1. Pojecie finansów, gospodarki i polityki finansowej

FINANSE - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

FINANSE =ZJAWISKA I PROCESY PIENIĘŻNE

GOSPODARKA FINANSOWA - ogół czynności związanych z przygotowaniem i realizacją operacji pieniężnych, czyli :

- planowanie finansowe,

- gromadzenie środków pieniężnych,

- kontrola finansowa,

- analiza przebiegu operacji pieniężnych w przeszłości (wnioski na przyszłość).

Termin gospodarki finansowej jest terminem szerszym w stosunku do finansów, ponieważ zawiera czynności wykorzystywane w procesie planowania, które nie SA operacjami finansowymi.

POLITYKA FINANSOWA -celowa i świadoma działalność ludzi i instytucji, polegająca na ustalaniu i realizacji celów za pomocą środków finansowych.

- Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który tę politykę realizuje,

- Inna jest polityka finansowa państwa ,inna polityka finansowa przedsiębiorstwa, inna polityka finansowa gospodarstwa domowego.

OGÓLNY CEL DZIAŁALNOŚCI PAŃSTWA :

* Tworzenie optymalnych - w danych warunkach - form egzystencji społeczeństwa poprzez:

- stymulowanie rozwoju gosp.,

- zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego,

- możliwe najlepsze zaspokojenie potrzeb społecznych w dziedzinie konsumpcji zbiorowej,

- zapewnienie godziwego minimum egzystencji każdej jednostce (obywatelowi).

Realizacja wskazanego powyżej celu wymaga posiadania odpowiednich zasobów finansowych.

Głównym źródłem zasobów finansowych państwa są : PODATKI.

2. Warunki prawidłowej polityki finansowej (przykłady)

1. Cele polityki finansowej muszą być możliwe do osiągnięcia w danych warunkach, miejscu i czasie.

PRZYKŁAD I

Planujemy na rok 2014 tempo wzrostu na poziomie 5%

Plan na 2014 tempo wzrostu ____

2013 2,2% 1,3%

Komisja europ.1,2%

Bezrobocie 12,6%

Koniec II 2013 14%

Deficyt budżetu 3,6% PKB (3%PKB)

Dług publiczny 56% PKB (60%PKB)

Wniosek : 5% nie jest realne 1-3-5-7

Ok. 3% jest realne.

2. Cele polityki finansowej muszą być wzajemnie niesprzeczne ,tzn. : jeden cel nie może wykluczać realizacji drugiego celu.

PRZYKŁAD II

Cel 1 : spadek deficytu budżetowego def. budżet. = wyd > doch.

Cel 2 : spadek wydatków budżetowych doch. Budżetu = const.

3. Środki realizacji muszą być dostosowane do celów polityki finansowej

PRZYKŁAD III

Cel : wzrost podaży pieniądza

Środki realizacji : 1) spadek stopy %

Banki komercyjne wzrost akcji kredyt.

Środki realizacji : spadek stopy %

spadek marży

zmin. wymagania Dotyczące kredytu

wydłużenie terminu spłaty

4. Cele polityki finansowej i środki ich realizacji muszą być jasno określone i znane ich adresatom.

PRZYKŁAD IV

Cel : spadek deficytu budżetowego

Środki realizacji spadek wydatków budżetowych z zakresu służby zdrowia.

5. Przy realizacji polityki finansowej wymagane są kompetentne kadry i odpowiednie wyposażenie techniczne.

Brak przykładu.

POLITYKA FINANSOWA

1.Polityka budżetowa 2.Polityka monetarna 3.Polityka finansowa

(fiskalna) (pieniężna) w zakresie P.P.

(przedsiębiorstw państwowych)

Polityka Polityka

Podatkowa wydatkowa

4.Płac

5.Cen

6.Ubezpieczeń

7.Kredytowa

3.Statyka i dynamika zjawisk finansowych - różnice

ZJAWISKA FINANSOWE - to ruchy pieniądza i pieniężnych kategorii stanowiących zobowiązania do wywołania ruchów pieniądza w przyszłości.

• w ujęciu STATYCZNYM są to zjawiska ,w których pieniądz jest w bezruchu.

• W ujęciu DYNAMICZNYM są to zjawiska ,w których pieniądz znajduje się w ruchu.

4.Zjawiska finansowe w ujęciu przedmiotowym

Kryterium PRZEDMIOTOWE Finansów :

- Pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego jakie podmioty (jednostki gospodarujące) biorą czynny udział, dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne.

5.Przychody i wydatki ekwiwalentne-schemat

1.Przychody i wydatki pieniężne ekwiwalentne (rynkowe)

ZAPŁATA ZA TOWARY I USŁUGI ZAPŁATA ZA TOWARY I USŁUGI

PRACA

GOSPODARSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA

DOMOWE

WYNAGRODZENIE SPRZEDAŻ TOWARÓW I USLUG

SPRZEDAŻ TOWARÓW I USŁUG

6. Przychody i wydatki redystrybucyjne-schemat

2. Przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne (transferowe)

7

1 PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

2

1 PRZEDSIĘBIORSTWO PRYWATNE

2 1

2 GOSPODARSTWO DOMOWE

BUDŻET PAŃSTWA

FUS SAMORZĄD TERYTORIALNY

4

3 6 GOSPODARSTWO DOMOWE

3

1.Podatki i opłaty

2.Składki na ubezp. Społeczne

3.Zasiłki, zapomogi

4.Dotacje i subwencje

5.Świadczenia publiczne

6.Emerytury renty

7.Dotacje

5

7. Przychody i wydatki kredytowe-schemat

3. Przychody i wydatki kredytowe

KREDYT

% od kredytu BANK CENTRALNY PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

*

* KREDYT

*

% od kredytu BANKI KOMERCYJNE PRZEDSIĘBIORSTWA PRYWATNE

KREDYT

KREDYT

GOSPODARSTWA DOMOWE

*

* SPŁATA KREDYTÓW + %

8. Zjawiska finansowe w ujęciu podmiotowym

KRYTERIUM PODMIOTOWE - opiera się na rodzajowym zróżnicowaniu jednostek gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych ,tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne i dokonują gromadzenia zasobów pieniądza.

podmiotowa- związana z przedsiębiorstwami, bankami i innymi ogniwami systemu finansowego.

Wyróżnia zjawiska finansowe ze względu na to jaki podmiot realizuje w nim swoje przychody i dochody.

- przedsiębiorstw: dochody wydatki: pożyczki transakcje papiery wartościowe gosp. domowe

- gosp. domowe : dochody wydatki: przedsiębiorstwa (kupujemy pracujemy sprzedajemy) pożyczki giełda

- ubezpieczeniowe: składki ubezpieczeniowe ;wyplata odszkodowań

- publiczne: podatki ;wydatki budżetowe

- banki: pożyczki przychody: procenty wydatki : lokaty

9. Finanse przedsiębiorstw - schemat

9

BUDŻET PAŃSTWA INNE GOSP.DOMOWE

FUS 1 PRZEDSIĘBIORSTWA 8* 7*

2 1* 1*

2* 8* 6 7 8

8 7

1*

PRZEDSIĘBIORSTWA

1* 5 1*

4* 4

3 3* 1* 6*

BANKI INSTYTUCJE UBEZP.

