1. Funkcje finansów

Finanse to pieniężna forma podziału dochodu narodowego. To procesy realizowane za pomocą pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego oraz unormowania prawne w tym zakresie. Finanse dzielimy na publiczne i prywatne.

Finanse publiczne obejmują procesy i normy prawne dotyczące gromadzenia i dysponowania zasobami pieniężnymi przeznaczonymi na finansowanie dóbr zaspokajających potrzeby całego społeczeństwa lub społeczności gminy, powiatu. Przeznaczane są m.in. na obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, administrację, budowę i utrzymanie dróg publicznych, ochronę zdrowia itd.

Finanse prywatne obejmują pozyskiwanie i wydatkowanie zasobów pieniężnych przez osoby prywatne (os. fiz. i pr.)

Zasadnicze różnice między finansami publicznymi a prywatnymi polegają na tym, że:

1. fundusze publiczne gromadzone są na zasadzie przymusu i przeznaczone na zaspokajanie potrzeb publicznych,

1. zakres finansów publicznych jest dużo szerszy,

1. operacje finansowe w zakresie finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę państwa.

Funkcje finansów publicznych:

Przez funkcję finansów publicznych należy rozumieć zespół stawianych przed nimi zadań.

1. Funkcja fiskalna polega na dostarczeniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów przeznaczonych na realizację jej zadań.

1. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz i rozdzieleniu ich określonym podmiotom.

1. Funkcja stymulacyjna sprowadza się do oddziaływania przy pomocy rozwiązań i strumieni finansowych na zachowanie różnych podmiotów.

1. Funkcja ewidencyjno – kontrolna polega na monitorowaniu i kontroli przebiegu procesów gospodarczych.

2. Funkcje budżetu

Budżet określa się jako plan działalności finansowej państwa lub jednostki samorządu terytorialnego jako podmiot władzy. Obejmuje z jednej strony dochody z drugiej wydatki. Ustalany jest na rok czasu.

Budżet łączy się z trzema elementami:

1. zasobami pieniężnymi państwa,

1. sporządzonymi planami dochodów i wydatków,

1. nadawaniu tym planom określonej formy prawnej.

Funkcje budżetu:

a) Funkcja polityczna sprowadza się do kontroli narodu nad działalnością rządu.

b) Funkcja ekonomiczna polega na dokonywaniu podziału znacznej części dochodu narodowego.

c) Funkcja prawna sprowadza się do uchwalenia budżetu państwa w formie ustawy, a jednostki samorządu terytorialnego w formie uchwały.

3. Struktura organizacyjna budżetu

W latach 1950 – 1989

Budżet państwa:

1. centralny

1. terenowe:

1. powiatowe w 1974

2. wojewódzkie

Od 1989 roku struktura organizacyjna systemu budżetowego oparta jest na zasadzie oddzielenia samorządu terytorialnego od państwa dlatego niezależnie od siebie. Istnieje więc jeden budżet państwa i tyle budżetów j.s.t. ile tych jednostek.

4. Zasady budżetowe

Zasady budżetowe są to postulaty, nauki pod adresem ustawodawstwa dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej w celu optymalizacji, realizacji zadań. Do najważniejszych zasad można zaliczyć:

a. Zasada powszechności występuje pod postaciami zupełności lub budżetowania brutto. Wyraża się ona tym, że wszystkie jednostki państwowe lub samorządowe wchodzą do budżetu całością dochodów i wydatków. Zasadę tą formułuje się zarówno ze względów politycznych i techniczno-organizacyjnych. Geneza tej zasady wiąże się z walką polityczną parlamentu o całkowitą kontrolę nad wydatkami rządu. Zasada ta w swojej sprzeczności z komercyjnym charakterem działalności niektórych służb nie zachęca do wypracowania dodatkowych dochodów. Prawo budżetowe formułuje zasadę tą w sposób pośredni i bardzo zliberalizowany.

b. Zasada jedności postuluje aby budżet państwa ujmowany był w jeden, całościowy akt prawny. Odstępstwem od tej zasady jest ustalenie kilku różnych budżetów. Ustawodawca jest zwolennikiem zasady jedności budżetu państwa jak i jednostki samorządu terytorialnego. Występuje jako zasada jedności materialnej budżetu-postuluje aby budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli środków, której całośćc. dochodów przeznaczana jest na całośćd. wydatków. Połączenie dochodów z wydatkami to funduszowanie. Środki pochodzące z określonych źródeł z przeznaczeniem na określone cele to fundusze celowe.

c. Zasada niefunduszowania umożliwia ustalenie wydatków z aktualnymi potrzebami. Czyni decyzje elastycznymi.

d. Zasada szczegółowości postuluje aby budżet i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków. Do tego celu służy klasyfikacja budżetowa.

Częściej dotyczą jedynie budżetu państwa (kancelaria sejmu, prezydenta rządu)

Działy – kultura, zdrowie, oświata, gosp. mieszkaniowa, pomoc społ. W działach podział na rozdziały.

Rozdziały – wg niego fundusz prac, zakupy, remonty, inwestycje.

Paragrafy – płace (podstawowe, narzuty na płace).

Budżet jednostki samorządu terytorialnego-podział jest identyczny jak w budżecie państwa, nie występuje podział na części.

e. Zasada równowagi budżetowej postuluje ukształtowanie wydatków na poziomie dochodów. Budżet powinien byćf. zrównoważony, nie można wydaćg. więcej niż się posiada. Dopuszcza się, że budżet państwa może byćh. niezrównoważony i od lat 70-tych do dnia dzisiejszego budżet państwa jest ciągle budżetem niezrównoważonym tzn. dopuszcza się deficyt budżetowy, wydatki większe są niż dochody. Zasada równowagi budżetowej nie ma zastosowania jako nakaz prawny odnośnie budżetu państwa (państwo może zaciągaći. kredyty zagraniczne, a jednostka samorządu terytorialnego nie może).

5. Formy organizacyjne gospodarki budżetowej

Jedną z form organizacyjnych gospodarki budżetowej jest jednostka budżetowa. Jest to taka jednostka organizacyjna, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a dochody odprowadza do dochodów budżetu. Obowiązuje ją zasada brutto. Jednostką budżetową jest uniwersytet, politechnika, szpitale, przedszkola, przychodnie.

Zakłady budżetowe np. Pałac Młodzieży to takie jednostki organizacyjne, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Muszą wypracować sobie co najmniej 50% dochodu, bowiem dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów działalności nie mogą przekroczyć 50% jego wydatków. Resztę dostaje z budżetu. Powiązane są z budżetem zasadą netto – mają obowiązek rozliczyć się z fiskusem.

Jednostka organizacyjna państwa lub samorządu terytorialnego, które prowadzą działalność gospodarczą na zasadzie odpłatności może być prowadzona przez przez gospodarstwa pomocnicze lub środek specjalny.

Gospodarstwo pomocnicze to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część działalności jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna. Pokrywa swe koszty z uzyskiwanych przychodów, może także otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe.

Środki specjalne to środki finansowe gromadzone przez jednostki budżetowe na osobnych rachunkach bankowych. Wykorzystywane są na cele wskazane w ustawie lub uchwale, na cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę oraz na remont lub odtworzenie mienia, którego dotyczy odszkodowanie.

6. Procedura budżetowa

Zasady procedury budżetowej:

1. opracowanie procedury budżetowej – projektu,

2. uchwalenie budżetu,

3. wykonywanie budżetu,

4. sprawozdawczość i kontrola budżetowa

Zasady procedury budżetowej regulują sposób postępowania różnych podmiotów, terminy wykonania, zakres i charakter opracowanych lub przekazywanych materiałów mających istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki budżetowej

Przestrzeganie wpływa bezpośrednio na merytoryczny kształt budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Zasady procedury budżetowej zawarte są w dwóch aktach prawnych: w ustawie – prawa budżetowe i w ustawie o samorządzie terytorialnym.

Zasada opracowania projektu budżetu państwa

Budżet państwa jest instrumentem w realizacji polityki społ-gosp państwa. Opracowanie założeń tej polityki stanowi więc wstęp prac do opracowania tego budżetu. Założenia te winny zostać uchwalone przez sejm 20.X. W oparciu o założenia ministra finansów określa zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu budżetu państwa. Opracowany projekt trafia na obrady Rady Min, która po uchwaleniu przekazuje sejmowi i senatowi w nieprzekraczalnym terminie do 15.XI.

Zasada uchwalania budżetu

Projekt ustawy budżetowej winien trafić do sejmu w terminie umożliwiającym uchwalenie przed rozpoczęciem roku budżetowego a w uzasadnionych przypadkach do końca pierwszego kwartału. Wspomniane terminy dotyczą również budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Jeżeli nie zostanie uchwalony budżet j.s.t. do 30.III. to z dniem 1.IV. wkracza R.I.O. która ustala budżet dla j.s.t. Ustalenie budżetu przez R.I.O. nie zwalnia rady od uchwalenia budżetu j.s.t. Natomiast jeżeli sejm nie uchwali budżetu w ciągu trzech miesięcy - do 31.III. to prezydent może go rozwiązać. Jeżeli sejm nie jest w stanie uchwalić ustawy budżetowej winien uchwalić ustawę o prowizorium budżetowym.

Zasada wykonywania budżetu

W trakcie wykonywania budżetu państwa szczególna rola przypada R.M., min. fin. oraz ministrom i wojewodom. Natomiast odnośnie j.s.t. główna rola przypada zarządowi (prezydentowi, burmistrzowi). R.M. sprawuje ogólny nadzór nad wykonaniem budżetu państwa. Natomiast nad budżetem j.s.t. nadzór sprawuje R.I.O. Min. Fin. Sprawuje ogólną kontrolę w realizacji dochodów i wydatków oraz utrzymywania równowagi budżetowej. Ministrowie oraz wojewodowie sprawują nadzór nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych.

W trakcie wykonywania budżetu obowiązują określone zasady zwane regułami wykonywania budżetu:

1. terminowość

2. pełnej realizacji zadań

3. zwiększenie wydatków – tylko w granicach planowanych rezerw.

Budżet państwa wykonywany jest na podstawie ustawy budżetowej, układu wykonawczego budżetu oraz planów finansowych poszczególnych jednostek organizacyjnych. W trakcie wykonywania budżetu można dokonywać zmian tzn. można przenosić wydatki z jednego przedziału do drugiego lecz zmiany winny być wykonywane zgodnie z uprawnieniami. Zmiany między działami w budżecie państwa może przeprowadzać parlament, a w j.s.t. rada. Zmiany między działami, a paragrafami może dokonywać rząd, a w j.s.t. zarząd. Zastrzeżone dla parlamentu i rady są wydatki na inwestycje.

7. Zasady kontroli sprawozdawczości budżetowej.

Zasada kontroli i sprawozdawczości budżetowej

Można wyróżnić kontrolę polityczną wykonywania budżetu i administracyjną. Z punktu widzenia kryteriów kontroli można wyodrębnić kontrolę legalności i jakości gospodarki budżetowej. Instytucjonalnie kontrolę gosp. budżetowej sprawują organy państwowe i samorządowe. Kontrolę gosp. budżetowej rządu sprawuje sejm i NIK. Natomiast organy niższego stopnia (ministerstwa) kontroluje R. Min. Wykonywanie budżetu państwa kontroluje sejm. Komisja sejmowa ds. budżetu przedstawia sejmowi wniosek w sprawie udzielenia rządowi absolutorium. Natomiast w j.s.t. w każdej radzie istnieje komisja rewizyjna, która składa wniosek o udzielenie j.s.t. absolutorium zarządowi a wniosek musi zaakceptować R.I.O.

