SOKRATES 469-399p.n.e

Sprowadził filozofię z nieba na ziemię, do miast, do domów i kazał jej badać życie i obyczaje, co dobre, a co złe” – Cicero.

Sokratesa oskarżono o „bezbożność i demoralizację młodzieży”. Po miesiącu spędzonym w więzieniu wypełnił wyrok wypijając truciznę-cykutę. Często mówi się, że Sokrates umarł aby dać świadectwo swym cnotom i aby nie zdradzić ideałów, które od dawna szerzył stosując niezwykle przekonywującą argumentację. On sam twierdził, że umiera dla własnego dobra, „dla dobra swojej duszy”.

Sokrates uznawany jest za twórcę etyki, podstawowe pytanie, na które poszukiwał odpowiedzi dotyczyło dobra (agathon) odpowiedniego dla ludzi. Według Sokratesa największym dobrem dla człowieka jest cnota (arete), rozumiana w sensie moralnym. Cnota z kolei była warunkiem szczęścia, którą nazywano eudaimonia. Według Sokratesa pożyteczne jest to co dobre, czyli cnota, rozumiana jako wiedza, w odróżnieniu od tego co złe – niewiedza. Dlatego Sokrates twierdził że : „Dobrzy ludzie są szczęśliwi, a źli nieszczęśliwi”. Żywiołem Sokratesa były rozmowy z ludźmi, często wdawał się w rozmowę z przypadkowo napotkanym człowiekiem, żeby zadać mu pytanie pobudzające do myślenia. Mówił o sobie, że jest akuszerem myśli ludzkich, które pomagają urodzić się prawdzie. Nazywał to sztuką położniczą, czyli meieutyką.

Słynne zdanie Sokratesa brzmiało: „Wiem, że nic nie wiem”powinno, według nauki Sokratesa, doprowadzić do poznania samego siebie. Zdaniem Sokratesa, trzeba koniecznie poznać samego siebie, poznać ducha ludzkiego i w nim znaleźć podstawę religii i moralności. W ten sposób podstawowy problem filozofii Sokrates rozwiązuje jak idealista; pierwotny jest dla niego duch, świadomość, natura zaś jest czymś wtórnym i nawet nieistotnym, czymś co nie zasługuje na uwagę filozofa. Dziś to przyznanie się filozofa do własnej niewiedzy, określa się mianem „ironii sokratejskiej.

Dwaj wielcy filozofowie klasycznej filozofii greckiej byli jego uczniami: Platon - bezpośrednim, Arystoteles - pośrednim. Przejęli się jego wiarą w poznanie bezwzględne, a na podłożu jego teorii pojęć etycznych stworzyli wielkie systemy filozoficzne. Platonizm i arystotelizm były owocami akcji Sokratesa.