5*

GIEŁDA

WYDATKI : PRZYCHODY:

1.Podatki i opłaty *1.Przychody ze sprzedaży towarów i usług

2.Skl.na ubezp.społeczne *2.Dotacje

3.spłata kredytu + % *3.Kredyt

4.zakup papierów wartościowych *4.% od lokat

5.składki ubezp.prywatnych * 5.Przychody z rynku kapitałowego

6.wynagrodzenia * 6.Odszkodaowania

7.dywidendy * 7.Praca

8.spłata pożyczki *8.Pożyczki

9.zakup materialnych czynników produkcji

10. Finanse ludności - schemat (brak schematu)

PRZYCHODY: WYDATKI:

1.Wynagrodzenia 1* Składki ubezp. społecznych

2.% od lokat 2* Podatki i opłaty

3.Przychody z rynku kapitałowego 3* Składki ubezp. prywatnych

4.odszkodowania 4* życie (zakup towarów i usług)

5.zasilki ,zapomogi 5* Czesne za szkołę

6.kredyty 6* Renty, kredyty

7.renty, emerytury 7* Inwestycje na rynku kapitałowym (akcje, obligacje)

8.dywidendy 8* Spłata pożyczek

9.pożyczki 9* Alimenty

10.darowizny 10* Darowizny

11.spadki 11* Gry losowe

12.wygrane losowe 12* zakup nieruchomości ,ruchomości

13.środki dzierżawy

14.alimenty

15.stypendia

11. Finanse publiczne - schemat

JST - jednostki terytorium samorządu

FUS - fundusz ubezpieczeń społecznych

BUDŻET UE

BANKI 1 GOSP.DOMOWE

1 BUDŻET PAŃSTWA 1

FUS

1

1 BUDŻET JST

1

PRZEDSIĘBIORSTWA INSTYTUCJE UBEZP.

PRZYCHODY: WYDATKI:

1.Podatki i opłaty 1* Składki do budżetu UE

2.Składki na ubezpieczenia społeczne 2* Dotacje

3.Odszkodowania 3* Subwencje

4.Kredyty 4* Wynagrodzenia

5.Spłaty z zysku NBP 5* Składki na ubezp.osobowe

6.Dywidendy 6* Wykup papierów wartościowych

7.Pożyczka publiczna 7* Spłata kredytu wraz z odsetkami

8.Środki z budżetu UE śr.funduszy strukturalnych

12. 
    
    Finanse banków - schemat

6

1 5

BUDŻET PAŃSTWA 1 4 INSTUTUCJE

2 3 1 UBEZP.

FUS 2 BANK CENTRALNY

2 1 3 2 3 4

3

2 BANKI KOMERCYJNE 2 4

1 3 1 1

2 3

PRZEDSIĘBIORSTWA 3 2 1 3 GOSP.DOMOWE

GIEŁDA 4

1. Spłata kredytu + % 1. Podatki i opłaty

2. Prowizje za czynności bankowe 2. Składki na ubezp. społeczne

3. Przychody z rynku kapitałowego 3. Kredyt

4. Odszkodowania 4. Wynagrodzenia

5. Spłata z zysku NBP

6. Składki na ubezp. os

13. Finanse ubezpieczeń - schemat

2 5

BUDŻET PAŃSTWA PRZEDSIĘB.

1 1 1

3 3 1

4 INSTYTUCJE UBEZP.

1 1 1

1

BANKI 2 1 3 6 GOSP. DOMOWE

1 GIEŁDA

1.Skladki ubezpieczeniowe 1. Odszkodowania

2. Kredyty 2. Podatki ,opłaty

3. Przychody z rynku kapitałowego 3. Składki na ubezp. społeczne

4. Splata kredytu + %

5. Zapłata za towary i usługi

6. Zakup papierów wart. I inwestycji na rynku kapitałowym

14. Funkcja alokacyjna finansów

Funkcja ALOKACYJNA polega na podejmowaniu działań sprzyjających dyplomatycznemu rozdysponowaniu zasobów gospodarczych.

Wyraża się ona w pewnej ingerencji państwa w strefę inwestycji, zarówno w ujęciu branżowym (w co inwestować-dziedziny), jak i przestrzennym (gdzie).

Alokacyjne działanie państwa odnosi się głównie do realizacji tych inwestycji ,których inne podmioty nie chcą realizować ,lub nie mogą.

Skutkiem alokacji jest dostarczanie towarów i usług obywatelom społeczn. Lokalnym.

• Dostarczanie towarów i usług finans. Jest z funduszy publiczn. (budżet państwa) i nast. W związku z dwojakiego rodzaju zad. Stawianym przed państwem :

- A - zad. Publicznymi (zaspokajanie zbiorowych potrzeb obywateli - ochrona narodowa , administr. Publiczna)

- B - zad. Społecznymi (zaspokajanie indywidualnych potrzeb obywateli).

Zadania powyższe muszą być realizowane przez państwo ,gdyż nie mogą być wykonane za pomocą mechanizmu rynkowego.

(trudno realizować na zasadach rynkowych administr.publiczna czy obronę narodową - zad. Publiczne) .

19. Popyt i podaż dóbr prywatnych

I popyt i podaż dóbr prywatnych

Cena krzywa S

PA A

DA+B

DB

DA

0 N Z M Ilość dóbr prywatnych

20. Popyt i podaż dóbr publicznych

II popyt i podaż dóbr publicznych

[G] Gotowość do ponoszenia ciężarów podatkowych

G max * DA+B

GB *

DB

GA * DA

G0 M ilość dóbr publicznych

0

15. Funkcja redystrybucyjna finansów (rozdzielcza)

Funkcja ta polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów podmiotów indywidualnych.

Niezależnie od tego ,jak kształtuje się podział dochodów pierwotnych ,państwo poprzez politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na : kształtowanie podziału dochodów w społeczeństwie .

W praktyce wyróżnia się 3 płaszczyzny oddziaływania na podział dochodów w społeczeństwie :

1. Redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych.

2. Bezpłatne i częściowo odpłatne zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (ochrona zdrowia, opieka społeczna).

3. Oddziaływanie na warunki w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów (wydatki na szkolenie siły roboczej) .

PRZYKŁADY REDYSTRYBUCJI DOCHODÓW :

1.redystrybucja przez transfery (zasiłki i zapomogi) ,

2.redystrybucja przez podatek dochodowy od osób fizycznych ,

3.redystrybucja przez podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia podatku na sprzedawcę ,

4.redystrybucja przez podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia podatku na nabywcę.

