1.Scharakteryzuj różnice miedzy sektorem publicznym a jednostka publiczną
Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli. Jego działalność ma zastosowanie na poziomie państwowym, regionalnym oraz lokalnym. Aktywność sektora publicznego opiera się przede wszystkim na zapewnieniu obywatelom opieki socjalnej, gwarantowaniu bezpieczeństwa narodowego i planowaniu zagospodarowania przestrzeni. Do sektora publicznego zalicza się wszystkie jednostki organizacyjne, w których własność Skarbu Państwa lub samorządu ma udział większy niż 50%.
Jednostka publiczna wchodzi w skład sektora publicznego. Liczy się osobno np. szkoła publiczna(jest to pojęcie węższe niż sektor publiczny)
2.Scharakteryzuj różnice między deficytem strukturalnym a koniunkturalnym
Deficyty strukturalne - będące wartościami hipotecznymi, powstającymi w warunkach, gdy dochody i wydatki realizowane są przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki,
Deficyty cykliczne - będące rezultatem wpływu cyklu koniunkturalnego (recesji bądź ożywienia) na dochody i wydatki budżetowe w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych. Z reguły są rezultatem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.
strukturalny - zakładany już w momencie planowania budżetu
koniunkturalny - ukształtowany pasywnie (tzn. bez możliwości wpływu rządu) przez stan cyklu koniunkturalnego
3.Cechy podatku
Cechy podatku (świadczenie o charakterze pieniężnym, by wykazać, że w warunkach gospodarki towarowp-pieniężnej zastąpiło inne formy świadczeń na rzecz władzy):
przymusowy - typowy instrument przymusu, władza publiczna wykorzystuje swoje władcze atrybuty; gdy próbowano wprowadzić, nieprzymusowy, to wpływy z takiego podatku równały się 0
bezzwrotny - potocznie używany „zwrot podatku” to zwrot nadpłaconego podatku, to co wpłacamy to zaliczki
nieodpłatny - nieodpłatność szczegółowa tzn., że w zamian za wnoszony podatek podmiot nie otrzymuje żadnego konkretnego świadczenia, można mówić o tzw. odpłatności ogólnej, co oznacza, że obywatel w zamian za wnoszone podatki jako ogół państwo realizuje określone świadczenia
ogólny - powszechny - zaprzeczenie indywidualnego charakteru podatku, przepisy prawne określają zakres przedmiotowy i podmiotowy podatku i dany podmiot, jeżeli podmiot „wpada” w te zakresy to powstanie u niego obowiązek podatkowy; podatek indywidualny był w generalnej guberni dla Żydów
jednostronny - jednostronnie nałożony przez władze publiczna (związany z przymusem).
3. Wymień różnice miedzy zakresem podmiotowym sektora publicznego a jednostkami sektora finansów publicznych oraz wymień przykłady podmiotów które należą wyłącznie do jednej z tych grup
4. Co to jest nota budżetowa, scharakteryzuj zawartość i znaczenie dla procedury budżetowej
Nota budżetowa - potoczne określenie rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zasad i trybu opracowania projektu budżetu.
1. MF przedkłada budżet - prace niesformalizowane - bardzo ogólna koncepcja budżetu, bierze pod uwagę prognozy podstawowych wskaźników makroekonomicznych dla okresów, w których realizowany będzie budżet (PKB, inflacja, bezrobocie, kursy walutowe, rentowność przedsiębiorstw, wskaźniki demograficzne). MF szuka
odpowiedzi na pytania co można zrobić. MF wydaje rozporządzenie w sprawie trybu opracowania projektu BP (nota budżetowa). W jego ramach:
~ harmonogram prac
~ zasady planowania poszczególnych rodzajów wydatków
~ wzory formularzy, którymi inne podmioty będą sie posługiwać
Corocznie nowa nota budżetowa.
Nota budżetowa rozsyłana jest do poszczególnym ministrów o wojewodów. Na jej podstawie ministrowie i wojewodowie są zobowiązani do zaplanowania pojedynczych budżetów dotyczących swoich resortów i samorządów terytorialnych. Te budżety trafiają do Ministra Finansów i na tej podstawie Minister Finansów sporządza projekt zbiorczy budżetu państwa. Trafia on pod obrady Rady Ministrów. Jeśli jest akceptowany, to Rada Ministrów upoważnia Ministra Finansów do przedstawienia tzw. expose budżetowego w Sejmie (do 15.XI).
5. Wymień wady i zalety alternatywnego wykorzystania zagranicznych i krajowych środków zwrotnych dla finansowania deficytu budżetowego
6. problem dóbr prywatnych publicznych społecznych. Różnice pomiędzy nimi, na bazie tych dóbr jaka jest zasada finansów publicznych
Dobra publiczne to dobra, które charakteryzują się tym, że nie ma możliwości wyłączenia ich z konsumpcji oraz jednocześnie nie są konkurencyjne w konsumpcji. Pierwszy warunek oznacza, że dostawca dobra nie może legalnie zapobiec używaniu dobra przez innych. Drugi warunek oznacza, że konsumpcja dobra przez jedną osobę, nie pozbawia innych osób możliwości konsumpcji tego samego dobra, a zatem bez żadnych konsekwencji dobro może być konsumowane przez wiele osób jednocześnie.
