń, Warszawa, Wrocław, Szczecin, Kraków
Lista UNESCO:
Historyczny zespół urbanistyczno - architektoniczny miasta Krakowa (Wawel, średniowieczne centrum miasta, Kazimierz)
Kopalnia Soli w Wieliczce
Puszcza Białowieska
Auschwitz - Birkenau
Stare miasto w Zamościu
Historyczne centrum Warszawy
Zamek krzyżacki w Malborku
Stare i Nowe miasto w Toruniu
Kalwaria Zebrzydowska - park religijno - krajobrazowy
Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze
Drewniane kościoły w Dębnie, Lipnicy Murowanej, Sękowie, Binarowie, Bliźnie, Haczkowie
Mużakowski Park Krajobrazowy, Łęknica
Hala Stulecia we Wrocławiu
Najważniejsze atrakcje Dolnego Śląska: (ogólnie)
● zabytkowe miasta: Wrocław, Kłodzko, Jelenia Góra, Świdnica, Kowary, Legnica, Karpacz, Szklarska Poręba
● sławne dolnośląskie kurorty i sanatoria: Kudowa Zdrój, Polanica Zdrój, Cieplice Zdrój, Szczawno Zdrój, Lądek Zdrój
● zamczyska: Książ, Czocha, Bolków, Zagórze Śląskie, Grodziec
● przepięknie odrestaurowane pałace: Pałac Paulinum, Wojanów, Staniszów, Bukowiec, Jelenia Góra, Miłków, Krobielowice
● malownicze pasma górskie Karkonoszy, Gór Stołowych i Masywu Śnieżnika
● legendarny "Szlak Cystersów", "Szlak Ginących Zawodów" i "Szlak Polichromii Brzeskich" (Opolszczyzna)
● tajemnicze miasta podziemne i podziemia Książa, Kłodzka, Walimia i Rzeczki
problem ochrony przyrody i krajobrazu (podstawowe formy ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce, mapa parków narodowych):
Sozologia (gr. sódzo=ochraniam, sódzein=ochraniać + lógos=nauka) - nauka o czynnej ochronie środowiska naturalnego, nauka zajmująca się problemami ochrony środowiska, przyczynami i następstwami niekorzystnych zmian w strukturze i funkcjonowaniu układów przyrodniczych (ekologicznych), zmian wynikających z rozwoju cywilizacji oraz sposobami zapobiegania im i łagodzenia ich skutków.
Ekologia (gr. oíkos + -logia = dom (stosunki życiowe) + nauka) - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.
Polskie najstarsze akty prawne chroniące przyrodę:
- Bolesław Chrobry (ograniczenie polowań na bobry)
- Władysław Jagiełło (ochrona cisów)
- Zygmunt Stary (zakaz polowań na tury, łosie i tarpany)
Kierunki Ochrony:
KONSERWATORSKI: drzewa, głazy, ostańce
BIOCENOTYCZNY: rezerwaty i parki (naturalne biocenozy)
PLANISTYCZNY: ochrona całego środowiska przyrodniczo - geograficznego i wszystkich zasobów naturalnych: gleby, wody, powietrza, składników mineralnych.
Formy ochrony:
określonych terenów i tworów przyrody: pomniki przyrody, rezerwaty, parki narodowe, parki krajobrazowe, ochrona gatunków fauny i flory
określonych zasobów i sił produkcyjnych przyrody: ochrony roślinnej, ochrona gleby, wód, powietrza i atmosfery, fauny, minerałów podziemnych i nadziemnych.
1. Park narodowy - obszar wyróżniony szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda i walory. Posiada 3 strefy ochrony: ścisłej (brak ingerencji w naturalne procesy), częściowej (zabiegi ochronne jeśli jest taka potrzeba), otuliny parku narodowego (chroni przed działalnością człowieka, strefa ochronna wokół parku). Powołuje go minister ochrony środowiska, jego dyrektorzy także są mianowani przez ministra.
Wybrzeże: Woliński, Słowiński
Pojezierze Pomorskie: Drawieński, Bory Tucholskie
Pojezierze Mazurskie: Wigierski
Pojezierze Wielkopolskie: Ujście Warty, Wielkopolski
Rozlewiska: Ujście Warty, Biebrzański
Górskie: Karkonoski (Jelenia Góra 1959 - rezerwat biosfery UNESCO), Gór Stołowych (Kudowa Zdrój 1993), Babiogórski, Świętokrzyski, Tatrzański, Gorczański, Bieszczadzki, Magurski, Pieniński, Ojcowski
Planowane: Jurajski (wyżyna Krakowsko - częstochowska), Mazurski (j. Śniardwy), Turnicki (przedgórze Bieszczadów)
2. Rezerwat przyrody - zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska fauny i flory, tworów i składników przyrody nieożywionej. Dzielą się na 3 strefy: czynna, ścisła i ochrona krajobrazowa. Podlegają wojewodzie. Są plany 20-letnie zatwierdzane przez ministra ochrony środowiska.