Ad 1 zasiłek

dochody a

łączne

B' * Z G * Dochody łączne :

Zarobki + zasiłek

B* A *

N (MIN. SOCJALNE) zarobki

0 M'

Ad 2 redystrybucja przez podatek dochodowy od os. fizycznych

Dochody brutto - podatek dochodowy od os. Fizycznych (PIT)=dochód netto(dochód do dyspozycji)

21. Redystrybucja dochodów przed podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia tego podatku na sprzedawcę

Ad 3 redystrybucja przez podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia podatku na sprzedawcę

cena

S'

S

t

P' B

P x A

(P't)

C

D

Ilość dóbr prywatnych

0 N M

P',A,C,(P't) - całkowite obciążenie podatku

P,B,X,P - obciążenie podatkiem nabywcy

P,X,C,(P't) - obciążenie podatkiem sprzedawcy

BXC - czysta strata użyteczności

22. Redystrybucja dochodów przed podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia tego podatku na nabywcę

Ad 4 redystrybucja przez podatek od towarów i usług w sytuacji nałożenia podatku na nabywcę

cena

S (krzywa podaży)

(P'+t) C

P x A

P' B

t

D' D (krzywa popytu)

0 N M ilość dóbr

(P'+t) C,B,P' - całkowite obciążenie podatku

(P'+t) C,X,P - obciążenie nabywcy

P,X,B,P' - obciążenie podatkiem sprzedawcy

C A B - czysta strata użyteczności

16. Funkcja stabilizacyjna finansów

Polega na oddziaływaniu na przebieg procesów gospodarczych w kierunku zachowania stałego i zrównoważonego wzrostu przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji (w tym zasobów iły roboczej).

• łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego - czyli hamownie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu.

• Pobudzenie aktywności gosp. W okresie słabnięcia procesów gosp.

Władze publiczne mają do dyspozycji szereg instrumentów by złagodzić skutki cyklu koniunkturalnego.

- zmiany w wysokości podatków ,

- zmiany w wielkości wydatków budżetowych ,

- saldo budżetu państwa (deficyt) ,

- oddziaływanie na stopy procentowe i podaż pieniądza ,

17. Potrzeby - pojęcie i klasyfikacje

Czym są potrzeby ?

Potrzeby to odczuwane przez poszczególnych ludzi stany niezbędności użytkowania (inaczej konsumowania) określonych dóbr czy też korzystania z usług.

Niezbędność ta polega na stopniowaniu dóbr ,które jest odpowiednie do preferencji konsumpcyjnych.

A zatem od tego ,jakie dobra czy usługi zaspokajają określoną potrzebę danego człowieka, rodziny, grupy ludzi czy całego społeczeństwa.

Istnieje wiele klasyfikacji potrzeb :

1. POTRZEBY PODSTAWOWE :

- zaspokajanie głodu,

- zapewnienie odzieży,

- mieszkania,

- bezpieczeństwo,

- edukacja,

- możliwość korzystania z podstawowych dóbr kultury,

2. POTRZEBY WYŻSZEGO RZĘDU :

- posiadanie dóbr luksusowych,

- dalekie wycieczki zagraniczne,

- inne,

18. Dobra prywatne a dobra publiczne - dywagacje pojęciowe [przykłady dóbr], zasada wyłączenia

DOBRO PRYWATNE - to dobra, na które jednostki (poszczególni ludzie) zgłaszają zapotrzebowanie, a zatem zgłaszają na nie popyt i je nabywają wydatkując swoje dochody.

- Podmioty ,które są w stanie dostarczyć określone dobra na zgłaszany popyt odpowiadają ich podażą-dostarczają je ludziom.

ZATEM

Produkcja i dystrybucja dóbr prywatnych w pełni opiera się na działaniu regulacyjnego mechanizmu rynkowego.

Dobra prywatne dostarcza rynek, prawo popytu i podaży cena, dochód , preferencje

Rynek działa na zasadzie przetargu zasada wyłączenia.

Np. samochód - 500.000 zł ( 3 kupców )

1. dochody + preferencje C Umowa/zaliczka = przeniesienie własności!

2. dochody + preferencje E

3. dochody + preferencje N wyłącza pozostałe podmioty z zakupu

A

3 osoby - 1 samochód - 1 cena.

DOBRA PUBLICZNE - to towary i usługi oraz inne działania użyteczne ;

- Świadczone przez państwo lub związki publiczno - prawne (np. samorządy terytorialne) ,

- na zasadzie powszechnej dostępności dla wszystkich osób ;

- przy odpłatności NIE MAJĄCEJ CHARAKTERU JEDNOLITEJ CENY ,ALE FORMĘ ŚWIADCZEŃ PODATKOWYCH, i nie podatkowych na rzecz finansów publicznych ,z reguły zróżnicowanych dla poszczególnych osób ,mimo iż korzystają one z dóbr publicznych w tym samym stopniu.

Dobra publiczne - brak ceny; gotowość do ponoszenia ciężarów podatkowych.

Np.

Biblioteki publiczne

A dochody + preferencje B C

B dochody + preferencje R E

C dochody + preferencje A N

K Y

DOBRA PUBLICZNE - to te dobra które dostarczane są głównie przez instytucje publiczne.

Zaspokajają one w sposób bezpośredni lub pośredni tzw. `'pseudopopyt''

Biorąc pod uwagę rolę rynku w dostarczaniu tychże dóbr, dobra publiczne dzielą się na :

• Dobra ,na które indywidualny popyt nie istnieje - są udostępniane poza rynkiem np. policja, wojska, straż, ambasady.

• Dobra ,na które kształtuje się indywidualny popyt ,lecz są one udostępniane bezpłatnie lub za częściową odpłatnością. Są to dobra konsumowane indywidualnie w tym sensie, że zgłaszane jest na nie indywidualne zapotrzebowanie. Np. służba zdrowia, komunikacja.

Dobra ,na które indywidualny popyt nie istnieje - są udostępniane poza rynkiem.

* utrzymanie administracji państwowej ,

* bezpieczeństwo wewnętrzne ,porządek publiczny i wymiar sprawiedliwości ,

* bezpieczeństwo zewnętrzne ,a w tym utrzymanie militarnych sił zbrojnych ,

* udział kraju w międzynarodowych organizacjach ,

* utrzymanie służb dyplomatycznych itp.

DOBRA II GRUPA

• ochrona zdrowia

• edukacja, biblioteki

• komunikacja publiczna

• niektóre dobra kultury

• parki publiczne itp.

23. Pojęcie budżetu państwa - jaki akt prawny reguluje obecnie kwestie finansów publicznych, w tym budżetu państwa

SYSTEM BUDŻETOWY - BUDŻET PAŃSTWA ustawa z dnia 27 sierpnia 2009r o finansach publicznych - od 01.01.2010r.

Art. 95.1,2,3

Budżet Państwa - jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów :

- organów władzy publicznej ,w tym organów administracji rządowej , organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów.

Budżet jest uchwalany w formie USTAWY BUDŻETOWEJ na okres roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym.

Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym.