8. Klasyfikacja wydatków budżetowych.

Wydatki budżetowe związane są z realizacją funkcji państwa w zakresie zaspokajania potrzeb publicznych.

Wydatki ze względu na przeznaczenie:

1. gospodarka narodowa,

1. cele socjalno-kulturalne,

1. administracja,

1. wymiar sprawiedliwości,

1. obrona narodowa,

1. policja,

1. obsługa długu publicznego.

Inny podział wydatków:

1. inwestycyjne i bieżące (inwestycyjne – na inwestycje państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie kosztów inwestycji innych jednostek, na zakup akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego; bieżące – zakup dóbr, wypłata wynagrodzeń, emerytur, rent, co umożliwia realizację zadań publicznych)

1. osobowe i rzeczowe (osobowe – obejmują wynagrodzenia i inne świadczenia związane z pracą zatrudnionych np. składki ubezpieczenia społ; rzeczowe – związane są z zakupem materiałów np. kredy, krzeseł w szkole, materiałów opatrunkowych w szpitalu)

1. odpłatne i nieodpłatne (odpłatne - charakteryzuje wzajemność świadczeń np. wynagrodzenie za pracę, zapłata za towar; nieodpłatne – charakteryzuje jednokierunkowość świadczenia np. emerytura)

10. Dyscyplina budżetowa i odpowiedzialność za jej naruszenie.

Dyscyplina budżetowa jest to katalog zasad prawidłowego prowadzenia gospodarki budżetowej.

Obowiązujące prawo budżetowe wymienia następujące przypadki naruszenia dyscypliny budżetowej:

1. przekroczenie wydatków budżetu

1. zaniechanie przeprowadzenia inwestycji – nierozliczenie z kosztów

1. niezgodne z przeznaczeniem niezgodnych z uprawnieniami.

Kary:

11. upomnienia,

11. nagany,

11. kary pieniężne.

Organami właściwymi w sprawie orzekania o naruszenie dyscypliny budżetowej są:

1. Resortowe Komisje Orzekające przy poszczególnych ministerstwach,

2. Komisje Orzekające przy wojewodach

3. Komisje Orzekające przy R.I.O.

4. Główna Komisja Orzekająca przy Ministerstwie Finansów.

Składy komisji są 3-osobowe + oskarżyciele.

11. Subwencje

Subwencje to bezzwrotne świadczenia publiczno – prawne państwa na rzecz innych podmiotów publiczno – prawnych.

Z budżetu państwa udziela się subwencji jednostkom samorządu terytorialnego będącym prawno – finansowym odbiciem ustrojowego podziału zadań publicznych pomiędzy państwem a tymi podmiotami. Państwo przekazuje np. gminie prowadzenie szkół i przyznaje na ten cel pieniądze. Dotacje dzieli się na podmiotowe i przedmiotowe.

12. Dotacje

Dotacje to świadczenia dokonywane z budżetu podmiotu publicznego na rzecz osób trzecich przeznaczone na:

1. finansowanie lub dofinansowanie:

a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych j.s.t.

b) zadań realizowanych przez inne jednostki

c) bieżących zadań j.s.t.

d) zadań zleconych jednostkom nie zaliczających się do sektora finansów publicznych

e) dotacji celowych (koszty realizacji inwestycji)

2. dofinansowanie działalności bieżącej wskazanego podmiotu – dotacje podmiotowe

3. dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług – dotacje przedmiotowe

4. dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych

5. pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo utworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

13. Funkcje dochodów budżetowych

Dochody budżetowe pochodzą z danin publicznych (podatków i opłat) pobieranych w sposób przymusowy i bezzwrotny. Napływają z działalnością gosp. państwa oraz z jego majątku. Państwo korzysta z dochodów zwrotnych zaciągając dług publiczny – pożyczki wew. lub kredyty zagraniczne.

Funkcje dochodów budżetowych:

• funkcja fiskalna polega na dostarczaniu budżetowi odpowiednich środków pieniężnych na pokrycie wydatków,

• funkcja interwencyjna państwo przez podatki interweniuje w działalność gospodarczą lub w majątek za pomocą ustalenia podatków.

13 Konstrukcja prawna podatku.

1. Podmiot podatku – jednostka życia społecznego na której ciąży obowiązek świadczenia podatkowego(posiadanie samochodu, domu, praca),

1. Przedmiot podatku – wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego (np. osiągnięcie przychodu),

1. Podstawa opodatkowania – ilościowe ujęcie przedmiotu podatkowego wyrażone w jednostkach pieniężnych,

1. Stawki podatkowe – wyrażony stosunek kwoty podatku do podstawy opodatkowania; rozróżniamy stawki stałe, zmienne, progresywne (wraz ze wzrostem dochodu wzrasta stawka), regresywne (przy wzroście dochodu spada stawka),

1. Wyłączenia,

1. Zwolnienia i ulgi podatkowe.

14 Rodzaje podatków.

1. osobowy – rzeczowy,

1. bezpośrednie – pośrednie

1. przychodowy – opodatkowanie przychodu

1. dochodowy

1. majątkowy

1. konsumpcyjny – akcyza (obciąża artykuły masowego zużycia).

15 Opodatkowanie przychodów.

Podatkiem można sięgać do każdej fazy obrotu (tzw. podatek wielofazowy), bądź tylko do jednej wybranej fazy obrotu (podatek jednokrotny). Podatki przychodowe są zwykle podatkami cenotwórczymi (podatek od wartości dodanej lub podatek od towarów i usług).

Podatek od wartości dodanej jest odmianą wielofazowego podatku obrotowego. Jego istota polega na powszechności, wielofazowości, potrącalności, przerzucalności i neutralności.

VAT – podatek ten płacą wszystkie podmioty bez względu na typ własności i formę prawną działalności.

Wielofazowość - w każdej fazie obrotu wymierzany jest od obrotu netto;

Potrącalność – realny ciężar podatku ponosi konsument finalny;

Przerzucalność – nie zalicza się go do kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.

Przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT jest sprzedaż towarów i usług, odpłatne świadczenie usług na terenie Polski, eksport i import. Podatnikami są osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Przy podatku VAT rozróżniamy zwolnienia:

3. podmiotowe – podatnicy u których wartość sprzedaży towarów a także wartość eksportu towarów i usług nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym pewnej wartości (np. 100 tys.).

3. przedmiotowe – import towarów, które zwolnione są z cła, usługi niekomercyjne, rzeczy używane i różne formy wynagrodzeń za pracę.

Podstawę opodatkowania podatku od towarów i usług stanowi obrót należny netto. Podatnik ma prawo do obniżenia kwoty należnego podatku od towarów i usług o podatek należny i zapłacony w poprzedniej formie obrotu a także ma prawo do zwrotu podatku naliczonego, zapłaconego w kwocie wyższej od kwoty podatku należnego. Podatek od wartości dodanej to VAT.

16 Podatek od gier.

Wprowadzony w 1992 r. Przedmiotem podatku jest prowadzenie gier losowych i zakładów wzajemnych. Stawki podatku są zróżnicowane w zależności od rodzaju gry (wynosiły 10, 15 i 45%). Ten podatek jest podatkiem dochodu budżetu państwa.

17 Równoważenie budżetu.

Równoważenie budżetu można zdefiniować na podstawie zasady równowagi budżetu. Zasada ta postuluje ukształtowanie wydatków na poziomie dochodów. Dopuszcza się, że budżet państwa może być niezrównoważony (jest to tzw. deficyt budżetowy, który ma miejsce wówczas gdy wydatki przewyższają dochody). W celu zrównoważenia budżetu dopuszcza się zaciąganie kredytu zagranicznego (ale tylko przy budżecie państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego nie mogą tego robić). Budżet można zrównoważyć również np. poprzez sprzedaż mienia komunalnego.

Zasada ta ma zastosowanie jako nakaz prawny odnośnie budżetu państwa. Analizując równowagę budżetową w kilkunastu ostatnich latach trudno stwierdzić czy mamy do czynienia z racjonalnym gospodarowaniem.

18 Rezerwa budżetowa.

Rezerwa ogólna - powinna wynosić od 1% całości budżetu (może nią dysponować RM, Parlament). Przeznaczana jest na np. wydarzenia losowe takie jak powódź.

Rezerwa celowa – wiążemy ją z poszczególnymi działami gospodarki narodowej (np. oświata, zdrowie).

19 Dochody bezzwrotne budżetu.

Dochody bezzwrotne budżetu to: daniny publiczne (podatki, opłaty pobierane w sposób przymusowy i bezzwrotny); to również dochody napływające z działalności gospodarki państwa oraz z jego majątku.

20 Komu można udzielić dotacji ze wszystkich jednostek budżetu?

Dotacje to świadczenia dokonywane z budżetu podmiotu publicznego na rzecz osób trzecich. Dotacje dzieli się na: podmiotowe, przedmiotowe a także wyróżniamy dotacje wyrównawcze. Dotacje są wydatkami bezzwrotnymi.

21 Opracowanie budżetu jedn. sam. teryt.

Budżet jednostki samorządu terytorialnego uchwalany jest w formie uchwały budżetowej i przedstawia: dochody i wydatki jednostki samorządu terytorialnego, przychody i wydatki zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, jednostek budżetowych oraz środków specjalnych i funduszy celowych.

Zarząd jednostki samorządu terytorialnego, posiada uprawnienia do zmiany budżetu i zmian w budżecie w toku jego wykonywania, po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwej komisji do spraw budżetu, w zakresie:

• otrzymania z budżetu państwa dotacji celowych i zmiany ich wysokości,

• otrzymania dodatkowych subwencji, będących wynikiem podziału rezerw subwencji (z tego tytułu zarząd dokonuje zmian tylko po stronie dochodów),

• zwiększenia wydatków z rezerw budżetowych, zgodnie z planowanym przeznaczeniem wydatków.

Zarząd może dokonywać innych zmian w budżecie wyłącznie z upoważnienia organu stanowiącego samorządu w określonym przez niego zakresie, które mogą dotyczyć:

1. dokonywania innych zmian w planie wydatków, z wyłączeniem przeniesień wydatków między działami,

1. przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym.

22 Na czym polega wykonanie budżetu?

W trakcie wykonania budżetu państwa szczególna rola przypada RM, Ministrowi Finansów oraz ministrom i wojewodom. Natomiast w jednostkach samorządu terytorialnego rola ta przypada Zarządowi, Prezydentowi, wójtowi, burmistrzowi, a za sprawy finansowe odpowiada Skarbnik.

Minister Finansów sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków oraz utrzymanie równowagi budżetowej.

W trakcie wykonywania budżetu obowiązują określone reguły zwane zasadami wykonywania budżetu:

a) terminowość pełnej realizacji zadań

b) zwiększenie wydatków tylko w granicach planowanych rezerw.

Budżet państwa wykonywany jest na podstawie ustawy budżetowej, układu wykonawczego budżetu oraz planów finansowych poszczególnych jednostek organizacyjnych. W trakcie wykonywania budżetu można dokonywać zmian tzn. można przenosić wydatki z jednego działu do drugiego, lecz zmiany powinny być dokonywane zgodnie z uprawnieniami. Zmiany między działami w budżecie państwa może przeprowadzać Parlament a w jednostkach samorządu terytorialnego Rada Gminy, Powiatu czy Województwa np. z kultury na zdrowie. Natomiast zmiany między rozdziałami a paragrafami może dokonywać rząd, a w jednostkach samorządu terytorialnego Zarząd. Mamy jeden paragraf, który jest zastrzeżony tylko dla ustawodawcy – wydatki na inwestycje.

