MODULANTY
np. tylko, jeszcze, także, również, już, dopiero, zwłaszcza, przede wszystkim, szczególnie, tak, nie, owszem, na pewno, niech, bodaj, raczej, nawet, aż, na przykład, ewentualnie, mianowicie...
Nie są składnikami wypowiedzenia, zaznaczają pozakonstrukcyjne elementy wypowiedzenia.
k. semantyczne – zaznaczanie sytuacji, waloru logicznego, postawy modalnej, interpretacji wprowadzającej składnik oraz stanu emocjonalnego;
k. techniki oznaczania – technika przedstawieniowa, wyrazy mnemiczne;
k. składniowe – modyfikowanie znaczeń wypowiedzeń lub ich składników;
k. morfologiczne – amorficzność lub zatarcie budowy.
1. Modulanty sytuujące – np.: tylko, także, jeszcze, już, dopiero, właśnie, przeciwnie, zwłaszcza, przede wszystkim, szczególnie – nie zacieśniają zakresu towarzyszących im składników, lecz jedynie zaznaczają ich sytuację na tle wypowiedzenia, konotując pewne dodatkowe informacje.
Tylko ojciec ci pomoże – do znaczenia ‘ojciec ci pomoże’ wyraz tylko dodaje informację: ‘nie pomoże ci nikt poza ojcem’.
2. Modulanty waloryzujące treść logicznie są to wyrazy, które charakteryzują stosunek treści wypowiedzeń do rzeczywistości. Należą tu wyrazy takie jak: tak, nie, owszem, naprawdę, istotnie itp. Np. w zdaniu ‘Ojciec nie przyjechał’ wyraz nie stwierdza nieprawdziwość zdania ‘Ojciec przyjechał’.
3. Modulanty modalne zaznaczają rodzaj postawy mówiącego wobec realności treści wypowiedzi; ze względu na rodzaj tej postawy wyróżnia się modulanty:
osądzające, np.: na pewno, niezawodnie, może, pono, snadź, prawdopodobnie, podobno, chyba, niechybnie itp. – zaznaczają stopień wiedzy o realności treści wypowiedzenia;
pytające, np.: czy? –li? no? – zmieniają nominalny opis w pytanie;
życzące, np.: niech, niechby, oby, bodaj – zmieniają nominalny opis w życzenie.
4. Modulanty afektujące, np.: no, -że, raczej, nawet, aż – dynamizują wypowiedzenie emocjonalnie: Weź no! Zróbże to! – Przyjdź raczej w piątek znaczy ‘przyjdź w piątek, gdyż mi to bardziej odpowiada’. Odprowadziłem ją aż do mostu! znaczy pojęciowo tyle co ‘odprowadziłem ją do mostu, ale wyraz aż jest tu znakiem emocjonalnej oceny tej odległości. Emocjonalnemu wartościowaniu wypowiedzeń służą też m.in. wyrazy i wyrażenia: nareszcie, zresztą, koniecznie, przecież, przynajmniej, bynajmniej, na szczęście.
5. Modulanty wprowadzające jakiś składnik wypowiedzenia i stanowiące jego uzasadnienie (jak na przykład) lub inny rodzaj interpretacji (jak ewentualnie, mianowicie).