Dobra społeczne są to dobra, które ze względów fizycznych mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych powodów (zwykle na skutek prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej) są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych (np.: w Polsce: oświata, opieka zdrowotna).
Mimo że dobra społeczne oferowane są na bazie majątku publicznego i finansowane ze środków budżetowych, nie wyklucza to możliwości finansowania ich z innych źródeł.
Dobra społeczne wytwarzane są dzięki istnieniu urządzeń, które są własnością publiczną i zostały sfinansowane z funduszy publicznych, np. budynki i urządzenia szkół publicznych.
Głównym powodem tworzenia dóbr społecznych jest umożliwienie ich konsumpcji osobom, których dochody indywidualne mogłyby uniemożliwiać lub ograniczać ich nabycie w przypadku, gdyby były one udostępniane na zasadach rynkowych. Ich istnienie nie wyklucza jednak funkcjonowania alternatywnego, konkurencyjnego sektora prywatnego (np. ochrony zdrowia), który może świadczyć usługi na zasadach komercyjnych
Dobra publiczne, społeczne i prywatne Dobra publiczne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez duże grupy ludzi lub rządy (np. ochrona policyjna, obrona narodowa)
Dobra prywatne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez pojedynczych ludzi lub członków małych dobrowolnie tworzonych grup (np. żywność) Dobra społeczne - kupowane lub wytwarzane przez rząd i ludzi wykorzystywane przez społeczeństwo dóbr o charakterze publicznym, ogólnodostępnym w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa
Zasady finansów publicznych (wszystkie, bo nie wiem co konkretnie pan miał na myśli w tym pytaniu)
1.Zasada jawności finansów publicznych
- polega na podawaniu do publicznej wiadomości informacji o wielkości gromadzonych środków publicznych i ich rozdysponowaniu. Te informacje podlegają ocenie publicznej. W ramach realizacji zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi, zarząd jednostki samorządu terytorialnego jest zobowiązany, między innymi, do podawania do publicznej wiadomości: wykazu udzielonych poręczeń i gwarancji, z wymieniem podmiotów, których gwarancje i poręczenia dotyczą, wykazu osób prawnych i fizycznych
2.Zasada przejrzystości
Przez tą zasadę będziemy rozumieli sytuacje gdzie publicznie znane i jasno określone będą:
· ramy (zakres) finansów publicznych
· podział zadań i kompetencji w sektorze finansów publicznych
· stosowanie w sektorze finansów publicznych procedury i zasady postępowania,w tym zasady-prezentacji wyników funkcjonowania poszczególnych instytucji publicznych oraz sektora finansów publicznych jako całości.
· przesłanki i założenia polityki finansowej i ich przewidywalne skutki.
Bez przejrzystości finansów publicznych nie można domagać się ich jawności. Te zasady wzajemnie na siebie oddziałują.
3.Zasada efektywności finansów publicznych
Polega na osiągnięciu akceptowanej relacji miedzy wielkością wykorzystanych środków publicznych i efektami ich wykorzystania. Mierzenie efektywności ma sens wtedy, gdy z nakładami(wielkością wykorzystanych środków) porównujemy efekty zewnętrze a wiec takie, które są odczuwalne przez „odbiorców” usług publicznych a nie świadczeniobiorców. Nie ma jednolitej miary efektów wykorzystania środków publicznych,nie ma, więc również jednolitej miary efektywności. Zwrócić jednak trzeba uwagę na fakt, że zły dobór miar efektu wydatków publicznych prowadzi do złych wskaźników efektywności, co powoduje niekorzystne warunki ich egzekwowania.
4.Zasada legalności
Oznacza wymóg oparcia procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych opartych na podstawach prawnych w tym zwłaszcza na ustawach. Wymóg taki stawia Konstytucja RP oraz ustawa o finansach publicznych. Realizują go zaś ustawy podatkowe oraz inne ustawy o dochodach i wydatkach publicznych.
Przepisy zawarte w ustawie o finansach publicznych muszą być zgodne z prawem.
5.Zasada celowości
Oznacza nakaz gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych jedynie dla osiągnięcia wytyczonego celu społecznego gospodarczego lub politycznego państwa. Z zasady tej wynika jednocześnie zakaz wprowadzania takich wydatków publicznych i ciężarów publicznych, które nie są związane z założeniami państwa.
6.Zasada jedności finansów publicznych.
Zasada jedności wymaga, by budżet (państwa, samorządu terytorialnego) był ujmowany w jednym dokumencie. Nie można obok ustawy budżetowej tworzyć odrębnych planów finansowych dotyczących państwowych środków publicznych. Gdyby środki publiczne były prezentowane w więcej niż jednym dokumencie, nie byłoby pewności, że wszystkie znajdą się pod kontrolą parlamentu. Zasada jedności ma zapewnić władzy ustawodawczej racjonalne planowanie budżetowe i pełną orientację w zakresie dochodów i wydatków, bez potrzeby badania wielu dokumentów.