24. Cechy budżetu państwa

1. jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (funkcji państwa),

2. podst. Źródłem dochodów budżetowych są podatki (podatki jako atrybut władzy),

3. budżet przedstawiany jest w postaci aktu najwyższej rangi - USTAWA BUDŻETOWA,

4. procesy gromadzenia i dzielenia dochodów przez państwo mają zawsze charakter ekonomiczny i społeczny (przyjmowanie części produktu społecznego i dysponowanie nią ,wpływanie na sytuację dochodową i socjalną poszczególnych podmiotów),

5. dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego (ostatecznego) przejęcia ich na państwo od różnych podmiotów (dochody gromadzone w budżecie są bezzwrotne),

6. budżet jest planem dochodów i wydatków na z góry określony czas (1rok) - zawsze dotyczy przyszłości,

7. budżet jako fundusz cechuje specjalizacja (nadanie rygorów prawnych pewnym wydatkom budżetowym np. wydatki sztywne),

8. działalność państwa w zakresie dochodów i wydatków funkcjonuje w okresie zamkniętym tzn. budżet tworzą strumienie dochodów i wydatków,

9. strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów ,jak również obliguje do wydatkowania środków przed upływem okresu budżetowego.

25. Podatek - pojecie i jego cechy

PODATEK - najważniejsze źródło dochodów budżetu państwa.

Art.6 USTAWY ORDYNACJA PODATKOWA podaje formalną def.podatku :

`Podatek jest publiczno prawnym, nieodpłatnym, przymusowym oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.

PODATEK - CECHY

1. FORMALNO-PRAWNY CHARAKTER - zobowiązanie do zapłacenia podatku powstaje z mocy prawa ,a nie na podstawie umowy zawieranej pomiędzy podatnikiem a organem władzy publicznej.

2. NIEODPŁATNOŚĆ - podatnikowi nie przysługuje żadne świadczenie wynikające z faktu zapłacenia podatku.

3. PRZYMUSOWOŚĆ - organom władzy publicznej przysługuje prawo stosowania środków przymusu w celu wyegzekwowania podatku (nakaz płatniczy,wezwanie).

4. BEZZWROTNOŚĆ - z chwilą zapłacenia, podatek staje się własnością podmiotu ,któremu on przysługiwał.

5. OGÓLNOŚĆ PODATKU - oznacza, że jest on tak skonstruowany ,że zasady ustalania i poboru podatku odnoszą się do każdego podmiotu ,który spełnia warunki określone w prawie podatkowym.

6. PIENIĘŻNY CHARAKTER - świadczeń podatkowych wiąże się z jego wymiarem i poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju.

26. Przyczyny gromadzenia dochodów budżetowych. Klasyfikacja dochodów budżetu państwa - jaka jest tendencja w zakresie dochodów budżetu państwa w ostatnich latach

Dochody budżetu państwa
1. krajowe
a)podatkowe
- bezpośrednie
*podatek dochodowy od osób fizycznych i osób prawnych
- pośrednie
*akcyza
*cła
*podatek od gier losowych

b)nie opodatkowane
* dywidendy
* wypłaty z zysków NBP

2. zagraniczne
a)dotacje z UE
b) procenty od pożyczki
c) gwarancje poręczeń

27. Wydatki budżetu państwa wg podstawowych grup ekonomicznych - jaka jest tendencja w zakresie wydatków budżetu państwa

1. dotacje i subwencje 60%

2. świadczenia pieniężne na rzecz ludności 8%

3. wydatki bieżące jednostek sektora finansów publicznych 16%

4. obsługa długu publicznego 10%]

- odsetki od zaciągniętych zobowiązań krajowych i zagranicznych,

- wypłaty z tytułu udzielanych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora.

5. wydatki majątkowe 3%

6. wydatki na rzecz instytucji Unii Europejskiej (składki) 3%

(składki uzależnione od Dochodu Narodowego Brutto (DNB))

- wypłata z tytułu VAT,

- wypłata z tytułu udziału w opłatach celnych i rolnych,

- wypłata z tytułu finansowania rabatu brytyjskiego,

- wypłata z tytułu udziału w opłatach cukrowych,

- wypłata z tytułu odsetek karnych.

28. Wydatki budżetu państwa zdeterminowane i elastyczne- jakie są relacje między nimi

Wydatki zdeterminowane (70%)

- sztywne (47%)

- quasi sztywne (23%)

Wydatki elastyczne (30%)

WYDATKI ZDETERMINOWANE (70%) :

- SZTYWNE (47%)

(subwencje dla jst , obsługa długu publicznego krajowego i zagranicznego ,finansowanie dróg krajowych) ,

- QUASI SZTYWNE (23%)

(dotacje FUS, KRUS, świadczenia emeryt-rent dla żołnierzy, policjantów, sędziów i prokuratorów, wydatki naczelnych organów władz, kontroli i sądownictwa)

WYDATKI ELASTYCZNE (30%)

(wynagrodzenia i wydatki bieżące jednostek zaliczanych do sfery budżetowej ,dotacje dla jst, dotacje dla podmiotów gospodarczych, dla szkół wyższych , wydatki majątkowe).

29. Salda budżetu państwa - ich rodzaje i wpływ na finanse publiczne

Salda budżetowe w praktyce :

Dochody > wydatki - nadwyżka budżetowa

Dochody = wydatki - równowaga budżetowa (lata 60-70 XIXw)

Dochody < wydatki - deficyt budżetowy (-)

(1980-obecnie) (1990r wyjątek-nadwyżka - pomyłka 0,4% PKB)

30. Deficyt budżetowy - pojęcie i wymóg Traktatu z Maastricht

Deficyt w relacji do PKB

• wymóg Traktatu z Maastricht

• 3 % PKB

Deficyt budżetowy - występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. wymóg traktatu 3 % PKB nie może przekroczyć.

31. Pojęcie i przyczyny deficytu budżetowego

PRZYCZYNY DEFICYTU BUDŻETOWEGO :

- nadmierne wydatki ,

- zbyt niskie podatki lub wadliwy mechanizm ściągania podatków (nieefektywnie działające instytucje skarbowe),

-nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa,

-Deficyt - : założony w ustawie budżetowej,

-Deficyt - : w trakcie realizacji budżetu - powstały w wyniku popełnionych błędów lub czynników niezależnych (kryzysy, klęski żywiołowe),

-Deficyt - : w trakcie roku budżetowego na skutek nierównomiernego tempa gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków budżetowych.

32. Pojęcie i skutki deficytu budżetowego

SKUTKI DEFICYTÓW BUDŻETOWYCH :

1.-Przyspieszenie procesów inflacyjnych (wzrost cen) - gdy finansowanie deficytu będzie wiązało się ze wzrostem ilości pieniądza w obiegu (zaciągane pożyczki i kredyty, dodrukowanie pieniądza),

2.-Efekt wypychania - ograniczenie możliwości wydatkowych (konsumpcyjnych i inwestycyjnych sektorze prywatnym ,spowodowanym zwiększonymi wydatkami publicznymi),

3.-Wysyepowanie deficytów bliźniaczych

Obok deficytu w budżecie państwa wyst. Deficytu w rachunku bieżącym,

4.-Pułapka zadłużeniowa - w celu spłaty dotychczasowych zobowiązań zaciągane są nowe zobowiązania.

