Główne źródła ciepła w agroekostystemie (siedlisku) - promieniowanie słoneczne (bezpośrednie, rozproszone) - promieniowanie gleby i wody (tzw. ziemskie) - powietrze nagrzewa się od gleby i wody - prmieniowanie zwrotne (emitowanie przez atmosferę) - bezchmurne noce - chłodniej, silniejsze mrozy i na odwót) - ciepłe deszcze - wody gruntowe i zalewowe - procesy mikrobiologiczne w glebie - ciepłe zwilżania
Na warunki termiczne siedliska mają także: - rozmieszczenie wód w danym rejonie - szata roślinna (w tym lasy i zadrzewienia śródpolne) - rześba terenu (np. stok północny i południowy) oraz w.n.p.m. (w atmosferze na każde 10 m temperatura spada o 0,56 stopni C).
Znaczenie temperatury w agroekosystemie - warunki termiczne decydują o zróżnicowaniu szaty roślinnej - rejonizacja garunków i odmian roślin uprawnych
- temperatura otoczenia jest czynnikiem wzrostu i rozwoju roślin: bezpośredni wpłuw m.in na kiełkowanie i wschody oraz intensywność asymilacji i oddychania / na otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych (transpiracja i oddychanie) oraz na wilgotność powietrza i gleby - rozpoczęcie i długość okresu wegetacji oraz okresu gospodarczego - przejście termoindukcji (wraz z fotoindukcją) warunkuje kwitnienie i owocowanie roślin - decyduje o zimnootrwałości roślin
Gleby lekkie (duża zawartość powietrza) - szybko się nagrzewają wiosną - gleby ciepłe
Gleby ciężkie (duża zawartość wody) - bardzo wolno nagrzewają się wiosną - gleby zimne
Jesienią - gleba wilgotna ochładza się wolno ze wzgl. na dużą pojemość cieplną, a gleba lekka ochładza się szybko.
Pokrywa roślinna, mulcz, śnieg - zmniejszają ogrzewanie gleby w dzień, chronią przed wypromieniowaniem w nocy, chronią roliny przed wymarzaniem i innymi uszkodzeniami podczas zimy.
Pokrywa śnieżna chroni rośliny ozime i wieloletnie przed wymarzaniem i wysmalaniem. Wpływ warstwy śniegu na temperaturę gleby na głębokości węzła krzewienia (temp pow. -32 stopnie do -33 stopni C)
Brak pokrywy śnieżnej - -20 do -23 stopni C
Warstwa śniegu 15 cm - -7 do -11 stopni C
Warstwa śniegu 50cm - - 2 do -3 stopni C
Susza fizjologiczna - zjawisko, kiedy woda znajdująca się w glebie jest fizjologicznie niedostępna dla roślin (np. zbyt niska temp. gleby lub zasolenie).
Okres wegetacyjny - liczba dni w których ustalona średnia dobowa temp. wynosi minimum 5 stopni (możliwa jest wegetacja roślin). Wynosi od 190 dni (15.04 - 25.10) w okolicach Suwałk do 220 dni - Nizina Śląska i okolice Tarnowa: 25.III - 5. XI)
Okres gospodarczy - liczba dni, w których prowadzone są prace polowe - średnia dobowa temperatura gleby na głębokości 10cm wynosi minimum 2,5stopni C (od ok. 220 dni w rejonie Suwałk do 260 dni wzdłuż Odry)
Wymagania termincze roślin:Zakresy temperatur dla roślin uprawnych: - minimalna (0-10 st.C) - optymalna (23-35) - maksymalna (35-45)

Jarowizacja Jarowizacja (wernalizacja, jaryzacja, termoindukcja) - procesy biochemiczne zachodzące u roślin pod wpływem niskich temperatur, wpływające na ich zakwitanie. - oziminy przechodzą jarowizację w stadium siewki jesienią oraz na przedwiośniu, w temperaturze od 1-2 st. C do 3-4 st. C (trwa 1-2 miesiące) - jare - w początkowym okresie rozwoju, w temperaturze wyższych niż ozime (trwa ok. 2 tygodnie) - u buraków "pośpiechy" - termoindukcja poprzedza indukcję fotoperiodyczną
Suma temperatur - suma średnich dziennych temperatur powietrza 10 st. C w okresie wegetacji roślin. - wynos ona od ok 2130st. C w woj nowosądeckim do ok 2520 st. C w woj. radomskim i tarnowskim - dla większości roślin wymagana suma ciepła wynosi od 1200 do 2800 st. C - Większe wymagania mają buraki (2400-2800), kukurydza (2600-2700) i soja (2500-2600st. C).
Zimotrwałość roślin Rośliny ozime i wieloletnie zimują w stanie anabiozy
Mrozoodporność - zdolność roślin do znoszenia bez szkody, temperatur poniżej zera. Zależy również od przejścia okresu hartowania (aklimatyzacji) przed nadejściem mrozów.
W procesie hartowania: -zahamowanie wzrostu - przyrost suchej masy, głównie cukrów - maleje zawartość wody, większa koncentracja soku komórkowego - spadek akrywności hormonów wzrostiwych - zablokowanie przepuszczalności ścian komórkowychHartowaniu sprzyja słoneczna pogoda i stopniowo spadające temperatury powietrza.
Zimotrwałość - odporność roślin na niekorzystne warunki klimatyczne i glebowe w okresie jesieni, zimy i przedwiośnia.