7.Zasada szczegółowości finansów publicznych
Zasada szczegółowości oznacza, że:
- należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie wydatków publicznych
- środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie
- wydatki powinny być ponoszone w wysokości ustalonej w budżecie
Realizacja zasady szczegółowości następuje w praktyce poprzez klasyfikację dochodów i wydatków wg:
- działów i rozdziałów, określających rodzaj działalności np. administracja państwowa, szkolnictwo wyższe, opieka
- paragrafów określających rodzaj dochodu, przychodu oraz wydatku
Podział ten reprezentuje funkcjonalne ujęcie środków publicznych, umożliwiających ocenę stopnia ich zaangażowania w realizację różnych funkcji państwa.
8. Zasada nie wiązania wydatków z dochodami.
Zasada ta:
wynika z potrzeby przeciwstawienia się tendencjom różnych lobby politycznych do zagwarantowania środków budżetowych z określonych źródeł na sfinansowanie określonych celów. Polega na “przypisaniu” jakichś dochodów budżetowych określonym wydatkom budżetowym. Jeśli racjonalność funkcjonowania środków publicznych wymaga wiązania dochodów z wydatkami, to tworzy się fundusze celowe, które nie podlegają wszystkim rygorom budżetowym. Zasada jest stosowana przy uchwaleniu ustawy budżetowej.
7. funkcje finansów publicznych
Funkcja alokacyjna - polega na wytwarzaniu i dostarczaniu dóbr publicznych obywatelom, społecznością lokalnym i społeczeństwu jako całości.
Funkcja redystrybucyjna - jej realizacja narusza interesy ekonomiczne jednych podmiotów, przysparzając korzyści innym.
Funkcja stabilizacyjna - powinna stabilizować gospodarkę rynkową, poprzez umiejętne posługiwanie się instrumentami alokacji zasobów i redystrybucji dochodów do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego.
8.Sektor publiczny
Sektor publiczny inaczej sektor gospodarki publicznej jest jednym z elementów sfery realnej. Sektor publiczny reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze tzn. wytwarza określone dobra i usługi, cechy tej nie osłabia fakt, że procesom wytwarzania dóbr i usług towarzyszą zjawiska i procesy pieniężne, co wynika z pieniężnego charakteru całej gospodarki. W sektorze publicznym decydujące znaczenie ma majątek (trwały i obrotowy), powstały na skutek procesów narastania (akumulacji) finansowanych ze środków publicznych, stąd też w analizie działalności sektora publicznego dominuje metoda majątkowa (zasobowa). Tylko część sektora publicznego realizuje cele publiczne i społeczne, część tego sektora realizuje cele ekonomiczne, a ściślej cele komercyjne wykazując analogię do sektora prywatnego. Tylko część funduszy publicznych jest związana z finansowaniem sektora publicznego, ta która jest zaangażowana w wywarzanie dóbr publicznych i dóbr społecznych (obrona narodowa, administracja państwowa, usługi zdrowotne, edukacja itp.), Ta część sektora publicznego, która działa na zasadach komercyjnych (przedsiębiorstwo państwowe, przedsiębiorstwo samorządowe) nie angażuje funduszy publicznych. Nie wyklucza to możliwości subsydiowania tych przedsiębiorstw z funduszy publicznych, jednak charakterystyczne dla niech są komercyjne zasady i cele działania. Znaczna część sektora publicznego (obrona narodowa, administracja, infrastruktura komunikacyjna itd.) nie mogłaby funkcjonować bez finansów (funduszy) publicznych. Spoiwem dla sektora publicznego jest nie prywatna własność majątku i funduszy. Sektor publiczny w zakresie finansowania musi sięgać do dochodów innych podmiotów na drodze przymusu.
9.zaleznosci pomiędzy budżetem a sektorem publicznym
Dochody budżetowe:
Źródła dochodów budżetu państwa określa ustawa „Prawo budżetowe”. Dochodami budżetu państwa m.in. są:
- podatki,
- opłaty,
- obowiązkowe wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych,
- cła,
- zyski z NBP, wpłaty z NBP,
- dochody ze sprzedaży, najmu, dzierżawy składników majątkowych skarbu państwa,
- pieniężne darowizny, spadki i zapisy na rzecz Skarbu Państwa,
- inne wpłaty i wpływy
A) Kryterium prawne - dochody mogą być:
- bezzwrotne i przymusowe (zdecydowana większość)
- zwrotne i dobrowolne (obligacje i darowizny)
- odpłatne (opłata taryfowa)
- nieodpłatne (zdecydowana większość)
- zasadnicze (podatki, opłaty, cła - zdecydowana większość)
- uboczne (mandaty, grzywny, kolegia)
B) Kryterium organizacyjne - dochody mogą być:
- dochody budżetu państwa
- dochody budżetu gminy
Częściowo dochody te powtarzają się. Dominują tutaj:
• dochody podatkowe gmin,
• dochody z opłat,
• dochody z tytułu udziału w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa
• subwencje oświatowe,
• dochody z pożyczek i kredytów,
• wpływy z emisji papierów wartościowych,
• inne wpływy należne gminom na podstawie odrębnych przepisów
Wydatki budżetowe:
Wydatki budżetowe, to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań państwa, gminy. Możemy je podzielić wg kilku kryteriów:
A) Kryterium ekonomiczne
- wydatki nabywcze - związane są z dokonywaniem przez państwo zakupów dóbr i usług o charakterze materialnym i określają wysokość udziału państwa w produkcie społecznym.