33. Pojęcie i źródła finansowania deficytu budżetowego

Zgodnie z art.98.2 `'Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z :

Istotny problem stanowi także ustalenie źródeł pokrycia deficytu. Instrumentami, które mogą być w tym celu wykorzystane, są:

-Sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,

-Prywatyzacji majątku skarbu państwa,

-Kredytów i pożyczek zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,

-Nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

o Pożyczką krajową - przez emisję obligacji i bonów skarbowych;

o Pożyczką z zagranicy;

o Emisją pieniądza.

Źródła finansowania deficytu budżetu państwa w Polsce :

* Generalna tendencja - wykorzystanie emisji obligacji i bonów skarbowych;

* od 2009r - wzrost udziału zagranicznych inwestorów w finansowaniu deficytu budżetowego;

* środki z prywatyzacji - zanikające źródła finansowania deficytu - zmiana roli;

* od 1998r -źródło finansowania deficytu;

* od 2005r- źródło finansowania wybranych funduszy celowych F. ,

* od 2010r- źródło finansowania niedoboru środków europejskich.

34. Dług publiczny - pojęcie i przyczyny - a wymóg Traktatu z Maastricht

DŁUG PUBLICZNY - wyst. Zawsze w związku z podjęciem decyzji dokonania wydatków publicznych w rozmiarze przekraczającym możliwości sfinansowania ich dochodami publicznymi.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA DŁUGU PUBLICZNEGO :

• uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,

• okresy wzmożonych wydatków publicznych,

• realizowana doktryna ekonomiczna (Keynesizm, Neoliberalizm, Nowy Konserwatyzm Fiskalny),

• osiągnięcie celów politycznych rządzącej elity (neutralna polityka),

• wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia,

• w wyniku zaciągania zobowiązań poza rynkiem finansowym w celu realizacji określonych celów (dokapitalizowanie pewnych instytucji - banki, agencje..),

• pojawienie się zaległości o charakterze odszkodowań lub rekompensat w wyniku nie wywiązania się budżetu ze świadczeń wobec ludności,

• kumulacja niedoborów z tytułu publicznych poręczeń i gwarancji finansowych (przejmowanie wierzytelności samorządu służba zdrowia przez skarb państwa),

• zobowiązania odszkodowawcze.

DŁUG PUBLICZNY W REALIZACJI DO PKB wymóg Traktatu z Maastricht 60% PKB

1997 - 44,0%

2000 - 36,8%

2005 - 46,8%

2008 - 45,0%

2009 - 45,3%

2010 - 53,5% (ok. 700 mld zł)

2011 - 54,9% (ok. 820 mld zł)

2012 - 55,6% PKB (56,5% PKB)

35. Dług publiczny a dług publiczny budżetu państwa i ich skutki dla gospodarki

Dług publiczny :

- całość zobowiązań władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów.

Dług publiczny budżetu państwa :

To zobowiązania Skarbu Państwa wynikające z zaciągniętych kredytów i pożyczek w krajowym i zagranicznym systemie finansowym oraz z emitowanych od

1989r papierów wartościowych (obligacji skarbowych).

Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto).

Dług publiczny budżetu państwa, zadłużenie publiczne budżetu państwa poprzez wyemitowanie papierów wartościowych i obligacje które nie zostały sprzedane

36. Dług publiczny krajowy i zagraniczny - tendencja w ujęciu strukturalnym

DŁUG KRAJOWY : DŁUG ZAGRANICZNY :

1991 - 20,3% 1991 - 79,7%

2012 - 70% 2012 - 30%

Struktura przedmiotowa zadłużenia Skarbu Państwa w 2009r

Przedmiotowe :

- papiery wartościowe ok. 80%

-w ramach struktury walutowej zadłużenia dominuje złotówka ,euro ,dolar.

Do celów analitycznych dług publiczny można dzielił wg różnych kryteriów. Jednym z najważniejszych wyróżnień jest podział na dług wewnętrzny (krajowy) i zewnętrzny (zagraniczny). Podział ten ma znaczenie na etapie decyzji co do miejsca ulokowania pożyczki, jak i skutków obsługi tego długu dla zewnętrznej równowagi finansowej. Trzeba bowiem pamiętał, że koszty obsługi długu zagranicznego obciążają bilans płatniczy danego kraju, co przy częstych trudnościach jego zrównoważenia - może przesądził o decyzji co do miejsca zaciągania nowych pożyczek. Drugą ważną okolicznością, która powinna był brana pod uwagę przy zaciąganiu pożyczek na krajowym rynku finansowym (zwłaszcza co do ich wielkości i czasu) jest ich wpływ na rynkową stopę procentową. Może to był szczególnie istotne w sytuacji niskiej płynności banków. Natomiast gdy występuje sytuacja, że banki dysponują znaczną nadpłynnością, popyt pożyczkowy ze strony pañstwa nie ogranicza możliwości zaspokajania popytu tworzonego przez podmioty gospodarcze (aż do likwidacji nadpłynności). Przy podejmowaniu decyzji o miejscu zaciągania pożyczki (i jej formie) - obok uwarunkowań makroekonomicznych - powinny był brane pod uwagę także warunki rynku kapitałowego takie jak wysoko spłaconych odsetek, konieczność i wysokość dyskonta, popyt na poszczególne rodzaje papierów (np. ze zmiennym lub stałym oprocentowaniem). One to wpływają bezpośrednio na wysokość kosztów obsługi długu w przyszłości i na stan równowagi budżetowej.

37. Polityka budżetowa pasywna - instrumenty i ich rola

Pasywna polityka budżetowa jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania kompensujących, przeciwważnych impulsów wobec wahań koniunktury. Ta forma oddziaływania na polityki budżetowej wykorzystuje mechanizm działania automatycznych stabilizatorów koniunktury. Automatyczne stabilizatory są środkiem oddziaływania na popyt globalny, których uruchomienie nie wymaga żadnej decyzji i których siła działania i termin wejścia do akcji wynika nieomal wyłącznie z rozwoju sytuacji gospodarczej. W okresie ekspansji automatyczne stabilizatory rodzą tendencję do automatycznego powstawania nadwyżki budżetowej (czy też zmniejszania się deficytu) w okresie recesji - tendencję do powstawania (czy też powiększania się ) deficytu budżetowego.

38. Polityka budżetowa aktywna - instrumenty i ich rola

Aktywna polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Polityka ta wymaga zamian legislacyjnych w programach budżetowych.

39. Polityka budżetowa restrykcyjna - instrumenty i ich rola

Restrykcyjna polityka fiskalna polega na zamykaniu luki inflacyjnej tzn. sytuacji gdy bieżący popyt globalny jest większy od produktu potencjalnego.