23 Podstawa udzielenia i nie udzielenia absolutorium.

Można wyróżnić kontrolę polityczną wykonywania budżetu i kontrolę adm. Z punktu widzenia kryteriów kontroli można wyodrębnić kontrolę legalności, kontrolę jakości gospodarki budżetowej. Instytucjonalnie kontrolę gospodarki budżetowej sprawują organy państwowe i samorządowe. Kontrolę gospodarki budżetowej rządu sprawuje NIK i Sejm. Natomiast organów niższego szczebla – RM. Wykonanie budżetu państwa kontroluje Sejm. Komisja Sejmowa właściwa do spraw budżetu przedstawia Sejmowi wniosek w sprawie udzielenia rządowi absolutorium. Natomiast w jednostkach samorządu terytorialnego Komisja Rewizyjna (ma prawo kontrolowania) składa wniosek o udzielenie absolutorium zarządowi z zastrzeżeniem, że ten wniosek musi być najpierw rozpatrzony przez RIO.

24 Kto sprawuje nadzór nad budżetem.

Ogólny nadzór nad wykonaniem budżetu sprawuje Rada Ministrów i Najwyższa Izba Kontroli. Nad budżetami jednostek samorządu terytorialnego nadzór sprawuje Regionalna Izba Obrachunkowa. Minister Finansów sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków oraz utrzymanie równowagi budżetowej. Ministrowie i wojewodowie sprawują nadzór i kontrolę nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych.

25. Dochody powiatu

obligatoryjne

1. udział w wysokości 1% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu

1. subwencja ogólna

1. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatu

1. dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb, inspekcji i straży

1. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administr. rządowej oraz inne zadania zlecone ustawami

1. dotacje celowe z budż. państwa na finansowanie zadań własnych powiatu

1. odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych

1. dochody z majątku powiatu

Fakultatywne źródła dochodów są jednolite dla gminy, powiatu i województwa.

Do dochodów fakultatywnych zalicza się:

1. dotacje celowe:

- na dofinansowanie zadań własnych

- z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń i porządku publicznego

- na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

2. dotacje z funduszy celowych

2. spadki, zapisy i darowizny

2. odsetki

- od pożyczek

- od nieterminowo przekazanych należności stanowiących dochody jedn. sam. teryt.

1. dywidendy i odsetki od kapitału wniesionego do spółek

1. dochody z kar pieniężnych i grzywien

1. inne dochody należne na podstawie odrębnych przepisów

26. Rodzaje rezerw budżetowych i ich przeznaczenie

W budżecie państwa tworzy się dwa rodzaje rezerw:

1 ogólna – powinna wynosić do 1% jest przeznacza na wydatki nie przewidziane, których nie można przewidzieć w trakcie tworzenia budżetu( musi być zawsze w budżecie np.: na powodzie)

1. celowa – tworzy się ja w poszczególnych działach (np. na odremontowanie szkoły, remont dróg po zimie) wysokość rezerwy celowej nie jest ograniczona co do sumy

27. Podatek rolny

Najstarszy podatek bezpośredni. Jest to podatek rzeczowy. Jego konstrukcja i wymiar wiążą się z pojęciem i właściwościami gospodarstwa rolnego. Wysokość uzależniona jest od tego czy ta ziemia tworzy gospodarstwo rolne i jaka to jest ziemia (jej klasa). Im lepsza ziemia tym większy podatek. Za gospodarstwo rolne uważa się obszar użytków rolnych, lasów, gruntów pod stawami oraz gruntów poza zabudowaniami. Przedmiotem opodatkowania jest fakt posiadania gruntów tworzących gospodarstwo rolne. Podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia użytków rolnych wyrażona w hektarach przeliczeniowych. Są to jednostki umowne nie odpowiadające powierzchni rzeczywistej. Są stosowane ze względu na podkreślenie waloru lub wad gruntu ziemi. Skala podatku rolnego ma charakter proporcjonalny czyli nie jest uzależniona od wielkości gospodarstwa. Jest wyrażona kwotowo liczona w cenie skupu żyta. Istnieją zwolnienia i ulgi, jedne mają charakter przedmiotowy i nawiązują do właściwości gruntów, np. niska jakość ziemi. Inne mają charakter stymulacyjny, np. grunty nabyte w drodze kupna. Stymulacyjny charakter mają także ulgi inwestycyjne.

28. Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatek ten ma charakter powszechny. Sięga po wszystkie dochody z różnych źródeł, np. pracy, kapitału, praw majątkowych a także od dochodów fundowanych (stypendia). Nie dotyczy on przychodów objętych innymi podatkami. Istnieją zwolnienia, mają następujący charakter: charakter szczególny (diety), charakter społeczny(pomoc osobom niepełnosprawnym) (pomoc kombatantom, rodzinom zastępczym) charakter stymulacyjny (przychody ze sprzedaży gruntów i budynków mieszkalnych w celu budowy lub nabycia innego budynku)

Podatek dochodowy jest podatkiem typu dochodowego, sięga do przychodów pomniejszonych o koszty ich uzyskania. Wysokość kosztów potrącalnych ma charakter szacunkowy i ryczałtowy.

Podatek oblicza się od czystego przychodu:

Podstawę opodatkowania stanowi łączna kwota dochodów uzyskanych w ciągu roku przez podatnika z różnych źródeł. Od podstawy opodatkowania jak do tej chwili można odliczyć kwoty przekazane w formie darowizny z pewnym zastrzeżeniem, że ta kwota nie przekroczy 10-krotnej kwoty dochodu. Podatek dochodowy od os. Fizycznych pobiera się według stawek podatkowych, które nie są jednolite. Istnieje progresja podatkowa (najniższa stawka 19%, 30%, 40% ). Podatek płatny jest zaliczkowo i rozliczony jest po zakończeniu roku. Najniższy dochód nie jest opodatkowany.

29. Zryczałtowany podatek od niektórych przychodów osób fizycznych

Dotyczy:

1. przychodów rolników prowadzących gospodarstwa rolne ze sprzedaży, np. piasku, prowadzenie usług przewozowych np. mleka

1. osób fizycznych z tytułu usług hotelarstwa

1. osób fizycznych, działalności artystycznych (10% )

30. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób fizycznych

Podlegają mu przychody uzyskane przez os. fizyczne z prowadzonej działalności gospod. Jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody w wysokości nie większej niż 100tys.zł lub rozpoczynają działalność gospod. Wysokość podatku wynosi od 2,5% do 7,5%, odliczenia od podatku dokonuje sam podatnik.

31. Opodatkowanie przychodów i dochodów w formie karty podatkowej

Dotyczy to przede wszystkim małej działalności gospod. Możliwość opodatkowania mają podatnicy prowadzący działalność w zakresie wytwórczości i usług. Dotyczy to tych podatników którzy złożyli wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej firmie.

Zastrzeżenie: wymaga się aby podatnik nie prowadziła innej działalności i nie korzystał z możliwości innego opodatkowania dochodów małżonków.

Podatnicy zwolnieni są z obowiązku prowadzenia ksiąg, są zobowiązani do prowadzenia ewidencji rachunków stwierdzających sprzedaż towarów lub świadczenie usług. Przy stosowaniu karty podatkowej zrezygnowano z ustalania podstawy opodatkowania.

32. Podatek dochodowy od osób prawnych

Jest on pobierany od całości dochodów bez względu na miejsce ich osiągnięcia. Łączny dochód jest opodatkowany. Podatników, których siedziba znajduje się za granicą dotyczy tzw. ograniczony obowiązek podatkowy. Dotyczy dochodów osiąganych w Polsce. Dochody osoby prawnej to nadwyżka przychodów nad kosztami jej uzyskania. Podstawą opodatkowania jest dochód osiągnięty w ciągu roku i pomniejszony o koszty uzyskania przychodów. Skala podatku jest proporcjonalna. Wynosi ona 40%, a przy opodatkowaniu przychodów 20%)

Z podatku tego zwolnione są:

- Skarb Państwa

- NBP

- Jednostki budżetowe (samorządowe i państwowe)

- Fundusze celowe

- Przedsiębiorstwa międzynarodowe (zarejestrowane nie w Polsce, podatek płaci tam gdzie ma siedzibę)

- Gminy i inne jednostki samorządu terytorialnego

Wyróżnić można zwolnienia:

- podatkowe

- podmiotowe

- przedmiotowe – to dochody: ze sprzedaży nieruchomości,. podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, z tytułu płacenia szkół, narodowych funduszy inwestycyjnych, podatników zatrudniających osoby niepełnosprawne,. związków zawodowych, spółek, których udziałowcami są wyłącznie organizacje działające na podstawie

33.Podatek od nieruchomości

Jest to podatek budżetu gminy (budynki, działki). Podmiotami tego podatku są osoby fizyczne i prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, którzy są właścicielami, posiadaczami, zarządcami, posiadaczami bez tytułu prawnego, użytkownikami wieczystymi nieruchomości.

• Gospodarstwo rolne– podatek rolny

• Działka, budowle – podatek od nieruchomości

Wysokość stawek podatku określa rada gminy, z tym że nie mogą one przekroczyć max stawek ustalonych corocznie przez Ministra Finansów.

Niższa stawka podatku jest na nieruchomość niezabudowaną, jeżeli częśc niezabudowana związana jest z działalnością gospodarczą to stawka jest inna, decyduje przeznaczenie danej nieruchomości.

Kwoty podatkowe mogą być zmieniane.

Podmioty opodatkowania:

--budynki

-- grunty nie objęte podatkiem rolnym

Podstawa opodatkowania jest zróżnicowana z zależności od przedmiotu opodatkowania, dla budynków podstawę stanowi powierzchnia użytkowa wyrażona w m² , stawka podatku ma charakter proporcjonalny.

Ustawowo zwolnione są z tego podatku niektóre nieruchomości np.: zajęte przez potrzeby samorząd teryt., będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych( na warunkach wzajemności), drogi publiczne, budowle i grunty wykorzystywane przez PKP, lotniska itd.

34. Podatek od środków transportowych (zwolnione samochody osobowe)

Podatnikami są osoby fizyczne i prawne będące właścicielami środków transportowych, przedmiotem opodatkowania jest własność lub posiadanie czynnych środków transp. (zarejestrowanych), podstawę opodatkowania ustala się z uwzględnieniem rodzaju środka transportowego oraz pojemności skokowej.

Podatek ten jest płatny bez wezwania podatkowego.

Zwolnienia: środki transp. Przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych

35.Podatek leśny

Podatnikami są osoby fizyczne i prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej.

Przedmiotem podatku jest własność lub posiadanie lasu.

Podstawa opodatkowania jest zróżnicowana w zależności od tego czy dla danego lasu określono plan urządzenia lasu.

36.Podatek od spadków i darowizn

Płatnikiem jest osoba fizyczna otrzymująca spadek lub darowiznę. Stopa podatku jest progresywna uzależniona od wartości spadku, darowizny, jednocześnie stawki podatkowe i progresja podatkowa jest uzalezniona od stopnia pokrewieństwa darczyńcy czy spadkobiercy. Pewna kwota wolna jest od podatku.

Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy obywateli państw obcych i osób nie mających w Polsce stałego pobytu.