3. Park krajobrazowy - chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe i krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji. W Polsce jest ich 120, na Dolnym Śląsku 12. Podlegają wojewodzie. Można tam prowadzić działalności gospodarcze, ale pod nadzorem.
4. Obszar chronionego krajobrazu - forma ochrony przyrody, rozleglejszych terenów przeznaczonych na rekreację, a działalność gospodarcza ma niewielkie ograniczenia. W Polsce jest ich 342.
5. Obszary Natura 2000 - Europejska siec obejmująca obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i ich siedlisk (SOO). Obszary i gatunki określa minister ochrony środowiska. Mogą istnieć na terenach parków narodowych itp., a ograniczenia działalności gospodarczej są jedynie wtedy kiedy zagrażają środowisku.
6. Pomniki przyrody - termin wprowadzony przez Humboldta (XVIII - XIX wiek). Są to pojedyncze twory przyrody ożywionej (drzewa, krzewy, aleje drzew wyróżniających się wiekiem, wielkością i kształtem) i nieożywionej (głazy narzutowe, źródła, wodospady, jary, skałki, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki) o szczególnej wartości lub odmienności od innych tworów. W Polsce jest ich ok. 33 tysięcy.
7. stanowisko dokumentacyjne - ważne pod kątem naukowym i dydaktycznym miejsca formacji geologicznych, skamieniałości lub tworów mineralnych, kopalniane szczątki fauny i flory.
8. Użytki ekologiczne - pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - bagna, kępy drzew, wydmy, skarpy, siedliska zwierząt.
9. Zespół przyrodniczo - krajobrazowy
10. Ochrona gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
czynniki warunkowania rozwoju turystyki (analiza SWOT dla turystyki):
MOCNE STRONY:
1. Położenie - położenie polski w centralnej części Europy, przez Polskę przebiegają główne trasy tranzytowe Zachód - Wschód.
2. Środowisko naturalne - Polska posiada na swoim terenie wiele nietkniętych przez cywilizację miejsc, oraz bogatą florę i faunę.
3. Kultura polska - Polska posiada wiele regionów, które wyodrębniły swoją własną kulturę, co sprawia że turysta w każdym zakątku kraju może spotkać coś innego.
4. Zabytki - Polska na swoim terenie posiada wiele zabytków, pochodzących z wielu okresów kulturalnych i historycznych człowieka.
5. Zróżnicowanie terenu - na terenie polski występują prawie wszystkie tereny przyciągające turystów (morze, góry, jeziora, lasy)
6. Członkostwo w UE - po przystąpieniu Polski do UE i otwarciu granic komunikacja z innymi krajami Europy uległa znacznej poprawie
SŁABE STRONY:
1. Stan polskich dróg - stan nawierzchni i mała ilość autostrad sprawia, że turyści nie lubią podróżować po Polskich drogach.
2. Brak stabilności w Polskim rządzie - brak stabilności i odstraszające przepisy prawne na niektórych płaszczyznach.
3. Stosunkowo słabo rozwinięte usługi turystyczne - w Polsce w dalszym ciągu brakuje hoteli i usług towarzyszących, słabo rozwinięta informacja turystyczna.
SZANSE:
1. Coraz większe zainteresowanie Polską, jej kulturą, walorami i dotąd nieodkrytymi terenami.
2. Szybszy rozwój Polskiej gospodarki
3. Rozwijająca się kampania reklamowa - w innych krajach rozwija się kampania promująca Polskę.
4. Poprawa wizerunku Polski w Europie - w ostatnich czasach poprawił się wizerunek Polski i Polaków w Europie i na świecie.
5. Wysoka jakość świadczonych usług - w Polsce brakuje usług turystycznych, ale te świadczone są na wysokim poziomie.
6. Dotacje z UE - możemy pozyskać dodatkowe dotacje z środków UE na rozwój turystyki w Polsce.
ZAGROŻENIA:
1. słaba pozycja PKS i PKP - niepewna pozycja i zadłużenia głównych Polskich przewoźników
2. konkurencja - silnie rozwijająca się turystyka w innych krajach.
3. baza lotniskowa - brak w Polsce większego, głównego lotniska mogącego konkurować z innymi europejskimi lotniskami.