- wydatki redystrybucyjne (transfery) - wydatki te decydują o wykorzystaniu produktu społecznego
B) Kryterium z punktu widzenia zadań realizowanych przez podmiot publiczno-prawny
- działalność niezbędna dla funkcjonowania państwa (policja, wojska, administracja)
- wydatki socjalno-kulturowe (oświata, służba zdrowia),
- wydatki na gospodarkę w celu zapewnienia równomiernego wzrostu gospodarczego,
- wydatki na obsługę długu publicznego,
C) Kryterium ze względu na konieczność ponoszenia wydatków
- wydatki konieczne - wynikają z obowiązującego prawa - sądy, wojsko,
- wydatki pożądane - kwestia infrastruktury - budowa dróg, urządzeń związanych z ochroną
środowiska naturalnego
D) Kryterium ze względu na charakter ponoszonych wydatków
- charakter inwestycyjny,
- wydatki bieżące sfery budżetowej - służba zdrowia, oświata, dotacje do jedn. Budżetowych
Sektor publiczny jest częścią gospodarki a wpływy do budżetu pochodzą właśnie z niej(wpływy z gospodarki całego państwa) więc zarówno gospodarka finansuje budżet państaw(dochody z podatków itp) jak i z budżetu finansuje się później funkcjonowanie całej gospodarki . *(nie wiem jak inaczej to napisac- ja bym zrobiła to własnie tak)
Wydatki budżetowe, to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań państwa, gminy.
10. różnice pomiędzy sektorem publicznym a jednostką sektora finansów publicznych, czyli samorządności
Jednostki sektora finansów publicznych - jednostki organizacyjne wchodzące w skład sektora finansów publicznych. (sektor publiczny- wyjaśnione w pyt 1)
Sektor finansów publicznych tworzą:
organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
jednostki budżetowe,
samorządowe zakłady budżetowe,
agencje wykonawcze,
instytucje gospodarki budżetowej,
państwowe fundusze celowe,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
Narodowy Fundusz Zdrowia,
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
uczelnie publiczne,
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe,
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego.
11. metody wyodrębniania sektora publicznego
12.budżet państwa i jego funkcje
Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.
Ekonomiczne:
Funkcja fiskalna - polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań
Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np. zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację tej funkcji zapewnia system podatkowy oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów.
budżet państwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich rozdziału pomiędzy inne podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc publiczna, nieoprocentowane kredyty) jak i przez zakup dóbr i usług na rynku.
Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji.
[skarbowa - budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty]
Funkcje polityczne
planowości - budżet jest planem finansowym państwa, do którego wykonania zobowiązana jest administracja
kontrolna - umożliwienie kontroli nad władzą wykonawczą co do prawidłowego wykonywania budżetu
polityczna - umożliwienie kontroli władzy wykonawczej przez ustawodawczą, gdyż budżet uchwalany jest w formie ustawy
13.zasady budżetowe
1.Zasada rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku
2. Zasada zupełności - budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa
3. Zasada jedności - budżet powinien tworzyć jedną całość, tzn. wszystkie dochody i wydatki powinny być ujęte w jednym zestawieniu
4. Zasada jawności - budżet powinien być podany do publicznej wiadomości
5. Zasada równowagi budżetowej - polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowane przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków budżetowych.
6 uprzedniości - uchwalenie budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego
14.pojęcie deficytu budżetowego i długu publicznego
Deficyt budżetowy powstaje gdy suma strumieni wydatków budżetowych jest większa od sumy strumienia dochodów budżetowych na koniec roku budżetowego. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. Dochody państwa składają się głównie z podatków. Wydatki państwa są związane z pełnieniem przez państwo określonych funkcji. Są to np. wydatki na obronę państwa, na szkolnictwo, ochronę zdrowia itp. Badanie równowagi w kilku okresach budżetowych jest możliwe wówczas gdy obok pojęć deficytu i nadwyżki budżetowej wprowadzi się pojęcie długu publicznego i akumulacji publicznej. Dług publiczny jest to suma deficytu powstałego w poprzednich okresach, a akumulacja publiczna jest suma nadwyżek budżetowych powstałych w okresach poprzednich. Lepszy obraz stanu budżetu państwa daje porównanie strumieni dochodów wydatków oraz saldo zobowiązań i należności budżetowych w okresach poprzednich.
Ekonomiczna istota długu publicznego
Dług publiczny najczęściej określa się ogólnie jako finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek. Przyczynami powstawania długu publicznego mogą być jednak także skutki innej działalności władz publicznych, np. przymusowe wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności, zobowiązania odszkodowawcze powstałe na mocy orzeczeń sądów lub wynikające z ustaw i inne:
Konkretyzując, dług publiczny jest jednak najczęściej skutkiem zobowiązań państwa (władz publicznych) powstałych w wyniku:
Zaciągnięcia bezpośrednich pożyczek oraz kredytów, w zakres pożyczek mogą wchodzić depozyty różnych podmiotów lokowane na rachunkach władz publicznych,
Emisji papierów wartościowych, które również są specyficzną formą zaciągania pożyczek pieniężnych, a papiery wartościowe są potwierdzeniem stosunków wierzycielsko-dłużniczych między władzami publicznymi, a pożyczkodawcami,
Nieregulowania przez jednostki sektora publicznego wymagalnych zobowiązań.
Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest jednak zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego.
W kontekście prowadzonych rozważań dług publiczny można traktować jako sumę deficytu powstałego w okresach poprzednich.
Konserwatywni fiskaliści uważali, że dług publiczny - bez względy na to, w jakich okolicznościach został zaciągnięty, jak też bez względu na to, z jakich powodów - jest bardzo szkodliwy dla sytuacji finansowej państwa.
Głównym argumentem za takim podejściem do długu publicznego są wahania cyklu koniunkturalnego. Zadaniem polityki fiskalnej jest ograniczenie amplitudy tych wahań. Równowaga gospodarki musi być traktowana jako przeciętna równowaga cykliczna. Według Hansena, zaciąganie w latach depresji długu publicznego na finansowanie niezbędnych wydatków gospodarki narodowej jest przejawem zdrowej polityki fiskalnej.
15. kwestia podatków(klasyfikacje)
klasyfikacja podatków
podatki dochodowe
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
Obowiązkowe składki ubezpieczeniowe, zdrowotne itp.
opodatkowanie własności
Podatki od nieruchomości
podatek rolny (gruntowy)
podatek leśny
podatek od spadków i darowizn
podatki od towarów i usług
podatek od wartości dodanej (VAT);
akcyza: podatek pobierany od spożycia niektórych artykułów, pobiera się od przedsiębiorcy, który wlicza ją do ceny towaru;
cło: podatek graniczny od towarów, w ostatecznym rozrachunku płaci konsument (część doktryny prawa podatkowego nie uważa ceł za podatki ze względu iż jego celem nie jest co do zasady ochrona interesu finansowego fiskusa, ale ochrona rynku wewnętrznego. Zgodnie z klasyfikacją dochodów budżetu państwa wpływy z tytułu ceł są włączane do pozycji dochody niepodatkowe. Zgodnie z tą klasyfikacją cło należy do kategorii , czyli świadczeń, którym towarzyszy równoległe świadczenie ekwiwalentne w postaci pozwolenia na wwóz lub wywóz towarów);
inne
podatek od posiadania psa (Obecnie podatek od psów został zmieniony na opłatę)
podatek od środków transportowych
podatek od czynności cywilnoprawnych
podatek od gier
16. jednostki sektora finansów publicznych (zakład budżetowy, fundusz celowy)
W przekroju podmiotowym podstawami systemu finansów publicznych są:
• władze ustawodawcze szczebla centralnego, pośredniego i lokalnego (rady gminne)
• władze wykonawcze wymienionych powyżej szczebli,
• aparat skarbowy (finansowy) zajmujący się realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą, zarządzaniem publicznymi funduszami pozabudżetowymi, itp.,
• jednostki sektora publicznego, które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, szkoły, itd.)
Do sektora finansów publicznych zalicza się:
• organy władzy publicznej,
• organy administracji rządowej,
• organy kontroli państwowej i ochrony prawa
• ich organy oraz związki
• jednostki budżetowe
• zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych
• fundusze celowe
• państwowe szkoły wyższe
• jednostki badawczo-rozwojowe
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
• państwowe lub samorządowe instytucje kultury
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze
• Kasy Chorych oraz Krajowy Związek Kas Chorych
• Polską Akademię Nauk i tworzenie przez nią jednostki organizacyjne
• Państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
W przekroju prawnym funkcjonowanie systemu finansów publicznych określają:
• konstytucja, w której podane są ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli funduszy publicznych,
• prawo budżetowe, regulujące zasady budowy ustroju budżetowego,
• ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządowe,
• ustawy podatkowe,
• ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych,
• ustawy o finansach samorządowych,
• ustawy regulujące działalność Ministra
Fundusze celowe - fundusze stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z pewnych względów uznano, iż dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety. Fundusze celowe charakteryzuje celowe przeznaczenie gromadzonych w nich dochodów. Są tworzone na podstawie odrębnych ustaw (ustawa powołuje konkretny fundusz). Przychody funduszy pochodzą z dochodów publicznych. Fundusze celowe dzielą się na państwowe lub samorządowe (odpowiednio: gminne, powiatowe lub wojewódzkie). Jako ważna cechę można także podać nieokreślony czas ich funkcjonowania, który jest jednak zazwyczaj dłuższy niż rok.
Zakład budżetowy - jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania i pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych.
17. skarb państwa i jego funkcje, typy powiązań
Skarb Państwa jest to instytucja reprezentująca państwo jako właściciela majątku państwowego w stosunkach cywilno prawnych. Pojęcie Skarbu Państwa jest zróżnicowane w poszczególnych krajach pod względem pozycji prawnej, organizacyjnej i kompetencyjnej. Skarb Państwa może funkcjonować jako ministerstwo lub część ministerstwa finansów.
Funkcje:
1) Jest kasjerem
Tzn., że ma za zadanie inkasowanie i wypłacanie środków pieniężnych podczas wykonywania operacji finansowych oraz czuwanie nad prawidłowością wykorzystywania tych środków. Skarb Państwa powinien zapewnić bieżącą płynność finansową w tej funkcji.