Przedmiotem opodatkowania jest nabycie własności rzeczy w sposób nieodpłatny. Stawki podatku są zróżnicowane ze względu na przedmiot opodatkowania. Dla nabycia własności przez zasiedlenie stawka jest stała i wynosi 12%

Trzy grupy podatkowe: (stopnie pokrewieństwa)

1. grupa: należą małżonkowie , dzieci-rodzice

1. grupa: pokrewieństwo

1. grupa: ci którzy nie są spokrewnieni (do 80% podatek)

37 PODATEK AKCYZOWY

Opodatkowaniu akcyzą podlega w Polsce kilkanaście towarów i grup towarowych. Są to między innymi : paliwa do silników, oleje smarowe, urządzenia do prowadzenia gier losowych, wyroby futrzane, perfumeryjne, wysokiej klasy sprzęt elektroniczny, samochody osobowe, jachty, wyroby tytoniowe, spirytusowe i winiarskie, samochody osobowe, sól itd.

Podatek akcyzowy obciąża konsumenta. Pobierany jest jednak u producenta lub importera niezależnie od innych podatków. Nie podlega mu natomiast sprzedaż wyrobów akcyzowych na eksport. (jest on zatem podatkiem pośrednim- ponieważ płaci producent natomiast obciąża nim konsumenta)

Stawki podatku ustala się kwotowo lub procentowo, przy jednoczesnym zachowaniu w tym zakresie stosunkowo dużych uprawnień dla Minista Finansów. Ustalane SA bowiem tylko górne granice stawek poszczególnych grup wyrobów.

Ponieważ wysokość akcyz w kraju sięga, w odniesieniu do wyrobów produktowych nawet 90% ich wartości, podatek ten ma szczególne znaczenie dla budżetu państwa. Może on być także narzędziem ochrony producentów krajowych i środkiem realizacji polityki kształtowania konsumpcji.

Niestety również wysokość tego podatku czyni szczególnie opłacalny nielegalny wyrób lub import.

38 CŁO

Cło jest świadczeniem pieniężnym , ogólnym, bezzwrotnym, przymusowym, nieodpłatnym, jednostronnie ustalanym przez państwo.

Cło posiada wszelkie stałe cechy podatku, należy traktować je jako specyficzny rodzaj podatku.

Rozróżnia się cła:

- fiskalne – są wprowadzane dla dostarczenia dochodu budżetowi

- ekonomiczne – w celu oddziaływania ekonomicznego na podmioty gospodarcze

Celem cła może być np. ochrona produkcji krajowej, ochrona rynku krajowego, zachowanie napływu do kraju określonych towarów.

Cła:

1. Eksportowe

1. Importowe

Jeżeli cło ma za zadanie uniemożliwienie przewozu lub wywozu określonych towarów nazywa się zaporowym lub prohibicyjnym.

Dla ochrony własnej produkcji lub własnego rynku przewiduje się dwa rodzaje ceł:

1. Antydopingowe

1. Specjalne

39 OPŁATA SKARBOWA

Nabycie własności, rzeczy czy praw majątkowych w wyniku czynności cywilno – prawnych w sposób opłaty. Po likwidacji podatku, odpłatnego nabycia praw majątkowych zmienił funkcję na opłatę skarbową. Zarówno os. fizyczne jak i prawne z wyjątkiem skarbu państwa, jednostek budżetowych i jednostek sam. terytorialnego. Przedmiotem jest nabycie praw majątkowych w drodze wykonania czynności cywilno – prawnych w tym umów sprzedanych i zamiany. Podstawę opodatkowania stanowi wartość brutto. Skala podatkowa jest proporcjonalna określona sposób proporcjonalny i rozpiętość sięga od 0,1 % do 5%

40 KOMPETENCJE PREZESA GŁÓWNEGO URZĘDU CEŁ

Centralnym organem adm. państwowej jest prezes głównego urzędu ceł.

Kompetencje:

1. Realizacja budżetu w zakresie przewidzianym dla organów celnych

2. sprawuje nadzór nad organami adm. celnej

41 KOMPETENCJE GŁÓWNEGO DYREKTORA URZĘDU CEŁ

Dyrektor Urzędu Ceł jest organem administracji państwowej w sprawach celnych.

Do podstawowych kompetencji dyrektora należy:

1. dokonywanie wymiaru i poboru należności celnych,

1. dokonywanie dozoru i kontroli celnej

42 CO OZNACZA POJECIE UDZIAŁ W DOCHODACH

Udziały w dochodach budżetu państwa udziały w podatku od osób fizycznych i osób prawnych określony %

(np. gminy mogą brać udział w dochodach państwa – podatek od osób fizycznych i prawnych ale tylko ze swojego regionu)

43 W JAKIM PRZYPADKU MAŁŻONKOWIE MOGĄ ROZLICZAĆ SIĘ WSPÓLNIE

Małżonkowie mogą się rozliczać wspólnie gdy uzyskują dochody z pracy najemnej. Jeżeli natomiast małżeństwo prowadzi działalność gospodarczą zobowiązane jest do podatku od osób prawnych - nie może się wspólnie rozliczać (bo jeden z nich płaci podatek od osób fizycznych a drugi od osób prawnych)

44 CO SIĘ STANIE GDY BUDŻET NIE ZOSTANIE UCHWALONY

Projekt budżetu winien trafić do sejmu w terminie umożliwiającym uchwaleniem go przed rozpoczęciem roku budżetowego a w uzasadnionym wypadku do końca I kwartału.

Jeżeli budżet jednostki samorządu terytorialnego nie zostanie uchwalony do dnia 30 marca to z dniem 1 kwietnia wkracza RIO i ustala on budżet dla jednostki samorządu terytorialnego. Termin ustalenia budżetu przez RIO nie zwalnia Rady od uchwalenia budżetu jednostki sam. terytorialnego.

Jeżeli Sejm nie uchwali budżetu w ciągu 3 miesięcy (do 30 marca) to Prezydent RP może rozwiązać parlament

Jeżeli Sejm nie jest w stanie uchwalić ustawy budżetowej, powinien on uchwalić prowizorium budżetowe. (Parlament może uchwalić prowizorium budżetowe - tymczasowy, uproszczony budżet państwa autoryzowany przez parlament i obowiązujący do chwili uchwalenia właściwego budżetu państwa. Zaletą tego jest zachowanie kompetencji parlamentu w zakresie stanowienia o dochodach i wydatkach budżetowych w okresie przejściowym.)

45 KTO MA PRAWO DOKONYWANIA ZMIAN W BUDŻECIE, I KIEDY

możliwość wprowadzania zmian do budżetu państwa jest konieczna z kilku względów. Budżet jest ściśle związany z procesami gospodarczymi które charakteryzuje zmienność i w fazie opracowania budżetu nie można do końca przewidzieć faktycznego ich przebiegu. Ponadto w trakcie roku budżetowego mogą nastąpić zmiany cen, płac, które pociągają za sobą konieczność wprowadzenia zmian w budżecie.

Rozróżnia się dwie metody wprowadzania zmian do budżetu:

- zwiększenie niektórych pozycji wydatków budżetowych i zmniejszenie jednocześnie innych pozycji wydatków  (czyli przeniesienie środków w ramach budżetu).

- Zwiększenie pewnych wydatków bez jednoczesnego zmniejszenia pozostałych (możliwe dzięki zwiększeniu się dochodów lub przy korzystaniu z rezerw budżetowych i nadwyżek budżetowych)

46 SYSTEM FINANSOWY

to całokształt instytucji finansowo – prawnych w państwie , regulujące gospodarkę finansową określonych podmiotów.

W skład wchodzą instytucje:

a ) gromadzenia środków pieniężnych,

b ) organizowania zasobów pieniężnych,

c ) wydatkowania środków pieniężnych

47 ŚRODKI TRWAŁE I OBROTOWE I ICH WPŁYW NA ROZLICZENIE FINANSOWE

1) majątek trwały - składniki majątkowe zdolne do zachowania postaci przez okres dłuższy niż jeden rok,
2) majątek obrotowy - składniki majątkowe, które zmieniają swoją postać w ciągu jednego roku.

Charakterystyka składników majątku trwałego.
a) wartości niematerialne i prawne - wartość firmy, prawa majątkowe, oprogramowanie komputerów, koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej, koszty zakończonych prac rozwojowych,
b) rzeczowy majątek trwały - grunty własne, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, pozostałe środki trwałe, inwestycje rozpoczęte, zaliczki na poczet inwestycji,

Charakterystyka składników majątku obrotowego
a) zapasy - materiał, półprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary , zaliczki na poczet dostaw,
b) należności i roszczenia - należności z tytuł dostaw i usług, z tytuł podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych, należności wewnątrz-zakładowe, pozostał należności, należności dochodzone na drodze sądowej,
c) papiery wartościowe przeznaczone do obrotu - udział i papiery wartościowe nabyte w celach handlowych, czeki i weksle płatne w okresie dłuższym niż 3 miesiące,
d) środki pieniężne - środki pieniężne w kasie, środki pieniężne banku, inne środki pieniężne.

Środki trwałe wchodzą z odpisaniem amortyzacji natomiast środki obrotowe wchodzą bezpośrednio w całości (gdyż zużywają się jednorazowo)

48 CO JEST PODSTAWĄ ROZLICZENIA PODMIOTU GOSPODARCZEGO Z BUDŻETEM

Podstawą rozliczenia jest osiągnięty wynik, osiągnięty zysk jego część musi odprowadzić.

(Jeśli podmiot uzyska dochód, zobowiązany jest do rozliczenia się z budżetem metodą NETTO – odprowadza podatek od osób prawnych. Pozostały dochód może być przeznaczony na np. rozwój działalności gospodarczej lub może stanowić zysk przedsiębiorstwa.)

49.Co jest podstawą przy planowaniu wydatków budżetowych?

Wydatki budżetowe związane są z realizacją funkcji państwa w zakresie zaspakajania potrzeb prywatnych, na ogół w sposób nieodpłatny. Finansowanie tych dóbr następuje poprzez wydatkowanie środków budżetowych.

Podstawą planowania wydatków jest przeznaczenie odpowiedniej ilości pieniędzy z budżetu państwa na poszczególne działy tj. oświata, administracja, zdrowie, kultura, wymiar sprawiedliwości, obrona narodowa, infrastruktura i gospodarka. Podstawowym elementem w wydatkach budżetowych jest utworzenie rezerw celowych w poszczególnych działach, na wypadek sytuacji losowych tj. wybuch epidemii. W przypadku, gdy w danym dziale zabraknie środków, wówczas o przerzuceniu środków pieniężnych do innego działu decyduje ustawodawca. Ważnym elementem w planowaniu wydatków jest utworzenie rezerwy ogólnej, która musi wynosić l % budżetu.

50.W jaki sposób powiązane są z budżetem banki komercyjne?

Banki komercyjne(handlowe) zajmują się udzielaniem przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym kredytów obrotowych, inwestycyjnych i konsumpcyjnych, tworzeniem pieniądza bankowego, przyjmowaniem i kontrolowaniem oszczędności ludności i przedsiębiorstw

51.Na czym polega różnica miedzy jednostką budżetową, zakładem budżetowym, gospodarstwem pomocniczym i podmiotem gospodarczym?

Jednostki budżetowe- to takie jednostki sektora finansów publicznych, które pokrywają swe wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa lub na rachunek budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki budżetowe powiązane są z budżetem metoda budżetowania brutto jest to system powiązań polegający na objęciu budżet~m pełnej wysokości dochodów i wydatków. Zaletą tego budżetowania z punktu wIdzenia jedno budżetowych jest uzależnienie wysokości ponoszonych wydatków od wysokości osiągniętych przez danąjednostkę dochodów.

