MNIEJSZOŚCI NARODOWE W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM
Wykład 15.XI.2009 r.
Nowe państwa Europy po I W.Św.:
Austria, Węgry, Czechosłowacja, Kraj Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 roku – Jugosławia),
Polska, Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia,
Nie udało się obronić niepodległości Ukrainie i Białorusi.
----------------------
Po I W. Św. dokonywano wielu spisów powszechnych ludności jednak zawsze występowały problemy z ustaleniem liczby osób należących do konkretnych mniejszości.
---------------------
Struktura narodowościowa państw Europy Środkowo-wschodniej.
Czechosłowacja:
- Czesi ok. 51%,
- Słowacy ok. 16%,
- Rusini ok. 4%,
- pozostałe (przede wszystkim Węgrzy i Niemcy) ok. 29%.
Polska:
- mniejszości narodowe - 31% ogółu ludności,
- Ukraińcy – 4,5 do 5,1 mln,
- Żydzi – 2,7 do 3,1 mln,
- Białorusini – 1 do 2 mln,
- Niemcy – 0,7 do 0,8 mln.
Rumunia: dużo mniejszości narodowych. Według oficjalnych danych Węgrzy 29% w Transylwanii. Dane są wątpliwe.
Węgrzy:
- Niemcy 479 tyś. ok. 6% ogółu ludności,
- Słowianie 160 tyś. ok. 1,5%,
Najliczniejszymi mniejszościami narodowymi na całym obszarze E.Śr.W. były:
- mniejszość niemiecka – ponad 6 mln,
- -----‘’------- ukraińska – ponad 6 mln,
- -----‘’------- żydowska – około 5 mln,
- -----‘’------- węgierska – około 3 mln.
-------------------------
Najistotniejsze aspekty zróżnicowania mniejszości narodowych.
różnica liczebności,
odmienny stopień świadomości narodowej,
odmienne tradycje historyczne,
szczególnie istotne – czy należała do narodu poprzednio panującego na tym terytorium,
odmienna struktura społeczna (np. dużo niemieckich chłopów na Górnym Śląsku),
odmienny stopień rozwoju kulturalnego,
inne położenie geograficzne – na pograniczu z własnym państwem lub w oddaleniu , np. Węgrzy w Rumunii,
mniejszości nawzajem w sąsiednich krajach np. polsko-niemiecka w Niemczech i Polsce lub nie. Np. Niemcy w Czechosłowacji, brak Czechów i Słowaków w Niemczech.
--------------------------------
Tzw. traktatowy system ochrony mniejszości narodowych Ligi Narodów
System ten był nieudolny z powodu braku kontroli Ligi Narodów.
Ententa podpisała z Polską traktat o ochronie mniejszości narodowych. Został on wzorcem dla innych nowopowstałych państw.
Art. 8 – możność zakładania organizacji,
Art. 9 – rząd utrzymuje powszechne szkolnictwo mniejszościowe,
Art. 10 i 11 – fundusze na szkolnictwo mniejszości żydowskiej oraz uwzględnienie przez państwo święta szabasu,
Domagano się deklaracji o ochronie mniejszości wstępujących do Ligi Narodów. Składały je tylko niektóre państwa.
------------------------------------
PROBLEMY ZWIĄZANE Z MNIEJSZOŚCIAMI NARODOWYMI.
duża liczebność, w niektórych regionach przeważali np. Niemcy i Węgrzy w Czechosłowacji; Białorusini i Ukraińcy w Polsce; Bułgarzy i Węgrzy w Rumunii,
zwarte mniejszości przy granicy – często problem polityczny, np. w Czechosłowacji, niemieckie powiaty przy granicy z Niemcami i Austrią – łatwa infiltracja i wpływy hitlerowskie. Białorusini i Ukraińcy w Polsce.
Nowe państwa – narodowości, ci którzy należeli do grupy panującej, stali się mniejszościami (Niemcy w Polsce, Węgrzy w Rumunii i Czechosłowacji),
Marzyli o powrocie, nowe większości pragnęły cofnąć skutki dotychczasowej dyskryminacji.
---------------------------------
Postawy narodów większościowych do mniejszości narodowych odmiennie z powodu tradycji, dotychczasowych relacji.
dzielona na „swoje” i „obce”,
„swoje” – narody słowiańskie w tym samym państwie, uznawane za regionalną część składową narodu panującego – podlegały naciskowi w kierunku asymilacji,
w Polsce – Białorusini i Ukraińcy,
w Czechosłowacji – Słowacy z jednym wyjątkiem – w Czechosłowacji Słowacy mieli stanowiska ministerialne,
w Bułgarii, Czechosłowacji, Jugosławii, Polsce i Rumunii mniejszości, pozostałe po narodach niegdyś panujących – traktowano jako obcych pod wszelkimi względami. Pamiętano o ich panowaniu,
często koła prawicowe zmierzały do ich dobrowolnej lub przymusowej emigracji,
„obce” – Niemcy w Czechosłowacji i Polsce,
Węgry – w Czechosłowacji i Rumunii,
Żydzi – odbierani wszędzie jako obcy (goście).
-----------------------------------
KONFLIKTY NARODOWOŚCIOWE
Czechosłowacja: czesko-niemiecki o Sudety. Na konferencji w Monachium z udziałem Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch (29 – 30.IX.1938 r.) bez udziału Czechosłowacji oddane Niemcom,
Czesko – polski na Śląsku Cieszyńskim. W Czechosłowacji ok. 100 tyś. Polaków – ukryta polityka asymilacyjna – zamykano polskie szkoły, zwalniano z pracy itd. 1938 r.,
aneksja przez Polskę – represje przeciwko ludności czeskiej,
Węgry – dążenie do rewizji granic,
Zwróciły się o arbitraż do Niemiec i Włoch w sprawie swoich roszczeń terytorialnych wobec Czecho-Słowacji,
Uzyskały 2.XI.1938 pas ziemi wzdłuż granicy od Bratysławy po granicę rumuńską (1,18 mln mieszkańców – połowa to Węgrzy),
3 – 11.XI.1939 r. okupowały Ruś,
Rozbiór Czechosłowacji:
- niepodległość Słowacji ( za przyzwoleniem Niemiec – 14.III.1939 r. okupacja niemiecka Czech 14 – 15.III.1939 r.
-----------------------------------
POLSKA: konflikty
polsko – ukraiński,
polsko – białoruski,
polsko – niemiecki,
polsko – litewski,
polsko – żydowski.