O zimotrwałości decydują: - mrozoodporność gatunku i odmiany - stopień zahartowania - faza rozwoju w okresie przezimowym (u rzepaku 6-8 liści rozetowych, pąk wyniesiony ok 30 mm nad pow. gleby, grubość szyjki korzeniowej min. ok. 1 cm oraz głębokośc systemu korzeniowego powinna przekoczyć 20cm; u pszenicy: 2-4 liście, żyto i jęczmien po rozkrzewieniu) - cechy gatunkowe i odmianowe (np. zagłęvienie węzła krzewienia czy szyjki korzeniowej) – agrotechnika - niekorzystne warunki pogodowe
Uszkodzenia roślin w okresie zimy i na przedwiośniu: Wymarzanie - temperatura poniżej minimum, brak okrywy śnieżnej, przymrozki wiosenne i jesienne w okresie wegetacji - rośliny jasnozielone, zwarzone
Wysadzanie roślin rozrywanie korzeni, odsłanianie węzła - zamarzanie i odmarzanie gleb na przedwiośniu - rośliny leżą, rozerwane korzenie
Wysprzenie - gruba okrywa śnieżna - rośliny brunatnieją, łatwo porażane przez pleśń śniegową
Wymakanie - woda stojąca - rośliny brunatnieją
Pleśń śniegowa - grzyb chorobotwórczy - rośliny sczerniałe, pokryte białym nalotem (grzybnią)
Wysmalanie - wiatry wysuszające - rośliny spopielone
Przeciwdziałanie uszkodzeniom zimowym: - dobór mrozoodpornych gatunków i odmian zgodnie z rejonizacją - racjonalne nawożenie jesienią, ograniczyć N, więcej P i K + mikroelementy - optymalny termin, głębokość i gęstość siewu w glebę dobrze uprawioną - stosowanie niektórych regulatorów wzrostu - zakładanie zakrzewień i zadrzewień śródpolnych
Ochrona przed przymrozkami: - zasłony dumne - ograniczają wypromieniowanie, zwiększają kondensację - zraczanie wodą - zamiarzająca woda oddaje ciepło, waestweka lodu izoluje rośliny przed mrozem - okrywanie roślin folią, agrowłókniną
Regulowanie warunków termicznych
Czynna: w szklarniach, tunelach foliowych, inspektach, okrywy agrowłókniny folią
W warunkach polowych: a) podwyższenie temperatury gleby: - odprowadzanie nadmiaru wody- płytkie spulchnianie gleby zmiejszające parowanie i straty ciepła oraz albedo- nawożenie organiczne- zmniejszenie zacienienia gleby (niszczyć chwasty)- poprawa struktury gleby- okrywanie gleby agrowłókniną ito b) zmniejszenie temp. gleby- głęboka orka przedzimowa- pokrywa roślinna, mulcz
c) poprawa mikorklimatu przez zakrzewienia i zadrzewienie śród polne
d) regulacja bierna
- dobór gatuenków i odmian do warunków cieplnych regionu
- termin siewu zgodny z wymaganiami roślin i warunkami klimatycznymi
Fotoperiodyzm-zjawisko sezonowych zmian niektórych procesów fizjologicznych organizmów pod wpływem zniam w dł. Dnia do nocy.U podstaw fotoper. Leży: zjawisko fotoindukcji (zaprogramowana Genet. Odp. Organzmu na skracanie się lub wydłużanie dnia). Ma wpływ na :zakwitanie roślin, wykształcanie bulw, rozłogów, opadanie liści, mrozoodporność.
Fotoperiod- okres indukcji świetlnej.
Niedostatek światła powoduje: -nadmierne wydłużanie pędów, wiotkość, utratę chlorofilu, opoźnienie w rozwoju Nadmiar: skrócenie pędów i zahamowanie wzrostu,czerwone zabarwienie liści i pędów, przyspieszone kwitnienie i owocowanie

W warunkach polowych: -dobór właść. Komponentów w mieszankach-optymalne zagęszczenie roślin- dobór roślin typu c3, c4-opowiednie zmianowanie-jak najdłuższe pokrycie gleby roślinnością -odp. Kierunek siewu( północ-południe) -niszczenie chwastów - odp. Terminy siewów
Ugór- pow wyłączone z rolniczego uzytkowanie na okres 1-2 laat na którym jesy wykonywana odp. Pielęgnacja mechaniczna, chemiczna lub pole zarasta samoistnie chwastami ale jest koszone min rak do konca sierpnia lub jest obsiewane roślinami o krotkim okr wegetacyjnym przeznaczonymi na przyoranie jako nawóz zielony. Celem ugorowanie jest:poprawienie żyzności i stanu sanitarnego gleby, okresowe ogranicz prod towarowej, zwalczanie chwastów na bardzo zachwaszczonych polach.
Odłóg- grunty pozornie pozostawione bez ingerencji człowieka przez wiele lat, które poczatkowo zarastają roślinnością segetalną, a nast. Rudelaną oraz mało wart gat krzewów i drzew (wierzba, brzoza)
Na warunki termiczne siedliska mają także: - rozmieszczenie wód w danym rejonie - szata roślinna (w tym lasy i zadrzewienia śródpolne) - rześba terenu (np. stok północny i południowy) oraz w.n.p.m. (w atmosferze na każde 10 m temperatura spada o 0,56 stopni C).