Zamykanie luki recesyjnej przy pomocy wzrostu publicznych zakupów produktów i usług.

40. Polityka budżetowa ekspansywna - instrumenty i ich rola

Ekspansywna polityka fiskalna polega na zamykaniu luki recesyjnej tzn. sytuacji gdy bieżący popyt globalny jest mniejszy od popytu globalnego na poziomie produktu potencjalnego. W okresie ekspansji - to jest nadmiernego popytu globalnego grożącego przegrzaniem koniunktury i wysoką inflacją rząd powinien prowadzić restrykcyjną politykę fiskalną, ograniczając zagregowany popyt poprzez zmniejszanie wydatków budżetowych (G + TR) i wzrost przychodów budżetu (TA).

41. System bankowy i jego funkcje

SYSTEM BANKOWY - całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego czyli banku emisyjnego oraz banków komercyjnych, uznano za podstawę dla określenia systemu bankowego. SYSTEM bankowy to także liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwartą całość.

FUNKCJE „SB” W GOSPODARCE RYNKOWEJ:

a) zapewnienie możliwości dokonywania płatności pomiędzy podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami

b) stworzenie mechanizmów do transformacji środków inwestowania

c) zabezpieczanie informacji cenowej co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze

d) zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania rynkiem bankowym

e) stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania

42. Co oznacza pojęcie Monobank i kiedy można było się z tym określeniem spotkać?

System bankowy to całokształt instytucji bankowych, cele, reguły i procedury wg. których wykonują one swoją działalność oraz normy określające ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Dwa modele organizacji systemu bankowego:

*model monobank

*system polibankowy

Model monobank:

*niema wielości banków, funkcjonuje bank centralny, pełni funkcje typowe dla banku centralnego i dla banków komercyjnych jednocześnie

cechy:

-nie było przepisów i norm, które regulowały funkcjonowanie tego banku,

-rząd administracyjny ustalał stopy procentowe i skalę kredytowania deficytu budżetowego

-w Polsce działał do roku 1989

-NBP - bank centralny, komercyjny,

-6 banków komercyjnych: BPH, PKO S.A., BGŻ, BGŻ S.A., od 1987r. BRE, Łódzki BRE S.A.,

-1663 małych banków spółdzielczych.

43. Jakie akty prawne regulują obecnie kwestie funkcjonowania systemu bankowego w Polsce

44. Funkcje banku centralnego (3 funkcje) - omówić

Bank centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. Istnienie banku centralnego to jeden z postulatów Manifestu Komunistycznego.

Trzy główne funkcje

-Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.

-Bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (Przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.

-Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny.

45. Instrumenty realizacji polityki pieniężnej (bezpośredniego i pośredniego oddziaływania)

Pośrednie instrumenty polityki pieniężnej

Kierowane są one do ogółu podmiotów sektora bankowego, na które oddziałują poprzez odpowiednie zmiany w podaży pieniądza lub wysokości rynkowych stóp procentowych. Oddziałują one poprzez odpowiednie modelowanie układu zależności pomiędzy stopami procentowymi a popytem na pieniądz i jego podażą. Skuteczność ich zależy od stanu płynności w sektorze bankowym.

Polityka rezerw obowiązkowych.

Operacje otwartego rynku

Transakcje depozytowo-kredytowe

Instrumenty bezpośrednie oddziaływania na rynek pieniężny

Stosowane przez bank centralny instrumenty bezpośredniego oddziaływania można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza obejmuje instrumenty wykorzystywane do kontroli rozmiarów udzielanych kredytów i wysokości stóp procentowych, druga zaś swoistego rodzaju oddziaływanie poprzez perswazję.

Kontrola udzielanych kredytów i stóp procentowych

46. Stopa procentowa - pojęcie i jej wpływ na decyzje podmiotów gospodarczych

Stopa procentowa to miernik przychodu, jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym.

W przypadku sektora bankowego mamy do czynienia ze stopami oficjalnymi banku centralnego (w Polsce ich wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej) oraz rynkowymi - tak określa się oprocentowanie kredytów i depozytów pomiędzy bankami. Występuje również stopa nominalna - oficjalne oprocentowanie - i realna - pomniejszone o wartość inflacji.

Przy wyliczaniu oprocentowania kredytów i depozytów (ich stóp procentowych) banki posługują się stopą podstawową (lub bazową), której wartość ustalana jest indywidualnie w banku - na ogół w oparciu o stopy rynkowe.

47. Operacje Otwartego Rynku - pojęcie, (repo i rewers repo) i jaki jest ich wpływ na gospodarkę

Operacje otwartego rynku - jedno z narzędzi banku centralnego służących kontrolowaniu podaży pieniądza. Polega na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych, przeważnie państwowych, na otwartym rynku. Jest to najczęściej stosowane, elastyczne oraz skuteczne narzędzie polityki pieniężnej.

Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają one na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Ich sprzedawanie i kupowanie umożliwia bankowi centralnemu wpływać na:

płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych

wysokość stóp procentowych

efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego

48. Rezerwy obowiązkowe - pojęcie, jaki jest obecnie wskaźnik %. Jaki wywierają wpływ na gospodarkę?

Rezerwa obowiązkowa to pieniądze, które banki komercyjne muszą utrzymywać na rachunkach banku centralnego. Rezerwa ma przede wszystkim za zadanie stabilizację systemu bankowego.

Bank centralny nakazuje bankom komercyjnym utrzymywanie tak zwanej rezerwy obowiązkowej. Są to pieniądze, które bank komercyjny musi utrzymywać na rachunku banku centralnego - wysokość rezerwy zależy od ilości środków, jakimi dysponuje dany bank.

Rezerwa obowiązkowa ma na celu stabilizację systemu bankowego, jej głównym zadaniem jest łagodzenie skutków ewentualnych wahań płynności w sektorze.

Za pomocą zmiany wysokości rezerwy obowiązkowej bank centralny może oddziaływać na rynek finansowy. Podniesienie stopy wymaganych rezerw oznacza ściągnięcie z rynku dodatkowych pieniędzy.

49. Polityka monetarna restrykcyjna - instrumenty i ich rola

Polityka pieniężna, polityka monetarna - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

Politykę monetarną dzieli się na:

Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez podwyższanie stopy dyskontowej, podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż na otwartym rynku - jest to polityka antyinflacyjna.

50. Polityka monetarna ekspansywna - instrumenty i ich rola

Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez obniżanie stopy dyskontowej, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych, zakupy na otwartym rynku.

51. Jakie akty prawne regulują obecnie kwestie funkcjonowania Giełdy Papierów Wartościowych

52. Czym jest giełda - pojęcie i rodzaje giełd

Giełda - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

-Giełda papierów wartościowych

Giełda papierów wartościowych to rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji, obligacji (skarbowych i korporacyjnych), warrantów, opcji i certyfikatów inwestycyjnych. W Polsce została otwarta 16 kwietnia 1991 r.