Zakłady budżetowe- to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania i pokrywają koszty swej działalności z przychodów własnych. Zakłady budżetowe opierają się na budżetowaniu netto. Realizują zadania na zasadzie pełnej lub częściowej odpłatności. Nadwyżka uzyskanych dochodów rozliczana jest z budżetem, natomiast w przypadku odwrotnym (deficyt) jednostka może otrzymać dotację. Łącznie dotacje dla zakładów budżetowych nie mają przekroczyć 50% jego wydatków. Nadwyżki środków obrotowych na koniec okresu rozliczeniowego zakład budżetowy odprowadza do budżetu.

Gospodarstwa pomocnicze- podobnie jak jednostki budżetowe opierają się na budżetowaniu się na budżetowaniu netto i mogą one istnieć przy jednostkach budżetowych. Metoda netto oznacza, że gospodarstwa pomocnicze podobnie jak jednostki budżetowe mają obowiązek rozliczyć się z fiskusem.

Przedsiębiorstwo-jest wyodrębnioną pod względem ekonomicznym jednostką prowadząca działalność produkcyjną, handlową i usługowa. Odrębność ekonomiczna polega na, wydzieleniu majątku i pokrywaniu wydatków

z własnych dochodów oraz posiadanie w banku odrębnego rachunku rozliczeniowego. Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.

52. Dochody obligatoryjne i fakultatywne powiatu?

Dochody obligatoryjne:

-udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

-subwencje z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiat -dotacje celowe z budżetu państwa na zadania zrealizowane przez powiatowe służby, inspekcje i straże

-dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz wpłaty innych powiatowych jednostek organizacyjnych

-dochody z majątku powiatu

-odsetki za nieterminowe wykonanie czynności

Dochody fakultatywne:

-subwencja wyrównawczą. z budżetu państwa

-dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonane przez powiat na mocy porozumienia zawartego z organami adm. rządowej

-dotacje celowe z budżetu województwa na zadania z zakresu samorządu województwa wykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych a województwem

-spadki, zapisy, darowizny

- odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału.

53. Jakie koszty w podmiotach gospodarczych zaliczamy do stałych a jakie do zmiennych?

Koszty stałe - są to koszty, które nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji. Pozostają niezmienne dla szerokiego zakresu działalności w pewnym okresie czasu (w długim okresie czasu mogą ulegać zmianom, np. ze względu na zmianę warunków makroekonomicznych). Koszty stałe obejmują wydatki ogólne, które dotyczą okresów miesięcznych lub rocznych. Przykład kosztów stałych stanowi amortyzacja budynków fabrycznych, płace kierownictwa, opłaty za dzierżawę majątku. Całkowite koszty staje pozostają na tym samym poziomie bez względu na to, czy przedsiębiorstwo funkcjonuje na poziomie pełnych czy niepełnych zdolności produkcyjnych.

Koszty zmienne - są to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą poziomu produkcji proporcjonalnie do jej rozmiaru, to znaczy zwiększenie wielkości produkcji powoduje zwiększenie całkowitego kosztu zmiennego. Koszty zmienne obejmują płace pracowników zatrudnionych przy produkcji, materiały, majątek ruchomy i zaopatrzenie biurowe. Przykład produkcyjnych kosztów zmiennych stanowią koszty materiałów bezpośrednich i energii. Przykłady pozaprodukcyjnych kosztów zmiennych to marża handlowa, która zmienia się wraz z wartością sprzedaży i koszt paliwa, zależny od ilości przejechanych kilometrów.

54.Na czym polega różnica między zakładem jednostką budżetową a przedsiębiorstwem?

Jednostka budżetowa jest jedną z form organizacji gospodarki budżetowej. Wszystkie wydatki jednostki pokrywane są z budżetu a uzyskane dochody winny być odprowadzane do budżetu. Jedn. budżetową jest każdy Uniwersytet, Politechnika i Wyższa Szkoła Publiczna. Przy jedno budżet. Mogą istnieć gospodarstwa pomocnicze. Jednostka budżetowa powiązana jest z budżetem metodą budżetowania brutto, co oznacza objęciu budżetem pełnej wysokości dochodów i wydatków. Różnica polega na tym, że jednostki budżetowe pokrywają swe wydatki z budżetu, natomiast przedsiębiorstwa pokrywają wydatki z własnych dochodów.

55. Na czym polega różnica między NBP a pozostałymi bankami w państwie?

NBP jako jedyny bank w państwie jest bankiem emisyjnym, dokonuje emisji znaków pieniężp.ych, posiąda monopol na emisję pieniądza. Pełni funkcje banku banków, co oznacza, że peh1i nadzór nad działalnością pozostałych banków. Zaopatruje je w pieniądz gotówkowy, reguluje tych banków i udziela im pożyczek. NBP pełni też funkcje banku państwa, ponieważ prowadzi rozliczenia z rządem państwa, pokrywa zobowiązania zagraniczne państwa oraz utrzymuje rezerwę państwową. Stabilizuje rynki finansowe, wspomaga pożyczkami banki i in. instytucje finansowe w sytuacji, gdy rynek finansowy w kraju jest niestabilny. Współuczestniczy także w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce. NBP jako jedyny bank nie płaci podatków. Pozostałe banki zajmują się udzielaniem pożyczek i kredytów przedsiębiorstwom oraz gospodarstwom domowym czego nie robi NBP. Wszystkie inne banki prowadzą działalność gospodarczą, muszą płacić podatki ( komercyjne) jeżeli nie uciekają od płacenia ich przez zwiększenie kosztów.

56. Rola NBP (Patrz pytanie 53.)

NBP tworzy 2 rodzaje pieniądza: banknot, jako centralny pieniądz gotówkowy oraz żyrowy jako centralny pieniądz rezerwowy. Podstawowymi metodami polityki pieniężno-kredytowej realizowanej przez NBP są:

-zmiany oficjalnej stopy dyskontowej( odmiana stopy procentowej)

-operacje otwartego rynku( oparte są na uprawnieniu Banku centralnego do zakupów i sprzedaży papierów wartościowych)

-system minimalnych rezerw (są to aktywa, które instytucje obowiązane są utrzymywać w banku)

-interwencjonizm w zakresie obrotów i transakcji dewizowych (w zakresie transakcji i obrotu dewizowego ma na celu regulowanie stałości kursu dewizowego ).

57. Co się dzieje z zyskiem w zakładach budżetowych

Nadwyżka uzyskanych dochodów( zysk) rozliczana jest z budżetem, w odwrotnej sytuacji może otrzymywać dotacje. Zysk jest na koniec okresu rozliczeniowego odprowadzany do budżetu.

58. Czy gmina może prowadzić działalność gospodarczą?

Gmina może prowadzić działalność gospodarczą służącą realizacji zadań jej przypisanych. Dochody z prowadzonej działalności to wpłaty nadwyżek dochodów nad wydatkami należących do gminy zakładów budżetowych. Natomiast dochody z udziału gmin w spółkach z o.o.  bądź z tytułu posiadania akcji spółek akcyjnych nie mogą być traktowane jako dochody z prowadzenia działalności gospodarczej, lecz jako dochody kapitałowe

59.Na czym polega zwierzchnia rola NBP

NBP jest bankiem banków, co oznacza, że sprawuje nadzór nad bankami

komercyjnymi, nadzoruje ich działalność. Podlega parlamentowi, prezesa NBP

powołuje sejm. Jest jedynym bankiem, który nie płaci podatków i ma prawo emisji pieniądza(wprowadzanie pieniądza do obiegu).

60. Od czego oblicza się amortyzację i w jaki sposób

Amortyzacla- to strata na wartości kapitału w danym okresie, a jednocześnie strumień zmniejszający zasób dotychczasowego kapitału. Koszty wynikające ze stopniowego zużywania się środków trwałych.

Wartość środków trwałych podlega amortyzacji i kwotę amortyzacyjną danego roku wlicza się do kosztów działalności.

Amortyzację obliczamy w następujący sposób:

Ar = Wb*Pa /l 000/0

Ar-amortyzacja Wb-wartość bieżąca Pa-procent amortyzacji

61. Co należy rozumieć przez prawo dewizowe?

Prawo dewizowe jest to zespół norm prawnych regulujących dokonywanie obrotów pieniężnych za granicą oraz posiadanie i dysponowanie zagranicznymi środkami płatniczymi, dewizowymi i kruszcami szlachetnymi.

Normy prawa dewizowego dotyczą obowiązków, ograniczeń i zakazów dewizowych. Prawo dewizowe nazywa się w uproszczeniu reglamentacją dewizową. Prawo dewizowe reguluje zasadę rozliczeń za granicą (jednocześnie należy dbać o konieczność ochrony interesu danego państwa). Prawo dewizowe pozostaje podstawową metodą ochrony interesów dewiz państwa ułatwiającą osiągnięcie korzystnego bilansu płatniczego, przeciwdziałającemu niekorzystnemu wpływaniu emisji za granicą.

Przez wartości dewizowe rozumie się waluty obce, wystawiane w walutach obcych środki płatnicze, papiery procentowe i dochody oszczędnościowe. Obrotem dewizowym jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej prowadzącej do uzyskania tytułu własności wartości dewizowej lub do przeniesienia zobowiązania lub wierzytelności których przedmiotem są wartości dewizowe.

Uprawnienia w zakresie obrotu dewizowego posiadają banki dewizowe.

Prawo dewizowe z 1989 r. wprowadziło zasadę jednakowego traktowania podmiotów w obrocie dewizowym. Zlikwidowano istniejące przywileje dla podmiotów realizujących operacje handlu zagranicznego. Ustawa z 1989 r. przyznaje różnym podmiotom prawo własności wartości dewizowych, złamano zasadę monopolu dewizowego państwa. Wiąże się to z przyznaniem autonomii dewizowej jednostkom gospodarczym, które mogą w określonych przypadkach mogą wpływy dewiz gromadzić na swoich rachunkach dewizowych.

Prawo dewizowe nakłada na wszystkie osoby krajowe obowiązek niezwłocznego sprowadzania do kraju znajdujących się za granicą wartości dewizowych będących własnością tych osób.

Podmioty gospodarcze zobowiązane są do pobierania należności pieniężnych z zagranicy nie później niż w terminach ich wymagalności i niezwłocznego sprowadzenia ich do kraju.

Osoby krajowe mają obowiązek niezwłocznego odsprzedania bankom dewizowych wpływów uzyskanych w walutach obcych.

Wartości dewizowe mogą być wywołane lub przekazywane za granicą tylko w sytuacjach i na warunkach przewidzianych prawem. Wartości dewizowe mogą być wyrażone w ilościach określonych przez ustawodawcę. Przywóz i wywóz z kraju waluty polskiej zarówno przez osoby krajowe jak i zagraniczne, podlega również ograniczeniu i może mieć miejsce tylko w nielicznych sytuacjach przewidzianych prawem. Ograniczeniom podlega także przeniesienie między osobą krajową a zagraniczną własności wartości dewizowych znajdujących się w kraju oraz przeniesienie wierzytelności lub zobowiązania, których przedmiotem są wartości dewizowe znajdujące się w kraju.

62. Organy dewizowe i kontrole dewizowe

Naczelnym organem dewizowym jest minister finansów który:

1. opracowuje i koordynuje realizację polityki dewizowej, kredytowej, płatniczej, obrotach zagranicznych oraz organizuje w tym zakresie współpracę zagraniczną

1. współdziała z NBP w ustalaniu kursu walutowego

1. wykonuje kontrolę

1. sprawuje ogólny nadzór w sprawach dewizowych

Szczególną rolę wśród organów dewizowych spełnia NBP.