Znaczenie temperatury w agroekosystemie - warunki termiczne decydują o zróżnicowaniu szaty roślinnej - rejonizacja garunków i odmian roślin uprawnych - temperatura otoczenia jest czynnikiem wzrostu i rozwoju roślin: bezpośredni wpłuw m.in na kiełkowanie i wschody oraz intensywność asymilacji i oddychania / na otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych (transpiracja i oddychanie) oraz na wilgotność powietrza i gleby - rozpoczęcie i długość okresu wegetacji oraz okresu gospodarczego - przejście termoindukcji (wraz z fotoindukcją) warunkuje kwitnienie i owocowanie roślin - decyduje o zimnootrwałości roślin
Stopień wykształcenie agregatów w glebie: 1.bud. bezstrukturalna(bezagregatowa): -zwartocząsteczkowa-masywna -rozdzielnoziarnista-piaski luźne

2.bud. agregatowa, typy agregatów -ziarnista, gruzełkowata, bryłkowa, pryzmatyczna
Czynniki strukturotwórcze :-skład granulometryczny gleby, istotna jest ilość i jakośc menerałówv-duża zaw mat organ. W tym próchnicy -zaw innych koloidów glebowych -duża poj kompleksu sorpcyjnego wysyconego Ca i Mg -duża akt biolog i obecność drobnoustrojow, korzeni -optymalne ph gleby i zaw wody -mróz i zamarzanie gleby
Funkcje struktury agregatowej: -zwiększa porowatość gleby- zapewnia korzystne war powietrzno-wodne i cieplne w glebie -ułatwia ruch wody i powietrza w profilu gleby-zaopatruje roślinę w wode skl. Pokarmowe, powietrze -zmniejsza podatność gleby na zagęszczenie
Rodzaje porowatości: 1. Niekapilarna-obj makroporów o śr. >30um 2. Kapilarna- woda kapilarna jest zatrzymywana w tych porach na dłuższy okres
Regulacje układu gleby: -zwiększenie zaw MO w glebie -poprawa struktury gleby - umiarkowane spulchnianie gleby
Regulacja warunków wodnych: 1.czynna- nawadnianie i odwadnianie, zabiegi ograniczające straty wody(mulczowanie), odpływy wody ze zlewni w tym z pól (fitomelioracje, zbiorniki retencyjne) 2.bierna-odp dobór gat i odmian roslin do warunków wodnych i siedliskowych -termin i glebokość siewu, kolejnośc uprawy, wapnowanie, zwiększenie zaw MO w glebie, zachowanie oczek wodnych
Susza atmosferyczna- zależy do wysokości opadów i ma miejsce gdzy przezz ok. 20 dni nie pada
Susza glebowa- oznacza Niedobów wody dla roślin i straty w rolnictwie(następstwo suszy atmosferycznej)
Susza hydrologiczna- objawia się obnizaniem się poziomu wody w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych oraz warstwach wodonośnych
Składniki MO: -żywe org. (edafon) 5% -subst. Org. :szczątki organiczne 10-20%, subst próchnicze 80%
Sposoby zwiększania MO : -stosowanie naw org i Nat - minimalizacja uprawy roli - wapnowanie gleb kwaśnych - utrzymanie dobrych stosunków wodnych -dobór roślin pozostawiających dużo resztek pozborowych
Zwięzłość gleby zależy od: - składu granulometr - zaw próchnicy i związków wapnia - zasobności w koloidy mineralne - struktury gleby,wilgotności, zagęszczenia
Lepkość gleby- właściwość gleby w stanie wilgotnycm polegaja na przyleganiu do różnych przedmiotów.Zależy od składu granulometrycznego ,wilgotności, struktury. Gleba uzyskuje lepkośćdopero po osiągnięciu pewnego stanu uwilgotnienia.
Optymalna wilgotność uprawowa- zakres wilgotności przy ktorej opory gleby podczas uprawy są najmniejsze i efekty uprawy są najlepsze. ponieważ wilgotnośc odwrotnie różnicuje wartości sił zwięzłości .OWU poznaje się po tym ze ściśnieta w dłoni nie lepi się lecz kruszy i zrzucona z 1 m rozpada się na grudki.
Zmianowanie roślin- dobór kolejności upr roślin na tym samym polu z uwzględnieniem wymagań : -przyrodniczych: siedliskowych oraz biologicznych np. podtanosc na choroby -agrotechn: termin siewu ,potrzeby nawozowe oraz z uwzględnieniem war ekonomiczno-organizacyjnych gospodarstwa, potrzeby ochrony roślin
Ułożenie zmianowania poprzedza: -bilans pasz własnych-bilans subst org
-bilans skl mineralnych-potrzeby w zakresie Integrowanej ochrony rośłin(zwalczanie chorob i szkodnikow)-wymagania środowiskowe: erozja, ochrona wód przed azotanami, ochrona krajobrazu
Integrowana ochrona rośłin:-dobór gat odmian odpornych na agrofagi-unikać następstw roslin o podobnej wrażliwości na te same agrofagi-odstepy czasu miedzy gat wrażliwymi na choroby i szkodniki przenoszone przez resztki pożnwne i glebę-wykorzystać fitosanitarne i allelopatyczne właściwości miedzyplonów i innych gat.-mieszanki, mieszaniny, uprawy współrzędne
Zmianowanie dowolne: -dobór do uprawy roślin zapewniających największy dochód a kolejność ich uprawy jest dowolna
-mniejsze znaczenia mają czynniki przyrodnicze posrodowiskowe niż ekonomiczne
Płodozmian- zmianowanie roslin zaplanowane na kilka lat i pól dla określonego gospodarstwa, plan produkcji roślinnej w gospodarstwie
Funkcje produkcyjne i środowiskowe prawidłowego zmianowania :-zapewnia dobbór odp gat roślin i ich odmian do war glebowo-klimatycznych oraz potrzeb wewnetrznych gospodarstwa oraz rynkow zbytu -zapewnia optymalne wykorzystanie okresu wegetacyjnego -umożłiwia zaplanowanie i efektywne wykorzystanie nawozenia naturalnego, organicznego i mineralnego -zapobiega zmeczeniu gleby-umozliwia ochrone żyzności gleb (dodtani bilans MO) -umozliwia ochrone środowiska -um dobra organizację prac w gospodarstwie -stwarza warunki do możliwie pelnego wykorzystania zasobow środowiska
WG. KDPR cele te spelnia plodozmoian: - wielogatunkowy(3-4 rosliny na glebach lżejszych 4-5 na cięższych) z różnych grup w tym motylkowate - z jak najdłuższym pokrycien gleby roślinnością -dadatni bilans mat org. -odstępy czasu między gar wrażliwymi an te same choroby i szkodniki przenoszone przez glebę
Zagrożenia związane z częstą uprawą zbóż: 1. Zaburzenia równowagi biologicznej gleby i niebezpieczeństwo wystąpienia kompleksu chorób podsuszkowych. - zgorzel podstawy źdźbła - łamliwość źdźbła - fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła - ostra plamistość oczkowa zbóż - naczyniowa pasiastość zbóż 2. Występowanie biotoksyn i zjawisko allelopatii 3. Namnożenie się w glebie mątwika zbożowego 4. Wzrost zachwaszczenia i możliwość kompensacji chwastów 5. Degradacja materii organicznej gleby 6. Pogorszczenie właściwości fizycznych i chemicznych gleby

Czynniki łagodzące ujemne skutki częstej uprawy zbóż: - właściwe następstwo gatunków zbożowych - owies jako przedplon dla innych zbożowych – stosowanie odmian odpornych na choroby podstawy źdźbła - zwiększenie aktywności biologicznej gleby i regeneracja stanowiska: miedzyplony z roślin kapustowatych, motylkowatych itp, nawożenie obornikiem i innymi nawozami naturalnymi i organicznymi - zmianowanie odmian, mieszanki międzygatunkowe i mieszaniny odmian - uprawa pszenicy po jęczmieniu dopuszczalna po wcześniejsze dwuletniej przerwie w uprawie zbóż (zbożowa, ziemniak+, burak cukrowy ++, jęczmień jary, pszenica ozima) - umieszczenie żyta jako gatunku kończącego człon zmianowania - stosowanie międzyplonów, które dają: zwiększenie zawartości próchnicy, ograniczenie wymywania składników pokarmowych gleby (np. NO3-), wiązanie azotu atmosferycznego, poprawa włąsciwości fizycznych gleby, zmiejszenie zachwaszczenia roślin następczych, zmniejszeni zamątwiczenia gleby, ograniczenie porażenia zbóż chorobami podstawy źdźbła, przeciwdziałanie erozji, zwiększenie aktywności biologicznej gleby.