-Giełda towarów

-Giełda walorów

- Giełda usług

53. Jak wygląda droga spółki, aby jej akcje mogły być przedmiotem obrotu na GPW w Warszawie

54. Rynek pierwotny a rynek wtórny

Rynek pierwotny - rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta - akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Cenę papierów wartościowych w tym wypadku ustala emitent, czyli instytucja wystawiająca akcje lub obligacje we własnym imieniu. Emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską.

Rynek wtórny - rynek kapitałowy, będący uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym następuje proponowanie nabywania papierów wartościowych od podmiotów innych niż emitent. Rynek wtórny charakteryzuje się tym, że nie następuje zasilanie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Stronami transakcji na tym rynku są inwestorzy. W skład rynku wtórnego wchodzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert.

55. Rynek podstawowy a rynek równoległy

Rynek podstawowy - jeden z dwóch segmentów rynku giełdowego, przeznaczony dla papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, charakteryzujących się odpowiednio wysokim kapitałem i wysoką płynnością. Indeksem rynku podstawowego w Polsce jest WIG.

Rynek równoległy - jeden z dwóch segmentów rynku giełdowego, przeznaczony dla papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, charakteryzujących się m.in. mniejszym kapitałem i niższą płynnością. Obejmuje on akcje spółek dopuszczonych do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale nie spełniających warunków bycia notowanymi na rynku podstawowym.

56. Rynek podstawowy a rynek wolny

57. Indeksy giełdowe - pojęcie i rodzaje (omówić każdy z nich)

Indeks giełdowy - wartość obliczona na podstawie wyceny akcji wybranych spółek giełdowych. Umożliwia syntetyczne przedstawienie koniunktury na giełdzie lub stanu jakiegoś sektora spółek.

Indeksy giełdowe w Polsce

WIG - warszawski indeks gieldowy

WIG20 - warszawski indeks gieldowy 20 najwiekszych firm z rynku podstawowego

TECHWIG

mWIG40 - warszawski indeks gieldowy 40 najwiekszych firm z rynku podstawowego

sWIG80

NIF

Pozostałe indeksy giełdowe:

WIG-PL

WIG-INFO

WIG-MEDIA

WIG-BANKI

WIG-BUDOW

WIG-PALIWA

WIG-SPOŻYW

WIG-TELKOM

Historyczne indeksy giełdowe:

MIDWIG - warszawski indeks średniaków

WIRR - warszawski indeks rynku równoległego

58. Podmioty powołane do organizowania i sprawowania nadzoru nad prawidłowym przebiegiem publicznego obrotu papierami wartościowymi (GPW, KDPW, KNF)

Do sprawowania kontroli nad finansami

Unia Europejska - dyrektywy ustanawiające wspólny rynek kapitałowy, w tym: wzajemne uznawanie prospektów, harmonizacja zasad obrotu i ochrony inwestorów, ujednolicenie warunków świadczenia usług inwestycyjnych

FESCO - Europejskie Forum Komisji Papierów Wartościowych - rozwija europejskie regulacje w zakresie jednolitej licencji dla firm inwestycyjnych, prospektów emisyjnych,czy definicji przestępstw giełdowych

IOSCO - Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych - wypracowuje standardy organizacji i funkcjonowania rynków kapitałowych, forum wymiany doświadczeń i współpracy w zakresie nadzoru

Krajowe instytucje nadzorcze - implementacja dyrektyw i międzynarodowych standardów, ustanawianie regulacji krajowych, zawieranie wzajemnych porozumień o współpracy i wymianie informacji pomiędzy krajami MoU (Momoranda of Understanding)

59. Papiery wartościowe - pojęcie i rodzaje

Papier wartościowy to dokument lub zapis w systemie informatycznym na rachunku papierów wartościowych, który ucieleśnia prawa majątkowe w taki sposób, że dane uprawnienia przysługują osobie wskazanej jako uprawniona w treści dokumentu (choćby jako okaziciel), a przedłożenie go jest warunkiem koniecznym i wystarczającym dla realizacji uprawnienia. Ponadto, zniszczenie lub utrata dokumentu powoduje utratę uprawnień dopóki nie zostanie wydane postanowienie o umorzeniu dokumentu[1].

W teorii papierów wartościowych często używanym pojęciem jest inkorporacja (papier wartościowy X inkorporuje prawo majątkowe Y, "prawo podąża za dokumentem"). Inkorporowanymi prawami majątkowymi mogą być np. wierzytelności pieniężne, udziały, prawo rozporządzania towarem.

Papiery wartościowe dzielimy:

według rodzaju inkorporowanego prawa na:

wierzycielskie - weksel, czek, obligacja, list zastawny, świadectwo udziałowe NFI, publiczny papier wartościowy emitowany na podstawie przepisów o finansach publicznych i o banku centralnym (bon skarbowy, obligacja skarbowa, komunalny papier wartościowy, papier wartościowy NBP), bankowy papier wartościowy, warrant subskrypcyjny,

udziałowe (korporacyjne) - akcja, certyfikat inwestycyjny,

towarowe - konosament, dowód składowy;

według sposobu wskazania osoby uprawnionej oraz trybu zbywania papierów na:

imienne (zbywalne przez przelew),

na okaziciela (zbywalne przez przeniesienie posiadania dokumentu),

na zlecenie (zbywalne przez indos).

60.Akcja - pojęcie i rodzaje

Akcja jest dokumentem wystawianym posiadaczowi części kapitału spółki akcyjnej. Potwierdza jego prawa jako udziałowca, uprawnia do otrzymania dywidendy, a także daje prawo uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy i bierne prawo wyborcze do organów spółki. Akcje imienne przypisane są do konkretnego właściciela, a własności akcji na okaziciela określona jest przez aktualnego ich posiadacza. Ze względu na nierówność uprawnień wyróżnia się akcje zwykłe i uprzywilejowane. Akcje zwykłe dają prawo do wyższej dywidendy, uprzywilejowanego głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, nadzwyczajnych uprawnień przy podziale majątku spółki w wypadku jej likwidacji. Na giełdzie notuje się także akcje, których posiadacz nie ma prawa do dywidendy. Na giełdzie w czasach obecnych akcje występują najczęściej w formie zdematerializowanej, czyli jako zapis w komputerze.

Rodzaje akcji:

imienne - z których uprawnienia przysługują osobie (fizycznej, prawnej) wskazanej w dokumencie akcji

na okaziciela - z których uprawnienia do wykonywania wynikających z nich praw przysługują każdemu posiadaczowi akcji.

aportowe - akcje pokryte wkładem niepieniężnym. Przedmiotem aportu nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy albo usług

gotówkowe - akcje pokryte w formie pieniężnej.

nieme - to akcje, z których akcjonariuszowi nie przysługuje prawo głosu, w zamian za to posiadacz takiej akcji jest uprzywilejowany co do wysokości dywidendy

założycielskie (imienne świadectwa założycielskie) - mogą być wydawane w celu wynagrodzenia usług świadczonych przez założycieli spółki.