2) Jest bankierem
środki pieniężne deponowane są na rachunkach Skarbu Państwa,
Skarb Państwa może udzielać krótkoterminowych pożyczek
Skarb Państwa może emitować drobne znaki pieniężne (bilon) w celu pokrycia deficytu budżetowego,
3)Jest inwestorem
Skarb Państwa dostarcza kapitału, wtedy gdy rynek pieniężno - kapitałowy oferuje go na mniej korzystnych warunkach.
4) Jest poręczycielem
Skarb Państwa dysponuje wyodrębnionym majątkiem - może więc występować jako podmiot poręczający w różnych operacjach finansowych.
5) Pełni funkcję majątkową
Skarb Państwa z reguły jest jednym z zarządców majątku państwowego.
18. zwolnienia, zwyżki i ulgi podatkowe
Wymiar podatku, może ulec skorygowaniu na skutek stosowania zwolnień i ulg. Zwolnienia podatkowe polegają na całkowitym lub częściowym pomijaniu niektórych przedmiotów opodatkowania (np. dochodów) przy ustalania podstawy opodatkowania. W konsekwencji formalna podstawa, w stosunku od której oblicza się podatek, jest mniejsza od podstawy rzeczywistej uzyskanej. W efekcie podatek ulega obniżeniu. Zwolnienia mogą mieć charakter przedmiotowy, podmiotowy, mieszany. Przedmiotowy charakter polega na tym, że zwolnienia ustanawiane są ze względu na określone cechy przedmiotu. Podmiotowy natomiast ze względu na określone cechy potencjalnego podatnika. Od zwolnień podatkowych należy wyłączenia od opodatkowania.
Zwolnienie od podatku może mieć charakter zwolnienia z mocy samego prawa. Jest to taki rodzaj zwolnienia, który nie wymaga decyzji właściwego organu. W pozostałych sytuacjach stosowanie niektórych zwolnień, ulg i zwyżek podatkowych może być pozostawione uznaniu organów podatkowych. umożliwia to w praktyce bardziej elastyczne realizowanie przez organy finansowe polityki podatkowej, której zasady ustala Minister Finansów.1
Ulgi polegają natomiast na zmniejszeniu wielkości podatku już po obliczeniu wymiaru podatku. Ulgi podobnie jak zwolnienia mogą mieć charakter przedmiotowy, podmiotowy bądź mieszany. Z punktu widzenia konstrukcji podatku, ulgi mogą mieć formę obniżki podstawy obliczenia podatku, obniżki stawek podatkowych bądź też obniżki ustalonej kwoty podatku.1
Najistotniejsze znaczenie mają ulgi o charakterze gospodarczym, np. wykorzystywane w celu oddziaływania na rozwój działalności gospodarczej ulgi inwestycyjne. W zakresie opodatkowania ludności są wykorzystywane ulgi o charakterze socjalnym. Chodzi tu o uwzględnienie tych elementów osobistej sytuacji podatnika, które wywierają istotny wpływ na jego zdolność płatniczą, tj. jego stan rodzinny, wiek i inwalidztwo. Celem ulg socjalnych jest dostosowanie obciążeń podatkowych do zmniejszonej zdolności płatniczej podatników.2
Ulgi, wynikające z przepisów dotyczących poszczególnych podatków, nazywane są potocznie ulgami systemowymi. Pewne formy ulgowego traktowania podatników przewidują też (nie stosując jednak terminu ulga) przepisy ogólne dotyczące zobowiązań podatkowych.
Zwolnienia i ulgi podatkowe mogą mieć charakter
czasowy
bezterminowy
Ulgi o charakterze czasowym są np. zwolnienia od opłacania podatku dochodowego (przez kilka lat), przyznawane określonym podmiotom zagranicznym.
Charakter bezterminowy mają np. zwolnienia rent inwalidów wojskowych i wojennych od podatku dochodowego od osób fizycznych.
Przeciwieństwem zwolnień i ulg są zwyżki podatkowe, których zastosowanie powoduje zwiększenie obciążeń. Korygują one wymiar podatku ze względu na podwyższenie zdolności płatniczej podatnika.
20.Przedstawić różnice i zależności między sektorem finansów publicznych a finansami publicznymi
Str 2 (Famulskiej)
Różnice między sektorem publicznym a finansami publicznymi.
Wg kryterium własności, zarówno sektor jak i finanse należą do własności nie prywatnej, ale:
-sektor wytwarza realne dobra i usługi, czyli reprezentuje realne zjawiska i procesy gospodarcze, zaś finanse reprezentują zjawiska i procesy pieniężne.
- w sektorze, dominujące znaczenie ma majątek, powstały na skutek procesów akumulacji, finansowanych ze środków publicznych, dlatego w sektorze dominuje w analizie metoda zasobowa, zaś w dla analizy finansów charakterystyczna jest metoda strumieniowa, czyli badanie procesów tworzenia i rozdysponowywania funduszy i czas ich rozdysponowywania,
- tylko część sektora realizuje cele publiczne i społeczne, część zaś cele komercyjne, część sektora działająca na zasadach komercyjnych, nie angażuje funduszy publicznych,
- nie całość środków publicznych jest wykorzystywana przez sektor, ponieważ część z nich ma charakter transferowy,
- szczególne związki sektora i finansów zachodzą na polu długu publicznego (czyli powstałej kumulacji deficytu budżetowego), część majątku w sektorze została sfinansowana z pożyczek, majątek publiczny to zabezpieczenie długu publicznego, dług publiczny angażuje fundusze publiczne na obsługę tego długu.
