Ryfamycyny – budowa, aktywność, pochodne półsyntetyczne.
Ryfamycyny należą do ansamycyn, które charakteryzują się dużą aktywnością przeciwbakteryjną. Cechą wspólna antybiotyków ansamycynowcyh jest obecność alifatycznego mostka ansa łączącego dwie przeciwległe pozycje centralnego aromatycznego układu naftalenu połączonego z pierścieniem furanonu. Syntetyzowane są przez szczep Streptomyces mediterranei lub syntetycznie. Obecnie znanych jest kilkanaście ryfamycyn, znaczenie przemysłowe mają B, S. Ansamycyny mają pierścieniowy układ aromatyczny o płaskiej budowie, mostkowany przez łańcuch alifatyczny.
Mechanizm molekularny działania ryfamycyn polega na zahamowaniu syntezy mRNA na skutek blokady aktywności polimerazy RNA. Działanie spowodowane jest obecnością:
-Pierścienia naftalenowego z grupą hydroksylową lub ketonową (forma hydrochinonu lub chinonu) przy C-1 i grupą hydroksylową przy C-8.
-Grupy –OH przy C21 i C23 w mostku ansa
-Określeniu orientacji przestrzennej grup hydroksylowych przy C-21 i C-23.
Ryfamycynę SV otrzymano najpierw przez wieloetapową modyfikację chemiczną naturalnej ryfamycyny B. Ryfamycyny B i SV to punkt wyjścia do otrzymania pochodnych półsyntetycznych: ryfamidu, ryfampicyny, ryfabutyny, ryfapentyny, które charakteryzują się zwiększoną aktywnością przeciwbakteryjną, zmniejszoną toksycznością i lepszą wchłanialnością.
Ryfampicyna – obecnie to jeden z najsilniejszych antybiotyków przeciwgruźliczych (obecnie stosowana głównie przy zwalczaniu tej choroby). Jest to antybiotyk o szerokim spektrum działania, więc znalazła również zastosowanie w leczeniu trądu. Charakteryzuje się dobrym wchłanianiem, może być podawana doustnie; dłuższy okres biologicznego półtrwania, wyższa aktywność przeciwbakteryjna od ryfamycyny SV.
Wykazuje znacznie wyższą aktywność przeciwko Gram-dodatnim niż Gram-ujemnym bakteriom. Jest to spowodowane tym, że przechodzi przez ścianę bakterii G(+) zdecydowanie łatwiej niż G(-). Szczególnie wysoka skuteczność bakteriobójcza przeciwko tlenowym bakteriom G(+) (Staphylococcus,, Mycobacterium, Rhodococcus equi). Ograniczona skuteczność w odniesieniu do G(-) bakterii (E.coli, Pseudomonas aeruginosa).
Struktura:
Ryfapentyna – lepiej przenika do komórek niż ryfamycyna, ma także dłuższy biologiczny okres półtrwania (ok. 20 h).
Ryfabutyna – jest bardziej reaktywna od ryfamicyny w leczeniu gruźlicy i trądu, działa na oporne szczepy: M. tuberculosis i M. leprae. Przejawia także aktywność przeciwwirusową, szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i swoja aktywność przejawia w tkankach.