Znaczenie międzyplonów: - masa zielona - wartość do 0,5 dawki obornika -poprawa właść fizycznych gleby -wiązanie azotu atmosf -przeciwdziałanie erozji - wydzieliny korzeniowe (neutralizacja allelopatii) - drenowanie pionowe - redukcja CO2 w atmosferze - zmniejszenie emisji N2O - pożytek dla owadów- urozmaicenie krajobrazu obszarów wiejskich.
Znaczenie dużego udziału okopowych w płodozmianie:DODATNIE:- obornik w płodozmianie- możliwość mechanicznej walki z chwastami- łatwe przygotowanie pola pod rośliny następcze- dobre przedplony dla innych gatunków
UJEMNE:- mała ilość resztek pożniwnych- pogorszenie struktury gleby - zmniejszenie zawartości próchnicy (gdy nie ma obornika) - zagrożenie erozją wodną i wietrzną - ryzyko zwiększenia banku nasion w glebie
Płodozmian pastweny: - blisko fermy hodowlanej- pola zasobne w wodę lub z możliwością nawadniania- duży udział motylkowych pastewnych z trawami- przy gorszych warunkach wodnych siedliska .....
Płodozmian przemienny:- forma pośrednia między płodozmianem pastewnym a użytkiem trwałym- nie mają ściśle określonej rotacji-czas użutkowania roślin wieloletnich zależy od ich wydajności- dominuje użytek kośny lub pastwisko
NP: burak cukrowy ++ ===> jęczmień jary + wsiewka traw ===> trawy koszone ===> trawy koszone ===> pastwisko
Płodozmian przeciwerozyjny
ZASADY DOBORU ROŚLIN I UKŁADU PÓL- możliwie długie okrycie pól roślinami w ciągu roku- dominacja pól z roślinnością wieloletnią- uprawa zbóż ozimych zamiast jarych- stosowanie roślin okrywowych- unikanie roślin uprawianych w szerokich rzędach- unikanie sąsiedztwa pól bez roślinności na stoku wzdłóż jego spadku
Płodozmian nasiennyWYMAGANIA:- izolacja przestrzenna pól nasiennych- właściwy przedplon- wolne od obcych upraw lub innych odmian reprodukowanego gatunku
- niezachwaszone- wolne od oreganizmów kwarantannowych, chorób, szkodnikówSpecjalizację produkcji i upraszanianie płodozmianów wymuszały czynniki ekonomiczno - organizacyjne, a ujemne skutki uproszczonych płodozmianów i niekorzystnego następstwa roślin łagodził postęp naukowo - techniczny: nawozy mineralne, chemiczne środki ochrony roślin, nowe odmiany, specjalistyczna mechanizacja
Zmianowanie dowolneJest to zmianowanie na podstawie którego nie można skonstuować płodozmianu w ramach gospodarstwa ze względu na często zmieniającą się strukturę zasiewów.
PROBLEMY1. Ryzyko "zaniedbania" danego pola, polegające na:- braku regularnego nawożenia obornikiem i wapnowania- wieloletniej nieobecności roślin strukturotwórczych- jednostronnym wyczerpaniu gleby ze składników pokarmowych- dopuszczeniu do rzwoju chorób i szkodników płodozmianowych
2. Trudności w umieszczeniu roślin następczych, szczególnie ozimych
Ocena płodozmianów- wpływ uprawy roslin i agrotechniki na zaw subst org w glebie
dodatnie:motylkowate, straczkowe, miedzyplon, słoma, obornik
ujemne:okopowe, kukurydza,zboza,rzepak
CEL UPRAWY ROLI-stwoezrenie optymalnych war w środowisku glebowym do siewu oraz wzrostu, rozwoju i plonowania roślin z uwzględnieniem zasad ochrony gleby przed degradacją.Uprawa roli składa się z szeregu czynności wykonywanych różnymi narzędziami i maszynami uprawowymi, zwanych zabiegami uprawowymi (uprawkami)
Kultura gleby:stan sprawności roli może się utrzymać przez dłuższy okres, jeśli gleba będzie w kulturze. Kultura gleby to zdolnośc gleby (roli) do szybkiego nabywania sprawności i utrzymywania jej przez dłuższy czas.
Wydobrzenie roli!Uprawa gleby zwłaszcza pługiem doprowadza do radykalnych zmian układu i innych cech gleby.
Zaorana gleba musi się odleżeć aby nabyć w tym czasie pożądanych właściwości. Ten proces nazywa się Wydobrzeniem roli. Te zmiany cech gleby prowadzą do uzyskania przez glebę pożądanej sprawności.
Zadania uprawy roli (dotyczy głównie tradycyjnej uprawy roli)1. Regulowanie właściwości roli (nadanie roli cech sprawności)a) fizycznychb) chemicznychc) biologicznych2. Wrowadzenie do gleb resztek pożniwnych, nawozów (min. org. natural.) oraz herbicydów3. Zwalczanie agrofagów: głównie chwastów oraz patogenów i szkodnikow4. Likwidowanie chorób gleby5. Przygotwanie łoża siewnego6. Sprzyjanie gromadzeniu glebowej substancji organicznej7. Przeciwdziałanie erozji wodnej i wietrznej.