22.Plusy i minusy zagranicznego finansowania długu publicznego
23. Programy redukcji wydatków publicznych, a prawo Wagnera.
Celem priorytetowym tych programów jest równowaga bilansu płatniczego, którą osiąga się przez ograniczenie importu i zwiększenie eksportu. Warunkiem zmniejszenia importu jest przede wszystkim ograniczenie popytu wewnętrznego (zgodnie z dochodowo-absorpcyjną koncepcją bilansu płatniczego deficyt bilansu handlowego jest wynikiem nadmiernego popytu wewnętrznego w stosunku do podaży). Zapewnić to mają takie działania, jak:
1) Zmniejszenie deficytu budżetowego - wymaga zarówno zwiększenia dochodów państwa, jak i ograniczenia jego wydatków.
Ten pierwszy kierunek działań, chociaż niezgodny z doktryną liberalną międzynarodowych organizacji, jest niezbędny z uwagi na słabą presję fiskalną (niski udział podatków w produkcie krajowym brutto) oraz z uwagi na skalę deficytu budżetowego. Rozpiętość między wydatkami a dochodami publicznymi jest często tak duża, że nawet znaczna redukcja wydatków nie wystarcza do zrównoważenia budżetu. W celu zwiększenia dochodów publicznych zaleca się podwyższenie stopy opodatkowania. Ponieważ przekroczenie pewnego poziomu stopy opodatkowania może wywołać zmniejszenie wpływów podatkowych (krzywa Laffera), zaleca się również poszerzenie podstawy opodatkowania oraz zwiększenie skuteczności systemu fiskalnego.
Zmniejszenie wydatków publicznych dotyczy wydatków bieżących, głównie płac w sektorze publicznym, subwencjonowania konsumpcji oraz wydatków inwestycyjnych. Zalecenia dotyczące tej ostatniej dziedziny idą jeszcze dalej, bo dotyczą także jakości inwestowania.
Na zmniejszenie deficytu budżetowego może wpływać także restrukturyzacja sektora publicznego. MFW i Bank Światowy mogą żądać wyraźnego ograniczenia działań sektora publicznego - sprowadzenia go wyłącznie do produkcji dóbr i usług publicznych - oraz prywatyzacji pozostałych jego części.
2) Kontrola podaży pieniądza - zwłaszcza kontrolę rozmiarów kredytu udzielanego rządowi oraz sektorowi publicznemu. Metody kontroli podaży pieniądza mogą być różne, w zależności od stopnia rozwoju systemu finansowego. W krajach, w których instytucje finansowe są słabo rozwinięte, podaż pieniądza kontroluje się metodami administracyjnymi, a podaż kredytu dla sektora prywatnego jest reglamentowana. MFW zaleca również prowadzenie pozytywnej polityki realnej stopy procentowej. Ma ona na celu zmniejszenie popytu na kredyt oraz pobudzenie oszczędzania, co zwiększa rolę finansowania wewnętrznego rozwoju.
3) Odpowiednia polityka kursu walutowego - programy dostosowawcze wskazują na potrzebę jego urealnienia, co najczęściej sprowadza się do dewaluacji. W praktyce kurs walutowy jest determinowany przez kurs na rynku nieformalnym. Międzynarodowe organizacje gospodarcze zalecają także poddanie kursu walutowego wolnej grze sił rynkowych. W efekcie ma on być kursem neutralnym, tzn. takim, który nie dyskryminuje ani sektora eksportowego, ani sektora wytwarzającego dobra na potrzeby rynku wewnętrznego.
4) Polityka wolnego handlu - w wielu krajach podatki importowe są ważnym źródłem dochodów państwa. Szybka redukcja ceł prowadziłaby więc do powiększania deficytu budżetowego. Zbyt daleko posunięta liberalizacja handlu mogłaby także spowodować zwiększenie importu i utrudnić osiągnięcie równowagi zewnętrznej, a także zbytnio osłabić konkurencyjność przemysłu krajowego na rynkach międzynarodowych. W praktyce polityka liberalizacji handlu jest więc zwykle realizowana bardzo ostrożnie i w sposób selektywny.
5) kontrola płac.
Polityka dostosowawcza wyraża kompromis między działaniami stabilizacyjnymi a działaniami strukturalnymi. W początkowej fazie realizacji koncentruje się ona na działaniach stabilizacyjnych. Po ustabilizowaniu gospodarki na pierwszy plan wysuwają się działania o charakterze strukturalnym. Mają one zasadnicze znaczenie dla stworzenia efektywnej gospodarki rynkowej.
Prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych (względnych w odniesieniu do PKB i bezwzględnych).
Pogląd ten Adolph Wagner przedstawił w czterotomowym dziele zatytułowanym Finanzwissenschaft. Sprowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny to m. in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe.