61. Akcja zwykła a uprzywilejowana

Cechy akcji zwykłej

Akcje zwykłe upoważniają ich posiadacza do głosowania na walnym zgromadzeniu w sprawach wyboru rady nadzorczej, kierunków rozwoju spółki oraz do udziału w wypracowanych przez spółkę zyskach proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji

Cechy akcji uprzywilejowanej

Akcja uprzywilejowana (en. preferred stock) - akcja dająca dodatkowe przywileje (niekoniecznie wszystkie jednocześnie):

większa liczba głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Wg starego kodeksu handlowego było to maksymalnie 5, obecnie liczba ta może wynosić 2 głosy za każdą posiadaną akcję,

uprzywilejowanie co do dywidendy. Dywidenda taka nie może przekraczać 150% wysokości dywidendy przysługującej z akcji nieuprzywilejowanej,

pierwszeństwo do nowych emisji,

prawo do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki.

62. Prawa majątkowe, a prawa korporacyjne w zakresie akcji

63. Pojęcie obligacji - od kiedy I emisja w Polsce, rodzaje i ich rola

Obligacje są formą pożyczki przez nabywcę obligacji ich emitentowi. Emitentami obligacji mogą być: skarb państwa, związki samorządowe lub duże przedsiębiorstwa. Obligacja ma wartość nominalną, równą zazwyczaj kwocie pożyczki oraz realną (kurs) , jeśli jest przedmiotem obrotu giełdowego lub pozagiełdowego w okresie pomiędzy datą emisji a datą wykupu. Posiadaczowi obligacji przysługuje wynagrodzenie w formie oprocentowania. Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji

1992 Warszawa

Obligacje tymczasowej ogólnej narodowej pożyczki wydanej przez Rząd Narodowy na okaziciela o wartości:100, 500 i 1000 zł polskich.

64. Pojęcie bonu skarbowego - od kiedy I emisja w Polsce i ich rola

Bon skarbowy - (ang. treasury security); weksel lub bilet skarbowy (ang. treasury bill), dłużny papier wartościowy Skarbu Państwa na okaziciela o wartości nominalnej 10 tys. PLN z terminami emisji od 1 do 52 tygodni (standardowo 13 i 52). Oprocentowanie bonów ma charakter stały, dyskontowy (dochodem jest różnica pomiędzy ceną zakupu, a wartością nominalną bonu).

Podstawową cechą bonów skarbowych jest zerowy stopień ryzyka, co sprawia, że są atrakcyjnym papierem lokacyjnym. Za zerowe ryzyko nabywca płaci koszt w postaci niskiego oprocentowania. Jednocześnie niskie oprocentowanie świadczy o niewielkim koszcie zaciąganego przez skarb państwa kredytu. Bony są również wykorzystywane przez banki centralne do regulacji obiegu pieniądza w gospodarce.

Bony skarbowe po raz pierwszy pojawiły się w Anglii w 1870 r. W Polsce ich emisję wznowiono po wieloletniej przerwie w 1992 r. Na rynku pierwotnym w Polsce bony skarbowe sprzedawane są na przetargach organizowanych przez Ministerstwo Finansów za pośrednictwem NBP. Ewidencjonowane są w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych w Departamencie Polityki Pieniężno-Kredytowej NBP.

65. Weksel własny a weksel trasowany - cele funkcjonowania

Weksel własny, określany też mianem prostego lub suchego, to taki weksel, w którym sam wystawca przyrzeka bezwarunkową zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie wskazanej osoby (poprzez nazwisko). W przypadku weksla własnego głównym dłużnikiem jest sam wystawca.

Weksel trasowany (trata) - to papier wartościowy sporządzony według zasad określonych w prawie wekslowym, w którym wystawca weksla nazywany trasantem zobowiązuje inną osobę nazywaną trasatem do bezwarunkowej zapłaty kwoty określonej na wekslu osobie trzeciej zwanej remitentem. Remitent musi wykazać nieprzerwany szereg indosów. Weksel trasowany staje się pełnowartościowy po dokonaniu akceptu weksla.

66. Hossa a Bessa - dywagacje pojęciowe

Hossa (fr. hausse, pot. rynek byka) - termin giełdowy oznaczający długotrwały wzrost kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie.

Przeciwieństwem hossy jest bessa.

Bessa (fr. baisse, pot. rynek niedźwiedzia) - termin giełdowy oznaczający długotrwały spadek kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. Przeciwieństwem bessy jest hossa.

67. Budżet ogólny Unii Europejskiej a perspektywy finansowe

Budżet Unii Europejskiej z założenia musi być zrównoważony

Podstawą traktatową budżetu Unii Europejskiej są art. 268-279 ex. 199-209 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki.

„Bez szkody dla innych dochodów budżet powinien być finansowany w całości zasobami własnymi”.

Zasady sporządzania budżetu

zasada jednolitości - budżet jest zapisany w jednym dokumencie

zasada uniwersalności - w budżecie zapisane są wszystkie dochody i wydatki, ale dochody nie są przypisane konkretnym wydatkom

zasada jednoroczności - budżet jest planowany na jeden rok. Niewydane środki mogą być wydane jedynie w roku następnym. Rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

zasada równowagi - bilans budżetu powinien wynosić zero lub być dodatni

zasada specyfikacji wydatków - wydatki podzielnone są na kategorie, które obejmują głównie działy, rozdziały i podrozdziały

zasada przejrzystości - muszą być zawarte rzetelne informacje o wykonaniu budżetu

Wydatki budżetu Unii Europejskiej

Zgodnie z obowiązującą w UE zasadą dotyczącą zachowania równowagi w budżecie ogólnym wydatki muszą być kształtowane w taki sposób, aby możliwe było ich pełne sfinansowanie w ramach dostępnych dochodów, na zapewnienie których zgodziły się kraje członkowskie.

68. Dochody budżetu UE - główne źródła i ich udział %

Zasoby własne: - 98 % ogółu dochodów

1) cła rolne i składki cukrowe

2) Pozostałe cła

3) Dochody z tytułu VAT

4) tzw. czwarte źródło - uzależnione od wielkości PNB

Pozostałe dochody: - 2 % ogółu dochodów.

69. Wydatki budżetu UE - główne kierunki wydatków i ich udział %

Wydatki budżetu Unii Europejskiej

Obligatoryjne wynikają z zobowiązań określonych w Traktacie o UE i aktach, które zostały wydane na jego podstawie (wytyczne, decyzje, rozporządzenia).

Wydatki nieobligatoryjne to pozostałe wydatki przeznaczane:

- na finansowanie rozwoju regionalnego (operacje strukturalne) (30,3% Fundusze Strukturalne, 8,3 % poszerzenie UE),

- działań dotyczących rynku wewnętrznego (edukacja, środowisko, kultura, ochrona konsumenta, prace badawczo - rozwojowe) (6%, administracja 4,8 %).

---