Systemy uprawy roli:1. Uprawa płużna- tradycyjna orka + zabiegi doprawiające- uproszczona - ograniczneie liczby orek i inych uprawek, agregatowanie narzędzi oraz stosowanie płytszych orek
2. Uprawa bezpłużna (bezorkowa)zabiegi spulchniającebez odwracania gleby, część resztek pożniwnych pozostaje na powierzchni roli
3. Uprawa zerowa (siew bezpośredni)
bez uprawy, herbicyd + siew specjalnym siewnikie, resztki pożniwne pozostają na powierzchni roli
4. Uprawa konserwująca (2 lub 3 + pole > 30% pokryte mulczem)
Podst. cechy płużnego systemu uprawy roli:
* ORKA- PODST. zabieg uprawowy wykonywany zwykle pługiem lemieszowym
*Po orce wykonywane są ZABIEGI UPRAWOWE UZYPEŁNIAJĄCE rolę (po srednich orkach i glębszych- koniczny jst czas na osiadanie roli lub należy stosować waowaie wgłębne)
*Pojedynczy zabeig na ogól nie spełnia założoego celu uprawy, dlatego stosowane są ZWSPOŁY ZABIGÓW UPRAWOWYCH składające się z kilku zabgów wykonywanych w or. porze roku
*Celem ograniczenia lizby przejadow po poli- agretowanie maszyn i narzędzi lub stosownaie gotowych zestawów uprawowych i uprawowo-siewnych.
*Uprawa płużna jest energo i pracochłonna i sprzyjadegradacji glb. Stąd potrzeba upraszczania uprawy plużnej.
ORKA-podst. zabieg uprawowy odwracający oraz kruszący i spulchniający rolę, wykonywany pługiem lemieszowym lub talerzowym.
Zadani aorki:*odwracanie, kruszenie, mieszanie i spulchnianie roli*przykrycie resztek pożniwnych, miedzyplonów,nawozów*ograniczenie zachwaszczenia!!!*poprawa napowietrzenia gleby*likwidacja kolein*ułatwienie gromadzenia wody*wydobycie z głębszych warstw wymytych kolidow i skł. pokarm.
Osiagnięcie założonych celów orki zalezy m.in:- od konstrukcji elementów roboczych pługa, zwłaszcza odkładnicy-wilgotności gleby-głębokości i szerokości skiby-prędkości orki

Rodzaje orek: NA EGZ!
1. Ze względu na głębokość:-płytkie......................<15 cm (podorywka)-średnio głegokie........15-25cm-głębokie.....................25-30 cm (przedzimowa)-b.głębokie..................>30 cm

2. Ze wzgledu na zadania:*zasadnicze: podorywka, orka wiosenna, orka przedzimowa, razówka*uzupełniające: odwrotka, orka wiosenna*specjalne: agromelioracyjna, orka po roślinach wieloletnich

3. Ze zwgledu na technikę wykonania:
*zagonowa (w skady)*bezzagonowa :jednostronna, figurowa
Podział orek ze względu na prędkość: ~ szybkie :7-10 km/h ~ wolne:4-6km/h
wyskoka predkość- duży odrzut i rozdrobnienie, pole wyrównane, zastosowanie- przed siewem.
niska prędkość-maksymalne wysztorcowanie skib, zastosowanie- orka przedzimowa
SPOSBY WYKONANIA ORKI:1. W składy (zagonowa)2.Jednostronna (bezzagonowa) -skiby odwracane raz w prawo, raz w lewo! Bardziej kosztowna. Nie ma bruzd ani grzbietów, pole równe.
Parametry charakteryzujące jakość orki:-głębokość i równomierność głębokości-stopień wyskibienia roli-zbrylenie roli
PODORYWKA-orka płytka- 8-12cm-Wykonywana bezośr. po zbiorze roślin-Rozpoczyna pozniwną uprawę gleby.Pług podorywkowy +Brona
Pług podorywkowy można zastapić m.in.:-kultywatorem podorywkowym-broną talerzową -maszynami uprawowymi
Orka przedzimowa (ziębla)Wykonywana późną jesienią z reguły w ostrą skibę, pod wiosenne siewy roślin (uniknąć orki wiosną!)
Zadania:- strukturotwórcze działanie mrozu- magazynowanie wody- niszczenie agrofagów- przykrycie nawozów organicznych i minineralnych (+ przedpłużek)a) głęboka, do 30cm; 1:1, 1-1,2 b) pogłębiona: 1-5 cm głębiej niż głęboka
c) z pogłębiaczem ziębla + pogłębiacz 8-12cm
Ad. a), b), c) ===> zwłaszcza pod okopowe (np. buraki) i inne głęboko korzeniące
Ad. B) pogłębienie warstwy orno-prochnicznej (+ intensywne nawożenie organiczne i mineralne)
Ad. B) C) zwłaszcza na glebach z podeszwą płużną
Możliwe jest spłycanie ziębli zwłaszcza po okopowych
Orka wiosenna:- jako orka średnia: celem przyorania obornika lub międzyplonow albo przymusowa orka siewna
- jako orka płytka: przesiewy wymarzłych ozimin, spulchnienie rozlasowanych gleb
Orka agromelioacyjnajest to orka bardzo głęboka (do 45-60 cm) wykonywana płyhami o specjalnych konstrukcjach w celu poprawienia co najmniej na kilka lat niekorzystnych właściwości gleby.
jest wykonywana na glebach lekkich (wkładki obornika, iłu itp) albo na wadliwych glebach ciężkich (poprawa warunków powietrznych).
Głęboszowanie - stosowane jest na glebach o silnie zagęszczonym pogłębiu (ograniczony jest ruch wody, powitrza oraz rozwój systemu korzeniowego)
Zwiększa ono inflitrację, poprawia podsiąkanie, poprawia retencyjność gleby, zapewnia lepszy orzwój krzeniu oraz wpływa na wzrost plonów.