Przyczyny
socjologiczne
każda istota żywa rozwija się, a tym samym jest bardziej aktywna co prowadzi do poszerzenia zakresu swojej działalności i zwiększenia wydatków.
historyczne
ogólna masa długu publicznego ma tendencję do wzrostu z upływem czasu, przez co wzrastają także wydatki konieczne do jego obsługi. Należy pamiętać o automatycznej amortyzacji długu publicznego na skutek dewaluacji i erozji pieniądza a także wzrostu bogactwa narodowego i PKB - ta amortyzacja nie działa jednak w 100%.
polityczne
znacznie wzrósł zakres działalności państwa ze „stróża porządku” do „państwa opiekuńczego”. Ponadto włączono np. usługi sądowe do wydatków publicznych, podczas gdy wcześniej były one opłacane z opłat sądowych wnoszonych przez strony procesowe, nie powodując tym samym wydatków publicznych (Państwo nawet zapewniało sobie wpływy ze sprzedaży usług)(tak samo nauka, opieka zdrowotna).
nowe techniki stosowane w polityce w połączenie z technikami podatkowymi. Gdy zniesiono wyborczy cenzus majątkowy (władze wybierali Ci - których podatek bezpośredni dotykał) na rzecz powszechnego prawa wyborczego, dużą grupą wyborców stali się ludzie nie płacący podatków bezpośrednich - deputowani przestali się obawiać, że wzrost tych podatków może utrudnić reelekcję.
finanse publiczne przestały dotyczyć tylko wynagrodzeń dla niektórych funkcjonariuszy a stały się źródłem finansowania autostrad, szkół itd. Kolejnym skutkiem było przejście z proporcjonalnych podatków na progresywne i podatek pośredni od towarów i usług. Umożliwiło to zabieg niewidocznego dla przeciętnego obywatela podatku w cenie przy jednoczesnej jego redystrybucji w postaci wydatków publicznych w celu zdobycia popularności i reelekcji.
ekonomiczne i społeczne
postęp techniczny a także jego tempo - badania naukowe i wojskowe wymagają niewspółmiernych środków w porównaniu z latami minionymi, a przez tempo tych zmian dochodzą koszty stałej modernizacji.
polityka redystrybucji dochodu narodowego kanałami budżetowymi prowadzi do wzrostu sumy wydatków publicznych.
do wydatków zwyczajnych dochodzi jeszcze coraz większy ciężar wydatków kapitałowych. U podstaw decyzji interwencyjnych w dziedzinie publicznych inwestycji leży chroniczna niezdolność inwestycji prywatnych, w okresach kryzysu, niezbędnego do zapewnienia aktywności gospodarczej. Państwo często inwestuje w sektorach, które wskutek spadku rentowności stają się nieatrakcyjne dla kapitału prywatnego jednocześnie będą kluczowymi dla rozwoju całej gospodarki.
Konsekwencje
wzrost wydatków publicznych jest czynnikiem wzmacniającym solidarność międzynarodową szczególnie w stosunku do małych i średnich państw - w tym sensie, że koszty projektów atomowych, wojskowych itp. są dzielone na uczestników projektu, których każde państwo z osobna nie byłoby w stanie udźwignąć.
teoria A. Wagnera przyczyniła się do sformułowania koncepcji państwa dobrobytu (welfare state), w którym za pomocą dochodu z rosnących podatków na szeroką skalę realizowano wydatki socjalne, wraz z wydatkami na ubezpieczenia społeczne. Myśl Wagnera wpłynęła na rozwój ubezpieczeń społecznych, stanowiąc jednocześnie podbudowę redystrybucji dochodu narodowego i dając bodzieć do powstania idei państwa opiekuńczego. Prawo to jest przeciwstawne liberalnej myśli finansowej Adama Smitha.
24. Progi ostrożności w zakresie zadłużenia się budżetu (Famulska)
(te dwa omawiał w kilku zdaniach możliwe więc, ze one nie bedą)
25. Jednostki sektora finansów publicznych i jakie jest ich znaczenie
26. Progi ostrożności w zakresie zadłużenia w kontekście Konstytucji RP
27. Relacje pomiędzy długiem państwa, a długiem publicznym (pyt 14)
28. Uzasadnienie ustawy budżetowej - zawartość, etap powstawania (str 11 Famulska)
29. Różnice pomiędzy rezerwą celową, a ogólną
rezerwy w budżecie państwa
Są rezerwy celowe i rezerwa ogólna (może być wykorzystana na sfinansowanie każdego zadania budżetowego). Podział rezerw celowych - MF w porozumieniu z właściwymi ministrami lub innymi dysponentami części budżetowych, nie później niż do 15.10 z wyątkiem rezerw z przeznaczeniem na finansowanie zobowiązań SP. Rezerwy celowe mogą być wykorzystane tylko na cele dla których zostały utworzone. MF może zmienić cel rez celowej po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej właściwej do tej części budżetu. Rezerwa ogólna jest obligatoryjna - nie wyżej niż 0,2 % wydatków budżetu. Nie ma dolnej granicy. W częściach BP, których dysponentami są wojewodowie może być tworzona rezerwa w wysokości do 1% planowanych wydatków z wyłączeniem dotacji dla j.s.t. Rezerwy celowe mogą być tworzone:
Na wydatki których szczegółowy podział na części klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu;
Na wydatki, których realizacja uwarunkowana jest zaciągnięciem kredytu w międzynarodowej instytucji finansowej;
Na wydatki związane ze wspólną polityką rolną, programami, projektami z udziałem środków z UE;
Gdy inne ustawy tak stanowią
Suma rezerw celowych nie może przekraczać 5%.
30. Nota budżetowa. (4)