Organizacjami dewizowymi są takie organizacje kontroli dewizowej, do których zalicza się:

1. minister finansów

1. urzędy i Izby Skarbowe prowadzące postępowanie w sprawach naruszenia przepisów dewizowych

1. NBP

1. banki dewizowe i organy adm. celnej

Przestępstwa lub wykroczenia dewizowe

To taki czyn, który jest sprzeczny z przepisami prawa. Czyny kwalifikowane jako przestępstwa i wykroczenia dewizowe mogą polegać na zaniechaniu czy nie wykazaniu obowiązku dewizowego co sprowadza się do naruszenia nakazów dewizowych. Jeżeli wartość przedmiotu czynu niedozwolonego jest niewielka uznaje się go za wykroczenie dewizowe. Przy większej wartości przedmiotu czynu niedozwolonego mamy do czynienia z przestępstwem dewizowym.

63. Czynności bankowe zgodne z prawem bankowym

Czynności bankowe można sklasyfikować:

1. czynne - przy spełnianiu których bank występuje wobec kontrahentów jako wierzyciel np. kredytowanie

1. bierne - bank występuje jako dłużnik np. emisja pieniądza gotówkowego czy gromadzenie oszczędności

1. pośredniczące - bank świadczy pewne usługi na rzecz kontrahentów np. wymiana walut

Do czynności bankowych zgodnie z prawem bankowym należy:

1. prowadzenie rachunków bankowych

1. przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych

1. prowadzenie rozliczeń pieniężnych

1. udzielanie i zaciąganie kredytów i pożyczek pieniężnych

1. wykonywania operacji wekslowych i czekowych

1. przyjmowanie dokonywanych lokat w bankach

1. udzielanie i przyjmowanie poręczeń i gwarancji bankowych

1. dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi

Do podstawowych czynności banków należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek oraz prowadzenie rozliczeń pieniężnych.

Banki mogą:

1. tworzyć spółki prawa handlowego, cywilnego oraz spółdzielnie

2. realizować wspólnie z innymi podmiotami przedsięwzięcia gospodarcze

2. podejmować działalność gospodarczą

2. tworzyć i likwidować oddziały zagranicą

64. Podstawowe funkcje banku

Podstawowymi funkcjami banku są:

1. tworzenie pieniądza przez bank emisyjny jako środka płatniczego

1. tworzenie pieniądza przez banki operacyjne jako środka płatniczego

1. zaspokajanie za pomocą kredytu zapotrzebowania na pieniądze (banki komercyjne)

1. pośredniczenie pomiędzy posiadaniem środków pieniężnych a ich użytkownikami

65. Funkcje centralnego banku państwa

Centralny bank państwa spełnia trzy podstawowe funkcje:

1. jest bankiem emisyjnym

1. jest bankiem banków

1. jest bankiem gospodarki narodowej

Centralny bank państwa dokonuje emisji znaków pieniężnych, jest jednocześnie bankiem rezerwowym dla banków operacyjnych (komercyjnych).

Bank banków tworzy dwa rodzaje pieniądza:

1. banknot jako centralny pieniądz gotówkowy

1. pieniądz żerowy jako centralny pieniądz rezerwowy

66. Rodzaje banków

Ze względu na zadania banków można wyróżnić następujące rodzaje banków:

1. bank centralny

1. banki kredytowe i depozytowe (komercyjne)

1. banki inwestycyjne

1. banki oszczędnościowe – lokacyjne (PKO)

1. banki specjalne (giełdowe)

Banki dzielą się na: emisyjne i operacyjne. Ze względu na formę organizacyjno-prawną banków można je podzielić na: banki państwowe, banki spółdzielcze, banki państwowo-spółdzielcze, banki w formie spółek akcyjnych.

Banki operacyjne są to banki wykonujące czynności bankowe należące do zadań centralnego banku państwa. Mają charakter uniwersalny bądź też charakter banków specjalnych. Wśród banków operacyjnych są: banki komercyjne (handlowe), banki inwestycyjne, banki oszczędnościowe i giełdowe. Do 1989 r. monopol NBP sprawił, że inne banki pełniły rolę banków branżowych lub specjalnych.

Banki specjalne są nimi: bank gospodarstwa krajowego (powstał w okresie międzywojennym jako jeden z ważnych elementów interwencjonizmu państwowego), banki międzynarodowe – handlowe.

W okresie międzywojennym powstał bank PKO S.A., który działa jako samodzielny bank państwowy. Jest bankiem oszczędnościowo-kredytowym obsługującym ludność i podmioty gospodarcze.

Bankiem państwowo-spółdzielczym jest Bank Gospodarki Żywnościowej. Jest bankiem operacyjnym o charakterze uniwersalnym i jednocześnie branżowym (centrala dla pozostałych banków spółdzielczych).

Bank o kapitale mieszanym – Bank Rozwoju Transportu S.A. Jego właścicielami są skarb państwa i banki krajowe.

Banki zagraniczne lub z udziałem kapitału zagranicznego mogą być tworzone w Polsce w formie spółek akcyjnych za zgodą Prezesa NBP w porozumieniu z ministrem finansów.

68. Powiązanie z budżetem podmiotów gospodarczych (metoda brutto i netto)

Jedną z form organizacji gospodarki budżetowej brutto jest jednostka budżetowa. Wszystkie wydatki jednostki pokrywane są z budżetu a otrzymane przez jednostkę dochody powinny być odprowadzone do budżetu. Jednostką budżetową jest każda szkoła wyższa, podstawowa, wszystkie jednostki oświaty, zdrowia, kultury (publiczne). Przy jednostkach budżetowych mogą istnieć gospodarstwa pomocnicze.

Jednostki prowadzące działalność gospodarczą są z budżetem powiązane metodą netto. Jednostka organizacyjna państwa lub sam. teryt. która prowadzi działalność gospodarczą na zasadzie odpłatności może być prowadzona w formie zakładu budżetowego. Działalność uboczna będzie prowadzona przez gospodarstwo pomocnicze lub ośrodek specjalny (np. w szkole powstaje zespół taneczny i wyjeżdża do innego miasta i szkoła otrzymuje za występ pieniądze).

69. Istota i znaczenie pożyczek publicznych

Pożyczka publiczna jest rodzajem nadzwyczajnego dochodu państwa polegającego na dobrowolnym udostępnieniu środków pieniężnych, które po określonym czasie powinny zostać zwrócone pożyczkodawcy wraz z odsetkami. Pożyczka jest świadczeniem pieniężnym na rzecz budżetu, ogólnym, umownym, dobrowolnym, odpłatnym i zwrotnym.

70. Rodzaje pożyczek publicznych

Pożyczki publiczne można podzielić na zagraniczne i wewnętrzne.

Pożyczki zagraniczne są stosowną formą powiększania bogactwa narodowego i stymulacji gospodarki. W momencie zaciągania pozwalają na dopływ kapitałów i walut zagranicznych. Wady pożyczek zagranicznych ujawniają się w związku z ich koniecznością spłaty.

Pożyczki wewnętrzne odciągają kapitał od innych celów niż ten na który państwo je zaciąga.

Podstawowe skutki pożyczek wewnętrznych i zewnętrznych w momencie ich zaciągania i spłaty są przeciwstawne.

Pożyczki krótkoterminowe wiążą się z trudnościami państwa lub jedn. sam. teryt. (duży deficyt budżetowy) i obciążają spłaty w następnym okresie, jednocześnie pożyczki te mogą zaowocować poważnym wzrostem podatków w momencie ich spłaty.

Pożyczki długoterminowe podyktowane są finansowaniem przez państwo lub jedn. sam. teryt. ważnych zadań (inwestycje). Pożyczkę tą rozkłada się w ciężar następnych pokoleń.

Połączenie kilku pożyczek w jedną pożyczkę nazywa się konsolidacją. Nowa pożyczka nazywana jest pożyczką skonsolidowaną.

Pożyczka publiczna a podatek.

Pożyczka jest dobrowolna, zwrotna, odpłatna a podatek bezzwrotny, przymusowy i nieodpłatny. Są sobie przeciwstawne. Istnieje odmienność skutków ekonomicznych – podatek powoduje zubożenie podatnika przynosząc państwu natychmiastową korzyść. Wprowadzenie pożyczek publicznych odbywa się (długoterminowych) przez emisję obligacji lub bonów skarbu państwa.

Obligacja to papier wartościowy zawierający zobowiązanie emitenta do zapłaty w określonych terminach kwoty pieniężnej wraz z oprocentowaniem. Pożyczkę publiczną państwową wprowadza się ustawą lub zarządzeniem ministra finansów (1992 r. – ostatnia wprowadzona).

71. Funkcje pieniądza

Pieniądz spełnia 4 funkcje:

1. miernik wartości

1. środek cyrkulacji

1. środek akumulacji

1. środek płatniczy

W stosunkach między krajami pieniądz może występować w roli pieniądza światowego.

Miernik wartości oznacza że wielkość społecznie niezbędnych nakładów pracy wydatkowanych na produkcję towarów wyrażona w formie ceny, która jest pieniężnym wyrazem wartości.

Środek cyrkulacji jest związany bezpośrednio z ruchem produktów pracy wywołanym społecznym podziałem pracy w warunkach towarowego charakteru produkcji.

Środek akumulacji – prowadzenie skarbu, reprezentują dużą wartość wymierną w stosunkowo niewielkiej masie. Może on być prowadzony bez ograniczeń dając możliwość wymiany na dowolny towar znajdujący się na rynku.

Środek płatniczy występuje wtedy gdy w akcie kupna-sprzedaży strony uzgadniają termin zapłaty. Umowa taka oznacza że stosunek kupna-sprzedaży zmienia się na stosunek kredytowy.

Pieniądz jest produktem wymiany towarów jako taki działa wyłącznie w sferze cyrkulacji obsługując tak podział jak i wymianę. Relacje między pieniądzem a finansami układają się w ten sposób że finanse są szczególną pieniężną formą podziału i wymiany wartości materialnych.

72. Istota prawna pieniądza

Pieniądz należy rozpatrywać nie tylko jako kategorie ekonomiczną ale również jako instytucje prawną. Na istotę prawną pieniądza składają się:

1. jednostka pieniężna- jest abstrakcyjna miara wartości. Jej wielkość jest funkcja skali ocen charakteryzujących w danym kraju.

1. suma pieniężna- to abstrakcyjna wielkość wartości, która przy pieniądzu papierowym oznacza tylko prawo podmiotowe do dokonywania zadań.

1. znak pienię –jest przedmiotem materialnym

Pieniądz jest abstrakcyjną miarą wartości

73. Postacie pieniądza

Pieniądz występuje w 2 postaciach:

1. gotówkowy

1. bezgotówkowy

Poza tym występują:

1. rzeczywiste obiegowe znaki pieniężne

1. znaki pieniężne wycofane z obiegu lub jeszcze do obiegu nie wprowadzone

1. znaki pieniężne pozorne

Prawnym środkiem pieniężnym na obszarze danego państwa są jedynie rzeczywiste obiegowe środki pieniężne. Nie spełniają tej funkcji znaki pieniężne pozorne, którymi są monety pamiątkowe.