Warunki poprawnie wykonanego głęboszowania- wykonywać podczas niskiej wilgotności gleby, najlepiej tuż po zborze przedplonu- gleba znajdująca się poniżej warstwy ibitej musi zatrzymać wode grawitacyjną- podglebie nie może być zbyt kwaśne lub zasadowe- na polach zmeliorowanych głęboszenie należy wykonywać pod kątem prostym do rurociągów denarskich- nas stoku głęboszowanie powinno byś wykonywane wzdłóż warstwic, by zapobiec erozji
Zagęszczenie podglebia ( do głębokości 0,5-0,8 m) Przyczyny: przejazdy ciężkich ciągników i maszyn (o dużym obciażeniu osi kół); procesy glebotwórcze
ZASKORUPIENIESkorupa glebowa - niebezpieczna np dla buraków. Niszczy się ją pałami ją wałamikolczastymi; Najbardziej podatne na zaskorupienie sa gleby o dużej zawartości cześci spławialnych (powyżej 35%) i małej zawartości próchnicy (poniżej 1%)
Zaskorupieniu gleby można przeciwnidziałać przez: wapnowanie, nawożenie organiczne, mulczowanie powierzchni pola, uprawę roślin okrywowych (poplonów)
Zaskorupienie gleby najlepiej niszczyć a pomocą wałów zębatych (kolczastych) oraz wałów typu Cambridge i Sroskill. Nie bronować.
Zapobieganie zbrylaniu: uprawa roli przy optymalnej wilgotności uprawowej
Narzędzia zastępujące orkę: kultywator o sztywnych zębach, beona talerzowa, glebogryzarka, pług talerzowy, pługofrezarka
Uprawki zastepujace orke (narzędzia zastepujace plug)-kultywator o sztywnych zebach-brona talerzowa-glebogryzarka-plug talerzowy-plugofrezarka
(zmniejsza się liczbę przejazdów )

Zabiegi uprawowe uzupełniające (doprawiające) – zaleca się doprawianie w czasieorki – agregatowanie z roznymi maszynami (szczególnie ważne dla orek siewnych)1.spulchniające i wyrównującea)wykonywane narzędziami biernymi-włóknowanie-bronowanie-kultywatorowanie-talerzowanieb)wykonywane maszynami uprawowymi-gryzowanie
-bronowanie bronami aktywnymi (wahadłowa, wirnikowa, rotacyjna)
2. ugniatające i kruszacea)wałowanie wałami-ugniatajacymi powierzchniowe warstwy gleby-ugniatajacymi głębsze warstwy gleby-kruszacymi
WŁÓKNOWANIEWykonywane jest włóką na średnich i ciężkich glebach na ogół jako pierwszy wiosenny zabieg po przesnieciu („zabieleniu skib”)
Cele:-wyrównanie powierzchni pola o przedzimowej orce-zmniejszenie nieproduktywnego parowania-znieszczenie siewek chwastów
BRONOWANIE:Np. brona zebowa i brona chwastownikJeden z najbardziej uniwersalnych zabiegów uprawowych. Wykonywane jest zarówno na polach obsianych jak i nie obsianych, najczęściej za pomocą bron zębatychBrony zębate: lekkie (2-3 cm) srednie 5-8, ciezkie 10-12
1.Zadania bronowaniaa) na polach nie obsianych:-Płytkie spulchnienie i wyrównanie roli-Ograniczenie parowania wody-Niszczenie siewek chwastów-Mieszanie z glebą nawozów i pestycydów-Przykrycie nasion po siewie (brony posiewne)-Kruszenie skib, Bryl i skorupy glebowejb) Po zasianiu roślin (m.in. brony zębate, brona chwastownik, brona szczotkownik)-Niszczenie wschodzących chwastów-Pobudzanie krzewienia zbóż-Przyspieszanie regeneracji wieloletnich roślin motylkowych-Usuwanie obumarłych roślin, przerzedzanie łanu
]-Niszczenie skorupy glebowej
KULTYWATOROWANIE:(budowa kultywatora)(kultywator o zebach sztywnych i sprężynowych)Zabieg spulchniajacy, kruszacy i mieszajacy role bez jej odwracania
Kultywatory stosowane sa w zestawach uprawowych i uprawowo siewnych o zebach Sprężystych, półsztywnych i sztywnych Głębokość pracy zaleznie od rodzaju zebów i kultywatorów od kilku do 25 cm (45cm) Zadania:Spulchnienie zleżałej roli po orce, Niszczenie chwastów jednorocznych, podcinanie wieloletnich oraz wyciagnaie rozłogów perzu Rozrywanie skib po orce na zwięzłych glebach (przyspiesza osiadanie)
Mieszanie gleby z nawozami minerlanymi
Zastąpienie podorywki, orki…
TALERZOWANIE (np. talerzowa)
Zabieg spulchniajacy do 10-20 cm lub czesciowo odwracajacy role wykonywany brona talerzowa
Pozwala także na podciecie resztek pożniwnych, nawozow zielonych i ich przykrycie (niepelne) oraz rozdrobnienie zleżałych skib (gleby ciezkie i zadarnione)
Jakość pracy zalezy od kata ustawienia talerzy

MASZYNY UPRAWOWE
Gryzowanie
Bronowanie bronami aktywnymi
Maszyny uprawowe intensywnej Krusza i mieszaja glebe niż narzędzia z zespołami biernymi
Umożliwiają przygotowanie gleby do siewu za jednym przejazdem. Mogą wiec zastępować orke siewna wraz z zabiegami doprawiającymi
Glebogryzarki dobrze mieszaja glebe z obornikiem i słomą, nadaja się do niszczenia darni
Maszyny uprawowe stosuje się na glebach ciezkich i średnich. Na lżejszych glebach niszcza strukture i rozpylaja.
WAŁOWANIE
Waly ugniatające powierzchniowe warstwy gleby: wal gładki’Cele: poprawa stosunków wodnych gleby, wciskanie „wysadzonych” roslin po zimie, wyrównanie powierzchni
Wały ugniatajce podpowierzchniowe warstwy gleby:
-wał Campbella – wgłębne ugniatanie calej zaoranej warstwy gleby, przyspiesza osiadanie roli po orce
-wal stunowy – w zestawach uprawowych do płytkiego podpowierzchniowego (2-5 cm) ugniatania gleby
Wały kruszace
-wal pierścieniowy zwykly – mala intensywność kruszenia
-wal croscill-cambidge – kruszenie Bryl intensywne
-wal kolczatka – zagregatowany z pługiem kruszy bryły i ułatwia pozniejsze doprawianie roli stosowany także do niszczenia skorupy glebowej
Materiał siewny roślin uprawnych - oznacza rośliny lub ich cześci przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub innego sposobu rozmnażania roślin, w tym zastosowaniem metod biotechnologii.