74. Co uwzględnia prezes NBP przy kursie złotego do innych walut

W Polsce kurs złotego w stosunku do walut obcych ustala prezes NBP, uwzględniając:

1. poziom rezerw dewizowych

1. zmiany zachodzące w wzajemnych relacjach walut na międzynarodowych rynkach walutowych

1. kształtowanie się bilansu płatniczego państwa

1. zobowiązania międzynarodowe państwa

1. ceny walut na rynku dewizowym

75. Emisja pieniądza (do kogo należy)

Bank centralny kreuje pieniądz w postaci kredyty (pieniądza bankowego) oraz znaków pieniężnych (pieniądza gotówkowego). Udzielając kredyt bank centralny zasila inne banki strumieniami pieniądza. Natomiast emitowanie pieniądza gotówkowego polega na zasilaniu banków komercyjnych znakami pieniężnymi w ciężar ich rachunków bieżących. Z kolei banki wypłacają gotówkę swoim klientom. Bank centralny może także emitować pieniądz gotówkowy bezpośrednio. NBP, prowadząc rachunki bankowe budżetu państwa, dokonuje bezpośrednich wypłat na rzecz jednostek sfery budżetowej.

Istotne znaczenie dla stanu gospodarki ma odpowiednia ilość pieniądza. Bank centralny reguluje emisję pieniądza kredytowego poprzez ustalanie obowiązkowych rezerw.

76. Rodzaje rozliczeń pieniężnych

Rozliczenia gotówkowe prowadzone są w formie czeku gotówkowego lub w formie wypłaty gotówki lub wypłaty gotówki na rachunek wierzyciela.

Rozliczenia bezgotówkowe przeprowadza się w jednej z następujących form:

- polecenie przelewu, czek rozrachunkowy, rozliczenia planowe i okresowe rozliczenia sanitarne

77. Znaczenie kryteriów zbieżności

Wejście do sfery euro (państwa mają wspólną walutę) zostało uwarunkowane przez dany kraj UE tzw. Kryterium zbieżności określane jako kryteria z „mastrich”. Kryteria zostały ustanowione z myślą o zapewnieniu ochrony gospodarki sfery euro przed nadmierną inflacją. Chodziło o to, by do uczestnictwa w sferze dopuścić te kraje unii, które charakteryzują się stabilną (dobrą) gospodarką. Do oceny dojrzałości tych krajów do udziału w obszarze jednowalutowym przyjęto kryteria dotyczące stopy inflacji stanu finansów publicznych czyli długoterminowej stopy procentowej oraz stabilności kursu walutowego. Z punktu widzenia finansów UE szczególne znaczenie ma kryterium dotyczące finansów publicznych.

Przyjęcie tego kryterium wynikało z przekonania, że nadmierny deficyt budżetowy oraz zbyt duży dług publiczny stanowią hamulce rozwoju gospodarki.

78. Kto jest odpowiedzialny za realizowanie i kształtowanie polityki pieniężnej

Przy założeniu, że celem polityki pieniężnej jest stabilizacja ogólnego poziomu cen i siły nabywczej pieniądza, natomiast wszelkie rzeczowe cele gosp. I opiekuńczo- socjalne bank centralny może ewentualnie brać pod uwagę tylko w takim zakresie, w jakim nie przeszkodzą osiągnięciu celu ostatecznego. Dopełnieniem tego jest zakaz kredytowania sektora publicznego i zakaz kierowania się przez bank centralny zaleceniami lub instrukcjami rządu. Zapewnia to samodzielność banku centralnego w zakresie związanym z decydowaniem o polityce pieniężnej.

Bank centralny nie dysponuje instrumentami umożliwiającymi mu bezpośrednie regulowanie ogólnego poziomu cen. Koncentruje się przeto na osiągnięciu określonych celów pośrednich, leżących w zasięgu jego możliwości regulacyjnych, a jednocześnie zapewniających osiągnięcie ostatecznego celu polityki pieniężnej. Pośrednimi celami tej polityki są takie rozmiary bankowej podaży pieniądza oraz takie rozmiary popytu na pieniądz, które składają się na konieczne warunki ustabilizowania ogólnego poziomu cen.

79. Zasady budżetowe unii

1) Zasada jedności

Wszystkie dochody i wydatki wspólnoty powinny być ujęte w budżecie ogólnym.

2) Zasada Uniwersalizmu

Dochody nie powinny być przypisywane do konkretnych wydatków. Dochody i wydatki muszą by w budżecie umieszczane w pełnej wysokości, nie można dokonywać kompensyw.

3) Zasada sporządzania budżetu na okres roku

4) Zasada Równowagi budżetowej

Budżet ogólny nie może zamykać się deficytem. Nie dopuszcza się do zaciągania pożyczek na pokrycie ewentualnej różnicy między dochodami a wydatkami. Natomiast w trakcie roku dopuszczalna jest korekta, która może przewidywać zmiany w wydatkach polegające na przesunięcie wydatków w czasie (w trakcie roku budżetowego).

5) Zasada Specyfikacji wydatków

Każdy wydatek musi mieć określony cel. Przy uchwaleniu budżetu kluczową rolę pełni tzw. Perspektywa finansowa obejmująca kilka lat. Stanowi ona ogólne ramy, w których powinien mieścić się budżet na dany rok.

80. Procedura budżetowa UE

Rada i Parlament Eur. Tworzą tzw. Władzę budżetową i łączenie ponoszą odpowiedzialności za uchwalenie budżetu. Punktem wyjścia do całej procedury jest sporządzenie przez wszystkie instytucje wspólnoty swych preminarzy wydatków na przyszły rok budżetowy. Do 1 marca sporządzają preminarze wydatków na następny rok. W okresie poprzedzających ich sporządzenie to jest od stycznia roku, w którym przygotowuje się projekt budżetu toczy się dyskusja. Procedura obejmuje okres od 1 września do 31 grudnia roku poprzedzającego rok, na który ma być uchwalony budżet.

Obejmuje ona:

1) sporządzenie wstępnego projektu budżetu przez Komisje europejską

2) Wstępny projekt budżetu powinien zostać

3) przedłużony Radzie w nieprzekraczalnym terminie do 1 września roku poprzedzającego rok wykonania budżetu. Uchwalenie budżetu przez Radę następuje do 5 października. Rada powinna przekazać

4) projekt parlamentowi do 1 czytania. W trakcie 1 czytania przez Parlament można dokonywać

5) zmian w odniesieniu do wydatków określonych jako nieobligatoryjne.

W przypadku gdy w ciągu 45 dni od dnia przedłożenia projektu budżetu Parlament nie wniesie żadnych zmian ani nie zaproponuje żadnych poprawek budżet uznaje się za ostatecznie uchwalony.

Drugie czytanie projektu przez Radę odbywa się w 2 połowie listopada. Rada ma prawo dokonywania zmian do każdej pozycji przyjętych przez parlament. Parlament w terminie 15 dni od otrzymania projektu od Rady może przyjąć lub odrzucić poprawki wniesione przez Radę.

Ostateczne uchwalenie budżetu przewodniczący Parlamentu ogłasza w połowie grudnia w Dzienniku Urzędowym.

Podział wydatków na obligatoryjne i nieobligatoryjne ma charakter polityczny. Wynika on z podziału uprawnień między Radą a Parlamentem. Rada ma głos decydujący w odniesieniu do wydatków obligatoryjnych, natomiast Parlament do wydatków nieobligatoryjnych.

81. Zasady wykonywania i kontroli budżetu UE

Odpowiedzialność za wykonywanie budżetu spoczywa na Komisji Europejskiej. Niewykorzystane środki do końca roku budżetowego mogą być przeniesione na następny rok budżetowy decyzją Rady. Wydatki w budżecie w zależności od charakteru i przeznaczenia są kwalifikowane na rozdziały i podrozdziały.

Dopuszcza się możliwość przenoszenia przez Komisję środków z 1 do 2 rozdziału lub też z 1 do 2 podrozdziału na zasadzie odpowiednich rozporządzeń. Rozporządzenia są uchwalane przez Radę na wniosek Komisji po konsultacji z Parlamentem. Jednocześnie po uzyskaniu opinii Trybunału obrachunkowego.

Podstawowym elementem systemu kontroli wykonywania budżetu jest obowiązek przedkładania corocznie przez Komisję Europejską Radzie oraz Parlamentowi sprawozdania z wykonania budżetu. Absolutorium Komisji udziela Parlament biorąc pod uwagę zalecenia Rady.

Przed udzieleniem absolutorium Rada i Parlament badają sprawozdania i bilans. Badaniom podlegają również sprawozdania Trybunału obrachunkowego.

82. Dochody budżetu UE

Dochody budżetowe dzielimy na:

83. zasoby własne

83. inne zasoby

Wydatki budżetowe są finansowane zasobami własnymi czyli dochodami własnymi. Natomiast inne źródła (inne dochody) odgrywają w UE znikomą rolę (stanowią 2% dochodów).

Podstawowym celem istnienia dochodów własnych jest zapewnienie autonomii Unii w stosunku do krajów członkowskich. Władze krajów członkowskich odpowiedzialne są za pobieranie dochodów. Poszczególne kraje odpowiadają za pobranie dochodów i oddanie ich komisjom.

Konieczne jest przestrzeganie:

1. Wspólnota nabiera prawo do ceł i opłat rolnych z chwilą, gdy wynikające z nich zobowiązania przez poszczególne kraje członkowskie, które zobowiązane są do ich uregulowania.

1. Środki z tytułu Vat oraz bezpośrednie wpływy powinny być postawione do dyspozycji Komisji.

W przypadku gdy należne budżetowi Unii nie zostaną przekazane w terminie wówczas pobiera się odsetki za zwłokę.

83. Główne grupy dochodów

1. Cła rolne oraz składki cukrowe- pobierane są przy imporcie produktów rolnych (przez państwa trzecie) podlegających wspólnej organizacji rynków i pochodzących z krajów trzecich.

Natomiast składki cukrowe pobierane są od producentów cukru i przeznaczone na:

--finansowanie eksportu cukru

--pokrywanie kosztów produkcji cukru w ramach regulowania rynku

Pozostałe cła, dochody budżetu są pobierane od importu z krajów trzecich na podstawie wspólnej taryfy celnej oraz inne drobne cła.

2. Dochody z tytułu VAT

84. Cła UE

Cła rolne oraz składki cukrowe- pobierane są przy imporcie produktów rolnych (przez państwa trzecie) podlegających wspólnej organizacji rynków i pochodzących z krajów trzecich. Natomiast składki cukrowe pobierane są od producentów cukru i przeznaczone na:

83. finansowanie eksportu cukru

83. pokrywanie kosztów produkcji cukru w ramach regulowania rynku

Pozostałe cła, dochody budżetu są pobierane od importu z krajów trzecich na podstawie wspólnej taryfy celnej oraz inne drobne cła.

85. Dochody z podatku VAT

Wpływy przekazywane do budżetu z tytułu podatku VAT obliczane są przy zastosowaniu jednolitego procentu w odniesieniu do liczonej zgodnie z jednolitymi zasadami podstawy opodatkowania. Środki finansowe przekazywane są do budżetu Unii przez kraje członkowskie z tytułu wpłat bezpośrednich, a także z tytułu podatku VAT są ujmowane po stronie wydatków krajów członkowskich.

86. Od czego zależna jest główna grupa dochodów?

87. Podział wydatków budżetowych.

Wydatki budżetu ogólnego UE dzielą się na dwie kategorie: obligatoryjne i nieobligatoryjne.

1. obligatoryjne- wynikają z zobowiązań określonych w traktacie i aktach. Obejmuje min. finansowanie interwencji na rynku rolnym.

1. nieobligaroryjne- pozostałe, przeznaczone min. na finansowanie rozwoju regionalnego czy działań dotyczących rynku wewnętrznego całej Unii.