Materiał siewny:
generatywny wegetatywny
nasiona bulwy
owoce jednonasiienne korzenie spichrzowe
części owoców karpy korzeniowe
owocostany pędy
Wyradzanie (degeneracja) materiały siewnego roślin powodowane głównie przez:
- porażenie nasion, bulw przez choroby
- niekontrolowane krzyżowanie (obcopylnych) i brak selekcji negatywnej
- zanieszczyszczenie innymi gatunkami lub odmianami tego samego gatunku
- mutacje
Szybsze wyradzanie materiału siewnego wegetatywnego niż generatywnego
Nie można ciągle wykorzystywać materiały siewnego z własnej produkcji!
Należy dostarczać rolnikom materiał siewny możliwie najwyższej jakości, który jesr produkowany w kontroloanych warunkach. Jest to materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany.
Stopień kwalifikacji - oznacza kolejne rozmnożenie materiału siewnego w obrębie kategorii
W polsce materiałem siewnym kwalifikowanym obsiewane jest
- 7-8% powierzchni zbóż
- 3-4% powierzchni ziemniaka
- w krajach UE odnawianie materiału siewnego przekracza 50% powierzchni zbóż, a w polsca żyta co ok. 23 lata, jęczmień co 5 lat.
System rolniczy - określa generalne podejście do produkcji rolcznicej ze względu na wnoszone nakłady na produkcję, obicażenie srodowiska oraz stopień zrównoważenia środowiskowego i społeczno-ekonomiznego.
Niewiadomski definiuje system rolniczy jako "sposób zagospodarowania przestrzeni rolniczej w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ich przetwarzania wyceniony kryteriami ekologicznymi, ekonomicznymi i społecznymi". Wydaje się, że w definicji nie uwzględniono kryteriów społecznych.
Negatywne następstwa rolnictwa intensywnego, m.in:
W sferze środowiskowej:
- degradacja środowiska
- zagrożenia dla bioróżnorodności oraz zdrowia ludzi i zwierząt
W sferze ekonomicznej:
- nadmierny wzrost kosztów produkcji rolniczej i konieczność jej subsyduiowania
- nadprodukcja żywności i wynikające stąd koszty jej zagospodarowania
- spadek cen żywności i obniżenie opłacalności produkcji rolniczej
W sferze społecznej:
- wzrost wymagań konsumentów w zakresie ochrony środowiska i jakości żywności
- zmniejszenie zatrudnienia bezpośrednio w rolnictwie
- przejmowanie miejskiego stylu życia i zanikanie tradycyjnej kultury wiejskiej.
Rozwój zrównoważony rolnictwa (Wilkin 2004)
"Rozwój zrównoważony polega na takim wykorzystaniu i konserwacji zasobów naturalnych i takim zorientowaniu technologii i instytucji, aby osiągnąć i utrzymać zaspokajanie ludzkich potrzeb obecnego i przyszłych pokoleń. Taki rodzaj rozwoju (w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie) konserwując glebę, zasoby wodne, rośliny oraz....
Rozwój zrównoważony - prawo do zaspokojenia aspiracji rozwojowych własnej generacji bez ograniczenia podobnego prawa przyszłych pokoleń.
Cechy rolnictwa zrównoważonego na poziomie kraju wg IUNG - PIB
- regionalne wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej i utrzymanie potencjału produkcjyjnego gleb
- zapewnienie samowystarczalności żywnościowej kraju (netto)
- produkcja bezpiecznej żywności
- produkcja surowców o pożądanych, oczekiwanych przez konsumentów i przemysł paramterach jakościowych
- uzyskiwanie w rolnictwie dochodów pozwalających na porównywalną z innymi działami gospodarki opłatę pracy i zapewnienie środków finansowych na modernizację i rozwój
- zarządzanie zasobami naturalnymi umożliwia zaspokajanie zmieniającyh się potrzeb, zachowujac jednocześnie wysoką jakośc środkowiska naturalnego i chroniąc jego zasoby.
Główne cechy gospodarstwa zrównoważonego [IUNG - PIB]:
- zapewnienie trwałej żyzności gleby
- dostosowanie gałęzi i kierunków produkcji oraz odmian roślin i ras zwierząt do warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnych
- zrównoważony bilans substancji organicznej
- zrównoważony biland składników pokarmowych (nawozowych)
- wysoki indeks pokrycia gleby roślinnością
- integrowana ochrona roślin
- przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki i zootechiki
- troska o zachowanie bioróżnorodności
- obsada zwierząt dostosowana do potencjału adsorbcyjnego ekosystemu
- racjonalne wyposażenie gospodarstw w zakresie infrastruktury technicznej
- przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej
- racjonalna organizacja pracy i umiejętne zarządzanie gospodarstwem
- postrzeganie gospodarstwa w jego związkach z otoczeniem (obszarami wiejskimi)
- uzyskiwanie dochodów zapewniających porównywalne z pracą poza rolnictwem wynagrodzenie za pracę i środki na rozwój (inwestycję).
Systemy produkcji rolniczej
- konwencjonalny: intensywny (industrialny) i ekstensywny
- ekologiczny
- integrowany
- precyzyjny
Rolnictwo ekologiczne i integrowane wywodzi się z reakcji na postępującą degradację agroekosystemów w rolnictwie intensywnym.

Rolnictwo ekologiczne (organiczne, biologiczne)
Sposób gospodarowania ograniczający zależność od nakładów zewnętrznych poprzez stymulowanie biologicznych mechanizmów produkcyjnych w obrębie gospodarstwa. W tym systemie najsilniej są naśladowane procesy zachodzące w ekosystemach naturalnych.
Uprawa roślin - podstawy
- w gospodarstwach ekologicznych szczególnie należy zadbać o elementy krajobrazu będące ostoją dzikiej przyrody (międzyzadrzewina itp).
- stosowanie materiału siewnego wyproduowanego metodami ekologicznymi. Dobór odmian możliwie odpornych na choroby i szkodniki
- wielopolowy płodozmian (minimum 4-letnia rotacja), w tym rośliny strukturotwórcze i zwiększejące zawartość MO w glebie oraz wiążące N2 (rośliny motylkowe w plonie głównym)
- maksymalne pokrycie gleby roślinnością (rośliny wieloletnie, imędzyplony pozostawiane na zimę)
- głównie bezpłużna iprawa roli. Płytkie odwracanie - głębokie spulchnianie gleby. Agregatowanie maszyn (c.d. w notatkach)
Chów zwierząt - podstawy
- sposób utrzymania - odpowiednie pomieszczenia, zakaz uwiązywania zwierząt, stały dostęp do wybiegów
- dostęp do odpowiednich pastwisk
- obsada zwierząt 0,5-1,5 DJP/ha (dopuszczalna obsada 2 DJP/ha)
- pasze własne wytworzone metodami ekologicznymi
Kontrola i Certyfikacja
- okres przedstawiani trwa 2 lata, a w przypadku upraw wieloletnich, tj. sadów oraz plantacji jagodowych, winnic, chmielników - 3 lata
- gospodarstwa ekologiczne (po konwersji) są corocznie poddawane przynajmniej jednokrotnej kontroli przez jednostkę certyfikującą
- certyfikat przez jednostkę certyfikującą potwierdza, że określone produkty zostały wyprodukowane metodami ekologicznymi (nie podlgega kontroli jakości produktu).
Rolnictwo precyzyjne
- umożliwia dostosowanie dawek środków ochrony roslin, nawozów, nasion, wody itp. lub parametrów roboczych maszyn do zmienności gleby i roślin w obrębie pola
- umośliwia także automatyczne prowadzenie pojazdów rolniczych
- rolnictwo cechuje precyzja, powtarzalność oraz dokładność
- w innych systemach traktuje się jednolicie całe pole
podstawowym elementem w rolnictwie precyzyjnym są dokładne cyfrowe mapy pól wykonane przy użyciu technik GPS i GIS, przedstawiające dokładne obrysy pola oraz przestrzenną zmienność badanych cech gleby i roślin.
Do opracowania map zasobności i zmienności glebowej służy pojazd wyposażony w odbiornik GPS,
komputer pokładowy i automat do pobierania próbek gleboowych.
Ważne są również mapy plonów.
Korzyści rolnictwa precyzyjnego
Optymalne wykorzystanie: zróżnicowanych w obrębie pola zasobów gleby; potencjału produkcyjnego roślin przy minimalnych zagrożeniach dla środowiska
- oszczędności w żużyciu nawozów i śr. och. roś.
- optymalna uprawa roli i roślin
- zwiększenie....
Jednoetapowy zbiór zbóż kombajnem
WARUNKI:
- pole niezakamienione, bez bruzd
- dojrzałość pełna lub martwa ziarna
- wilgotność ziarna do zbioru do 18%
CZYNNOŚCI:
- kombajnowanie zboża
- załadunek ziarna na przyczepy, zwózka z pola
- zbiór słomy ze zwózką lub przyoranie słomy
Zbiór ziarna kukurydzy kombajnem
Warunki:
- dojrzałość pełna ziarna
- wilgotność ziarna do zbioru <38%
- konieczne natychmiastowe suszenie ziarna
CZynności:
- kombajnowanie kukurydzy + rozdrabnianie słomy
- załadunek ziarna na przyczepy, zwózka z pola
- przyoranie rozdrobnionej słomy
Uwagi:
- wymagane kombajny specjalistyczne lub przystawka do kombajnu klasycznego
Kukurydza
Termin zbioru: na zielonkę - do wykształcenia kolb, na kiszonkę - dojrzałość woskowa, na CCM - dojrzałość późnowoskowa-pełna, na ziarno - dojrzałość pełna
Ogólne opryski przed zbiorem rzepaku
- ogranizenie pękaniu łuszczyn (gdy większość łuszczyn ma kolor żółto-zielonkawy_
- przyspieszenie dojrzewania roślin (na początku dojrzałości technicznej)
- niszczenie perzu i zasuszanie chwastów (gdy była jest wyległy i przrośnięty głównie perzem)
- desykacja łanu
Dojrzałość techniczna nasion rzepaku
Nasiona zawierają 35-45% wody, łan zmienia barwę z soczysto-zielonej na jasnozieloną, łuszczyny nie otiwerają się przy potrząsaniu. Zginane łuszczyny w kształ litery U pękają w miejscu zgięcia uzyskując brunatnijące po bokach nasiona. Takich łuszczyn w ładnie powinno być ok. 70-80%.
Jednoetapowy zbiór rzepaku bez rzygotowania łanu
Warunki:
- plantacja równomiernie dojrzewająca niezachwaszczona
- dojrzałość pełna nasion
- wilgotność nasion do zbioru <17 %
Czynności:
- opcjonalnie: oprysk
- kombajnowanie
- załadunek nasion na przyczepy, zwózka z pola
- zbiór słomy ze zwózką lub jej przyoranie
Uwagi: konieczność natychmiastowego dosuszenia nasion po zbiorze

Dwuetapowy zbiór rzepaku
Warunki:
- 7-10 dni wcześniejszy niż jednoetapowy
- plantacje: nierównomiernie dojrzewające, wyległe, przerośnięte chwastami
- pełnia dojrzałości technicznej
Czynności
Etap I: koszenie ładnu żniwiarką pokosową; ściernisko o wysokości min. 30 cm; 5-7 dniowe dosychanie ściętych roślin na pokosach
Etap II: zbiór pokosów kombajnem wyposażonym w podbieracz pokosów; załadunek nasion na przyczepy, zwózka z pola; zbiór słomy ze zwózką lub jej przyoranie
Metody konserwowanie zielonek
Zebrana zielonka: kiszonka, sianokiszonka, siano, susz, bezpośrednie skarmianie
Zbiór kukurydzy na kiszonkę z całych roślin:
Warunki: dojrzałość woskowa ziarna, wilgotności roślin 65-70%, udział kolb w plonie około 50%
Czynności: ścinanie zielonki sieczkarnią...