88. Jakie fundusze są strukturalnymi?

4 podstawowe fundusze:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Socjalny

Europejski Fundusz Orientacji Rybołówstwa

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej

89. Jakich zasad należy przestrzegać przy wykorzystaniu środków z funduszy strukturalnych?

Przy wykorzystaniu środków z funduszy strukturalnych korzysta się z nast. zasad:

1.zasada koncentracji- oznacza, że wydatki powinny zostać skierowane przede wszystkim do regionów najsłabiej rozwiniętych w najmniej rozwiniętych państwach. Środki finansowe trafiają do regionów mających najpoważniejsze problemy finansowe.

2. zasada programowania- ma kluczowe znaczenie dla polityki regionalnej Unii implikując konieczność tworzenia programów wieloletnich.

2. zasada partnerstwa- oznacza istnienie ścisłych konsultacji i współpracy między Komisją Europejską, a władzami wszystkich szczebli krajów członkowskich.

2. zasada uzupełniającego charakteru finansowania- finansowanie pochodząc z funduszy strukturalnych może mieć tylko pomocniczy charakter do własnych działań podejmowanych przez kraj członkowski i nie może ono tych działań zastępować. Finansowanie to pomaga osiągnąć wartość dodaną do tych działań. Udział wspólnotowej pomocy w finansowaniu danego projektu uzależniony jest od stopnia problemów strukturalnych.

2. zasada efektywności- środki pochodzące z funduszy strukturalnych muszą być zgodne z przeznaczeniem i efektywnie wykorzystane. Całkowitą odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie ponoszą władze krajów członkowskich.

90. Co jest celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego?

Celem EFRR jest przyczynienie się do zmniejszania dysproporcji regionalnych we wspólnocie poprzez udział w rozwoju i przemianach strukturalnych regionów opóźnionych oraz rozwoju i przekształceni reg. Przemysłowych przeżywających trudności. Chodzi o wspieranie harmonijnego rozwoju regionalnego wspólnoty poprzez działania na rzecz zmniejszania różnic w poziomie rozwoju gosp. EFRR ma przyczyniać się do realizacji przede wszystkim celu 1 i 2 to jest wspierania rozwoju oraz dostosowań strukturalnych regionów zapóźnionych i rekonstrukcji gospodarczej i społecznej regionów przeżywających trudności strukturalne.

91. Główne kierunki działania Europ. Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Głównymi kierunkami działania EFRR są:

1. wspieranie inwestycji przyczyniających się do tworzenia trwałych miejsc pracy.

1. rozbudowa infrastruktury transportowej, głównie budowa dróg i sieci komunikacyjnych.

1. rozwoju sektora energetycznego.

1. wspieranie ochrony środowiska naturalnego.

1. promowanie lokalnych inicjatyw gospodarczych zwiększających własny potencjał rozwojowy regionów.

1. wspieranie inwestycji w nowoczesne technologie.

92. Cel europejskiego Funduszu Socjalnego.

EFS został ustanowiony w celu poprawy możliwości zatrudnienia pracowników w ramach rynku wewnętrznego. Odpowiedzialność za zarządzanie EFS spoczywa na Komisji Euop. Przy wykonywaniu zadań Komisja współpracuje z przedstawicielami rządów, związków zawodowych oraz organizacji pracowniczych. Wspieranie finansowe funduszy przyczynia się do podnoszenia kwalifikacji osób zawodowo czynnych.

93. Co obejmuje Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa?

FIOR- objęcie rybołówstwa polityką strukturalną. Wynika z tego, że jest to sektor gospodarki. Główne zadania to wspieranie działań na rzecz zachowania trwałej równości między zasobami rybołówczymi, a ich eksploatacją, zwiększenie konkurencyjności, rozwój infrastruktury portów rybackich i promowanie konsumpcji produktów rybnych. Środki z funduszu kierowane są na odnowę flory oraz modernizację jednostek połowowych i rozwój przetwórstwa rybnego.

94. Cel Funduszu Spójności.

FS- nie jest zaliczany do funduszy strukturalnych, choć został ustanowiony z myślą o finansowaniu przemian strukturalnych. Jego podstawowym celem jest udzielanie wsparcia finansowego dla projektów inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska oraz rozwoju transeuropejskiej sieci infrastruktury transportowej. Ustanowienie funduszu było krokiem w kierunku złagodzenia tego problemu, po utworzeniu strefy euro środki z funduszu wspierają słabsze kraje członkowskie w przezwyciężaniu problemów związanych z uczestnictwem w obszarze jednowalutowym. Beneficjentem środków Funduszu są kraje, w których poziom dochodu narodowego brutto na mieszkańca jest niższy od 90 % średniego poziomu dla wspólnoty. Udział środków pochodzących z funduszu nie powinien przekraczać 80- 90% ogólnych kosztów związanych z realizacją danego projektu. Z FS finansowane są duże projekty inwestycyjne o wartości powyżej 10 mln Euro mające znaczenie dla całego kraju. Kraje korzystające ze środków zobowiązane są do prowadzenia starannego monitoringu i oceny realizowanych projektów.

95. Co obejmuje finansowanie polityki wew. UE

Wydatki na finansowanie polityki wewnętrznej obejmują:

1. 1. kształcenie zawodowe

   2. edukacja

   3. rozwój młodzieży

   4. kultura

   5. media audiowizualne

   6. informacje

   7. niektóre kwestie socjalne

   II.

1. energia

1. zabezpieczenia nuklearne

1. środowisko

   III.

1. ochrona konsumenta

1. rynek wew.

1. sieci transeuropejskie

1. bezpieczeństwo

1. wymiar sprawiedliwości

   IV.

1. badania i rozwój technologiczny

95. Co należy do najważniejszych działań o charakterze ogólnym?

Są to działania zewnętrzne wspólnoty i należą do nich :

1. Pomoc humanitarna i żywnościowa

1. Działania w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

1. Działania w ramach polityki rybołówstwa

1. Działania w ramach ochrony środowiska

1. Udział wspólnoty w operacjach na rzecz krajów rozwijających się

1. Pomoc w sytuacjach kryzysowych.

96. Na co przeznacza się wydatki w ramach działań zewnętrznych?

Wydatki w ramach działań zewnętrznych przeznaczane są na finansowanie współpracy z następującymi grupami krajów:

1. kraje bałkańskie – odbudowa tych krajów, ustanowienie demokratycznej ochrony praw człowieka i ochrona praw mniejszości narodowych.

1. kraje WNP – wspieranie w tych krajach transformacji gospodarczej i budowie demokracji

1. członkowie Regionu Morza Śródziemnego – wspieranie rozwoju gospodarczego poprzez pomoc dla sektora prywatnego

1. kraje rozwijające się w Azji i Ameryce Łacińskiej – finansowa i techniczna pomoc skierowana do krajów najbiedniejszych, ochrona zdrowia, edukacja, bezpieczeństwo, żywność ochrona środowiska, oraz zasobów naturalnych

97. Co zaliczamy do kryteriów podziału środków z funduszu SAPARD?

Kryteriami podziału środków z funduszu SAPARD jest: liczba ludności zatrudnionej w rolnictwie, powierzchnia wykorzystywana na cele rolnicze oraz wielkość PKB.

98. Na co przeznacza się środki z funduszu ISPA?

W odniesieniu do ochrony środowiska jego zadaniem było dotychczas wspieranie działań państw kandydujących zmierzających do spełnienia obowiązujących w Unii Europejskiej norm ekologicznych.

99. Cele projektów inwestycyjnych finansowanych z programu PHARE

Główne cele projektów inwestycyjnych finansowanych z programu PHARE to:

1. Dostosowanie infrastruktury występującej w krajach kandydujących do sprostania wymaganiom wynikającym z przepisów unii.

1. Wspieranie zmian strukturalnych w krajach kandydujących.

100. Co to jest program PHARE?

Program PHARE jest jednym z młodszych funduszy, który został ustanowiony w 1989r w celu wspierania krajów Europu Środkowej, w pierwszej kolejności Polski i Węgier w przeprowadzeniu transformacji gospodarczej. W pierwszym okresie funkcjonowania programu (pierwsze 2 lata) jego działalność obejmowała w zasadzie pomoc humanitarną nastawioną głównie na dostawy żywności i leków. Duże znaczenie dla krajów przeprowadzających transformacje gospodarczą miała finansowana z programu PHARE pomoc w postaci szkoleń, badań, analiz oraz doradztwa organizacyjno-legislacyjnego. Ze środków programu finansowano projekty inwestycyjne głównie w dziedzinie rozbudowy infrastruktury, transportu, ochrony środowiska i rozwoju rolnictwa. Program PHARE stał się podstawowym instrumentem wspierania finansowego ze strony unii w procesie dostosowań krajów Europy Środkowej i Wschodniej do członkowstwa.

101. Na co przeznacza się środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju?

Środki z EFR przeznacza się na pomoc grupie ponad 70krajów rozwijających się położonych w regionie Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Wszystkie dostępne w ramach EFR środki finansowe są podzielone na 2 grupy:

1. środki obejmujące dotacje

1. środki na pożyczki dla sektora prywatnego.

102. Przez kogo realizowane są wspólnotowe operacje pożyczkowe?

Wspólnotowe operacje pożyczkowe realizowane są przez Komisję Europejską.

103. Zasady działania Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

EBI jest niezależną instytucją finansową wspólnot europejskich. Siedzibą EBI jest Luksemburg. EBI ma osobowość prawną a jego udziałowcami są wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej. Organy kierownicze EBI to:

1. Rada Gubernatorów

1. Rada Dyrektorów składająca się z ministrów delegowanych przez każdy kraj członkowski. Są to ministrowie finansów, skarbu lub gospodarki. Reprezentują oni kraje członkowskie będące udziałowcami EBI.

104. Co zaliczamy do najważniejszych zadań Rady Gubernatorów?

Do najważniejszych zadań Rady Gubernatorów należy:

1. określenie głównych kierunków polityk pożyczkowych

1. udzielanie zezwolenia na działalność banku poza unią

1. badanie sprawozdań składanych przez komitet kontrolny dotyczący raportu rocznego banku, jego bilansu oraz rachunku zysku i strat.

1. podejmowanie decyzji w sprawie zwiększenia kapitału banku

1. mianowanie członków Rady Dyrektorów, Komitetu Zarządczego i Komitetu Audytowego.

105. Z jakich środków udziela się pożyczek z Europejskiego Banku Inwestycyjnego?

Bank inwestycyjny udziela pożyczek ze środków, które sam pozyskuje na rynkach finansowych.

106. Główne cechy VAT.

Podatek VAT posiada następujące cechy:

1. jest neutralny jeśli chodzi o kształtowanie strumienia handlu między krajami członkowskimi

1. nie powoduje preferencji dla podmiotów odznaczających się integracją pionową kosztem małych i średnich przedsiębiorstw

1. stwarza łatwe możliwości kontrolowania prawidłowości obciążenia podatkiem importu oraz dokonywania zwrotów podatku eksporterom

1. może obejmować więcej niż jedną stawkę w celu uwzględnienia preferencji społecznych

Podatek akcyzowy.

Zalicza się do podatków pośrednich, gdyż obciąża konsumpcję. Podstawowy powód pobierania go ma charakter fiskalny gdyż stanowi prawne źródło dochodu budżetu. Harmonia podatku akcyzowego okazała się konieczna z tych samych względów co harmonia od wartości dodanej. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie przekazania wyrobów do finalnych konsumpcji. W praktyce oznacza to najczęściej przekazanie wyrobów z obrotu hurtowego do detalicznego. Pobieranie podatku akcyzowego ma miejsce przez władze podatkowe tego kraju UE gdzie znajduje się ostateczny konsument podatku obciążonego według stawki, która w tym kraju obowiązuje.